Logo DBNL
Bacchus (1665)

Bacchus

(1665)–Jacobus Sceperus–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Den Ouden, en huydendaegschen droncke-man. Ontdeckt uyt de heydensche historien; onderricht uyt de Heylige Schriften


Vorige Volgende

Cap. XXVI. Dat de Dronckenschap den Mensche, en de Dronckene Mensch de Natuer verandert; wordende de Mensch door den Dronck ontmenscht; den Houten Beelden gelijck ghemaeckt; oock den Beesten, en in't bysonder dat gulsigh Dier Rosomagus.

BEhalven dat de Dronckenschap van Godt ende van Menschen Verbooden, + ende aen de Ghesontheyt so nadeelich is, en daerom behoorde Vermijdt te worden; Soo brenght sy noch eene Wanschickigheyt, Wangelaetenheyt, en Veranderinge in en aen

den mensche, datse oock daerom by allen Verstandigen mach gehouden wesen voor een Grouwel.

De Dronckenschap verandert des Menschen Gesten en Manieren. + Want, ghelijck Gerson, in Tractatu de Passion: Animae, seyt, Door de verscheyden Gestaltenissen van het Bloedt, van de Vochtigheeden, en van de Geesten (welcke Verscheydentheyt door den Wijn en de Krachten van deselve veroorsaeckt wordt) worden verandert de Driften en Gheneegentheeden van de Ziele; gelijck 't selve allerbest gesien kan worden in de Dronckene. Want, sommige menschen, zijnde Nuchter, zijn Zeedich, gheset, en bedaert van Sinnen; maer Droncken zijnde, worden sommige verruckt tot groote Heevicheyt; Sommige tot Droefheyt en Swaermoedigheyt; Sommige tot een uyt-gelaeten Vreughde; Sommighe tot Hoope; Sommige tot Vreese; Sommighe tot Stoutmoedicheyt; Sommige tot Haet en Wreevelmoedigheyt; Andere tot Vriendelijckheyt en Meewaerdicheyt.

De Dronckenschap verandert in den Mensche het Lichaem te saemen met de Ziele. + Want, gelijck Origines Homil: 7, Cap: 10, in Levit: seyt, De Dronckenschap in Wijn is allenthalven schaedelijck; Sy alleen verswackt neevens het Lichaem oock de Ziele. Somtijts kan het wesen, na het segghen des Apostels, wanneer het Lichaem kranck is, dat dan de Ziele des te stercker wort; en als de uyterlijcke mensch bedorven wordt, dat dan de Inwendige vernieut. Maer in de Sieckte van Dronckenschap wordt Lijf en Ziel te saem bedorven, en de Geest wordt te saemen met het Lijf ghekrenckt: Sy verswackt alle de Leeden, verslapt de Handt, den Voet, de Tonge; sy verdonckert de Oogen, en het Verstant wort bedwelmt door Vergeetenheyt, sulcx dat het noch weet, noch gevoelt, dat de Mensche een Mensche is.

Magdeburgenses Cent: 11, Cap: 6, + verhaelen uyt eenen Petrius Blaesensis, Epist: ejusdem 59, dese woorden; Indien ghy voor de Zaeligheydt van uwe Ziele, of ten

minsten voor de Gesontheydt van u Lichaem waerdt bekommert, ghy soudt meer de Ziele, en minder het Lijf; minder den Buyck, en meer den Geest dienen. Ghy tracht na het Verderf van uwe Ziele, en tot beswaernis van de selve, biedt ghy hulpe aen den Buyck, welckers Gulsicheyt nadien sy een alles verslindende Verslindens-Lust heeft, de Ziele doot, en het Licht van den Inwendigen mensche Verduysteren doet. Want in een soo groote overlaedinge van het Lichaem, kan de Ziele (als beslooten zijnde in een duystere gevanckenis) in het Geestelijcke Licht geen Adem scheppen. De Leeden, niet connende haeren plicht doen, door lanckwijlighe Vadsicheyt en Loomheyt, verwachten de Sieckten, welck sy (doch al te laet) ghewaer worden: En veele, zijnde Sieck geworden door Dronckenschap, soecken haere Kelder-Koors, of Drinck-Zieckte, te geneesen door Spouwen en Braecken, schandelijck uytwerpende het geene sy schandelijck ingegulpt hadden.

Immers blijckt uyt dit verhaelde, + dat de Dronckenschap veranderende ver-ergert so wel de Ziele als het Lichaem: Meede hoe waerachtigh het is 't geene de Saelighmaecker seyt Luc: 21, v. 34, Dat door Dronckenschap en Brasserye de Herten beswaert worden.

Maer, + ghelijck de Dronckenschap een groote Veranderinge brenght in den mensch, so brengt de Dronckene oock een groote Verandering in de Nature, slaepende des Daeghs, en drinckende des Nachts; alsoo voor haer selven den Dagh in den Nacht; ende den Nacht in den Dagh veranderende.

Seneca Epist: 122, Seyt daer van seer aerdigh: Daer zijnder die de Plichten van Dag en Nacht onder een verwerren; en haere Ooghen, noch beswaert door 't geene 's daeghs te vooren is ghedroncken, niet en openen voor den Nacht weederom op handen is. Sy zijn den Antipoden gelijck, by welcken het Avont wordt, wanneer de op-gaende Son ons toe-brenght den Morghen-Stondt.

Niet het Lant, maer het Leeven maeckt dat het den sommigen also gaet. In eene en deselve Stadt zijn Antipoden, zijnde sulcke menschen welcke, ghelijck M. Cato seydt, noyt de Sonne hebben sien op of onder gaen. Meynt ghy dat sodaenighe menschen weeten hoemen leeven moet, welcke niet weeten wanneermen leeven moet? Vreesen sulcke Luyden den Doodt; welcke haer selven, noch zijnde in levendigen lijve, in de Doot begraeven? zijnde Vogelen beduydende ymmers so grooten quaet en Ongeluck, als die Voghelen welcke by Nachte vlieghen: Sy moogen met Wijn en Oly haere Nachten overbrengen, en met Smullen en Smeeren haere verkeerde Waeck-tijdt houden; echter sy houden geen Maeltijdt, maer haer eyghen Uytvaert; Hoewel de Uytvaerden der Dooden gehouden worden by Daege.

Siet wat een Veranderingh de Dronckaer in de Nature brenght: Hy slaept by Daegh, en waeckt by Nacht: Het aenkomen van de Nacht is by hem sijn Morgen-stondt; ende den Morgen-stont is de aenkomste van sijnen Nacht by hem. Hy begraeft sich selven in den Wijn, terwyle hy noch leeft; en zijnde leevendich Doot,houdt hy sijn eygen Uytvaert by Nacht; daer doch der Dooden Uytvaerden gehouden worden by Daege. Hy leeft om te drincken, en gulsichlijck te Suypen; daer hy behoorde te drincken, om Maetichlijcken te leeven op der Aerden.

De Dronckenschap verandert den mensche sodaenigh, + dat hy inder waerheyt, noch Leevendich, noch Slaepende, noch Doot, maer ick weet niet wat en is. Een Droncken mensche heeft in sich de leevendighe Ziele, en doch hy en kan niet doen de Plichten van een leevendich mensche. Een droncken mensche is Slaeperich, ende den Slaependen ghelijck; en doch hy Slaept niet: Hy is den Dooden ghelijck, daer hy doch niet Doot en is. Wat is hy dan? Hy is een ontmenscht mensche, een Beest in

eens Menschen gedaent. + Hy is den Houten Beelden, en Afgoden der Heydenen ghelijck, welcke hebben eenen Mont, maer en spreecken niet: Sy hebben Ooghen, maer en sien niet: Sy hebben Ooren, maer en hooren niet: Sy hebben een Neuse, maer sy ruycken niet: Sy hebben Handen, maer en tasten niet: Sy hebben voeten, maer sy en gaen niet, Psal: 115, v. 5, 6, 7. Apulejus in sijn Boeck de Asino Aureo, verhaelt, + hoe hy een wijle tijts verandert in een Eezel, leefde eenes Menschen leeven onder eenes Eezels Ghedaent. Maer de Dronckene door den Dronck veranderdt zijnde in Beesten, leeven en leyden eenes Beesten leeven, onder Gedaent en Gestalte van een Mensche. Seer aerdich heeft den blinden Poët Homerus dese Veranderinge afgemaelt in de Bootsgesellen van Ulysses, welcke hy seyt door de Drancken en Drinck-Croesen van Circe te zijn verandert geworden in Swynen; + en daer na weederom in menschen. Het is de Dronckenschap, welcke doet den Mensche voor een tijdt den Aepen, Schaepen, Tygers, en Swijnen ghelijck zijn; maer wanneer hy weederomme is Nuchter geworden, betoont hy sich selven als een mensche.

So lange de Dullicheyt en Uytsinnicheyt besat en beheerschte de Ziele van den Coninck Nebucadnezar, + so meynde hy een Beest te zijn, en stelde sich Beestelijck aen. Maer, wanneer de Dullicheydt van hem geweecken, en hy weeder tot sijn Vernuft gekomen was, loofde hy God, bediende sijn Coninckrijck, en stelde sich als een Reedelijck mensche aen, Dan: 4. v. 33, 34. Eeven so gaet het met de Dronckene: so langhe sy droncken zijn, weetense van Godt, noch van haer selven niet; stellen haer Beestelijck, en niet als menschen aen: Maer wanneer de Dronckenschap van haer gheweecken is, dan komen sy tot Bescheyt ende menschelijcke Reedelijckheyt.

Ia soo verandert de Dronckenschap den men-

sche, dat hy den aldervuylsten onreedelijcksten onder allen Beesten, den Rosomagus ghelijck is. + Dit blijckt uyt het geene Andreas Fricius Modrevius verhaelt Lib: 1. de Moribus, Cap: 23, alwaer hy aldus seyt, De onreedelijcke Beesten overwinnen ons in Maetigheyt, welcke niet meer drincken als haer noodig, en haer Natuer vereyschende is. Weshalven het te beklaegen is, dat de Dronckenschap onder de Christenen so heeft toe-genoomen, dat deselve van niemant kan geneesen worden. By na alle menschen begeeven haer tot Suypen, Overheeden en Onderdaenen, Geestelijcke en Weereltlijcke. Daer zijnder welcke eer sy tot Slemperyen en Suyperyen haer begeeven, door Medicijnen haer Maegen en Buycken op-ruymen, en leedigh maecken, op datse in deselve te meer laeden en stouwen mochten. Sommige schaemen haer niet, uyt de Slemp-Maelen en Drinck-gelaegen te gaen, om haer Buyck en Maeg te ontlaeden en ontlasten; en na sulcx gedaene weeder te keeren, en van nieus op met Suypen en Swelghen aen te gaen. Matthias Mechovita, een gheleert Medicijn-meester, en Ster-kundighen, verhaelt van een Beest, ghenaemt Rosomagus, 't welck een groot Aes, of Creng gevonden hebbende, soo veel daer van inschockt, dat den Buyck gespannen en gepropt staet. Daer na dringht het sich met ghewelt door tusschen twee Boomen, staende dicht by den anderen, en perst van achteren uyt 't geene van vooren al te Gulsig was ingenoomen: Keerende van daer weeder na het Aes, inschockende als vooren, laedende en lossende in voeghen als verhaelt, tot dat het gheheele Aes ingegeeten, en uytgescheeten is. Van dit Beest Rosomagus wordt gheleesen by Olaus Magnus, Lib: 18, Cap: 5, en 7. Het wort gevonden in de Noorder Deelen van Sweeden, en draegt daer den Naem Ierf: by de Hoogh-duytschen, Viel-Fras: by de

Slavoners, Rossomaka: by de Latijnen, Gulo. Het schijnt gheschaepen, om te beschaemen sodaenige menschen, welcke Suypen en Swelgen tot Braeckens toe, en na sulcx ghedaene weederom van nieus aengaen.

Eeven so doen sommige Suypers ende Swelgers, + welcke door Medicijnen ruymte maecken in haer Bast en Balg, om veel daer in te laeden; en sonder eenige schaemte, na datse Gelost, Gespoogen, en Gebraeckt hebben, weeder komen om van nieus op te Suypen en te Swelgen.

Ghelijck de Schippers, + wanneerse in Storm en Onweer door Waeter-worpen overlaeden zijn, worden verlicht door Pompen, en het uytwerpen haerer Laedinge; So moeten de Dronckene by wijlen verlicht en geholpen worden door het Uytbraecken, van 't geen de Maege overlaeden had. Somtijdts lijdt den Zeeman Schip-breuck door Storm en Wint, door Weer en Waeter van buyten: Maer de Dronckaer verweckt een Onweer in sich selven door Wijn-Vlaegen en Drinck-Buyen; en stelt sijn Ziele in gevaer, om te lijden Schip-breuck.

In sommige Beesten heeft de Nature Deughden ingedruckt, + om den menschen op te wecken tot navolginge. In andere worden Ondeugden gespeurt, om den Reedelijcken mensche oock hier door van de Ondeught af te schricken. Immers behoorde dan yeder mensch een Affkeer te neemen van de Dronckenschap, welcke den mensche Wanschickigh en Wangelaetich maeckt; Die in Lijf en Ziel een Veranderingh tot swackheyt brenght; die den mensche ontmenscht; Die hem den Houten Beelden, den onreedelijcken Beesten, ende den Dullen en onsinnigen gelijck maeckt; Die hem doet naevolgen het Gulsigh Beest Rosomagus, door welckers Beestelijcke Gulsigheydt den Dronckaer van de sijne behoorde

afgeschrickt te worden. De Liefde en Eerbiedigheyt tot de Menscheyt, en Menschelijcke Nature; + De Lust om een Mensch te blijven, een Godts-Beeldt-draegende Schepsel, een Heerscher over alle Schepselen, behoorde ons te beweegen om te verfoeyen en vervloecken de Dronckenschap, die den mensche tot een Beest, ja snooder als een Beest maeckt; die de Menscheyt door den Wijn verdreeven hebbende buyten den Mensche, ghebonden en gheboeyt houdt den geenen, die van Godt tot een Heerscher over alles, oock over den Wijn gestelt was.


Vorige Volgende