Bacchus

Den Ouden, en huydendaegschen droncke-man. Ontdeckt uyt de heydensche historien; onderricht uyt de Heylige Schriften

[p. 108]

Cap. XIX. Van der Dronckaeren gewaende Wijsheyt en Voorsichtigheydt; zijnde in der daedt niet anders als Narreryen, en Dwaesheydt.

MAer hoe seer de Dronckenschap en Dronckaer Verachtelijck is by Godt en den Godtvreesenden, ⁺ soo laet doch den Dronckaer, en voor al die in Drincken boven anderen uytmuntende is, sich selven voorstaen dat hy Eere ende Groot-achtinghe weerdigh is. De Dronckaer waent dat hy Wijs is en Verstandigh; en hy stelt sich als een Sot en Nar aen: Hy beeldt sich in, dat hy is Kloeckmoedich; en betoont sich een Bloohertighen Uyl te zijn: Hy wil Staetigh en Deftigh zijn; ondertusschen in alles bewijst hy sich Belacchelijck.

Plutarchus Lib: 7, Cap: 10, Quaest: Conviv: verhaelt, het Griecx woort Οὶνον. dat is te seggen Wijn, ⁺ na het gevoelen van Plato, te hebben sijnen oorspronck van ὄιεθαι νουν ὲχειν, dat is, meynen datmen Verstandt heeft.

Dat de Dronckaers waenen Wijs te zijn en Verstandigh, en doch haer selven aenstellen als Sotten, en als Narren, heeft den Spotter Lucianus seer aerdigh afghemaelt in sijnen Timon. Aldaer verhaelt hy, ⁺ hoe Timon, hebbende wel ter deegen afgerost den Vleyer Demas, siet tot hem koomen den Philosooph Thrasycles; en beschrijvende den selven, seyt hy, Dat Thrasycles een droncken Bloet is, die sich vol en dol suypt, sulcx dat hy niet alleen Singht en Springht in het Gheselschap, nemaer oock Bulderende anderen uytschelt. Hy voert veel Snaps onder den Romer, en wanneer hy nu het Lijf wel vol heeft, en van Dronckenschp Taeterende

+ Dronckaers waenen wijs te zijn, en eerweerdigh.

+ Ghevoelen van Plato.

+ Thrasycles droncken praet van Maetigheyt.

[p. 109]

en belacchelijck Staemelende is, dan spreeckt hy meest van Nuchterheyt en Maetigheyt. Doch eyndelijck komt het met hem op Braecken uyt, hy wort by Armen en Beenen gevat, en vast houdende aen ymant der Speel-luyden, ter Kaemer en ter Maeltijdt uytgedraegen.

Siet hoe den droncken Bloet Thrasycles, ⁺ vol Wijn en Waen van Wijsheydt, onderneemt te spreecken van treffelijcke Dinghen; en hoe belacchelijck dat sijn Doen in deesen is. Recht een Schetz en Afmaelsel van sodaenige ten huydighen daege, welcke vol zijnde van Wijn, meynen vol te zijn van Wijsheydt, en alsdan alle Saecken van Staet en Kerck, van Religi en Politie, jae van Godt ende desselfs Besluyten, meesteren en bedillen.

Sommige verhaelen ghelijck als een leersaem Sinnebeeldt, ⁺ dat Noach plantende en mestende den Wijngaert, sulcx gedaen heeft met het Bloet van Vierderhande Beesten, Naemelijck, van een Aep, van een Leeu, van een Swijn, ende van een Lam: Willende daer meede leeren en aenwijsen de verscheyden Werckinghen van den Wijn in den menschen. Sommighen maeckt den Wijn tot Poets-maeckers, den Aepen gelijck: Sommighen maecktse Wreedt, en Vechtachtigh, den Leeuwen gelijck: Sommighen maecktse Slobberich en Slordigh, den Swijnen gelijck: Sommighen maecktse Stil, en Goetaerdigh, den Lammeren gelijck. ⁺ Laet ons eens sien, wat al Belacchelijcke Poetsen en Grillen, wat al Grammatsen en Aepe-rancken de Dronckene aenstellen en uytvoeren, terwijle sy droncken, en waenen Wijs te zijn, en Verstandigh.

Het is een Out en gemeen seggen, ⁺ Vinum saltare Senem vel nolentem facit, dat is, De Wijn doet Oude Wijven Danssen, schoon sy niet en willen. De Wijn maeckt, dat de Dronckene Narreryen doet, schoon hy wil Wijs zijn, en meynt dat hy Wijsheyt schaft.

+ Dronckene praeten van Wijsheydt.

+ Wijngaert van Vierderhande Bloet ghemenght.

+ Dronckene rechten Aeperyen aen.

+ Meynen Wijs te zijn, en zijn Narrisch.

[p. 110]

Merckt eens de waerheyt van het geene ick segghe uyt dit naevolghende verhael van Chrysologus. ⁺ Ick sag eens, seyt hy, een Man die op een Maeltijt droncken was, en volgde hem wanneer hy na Huys ginck. Eer hy Vol en Droncken was, sprack hy seer bescheydelijck, was sachtmoedigh, bracht bywijlen geleerde dingen by; ende wierdt niet Toornigh als hy te met een Steeckjen kreeg. Maer wanneer nu den Wijn in hem Meester wierdt, ontstack hy in het Aengesicht, ontstelde in't Gemoet, was Lebbig en smaelende op anderen, Korselig teegen de Zeedige, en begon sonder oorsaeck te knorren op den Schencker. De Romers liet hy vallen uyt de handen, de Oogen draeyden, de Tonge sloegh Yser. Als het tijt was van opstaen en gaen, so mostmen hem op helpen: Hy liet sich gheleyden tot aen de Marckt; en daer nu gekoomen zijnde, schaft sijnen Leytsman af, willende nu alleen gaen, schoon hy niet en konde. Daer stondt hy als een Geck, wagghelende gints en weer, dat yeder dacht dat hy soude gevallen hebben, en over sulcx begon te Lacchen, niet konnende sonder Lacchen deesen handel aensien. Eene sijner Vrienden komende om hem te helpen, en na Huys te leyden, kende hy den Vriendt niet; en achte dat die hem dingen Vergde, welcke sijne Eere en Achtbaerheyd te nae gingen. Ten laetsten t'Huys zijnde geraeckt, met een deel Volck achter het gat, begint hy te Kijven op sijn Knechten, te Schrollen op sijn Vrou, als ofse haere Huys-saecken niet wel bestelt en had: Hy brack veel woorden den hals, staemelende, en halve woorden brabbelende onder den anderen, niet konnende yets ter deeghen uytbrengen. Hy geraeckt aen het Sitten, kijft op sijn Huys, om dat het draeyde, en niet en woude stille staen: Hy tiert, en roept langh en luyt, eeven als ofmen hem gheweldt wou doen. Eyndelijck de Droncke Man,

+ Belacchelijc Verhael van eenen die droncken was.

[p. 111]

die raeckt te Bedde, leydt en slaept als of hy Doot was. En nu lange geslaepen en geronckt hebbende, wort met den Dagh wacker, en komende tot sich selven, wist niet van alle het geene in sijne Dronckenschap geschiedt was; maer hoorende 't selve van anderen, schaemde sich by sijn Gebuyren, en Bekenden.

Hoe Wijs was dese Man terwijl hy Droncken en vol Wijn was? ⁺ Hy had de Wijsheyt doe alleen, bedilde alles, Bekeef den Schencker, sijnen Vrient die hem wou geleyden, sijne Knechten, sijn Wijf, sijn Huys: Maer Nuchter geworden zijnde, kon hy wel mercken sijne gepleeghde Narrerye en Dwaesheyt.

Ick moet hier noch by voeghen een ander Verhael niet min Belachlijck als het voorgaende. ⁺ Athenaeus Lib: 2, Cap: 2; ende Caelius Rhodig: Lib: 17, Cap: 2, Verhaelen dat in de Stadt Agrigenten was een Huys, draeghende den Naem van Galeye, en dat uyt oorsaecke eenige Ionge Luyden in ghemelte Huys gehouden hadden een vroolijck Gastmael: Ende als haer den Wijn nu in het Hooft quam, wierden deese Jongelingen soo Verbystert, so Uytsinnich, en van Ziel en Sin berooft, datse meynden in een Galeye op Zee te zijn, in een swaeren Storm en Onweer: Weshalven, om geen Schip-breucke te lijden, goyden sy alles watse vonden op de Straete; niet beeter weetende, of sy wierpen de Scheepsladinghe buyten boort, op dat het Schip te beeter teegen de Golven rijsen sou. De voor-by-gaende naemen op, en Roofden alle Huys-raedt welcke was op Straet geworpen. Op aenklachte van den Waert, komen de Overheeden des anderne daegs, en bestraffen deese Ionge Luyden over het gedaene; Dannoch, deselve noch niet Nuchteren gheworden zijnde, antwoorden, Datse, uyt vreese des Doodts, liever alles dat binnen Scheeps-Boort was

+ Dronckemans Wijsheyt.

+ Een ander Verhael.

[p. 112]

hadden willen Verliesen, als in Zee verdrencken en verlooren gaen. De Overheeden verwondert zijnde over deese so groote Verbystertheyt van Sinnen in deese dronckene Gasten, seyde een der selver tot haer, O Zee-maets, en Matroosen! uyt schrick my versteeckende onder de Koyen, heb ick onder in het Schip geleegen. De Overheeden bemerckende, dat de Hoofden deser Drincke-Broers noch roockten, en noch los en beroyt waren, hebben het Geselschap bestraft, en vermaent haer niet meer soo Beestelijcken vol en dol te Suypen. De Ionghelinghen blijvende by haren Dut en Drinck-Droom, bedanckten de Ooverheeden, en seyden, O ghy Zee-Goden, die ons geholpen hebben! Indien wy uyt dit Onweer, en dese onstuymighe Zee behouden t' Huys geraecken, wy sullen in ons Vaederlandt Beelden oprichten ter eeren van u l.

Hoe wijs en Voorsichtich waeren deese Drincke-Broers by haer selven, ⁺ om haer leeven te salveren? Hoe Eerbiedich en Godtvruchtich waeren sy ontrent de Goden, welcke het leeven haer behouden hadden? Dannoch, wie kan sonder lacchen en schaeteren leesen deese boertighe Narrerye, met dewelcke sy bevangen waeren? buyten twijffel hebben sy, Nuchteren gheworden zijnde, haer selven verwondert over de Dwaesheyt, welcke sy droncken zijnde begaen hadden onder Waen van een wijse Voorsichtigheyt, ende Eerbiedige Godtvruchtigheyt.

+ Dronckemans voorsichtigheyt.