Bacchus

Den Ouden, en huydendaegschen droncke-man. Ontdeckt uyt de heydensche historien; onderricht uyt de Heylige Schriften

[p. 33]

Cap. VII. Van Dry bysondere Droncken der Oude Griecken op haere Maeltijden; en veeler Christenen Baldaedigheyt in haere Gasteryen.

VOlgens verhael van Athenaeus Lib: 15, Cap: 20, ⁺ so plachten de Griecken nae haere ghehoudene Maeltijden, aen de Gasten te schencken een dronckjen ongesneeden Wijn, en sy noemden die Dronck Poculum boni Daemonis, dat is, het Glaesjen van den goeden Geest. Sy droncken daer uyt, alleenlijck om te ghedencken hoedaenigh de kracht van dien Dranck was, en hoe groot de weldaet Godts is die deselve haer verleende. Sy schoncken desen Wijn aen de Gasten wanneerse nu versaedight waeren, om maer seer weynich daer van te drincken: ende als sy dat Glas van de Taefel opnaemen, soo baeden sy ootmoedelijck aen Godt, datse doch niets doen mochten 't welck schandelijck was; noch te veel geneegen worden tot dien Dronck; maer alleen daer uyt leeren het gheene eerlijck ende dienstich was. Ende uyt eenen Philochorus verhaelt Athenaeus ter gemelte plaetse, Dat door een Wet bevoolen was, na het laetste Gericht in de Maeltyden een Dronck suyvere en ongesneeden Wijn den Gasten in te schencken, om alleenlijck deselve te proeven, en daer uyt te erkennen de Maght van dien goeden Godt. Alle de andere Wijn, behalven alleen desen Dronck, most met Waeter gesneeden worden.

Den Laetsten Dronck, de Scheyt-Dronck, ⁺ wierdt by de Griecken genaemt Ἑρμης, Mercurius; ende dat vermits Mercurius de Godt van den Slaep zijnde,

+ Godvruchtigheyt der Griecken in haere Maeltijden.

+ Scheydt-dronck onder de Griecken.

[p. 34]

de Gasten, van de Maeltijt opstaende, elckanderen brachten een Slaep-Dronck, ende dat ter eeren van Mercurius, Cael: Rhod: Lib: 28, Cap: 6. Sy droncken oock Poculum Δίου σωτη̃ρου, dat is, een Dronck van Godt den Hoeder, of Behouder, Cael: Ibidem. Athenaeus Lib: 10, verhaelt uyt eenen Antiphanes, datmen de Goden eeren most, op het drincken van dry Glaesen: ende uytwijsens het geene hier en daer by den gemelten Schrijver, en by andere wort geleesen, ⁺ soo zijn dese drie Glaesen gheweest, het Eerste Glaesjen ter eeren van Bonus Daemon, dat is, den goeden Geest; het Tweede ter eeren van Iupîter Servator, dat is, van Godt den Behoeder; het Derde ter eeren van Mercurius, dat is, van den God des Slaeps. Ende op de Griexe Maniere te drincken, (volgens het gevoelen van sommighe) is so dickwils en meenichmael te drincken, als de Goden, of de goede Vrunden met naemen vermaent ende ghenoemt wierden, Gael: Lib: 28, Cap: 6. Immers hebben de Griecken, hoewel Heydenen, aen haere Goden ghedacht, in den Aenvanck, en in't Eynde van haere Maeltijden en Gasteryen.

Laet ons hier nu eens sien, ⁺ of niet de Maeltijden deser Heydenen, de Gasteryen veeler Christenen beschaemen, en overtuygen van Dertelheyt, Brootdronckenheyt, ja van een Godtvergeetende Goddeloosheyt. Het gaet nu veeltijts toe in sulcker voegen. In den Aenvanck van de Maeltijdt ismen zeedigh, men spreeckt stil en niet luyt-ruchtigh, men gebruyckt kleyne Glaesjes, kleyne Teuchjes, petterende proeftmen den Wijn, yeder wacht sich voor Gulpen, ende houdt sich als een Maeght welcke beschaemt en eerbaer is. Dus verre gaet het wel aen Taeffel, maer het en duert niet lang. Wanneer het Tweede, of Derde gerecht opkomt, wort het eynde van Eeten een aenvanck van Drincken. De Glaesen

+ Drie droncken ter eeren van haere Goden.

+ Goddeloosheyt veeler Christenen in haere Gasteryen.

[p. 35]

en Romers worden grooter, de Teugen langer en taeyer, het spreecken luyt-ruchtigher, de Gasten woeliger, en het begint te roepen en te raesen alles wat ter Maeltijdt is: yeder beelt sich in dat hy eenen Hercules is: hy waent een Leeu te zijn, en is een Aep: hy belacht een ander, en is belacchelijcker als deselve. Het brengen en bescheyt doen gaet aen, de Romers vliegen en gaen rondt, de Tonge wort los en singt, Laet ons drincken en eens vrolijck zijn. Men brengt het op eens anders Gesontheyt, en men quetst door drincken de Gesontheyt van sich selven: Men moet bescheyt doen sonder bedroch, sonder morssen, sonder sluycken; en op gedaene Ondersoeck, seggen, van Wien, en aen Wien men het Glas ontfangen, en gebracht heeft. Men set een grooten Romer in, yeder is gereet om op sijn beurt deselve met een Teugh te leeghen en uyt te veeghen; en op de Eerste volgt de Tweede, Derde, en meer andere. Men meynt geen goet vriendt te zijn van den Weert, noch aenghenaem by de Gasten, indienmen niet op yeder Glas bescheyt en doet. Men meynt de eere van sich selfs, van den Hospes, van de Gasten en Gasterye niet wel bewaert te hebben, indien door brengen, en bescheyt doen, het lijf van yeder niet vol en raeckt. Maer hoe gaet het wyders? Na dat dit bedrijf een wijle heeft geduert, begintmen den Wijn te storten, en te plengen; het tieren en raesen vermeerdert; de eene krijgt Swijmelingen in het hooft, de Ooghen draeyen, en schemerende sien twee Sonnen, twee Taeffels, en twee Glaesen voor een; de Herssenen roocken, het Aengesicht ontsteeckt, de Keel wort heesch, de Tonge taetert, de Beenen worden stroo, de Leeden waggelen, de Voeten stronckelen en treeden mis; de Kaemer begint te draeyen, de Vloer reyckt aen de Solder, en het Vyer klimt ter Schoorsteen uyt. De eene lapt de Glaesen teeghen

[p. 36]

d'Aerde, de ander hippelt en danst, de derde bestort en begiet sich selven, en die by hem sit: een vierde braeckt, en giet schandelijck uyt 't gheene hy gulselijck heeft ingenoomen. Yeder rammelt en raest in't hondert; Sommige vertellen al watse weeten, oock 'tgeene de Schaemt en Eerbaerheyt gebiedt te swygen, en 't geene haer te swijgen was aenbevoolen. Andere sitten stil, zijn Stom ghesoopen, en vallen in slaep, ronckende en snorckende boven maeten. Die geene welcke het Drinck-veldt hebben ingehouden, en anderen van de banck gedroncken, worden gheroemt als Helden, als Mannen, en sodaenighe welcke rechtschaepen Quanten zijn: Maer die geene welcke het Drinck-velt hebben moeten ruymen, worden na huys geleydt. Ende gelijck in een Oorloog na een heet gevecht, de Dooden welcke van weeder-zijden gebleeven zijn worden begraeven, so worden sommige welcke gewentelt laegen niet in Bloet, maer in Braecksel, opgenomen; en zijnde versmoort in den Wijn, en leevendigh doot, worden ghedraegen na haer Slaep-Caemeren, als na haer Kerckhof; en in haer Bedde, als in haer Graf geleyt. En mach haer Slaep-Kaemer met recht ghenoemt worden haer Kerckhof, vermits de Cretensen noemden die Zaelen der ghemeene Maeltijden, in welcke de Gasten en Vreemdelingen sliepen na de Maeltijdt, Camiteria, Slaep-plaetsen, Athen: Lib: 4, Cap: 9: Zijnde naderhandt de Kerckhooven der Christenen met desen Naem genoemt gheworden, als te sien is by Onuphrius, de Ritu sepeliendi mortuos, Cap: 11.

Den Oudtvaeder Ambrosius Lib: de Noe & Arcâ, Cap: 13, ⁺ beschrijft seer aerdigh hoe het op Maeltijden onder sommige Christenen toe-gaet. Men siet, seydt hy, op de Gasteryen van sommige rijcke en groote Luyden, datter geheele Troepen en Ryen van Beeckers, Glaesen, Romers, Fluyten, en van allerhande Drinck-

+ Naeder getoont uyt Ambrosius.

[p. 37]

tuygh, gestelt worden in Slach-ordere. Silvere en Gulde Coppen zijn voor den dagh ghehaelt, en daer schijnt een groote Statie te zijn voor handen. Een Hoorn, (meer zijnde het gereetschap van den Oorloog, als van Gasterye) staet vol Wijn geschoncken in het midden, om de Gasten te helpen aen het Drinck-ghevecht. Eerst houdtmen een Schermutselingh, en drinckt voor af uyt kleyne Romers, niet om Maeticheyt maer Drinck ghebruyck te houden; niet om den Dorst te lesschen, maer op te wecken, oock niet om versaedicht te worden, maer om altoos te blyven dorstich, en machtich om te konnen drincken. Daer nae drincktmen om strijdt met grooter Glaesen: de Drinck-lust verhit, de Spyse ontsteeckt den Dorst, Romers volgen op Romers, op yeder Schotel past een Dronck, en bywylen meer. Het suypen aldus aengaende, begintmen om strijdt te drincken, en yeder soeckt in 't stouwen en laeden meester ende baes te zijn. Wil ymandt nuchteren en maetich zijn, en blijft weygerich bescheyt te doen, dat is schande boven schande: ende duert dit Drincken totter tijdt de Taeffel opgenoomen, ende andermael gedischt is, Maer als nu het Bancket op, de Maeltijdt ten eynde, en het tijdt van opstaen en van gaen geworden is, dan gaet de Drinckstrijt van nieus aen, en noch heeviger als te vooren. Schaelen, Glaesen, groote Romers, en Fluyten koomen te voorschijn; ende om Order en Maet te houden, men bedingt hoe vol men schencken, en op wat Voorwaerde datmen drincken sal. Den Aenvoerder tot dese Strijdt, is Dollicheyt; de Besoldinge, Kranckheyt; den Prijs, Sonde welcke strafbaer is. Onseecker en twijffelachtich staet de Overwinninghe, vermits den Slach heet en heevich valt; want so wel de Overwinners, als de Overwonnene leggen droncken ter neer gheslaegen, ende in den Wijn en Slaep begraeven. Ende wanneer het so toe-gaet, dan reeckentmen Eer te hebben van sijn Maeltijdt; dan gaet het wel, soo wanneer alle de Gasten ghequetst en verwondt uyt de Maeltijdt koomen, ghelijck als uyt een Veldt-Slach,

[p. 38]

Kloecke Jongelingen worden gedraegen uyt de Maeltijt, en daer nae weederom aen Taeffel ghebracht. Men laed om te lossen, en lost om te laeden: en soo ymandt uyt schaemte niet en durft opstaen, en doch den ingenoomen Wijn niet en kan inhouden, hy begint te swoeghen, te sweeten, te steenen, en gheeft met een wenck te kennen het geene hy schaemt te seggen. Daer na begint yeder te vertellen hoe hy sich geweert heeft, te Roemen van sijn Feyten, en op te haelen van sijne Overwinninge; en zijnde vol Wijn en Slaep-droncken, weet noch verstaet niet wat de Tonge klapt. Yeder suypt en slaept; suysebolt, en wil om strijdt drincken: Ende wanneer het tijdt om gaen is, konnen dese Drinck-Krijgers en Wijn-Helden niet staen op haere Kooten, maer wagghelen en stoot-voeten. De Knechten helpen haere Meesters, onderschoorense met de handen, helpense te Paert, of in de Coets, en voerense om ten toone. Kloecke Krijchs-Helden, welcke des morgens flux in haer geweer waeren, sietmen des Avonts vol en overwonnen van Wijn, en selfs van Jongens en Bengels bejout; ghequetst zijnde sonder geweer, Verslaegen sonder Strijdt, Verstroyt sonder Vyant, Beevende sonder oudt te zijn, en Uyt-teerende in de Fleur en 'tbeste van haer leeven.

Waer blijft hier den Christen, ⁺ welckers plicht is eerlijck te wandelen, niet in Brasseryen, en Dronckenschappen, Rom: 13, 13? Waer vertoont sich hier de lust, om de Leere Gods onses Saelighmaeckers te vercieren? en te betrachten het Intendith en Oogmerck van Gods saelighmaeckende Genaede, ons zijnde verscheenen, en leerende en beveelende Tit: 2, 11, 12, Alle Goddeloosheyt, en Weereltsche Begeerlijckheeden te versaecken, en Maetichlijck, Rechtveerdelijck, en Godtsaelichlijck te leeven in dese tegenwoordige Werelt? Wie isser die onder so een ghewoel en handel, eens ghedenckt aen het woordt, Luc: 21, 34, Wacht u selven, dat uwe herten

+ Heydenen beschaemen veele Christenen.

[p. 39]

niet t'eeniger tijdt beswaert en worden met Brasserye, en Dronckenschap? De Heydenen beschaemen hier veele Christenen. Sy gedachten noch in de Maeltijden aen haere Goden: Maer veele Christenen, zijnde in Gasteryen, aenschouwen het werck des Heeren niet, ende sien niet eens op het maecksel syner handen, Esa: 5, 11, 12. Sy drincken den Wijn uyt Schaelen, ende bekommeren haer niet over de verbreeckinge Josephs, Amos 6, 6: Sy stellen Godt en sijn Woordt aen een zijde, ende al haer doen is Droncken drincken, droncken maecken, Baldaedigh en Dertel zijn.

Athenaeus Lib: 11, Cap: 2, uyt eenen Xenophanes seyt, Men moet noyt soo veel drincken, datmen sonder Leytsman niet en soude konnen t'huys gaen; of gaende sich als een Oudt Bestevaertjen door sulcx komen te vermoeyen. Oock moetmen den sodaenigen prysen, welcke na den Dronck noch konnen treffelijcke dingen doen. Maer, so drincken nu veele ten huydigen daege in de Gasteryen en Maeltyden, datse noch gaen noch staen konnen, maer als kreupele moeten onderschoort, geleyt, gesleept, en gedraegen worden. So drincktmen, datmen na den Dronck noch sien, noch hooren, noch spreecken, maer alleen doen kan 't geene het beste Cudde-Vercken wel staet.

Caelius Rhodi: Lib: 29, Cap: 17, ⁺ Verhaelt uyt Griexe Schrijvers, dat den Coninck van Pontus, Mithridates, onder andere Schou-speelen oock ingestelt hadde Drinck-ghevechten, en Vreeteryen; stellende een Prijs voor den geenen die het meeste soude ghedroncken of ghegeeten, en alsoo den meesten Wijn of Spijs in sijn Dermen ghelaeden en ghestout hebben. Hy behaelde selfs den Prijs in dees Ghevechten, ende daer was niemandt in synen tijdt die in het Suypen hem gelijck was.

Die geene nu welcke haere Gasten tot Suypen en Swelgen aenporren; ⁺ welcke meynen dan eerst een

+ Suyperye, en Vreeteryen van Mithridates.

+ Veeler Christenen

[p. 40]

eerlijcke Gasterye te hebben gehouden, en haere Genoodighden wel te hebben onthaelt, wanneerse deselve wel opgevult en overlaeden, wel Vol en Sat en overstalligh droncken hebben laeten heen gaen; maecken sy niet van haere Maeltyden Schouspeelen van Mithridates, dat zijn Drinck-gevechten? Immers sulcx en voeght den Christenen niet, welcke van de saelichmakende kennisse en Genaede onderweesen zijn, Maetichlijck in dese teegenwoordige Weerelt te wandelen, Tit: 2, 12. Πολυφαγία, Veel-Swelgerye; Πολυποσια, Veel Suyperye, waeren eertijdts de Verciersselen en Pronckeryen onder de Heydenen: Maer het Waepen-tuych des Lichts, het Cieraet der Christenen is, Eerlijck wandelen als in den daege, niet in Brasseryen, en Dronckenschappen, Rom: 13, 13.