Bacchus

Den Ouden, en huydendaegschen droncke-man. Ontdeckt uyt de heydensche historien; onderricht uyt de Heylige Schriften

Cap. III. Daer is een geoorloofde Dronckenschap van Genoegsaemheyt, tot Verheuginghe.

Maer gelijck wy seyden, ⁺ daer is oock een Lichaemelijcke Dronckenschap, welcke uyt het drincken van den Lichaemelijcken Wijn ontstaet. Ende dese Dronckenschap kan worden gheseght te zijn Driederhande, Naemelijck een Dronckenschap Sufficientiae, dat is, van Genoegsaemheyt; Insolentiae, dat is, van Baldaedigheyt; Temulentiae, dat is, van een Gulsige Overstallige Overdaedigheyt.

De Dronckenschap van Genoegsaemheyt geschiedt sonder sonde, en sy gaet niet verder als tot Verheuginge en Vermaeckelijckheyt. Van so eene Dronckenschap leestmen Gen: 43, 34, alwaer geseght wort van Joseph ende sijne Broederen, ende sy droncken, ende sy werden droncken met hem. Dat is, ⁺ sy droncken tot Genoegsaemheyt, so veel yder luste, tot datse genoeg hadden, versaedicht ende Verheugt waeren. Musculus over dese plaetse seydt aldus, ⁺ Drie dingen zijnder in de sondige Dronckenschap, om welckers wille sy te bestraffen is; Naemelijck, een al te groote inswelginghe van den Wijn: een ontsteltenisse van het Verstant: een Verstuyckinghe der Leeden, dat geene der selver nae behooren sijn ampt kan doen. Soodaenich en is niet gheweest de Dronckenschap van Joseph en sijner Broederen: sy droncken ghenoech, en doch niet te veel; sy wierden

+ Lichaemelijcke Dronckenschap.

+ Dronckenschap van Ghenoeghsaemheydt tot Vreugde.

+ Hoe Ioseph en sijn broederen droncken waeren.

[p. 17]

vrolijck, en doch niet Dol; en haer Leeden waeren niet soo vadsich en verstuyckt, datse vertoonden der Dranckaeren schandelijckheyt. So oock Joh: 2, 10, seyt den Hof-meester der Bruyloft tot Cana in Galilea, Alle man set eerst den goeden Wijn op, ende wanneermen wel gedroncken heeft, (ofte, alsmen droncken geworden is) als dan den minderen. Het Griecx woort μεθυσθῶσι van μεθύειν beteeckent aldaer een Dronck doen van Genoeghsaemheyt en Vermaeckelijckheyt. Ende Hagai 1, v. 6, Ghy drinckt, maer niet tot droncken worden toe. Dat is, ghy en gevoelt de kracht des Wijns niet, dat ghy daer van soudt vrolijck worden. Van diergelijcke Dronckenschap der Genoeghsaemheyt tot Vreugde wort oock gesproocken Jerem: 31, vss. 12, 13, 14. 1 Reg: 4, v. 20. Neh: 8, v 10, 11. Ende dese Dronck der Genoeghsaemheydt tot Verheuginge gunt Godt aen den menschen, hebbende den Wijn laeten voort-komen, om het herte des menschen te verheugen, Psal: 104, verss. 14, 15.

Dese Dronckenschap van Genoeghsaemheydt tot Verheuging mochten, ⁺ ja mosten, de Israeliten pleegen voor des Heeren aengesichte op gesette tijden, na datse haere Offerhanden aen Godt op-geoffert hadden, gelijck te leesen is Deut: 12, 6, 7, 11, 12, 17, 18. Die Ioden welcke gheleegen waeren, en woonden verre van Ierusalem, mosten de Thienden haerer Vruchten tot gelt maecken, ende met dat gelt reysen na Ierusalem, ende daer voor koopen Runderen, Schaepen, Wijn, stercken Dranck, en alles dat haere Ziele luste en begeerde, om het selve te eeten en te drincken voor het aengesichte des Heeren haeres Godts, en alsoo met haer gantsche Huysgesin vrolijck en verheught te zijn, Deut: 14, verss. 24, 25, 26.

Op het Feest van Pinxteren, ende der Loofhutten, ⁺ mosten de Ioden met haere Soonen, Dochteren, Dienst-knechten ende Dienst-maeghden, te sae-

+ Ghepleeght van den Israeliten.

+ Van Godt aen haer bevoolen.

[p. 18]

men met den Levijt, den Vremdelinck, de Weese ende de Weduwe, voor den Heer haeren Godt vrolijck zijn, Deut: 16, verss. 10, 11, 13, 14.

Uyt dese plaetsen sien wy, dat de Dronckenschap van Genoeghsaemheyt tot Verheuginghe op seeckere tijden goet, geoorlooft, ja oock van den Heere bevoolen en ghebooden was. Dit is die Dronckenschap, ⁺ welcke Philo ludeus Lib: de Temulentiâ, noemt Ebrietas Sobriorum, dat is, een Dronckenschap der geener welcke Nuchteren zijn. Ende in sijn Boeck de Plantatione Noe seyt hy, Dat de Voor-ouders, na het volbrenghen van haere Offerhanden en Gelofften, na het reynighen haerer Lichaemen en Zielen door waeter, en na overlegginge van de wetten Gods, haer selven begaeven tot een vroolijcke Maeltijdt, welcke sy niet alsoos hielden in haere Huysen, maer in den Tempel alwaer sy haeren Gods-dienst ge-oeffent hadden; op datse, door het gedencken aen haere Offerhanden, en door eerbiedicheyt der plaetse selfs, bewoogen souden worden te houden een heylige Maeltijdt, niet sondigende in deselve noch met woorden, noch met wercken.

Na het ghetuychenis van Philo, is het woordt μεθύειν, dat is, droncken drincken tot Genoegsaemheyt en Verheuginge, gekomen van dese opgemelte Gewoonte; zijnde μεθύειν so veel gesegt als μετα τὸ θύειν dat is, na het Slachten, ofte Offeren: en dat, vermitsmen na het Slachten en op-offeren der Offerhanden, ⁺ sich eerst begaf tot het eeten ende drincken in bewuste Maeltijden, waer inne sy haer verheughden in den Heere over de ontfanghen weldaeden, hem daer vooren danckende; tot Teecken van welcke Vreugde en Danckbaerheydt, als oock van broederlijcke Liefde en Eenigheyt onder den geenen welcke so eene Maeltijdt te saemen hielden en genooten, Naemen sy eenen Beecker met Wijn, en droncken alle uyt deselve. Op dese Gewoonte en Maniere van doen

+ Was een Dronckenschap van Nuchtere.

+ Een Dronc na den Godsdienst.

[p. 19]

siet het geene geleesen wordt Psal: 116, vers 13, Ick sal den Beecker der Verlossinghe op-neemen, ende des Heeren Naeme aenroepen.

Oock verhaelt Cael: Rhod: Lib: 12, Cap: 11, uyt Herodotus, Dat die geene welcke in Libyâ woonen, het hielden gheoorflooft te zijn, elckanderen onder den Gods-dienst te noodigen tot drincken; Naemelijck ter Genoeghsaemheyt en Verheuginge. Weshalven oock Aristoteles meynt, dat het woordt μεθύειν, dat is sodaenich droncken worden, sijnen oorspronck heeft van μετα τὸ θύειν, dat is, na het Slachten, ofte, na het Offeren: vermits sy na het volbrengen der Offerhanden droncken wierden, Naemelijck door een Dronckenschap van Genoeghsaemheyt tot Verheuginge. Oock hebben de Libyers haere voorgemelte Gast-maelen genoemt Θοίνας, soo veel gesegt als Θεός και Οἰνος, dat is, Godt ende Wijn; vermitsmen ter eeren van de Goden wel eens drincken mocht tot Genoegsaemheyt en Verheuginge.

Eeven sodaenich een Dronckenschap van Ghenoegsaemheyt ter Verheuginge wiert oock wel eertijts gepleegt van de geloovige Christenen in haere Liefde Maeltijden, ⁺ welcke ten tijden, en een wijle na de tijden der Apostolen, onder de Leedemaeten der Kercke, na de bedieninge des heyligen Avontmaels, gehouden en onderhouden zijn geworden. Van dese Liefde-Maeltijden spreeckt den Apostel Paulus 1 Cor: 11, 21, 22, 33, 34: ende Judas in sijnen Sendtbrief Vers 12. Tertullianus in Apolog: Cap: 39, beschrijft ons hoe het in gemelte Liefde-Maeltijden toe-ginck, segghende aldus, Onse Maeltijdt geeft door haeren Naem te kennen de reeden waerom sy wordt gehouden; want sy wort genaemt Agape, 't welck by den Griecken te segghen is Liefde. De Kosten welcke tot die Maeltijdt gedaen worden zijn Winst, vermits sy geschieden uyt Godtvruchtichheyt, en de Armen in die Maeltijdt

+ Liefde-Maeltijden der Christenen.

[p. 20]

verquickt worden. Gheen Snoodicheydt of Wulpsheydt wierdt daer in geleeden. Men sit niet aen, dan nae datmen alvoorens Godt gebeeden heeft: Men Eeter so veel als de hongerige begeeren: Men Drinckter so veel den eerbaeren dienstich is: Men worter so versaedicht, datmen gedachtich blijft Godt te moeten bidden inder Nacht: Men voerter sodaenige 't Saemen-spreeckingen, diemen weet dat Godt hoort. Na gebrachte Hantwaeter, en het ontsteecken Licht, beroept de een den anderen om yetwes te singhen ter eeren Godes, 't welck hy of uyt de H. Schriften, oft door eygen vernuft geleert heeft; en door sulx beproeft men hoe yeder heeft gedroncken. Het Gebedt eyndigt so wel, als het begint de Maeltijt: En na gedaene Gebedt gaetmen wech, niet om te Schabullen en Rinckel-royen, en om te pleeghen alderhande Broodt-dronckenheyt, maer in alle Zeedicheyt, en Eerbaerheyt, als soodaenige welcke meer een Schole, als een Maeltijdt gehouden hebben.

Ten tijde der Apostolen, ⁺ wierden dese Liefde-Maeltijden van sommighen al misbruyckt tot Brasserye, en Dronckenschap. Weshalven Paulus daer over bestraft de Corinthiers, 1 Cor: 11, 21, seggende, dat sommige in die Maeltijden droncken waeren. Ende denApostel Judas in sijnen Sendtbrief Vers 12, seydt, Dat sommighe Schant-vlecken zijnde in die Liefde Maeltijden, haer selven mesteden, so wel in die als in andere Maeltijden.

Doch so wanneer de Oude Leeraeren der Kercke saechen, ⁺ dat ghemelte Liefde-Maeltijden allenthalven, en om allerhande oorsaecken, aengestelt wierden in de Kercken, na de wijse der Heydenen: Als sy met verloop van tijdt merckten, dat die Maeltijden misbruyckt wierden tot Slemperijen ter ghedachtenis van Geboort-daegen, Sterf-daegen, Uytvaerden van Martelaren en anderen, ende van Kerck-inwijngen: Dat door sulcx groote Op-

+ Worden misbruyckt

+ Worden afgeschaft, en waerom.

[p. 21]

spraeck en Ergernis verweckt en opghenoomen wiert onder en van de Heydenen, lasterende en belieghende den Christenen seer schandelijck om deser Maeltijden wille, gelijck by Tertullianus en anderen kan gheleesen worden: So hebben sy allereerst in het Concilium van Laodicea, ghehouden in den Jaere 364, Cano: 27, 28, eenige Ordere beraemt tegen dese misbruyckte Liefde-Maeltijden; en het houden der selver in de Kercken geheelijck en al afgeschaft. Leest daer van Magdeburg: Cent: 4, Cap: 9.

Inden Jaere 377, heeft Ambrosius afghekeurt de Agapen, ter ghedachtenis van de Martelaren. Inden Jaere 397, in het Concilium van Carthago, in het welcke oock Augustinus tegenwoordich was, zijn deselve afgeschaft gheworden, na het exempel des Conciliums van Laodicea, Baronius op het Iaer Christi 377, Parag: 14. En op het Iaer 39, Parag: 38, 39, 40, 41, 42.

Ick moet hier tot bericht van den Weet-gierighen Leeser, noch verhaelen, ⁺ Dat meede in oude tijden onder de Griecken gheweest zijn eenige openbaere Maeltijden, by hunluyden Syssitia, dat is, t'Saemen-eetinghen ghenaemt. De Cretensen noemden dese Maeltijden Andria, dat is, Manne-Maeltijden, of Gasterijen van Mannen. De Spartanen of Lacedaemoniensen noemden de selve Phiditia, Maeltijden van Spaersaemheydt: of Philitia, Maeltijden van Liefde en Goetwilligheyt: Mogende oock gemelte Maeltijden den naem draegen van Editia, dat is, Eetmaelen. Tot toe-stel van dese Maeltijden brachtmen Deeg, Wijn, Kaes, Vijghen, en een weynigh gelt om toe-spijse daer voor te koopen. Ende wanneer de Spartanen maetichlijck in die Maeltijden gegeeten en gedroncken hadden, gingen sy na huys sonder Toortze of Lantaeren, welcke voor datmael niet en mochten ghebruyckt worden

+ Openbaere Maeltijden onder de Griecken.

[p. 22]

op den weege. Plutarchus in Lycurgo. & Quaest: Conv: Lib: 7, Cap: 9. Cali: Rhodig: Lib:18, Cap: 26. Immers oock in dese Maeltijden is gepleegt een Dronckenschap van Genoegsaemheyt tot Verheuginge.

Strabo Lib: 15, verhaelt van de Persen, ⁺ datse van alle swaere en ghewichtighe saecken spreecken en handelen onder den Romer, erachtende sodaenighe Beraetslaeginghen beeter te zijn en bondiger, als die sy Nuchteren hielden. Herodotus Lib: 1, genaemt Clio, Cap: 133, seydt, De Persen, wel gedroncken hebbende, beraetslaen over saecken aen welcke ten hoochsten veel gheleegen is; en 't geene sy beslooten hebben onder den Dronck, leggen sy Nuchteren weeder in beraedt; en wanneer het haer Vastende en Nuchteren zijnde aenstaet en behaeght, soo neemen sy het Besluyt voor goet op, en voeren het selve uyt: Behaeght het dannoch haer niet, so verwerpen sy het selve; en gedroncken hebbende, doense uytspraeck over tgeene sy Nuchteren beraetslaegt hebben. Dit selve verhaelt oock Athenaeus, Lib: 4, Cap: 6. ende Plutarchus Lib: 7: Quaest: Conviv: Cap: 9, 10, maeckt oock gewach van dese Gewoonte der Persen; en getuygt, dat diergelijck bywylen oock schijnt gedaen te zijn onder den Griecken. Doch het zy daer meede gheleegen soo het wil, dit immers is waerschijnelijck, dat sodaenighe Beraetslaegingen van de Persen zijn gehouden, wanneerse droncken waeren door een Dronckenschap van Genoegsaemheydt tot Verheuginge, als wanneer yeder te vryer en ongeveynsder uytsprack 't geene hem op 'therte lagh.

+ Persen beraetslaegen onder den Dronc van gewichtighe saecken.