| |
Capm. .vi. vanden medecinen die corroderen [ende cauteriseren].
Nu hebdi gehoert vanden medecinen repercussive ende resolative en[de] maturative ende mondificative ende sigillative ende cicatrotien. Nu wil ic u voert scriven ende leeren kennen die simpele medecinen die composite die corroderen ende cauteriseren. Dit sijn die simpele medecinen die corroderenen ende cauteriseren. Die scorsen van viticella apium risas pes milium capsia cantarides ghescelt looc aiunum squillen mel anacardi flammula alumen pl[u]micum calc viva realgar vitriolum es viride ende veel ander. Nu hebdi ghehoert die namen vanden simpelen medecinen. Nu wil ic u voert scriven vanden conpositen dat apostemen uut doet breken sonder snijden: R. mel anacardi neemt anacordes in een gloyde tanghe ende per[st]se ende daer sal uutlopen mel dats als seem. Dat suldi menghen tegader ende leggent op den aposteme het sallen uut doen breken want het is medeciin die cauterien maect: Item een ander: R. morwe seepe ende menghetse met ongheblust calc: Item een ander: R. cantarides met heefsel ende met wijnedic: Item een ander dat sterckeliic corrodeert ende niet felliic en es ende mindert dat vleesch dat overtollich is: R. hermodattelen ende flos eris ende aristologie rotunda ana ende maect daeraf pulver: Item een medecine die noch meer corrodeert ende is al te goet in quaden ouden ulceren ende fistelen ende canceren:
| |
| |
R. tsap van affodillen .vj. o. calcis vive .ii. o. auripigmenti .j. o. ende maect daeraf trosisken ende laetse droghen in die scade. Ende dese trosiskens sijn beter ghemaect in die oestmaent ende houtse ende alst te doen es ende quaet verrot vlees verdriift men daermede ende quade ghecorste ulceren suvert men daermede. Soe pulverseert men trocisken ende legget daerop. Ende als ghi werct met aldusdanighen medecinen men en salse niet afdoen met cracht mer men salse soe langhe laten ligghen totdat se van selven afvalle met alle der corsten die se ghemaeckt heeft. Ende en sijn die corsten niet al af ende dat quade verrotte vleesch soe doet weder van eerst als ghite voren hadt ghedaen totdat u dunct dattet wael staet ende dan eest groot ghenoech mer die medecine sal min siin anderwerf dan sy was eerstwerf of sy en sal niet alsoe sterc siin. Ghi sult weten dat die beste medicinen mede te mortificeren aldustanighe quade onghemaken als ulceren fistelen ende canceren ende arcenicum sublimatum mer dies en scrive ic hier niet. Want ghi vindet int ghemeen capitel van den fistelen ende ander die oec herde goet siin ende laet u ghenoeghen daermede want sy siin goet ende gheproeft.
| |
Vanden olyen medecinael.
Als alle die medecinen die ghi ghehoert hebt hier te voren wil ic u scriven voert ende maken een capitel goet ende orbaerliic vanden olien die de medecinen toe behooren. Ende eerstwerven wil ic u scriven waertoe dat sij orbaerliic sijn ende waertoe dat men die olien mach maken. Dien orbaer vanden olien is tweederhande. Die eene is datse goet sijn ende orbaerliic inder spijsen. Want alsoe als ysaac seit in die dijeten vinum sale dolien gever der spisen goeden smaec ende versachten die spise ende weyken die hertheit. Die ander olie hoort ter medecinen. Sulke olyen vercouden ende sulke verwermen ende sulke ververschen die versche lichaem ende makense veerdich ende versachten oec die darmen. Ghy sult weten dat alle die olien heet siin teghen dat die dinghen siin daer mense af maect. Alle olien ende alle vette dinghen siin
| |
| |
heet. Ende daerom olie van papaver al is papaver cout van natueren mochtan ist tsmout dat men daeraf maect werm teghen dat papaver is daer men den oly af maect.
Sulc olien siin ghemaect van saden sulc van keernen van noten ende van oeste ende sulc van houte sulc van wortelen sulc van loveren sulc van bloemen van den sade maect men olie als van dilsade van billensade van lijnsade van raepsade van tarwen ende van dies gheliic. Van kernen maect men oec oly als van soeten amandelen ende van bitteren amandelen ende van keernen van perrixsteenen ende van haselnoten ende van dies gheliic. Van houte als van fraxinum dat is van essenhoute of van geneverenhoute ende van menigherhande ander hout daeraf is orbaerhic olie te maken. Van bloemen als van rosen van violetten van lelijen of van dies gheliic. Van oeste als van oliven van bayen ende dat sijn bacse laurij ende van dies gheliic. Ghi sult weten dat men olie maect van oeste om te vercouden is beter groen dan rijp. Alle oeste dat niet riip en es vercoelt meer dan dat riip is ende is oec couder: Item sulke olie maect men met persen als met slachmolen ende sulc met sieden sulc met temperen. Ghi sult weten dat alle die olien die men maect van keernen ende van oeste ende van sulken sade moet men maken met persen. Nu sal ic u leeren van elken sonderlinghe hoe men se sal maken. Van houte ghemeenliic sal men aldus olij maken. Men salt thout droghen met cleenen stucken clieven ende legghent in eenen pot die onder ghegaet sal siin in den bodem ende men salre opleggen een stopsel van eenre tegle beplact met leeme soedat daer gheenen waesom uut en gaet dan sal men eenen anderen pot setten in die eerde die niet en sal siin ghegaet. Ende al om ende om den oversten pot die ghegaet is suldi stoken vuer ende dat daer druijpt inden ondersten pot dat seldi houden. Vanden merghe van vliere of van anderen merghe maect men olie als vanden houte. Van den wortelen vanden crude sal men aldus maken olie. Men sal die wortelen stoten ende siedense in wiin totdat men siet dat die cracht vanden wine ende van den wortelen siin vergadert ende dien wijn heeft die macht uut den wortelen ghetoghen. Ende dan suldiit sien en ghieten daerin oliifsmout ende sie\dent
| |
| |
weder soe langhe dat die wiin versoden sij ende dan hout die olie. Of neemt tsap vanden wortelen of vanden cruden ende siedet met olien soe langhe dat tsap al versoden sij. Men mach van alrehande specien oec nemen die pulveren ende siedense in wiin of in water. Ende daerna syghet ende doet inden olie ende doet weder te viere ende latet soe langhe sieden dat den wijn of dat water dat gheseghen was al te niet versoden is. Of men neme die pulveren metten olien ende met den wine ende siet se altegader totdat die wijn al te niet versoden es ende dan seijghet. Van bloemen maect men olie als van rosen ende van violetten of elre af. Men menct die rosen ende doese in een vat ende olij daermede ende setse ter sonnen .ix. daghe ende wildi ghi moechse alle daghe veranderen. Ende als ghi se wilt veranderen ghi moechse wriven tussen u handen ende uutwringhen die olie ende werpt die bloemen wech ende doeter ander in ende doet aldus alle daghe soe wort u olie goet. Ghy sult weten dat som olien hebben viertuijt te vercouden ende som te verhitten. Ende daerom sijn sy som goet ende orbaerliic teghen coude onghemake ende sulke teghen heete onghemake. Nu suldi weten dat die olien trecken in hem die natuere ende die cracht vanden dinghen daer sy af ghemaect siin. Als vanden heeten dinghen trecken sy die hitte ende vanden couden trecken sy die coude. Ende eerstwerven wil ic u scriven vanden couden olien.
| |
Olium rosarum.
Oleum rosarum frigidum et siccum is goet teghen de hooftsweer die van hitten coemt vanden rede of vander sonnen. Sy es herde goet denghenen die niet slapen en moghen ende teghen die bernende hitte vander maghe ende vanden lichame daerop ghesalft van buten ende oec ghenomen van binnen ende te menigherhande ander dinghen. Nu sal ic u leeren hoe mense maken sal: R. .iii. lb. rosenblader ende .iii. lb. olien ende ghy sulse utermaten wel wriven tusschen u hande ende leggense in een glasen vat metter olien ende settet in die sonne daer se heet sciint. Ende dat suldi doen .xii. daghe ende sult dat vast stoppen. Ende na die .xij. daghen suldi die rosen uutwringhen ende weder versche rosen in alsoe veel alser
| |
| |
van eersten in was ende settent alsoe langhe weder ter sonnen. Ende wildiit noch couder ende beter maken soe verandert noch dicker alsoe als ghi te voren hebt ghedaen. Ende daerna suldi dat sieden ende houdent totdat ghiis te doen hebt dan orbaret.
| |
Olie van violetten.
Oleum violaceum is cout ende vers mer sy es meer cout dan vers si es goet denghenen die in frenesien ligghen die den rede hebben ende groten hooftsweer of elre ane sy es oec goet teghen die rauheit van der maghen ende vanden darmen alst men in giet met cliisterien ende met anderen dinghen die daertoe orbaerliic sijn. Ende dit sal men alsoe maken als men maect olie van rosen.
| |
Oleum mancinum.
Oleum mancinum maect men van manta dat is vanden bloemen vanden wilden wiingarden die men oec heit in latijn lambrustus. Het es cout ende het es goet teghen den hooftsweer die van hitten coemt ende teghen overtollich sweet. Ende dit sal men aldus maken. Ghij sult nemen die bloemen vanden wilden wijngaerden die wel ruken ende sulse legghen in die olie ende ter sonnen setten .x. daghe ende maken se voert als men ander olie maect.
| |
Oleum mandagora.
Oleum mandagora is cout ende versch ende es goet teghen den hooftsweer die van hitten coemt. Ende die maect men aldus: R. poma mandagora ende [j]usquiamus ende papaver ende legghet in olie ende doet ter sonnen .ix. daghe ende daerna suldiit sieden met cleenen viere totdat tsap al versoden es. Ende in dat een deel vander olien sal men doen rosen resolveren storax calamite ende opium ende alsoe sal ment houden tot dats te doen es: Item men maect oec anders. Men doe in die olie tsap van mandragora ende van misonium vanden sade van papaver ende menghet altegader ende siedet in .ii. vaten tot dattet tsap versoden es ende dan suldiit sijghen ende daernae suldier toe doen opium ende daernae een luttel sieden dan eest volmaect.
| |
Oleum liliaceum.
Oleum liliaceum is cout ende doet alle sweer versachten: Jeghen sterken hooftsweer die coemt van groter
| |
| |
hetten van bernenden rede of van ander hetten. Of teghen die heete maghe ende die darmen die verhert syn isse sonderlinghe goet. Ende dit sal men aldus conficeren men sal die bloemen vander lelien al ontween stoten ende legghense in wijn ende in olie doen .ix. daghe ter sonnen daerna doese sieden met cleenen viere totdat die wijn al te niet versoden sy. Ende dat sal siin ghesoden in .ii. vaten ende dat vat siin ghestopt daer die wijn ende die olie ende die bloemen in sieden ende daerna sijghet.
| |
Oleum hederinum.
Oleum hederinum is cout ende is goet teghen den hooftsweer die vanden rede coemt of elwaer af ende teghen die heete maghe ende die darmen ende teghen heete matrix. Ende het es goet teghen articlen aen die voeten ende aen die handen ende elwaer ende het versacht alle weedom ende sweer. Dit sal men conficeren alsoe men doet die olie van lelien die voerseit es.
| |
Oleum van papeleon.
Oleum papeleon is cout ende es goet ten hoeftzweer ende die in die frenesien ligghen. Dit sal men aldus conficeren ghi sult nemen .iii. lb. knoppen vanden popelbomen ende stotense ende siedense in .iiii. lb. waters ende ses en dertich. lb. wiins ende olie ende settent ter sonnen .vi. daghe ende onderroerent alle daghe ende alsoe men die ander heeft ghesoden soe sal men dit sieden.
| |
Oleum mirtinum.
Oleum mirtinum is cout ende es goet ten article. Ende die sal men aldus maken. Ghij sult nemen die blader van mirten ende stotense ende legghense in wijn eenen nacht ende enen dach. Daerna suldier ingieten olie ende sullet sieden totdat die wijn al versoden sy. Nu hebdi ghehoert vanden couden olien. Nu wil ic u voert scriven vanden heeten ende eerstwerven vanden.
| |
Oleum laurinum.
Oleum laurinum is heet ende versch ende versacht ende daerom isse goet teghen die coude yechte ende articlen die van couden coemt. Ende ieghen den sweer vanden hoofde ende ieghen alle zweeren ende weuden vanden pesen ende vanden pe[e]sachtighen leden. Ende het es sonderlinghe goet jeghen tfier. Ende dit maect men als men maect olie
| |
| |
van oliven. Of men maket anders. Ghij sult nemen baccos laurij dat siin die beijeren van den lauwerboemen die men heet baijen ende ghij sulse stoten ende wriven met wermen water tussen u handen ende doeter toe water ende latet herde langhe sieden ende seyghet doer eenen doeck ende alst ghecout es dan suldi nemen dat vette dat daerboven is ende houden dat.
| |
Oleum synapium.
Oleum synapium is heet ende is goet teghen die coude jocht ende teghen peralysiin ende teghen alle onghemake die van couden comen. Ende dit sal men aldus conficeren ghij sult legghen dat mostaertsaet in een buijdelkiin ende legghent in versche eerde .x. daghe. Daerna stotet sterckeliic met olien ende doet in den budel ende perset uut ende siedet. Men maect oec aldus anders: R. iiij. lb. mostaertsaets ende .iiii. lb. olien ende pulverseert dat mostaert ende legt inden olie .x. daghe ende daerna syghet ende houdet.
| |
Oleum samnaceum.
Oleum samnaceum is heet ende es goet den hooftsweere die een cunsteliic wart ghesalft want het verd[r]iiften. Ende tot allen anderen sweeren ende wonden ende sunderlinghe den hooftwonden: R. .iiii. lb. olien ende .ii. lb. vanden moerbladeren vanden sambomen dacium in latijn heet samica. Dit salmen aldus conficeren. Den samboem sal men stoten ende allenxkens menghen met olien ende latent staen .iii. daghe ende daerna siedent toter helft ende dan seijghent.
| |
Oleum anetum.
Oleum anetum is goet ter quader maghen ende te menegher hande onghemake dat van couden coemt: R. olie van oliven .xxxvj. o. ende die bloemen suldi doen inden oly ende latent staen .iii. daghe daerna suldiit een luttel laten sieden met cleinen vuere ende tangherliic wringhen uut ende werpt die bloemen wech ende doeter weder ander in van dillen .iiii. o. ende settet ter sonnen in die hontsdaghe als die sonne ten hoochsten scijnt vanden jare ende houdent.
| |
Oleum lentiscinum.
Oleum lentiscinum sal men aldus maken. Ghi sult nemen den duijst van lentiscum alst wel riip es ende sto\tent
| |
| |
ontween ende siedent in water ende latent couden ende dat vet dat daer boven vliet rapet af ende houdet het es goet.
| |
Hoe men olie wassen sal.
Oleum mach men wasschen omdat se te coelre te suverder ende te claerder sal siin ende te bat smaken. Ghij sult den oly doen in eenen pot die den bodem sal hebben cleen gaten ende die gaten sullen siin ghestopt ende gietet water metter olien daerin ende stopt den mont vanden pot ende onderroeret veel ende ghenoech ende latet langhe rusten. Daerna ontstopt die gaten ende latet twater uutlopen. Ende als die olie begint te lopen dan suldi die gate weder stoppen ende weder water daerin gieten ende doet als ghi te voren dedet ende noch derde werven ende hoe dicker hoe beter. Ende en hebdi gheenen doergaeten pot soe doet die olie metten water in een becken of in een ander vat ende onderoeret veel ende ghenoech met eenre roeden die op deinde sal sijn ghesplit ende daerna latet langhe rusten ende sincken. Ende daerna scheyt den oly vanden water ende aldus doet .iii. werven of meer dit is die manier van olien te wasschen.
|
|