Boeck van surgien

Capm. .xvij. van den ghescoerden de cure.

Nu wil ic u leeren ende scrijven die cueren vanden ghescoerden daer die darmen comen ten ghemachtewaert ende en scieten niet altemale te dale al in den culbach of dat se een luttel nederscieten in den culbach ende tot alle stonden keeren lichteliic weder in. Ende wildi u dat pinen te cureren met medecinen soe moetij consideren of die sieke zeer ghescoert si of [niet] en is. Ende ghi moet consideren den tiit of die outheit of die joncheit van den sieken. Want dese quetsinge en mach niet ghenesen met medecinen dan als die quetsinghe clein is ende niet veroudert en es ende die sieke ionc is. Ende nochtan eest piinliic ghenoech te ghenesen. Want tsijphac is peesachtich ende incarneert herde node. Ende alle dieghene die seggen dat sise ghenesen sullen dieghene die seer ghescoert siin ende dat veroudert is si lieghen ende siin quade bedriegers. Ende ghi sult weten dat dieghene die ghescoert siin soe haer lichaem verscher is van natueren soe si beter siin te ghenesen. Die cure te ghenesen met medecinen is dat men daerop bindet plaesteren die den wiint verdriven ende die herde stiptich siin ende conglutineren. Als is nux cypressi dragagantum mirre ende dies ghelike. Ende die plaester sal men legghen ende binden sterc ende die sieke sal ligghen op sinen rugghe .xl. daghe lanc.

[p. 223]

Ende hi sal houden die dieten die ic u noch namaels scriven sal. Ende hi sal nemen in siin aet ende in sinen dranc alle daghe tsmerghens ende des avens dinghen die herde stiptich siin. Ende waert dat hi ontsaghe al te vaste te worden in den lichaem dan sal hi nemen ondertusschen van .iii. daghen tot drien daghen laxatiif. Ende als die .xl. daghe siin omleden dan sal hi opstaen ende nochtan en sal men die plaester niet ontbinden ende hi sal se noch .xl. daerop houden opdat hiis te doen heeft, Ende vanden besten plaesteren die men maken mach den ghescoerden mede te ghenesen dat is dese: R. pici [navelis] cere rubei colofonie ana .ii. o. litergieri armoniarci galbani terbentine masticis thyris radicis consolide maioris et minoris ana .j. o. visci quertini gipci mirre sarcocolle aloes occicrocium ana .v. dr. sanguis humani ad libidum. Dit sal men aldus conficeren: Neemt een scaepvel dat ghebloet is vander wolle ende siet in water soe langhe dat al smelte. Ende dan doet vanden vuer ende latet couden in .iii. ueren vanden daghe. Daerna suldi nemen al die voerseide medecinen clein ghepulvert ende ghebudelt doer een siden doeck ende menghet met des menschen bloede ende met den lime van den velle ende doet tegader sieden totdat dic werde ende swart ende dan doet vanden vuer ende maect daeraf plaesteren als te doen is. Dese plaesteren siin [so] goet [die een dropel dropet in eens honts oghe dat oghe soude so vaste] toe te heelen ende te sluten dat hiis nemmermeer en soude moghen luijken: Item een ander plaester dat herde goet is ende gheproeft R. achacie nucis cipresse galle balaustie ana .v. dr. dragagantum mirre sarcocolle thuris masticis gummi arabici ana .ii. dr. alle dit sal men stoten teemsen ende conficeren met wiinedic: Item een herde goede plaester die gheproeft is ende dat rasus set in libero divisionum: Item R. nucis cipressi sansuci gallarum achacie gallorum thuris gummie arabici van elken even vele. Dit sal men legghen in wiin ende daermede conficieren: Item ghebrande caneel ende die ghepulvert ende met ouden swinensmeer ghemenct doet ghenesen die ghescoerde: Item haer diete sal siin ghetimpert ende si selen hem wachten

[p. 224]

van grover spisen die wint maken. Ende men sal hem gheven medicinen die wijnt verdriven. Ende si selen hem oec hoeden van overtollighen wanderen ende van sterken arbeid ende van lachen [van hoestene] ende van nijesen. Ende van te zeer te roepen ende van baden in heet water ende van luxuerien ende met vrouwen te siin. Want alle dies ghelike doet die darmen nederwaert sincken ende ontpluijken die conduijten: Nu suldi weten die manieren vanden medecinen te nemen metten ate ende met den drancke. Men sal nemen nucis sipressi ende men salt sieden in reghenwater. Ende men sal daermede sinen wiin temperen. Ende men sal pulver maken van wortelen vander groter consonden [die men in dietschen heet radecle] ende van mille folium. Dat sal hi drinken met wermen wiin: Item men make pulver van bolus arminicus ende van sanguis draconis ende van mommie ende gheefse met spisen die men supen mach of elc bi hem selven: Item eene goeden dranc daertoe: R. epaticum ende alle drie die consoliden metten wortelen ende metten cruden ende garofiolaten ende die wortel vanden bruscus of die wortel vanden lacea nigra. Dat sal men al sieden in sueten wiin ende daeraf sal hi drincken alle daghe. Of men sal hem maken dese electuarie: R. consolida maior nuces sypressi picis greci dragaganti masticis gummi arabici boli armenici sanguinis draconis mummie van elken even vele. Ende van hasenhaer clein ontween ghesneden alsoe veel als u goet dunc. Alle dit salmen pulverseren ende met ghescuumden seem conficeren. Van desen electuarien sal die sieke nemen des merghens ende des avens. Want het is wonderlike goet: Is dat sake dat ghi niet en coent ghenesen met medecinen alsoe ic u gheseit hebbe soe moet ghi u helpen metter surgien ende dat is tweederhande. Ende dat is met cauterien of met sniden. Ende dat wil ic u scriven van elken wat men doen sal na die maniere vanden ouden meesters.