Boeck van surgien

Capm. iiii van antrax van carbunculus die cueren ende die differencie.

Antrax ende carbunculus hebben grote besceidenis want antrax coemt van quaden ghemencden ende gheveniinden humoren ende daerom is hi herde sorgheliic. Ende carbunculus komt van heeten bernenden bloede ende dat quaet ende ghecorrumpeert is ende grof. Ende aldus ghedaen apostemen siin [root of] geel [of] groen of swart. Ende

[p. 101]

Avicenna seit die rode es alder sekerste ende daerna die geel ende die swarte es alder quaets ende alder sorgheliicst ende daer en mach men niet af ghenesen ende sonderlinghe als si siin biden herten [of biden hersenen]. Ende Galienus seit lichteliic brenghen sulke apostemen quaetheit doer die arterien toter herten ende dan keert die sieke toter kelen aldat hi binnen heeft ende die sieke valt in onmachten ende dat siin alle quade teeken. Ghi sult dat weten dat dese apostemen siin gheheeten bonam vesicam. Ende van sommighen nijgra pustula ende in dietsche die kerschebloemen. Ende ghi sult dat weten int beginsel is cleenre minre dan [een] crocke ende is eerstwerven seer blauachtig daernaer root ende daerna swart. Nu suldi weten dat eerste remedie dat men daertoe doen sal dat sal siin dat men den sieken sal doen latenter ader in die selve side daer die aposteme staet ende doen houden subtiile dieten. Ende men sal hem gheven medicinen diet therte sterken ende conforteeren met vercoelnis die wel ruken als prumen garnaten die acetuns [syn ende appelen en peren ende hoenre kieken wel ghesoden met veriuse wijn edic. Ende men sal hem wel doen ruken welrukender dingen als rosen ende camphore]. Ende men sal hem gheven wiin met prume garnaten met tyenwerven alsoe veel waters ghemenct cout hi sal hem oec hoeden na siin macht van vleische [Ende en can hijs hem niet hoeden soe ete hi alsulc vleysch] als ic u te voren gheseit hebbe ghecruut met veriuse of met sterken wiinedic. Hem is oec herde orberliic goede trijakel. Waer oec dat sake dat hi altoes woude slapen soe sal men wecken met tamburen ende salse roepen met haren name. Men sal hem oec legghen plaesteren op therte van .j. o. rode rosen ende van al soe veel scandalen ende .ii. o. garstenmeels ende van .ii. dr. camphers ghedistempeert met rosen water. Is die aposteme van vore soe salmen die plaester leggen al om den navel op die borst. Is hi oec achter soe salmen die plaester leggen tusschen beide die scouderen. Op die aposteem sal men leggen plaesteren die resolveren ende doen rijpen ende uutbreken. Ende dat sal siin tarwendunst ende oliesmout ende sout te gader ghemencht of tarwe ghe\knuijt

[p. 102]

op witte vighen met sempe of meel van liinsade. Of men stote vette vighen met vitrum ende legse daerop. Rosinen ghestoten met soute ende met olie van oliven doet uutbreken ende suvert. Ende doren van eijeren ghemenct met soute ende daerop gheleit is herdegoet ende doet uutbreken. Op den carbunkel sal men legghen een plaester van sape van eppen met seeme ende tarwendunst. Scabiose ghestoten ende gheleit op antrax siin toten uutbreken ende versterven binnen drien ueren ende geeft mense drincken met wijne soe purgeerse virus ende mondificeert antracem. Men seit dat die clene consolide die men heet medesuete ghestoten ende daerop gheleit verdriift antracem ende doeten ghenesen met eender goddeliker cracht. Mer mach hen oec doen ripen met plaesteren die ic hebbe gescriven int flegmon. Ende noch sal ic u scriven in den antidotarius van desen boec die speciael medicinen antrax ende carbunculus mede te doen rijpen. Ghi sult alom ende omme legghen medicine repercussiven. Ende als hi uutghebroken is dan suldien mondificeren metter medicinen die te voren gheseit siin ende cuereren metter medicinen die vleesch doen wassen ende die consolideeren. Waer oec dat sake dat ghi langhe merrede uut te breken soe suldi hem sniden ende dat quaet al uut duwen ende curreren alsoe als wi hebben geseit. Ic segge u dat voerwaer dat aldus ghedane apostemen als antrax ende carbunculus comen geerne in dien tiit van der pestelencien dan sienider vele.