Boeck van surgien

Capm. xvi vanden wonden [in den buuc] daer die darmen uut gaen hoemen doen sal.

Wonden der dermen.

Avicenna seit dat daer iiii dinghen toe behoeren. Dat jerste is datmen die darme weder in doen sal [in den lichaem]. Dander is dat men die wonden naijen sal. Dat derde is datmen daer op legghen sal medecinen die orberlic siin als medecinen incarnativen. Dat vierde es datmen sal neersteliic verhoeden dat gheen van den edelen leden en swellen dat is dat bloet binnen den lichaem niet en runne. Daer om seg ic corteliic waerdi ghereet inder ieghenwoerdicheit eer die dar\men

[p. 59]

worden verandert van der lucht ghi soutse lichteliic weder in doen sonder pine maer siin si verandert vander lucht soe moet di verdriven die wint die daer in vergadert es om des couts wille vander lucht of ghi moet die wonde widen maer het dinct mij beter datmen den wint verdrive op dat ment doen mach. Ghi sult nemen zee sponghen ende nettense in werm water ende legghense [so] op die darmen ende men doe dat met ouden wine dat es beter dant water want het conferteert die darmen. Ende als die darmen siin ontswollen soe doet mense weder in den lichaem het ghevalt dicke dat weder cout es ende dat men den wint aldus niet verdriven en can dan sal men doen als Galienus leert ende ander goede gheproefde meesters als halij almansor ende seit dat men den sieken leiden sal in die stove ende op houden metten handen ende met den voeten soe dat dien rugghe uutwaert buijghe ende den buijc inwaert ende aldus salmen keeren ende weinden soe selen die darme lichteliic weder in gaen. Ende en canmen se aldus niet weder in ghedoen soe moetmen die wonde aldus meerderen ende widen met aldus danighen instrument dat aldus ghemaect es. Ende es dat sake dat sirbus met den darmen uut coemt alle datter swart of groen es salmen af sinden want bleeft daer in het soude verrotten altemale. Ipocras seit quaem sirbus metten darmen uut het souder verrotten haesteliic al waert onlanghe uut daer om [salmen] sirbus binden met enen drade van siden met alle sinen aderen suldiit gaderen ende bindent metten drade ende snident af op dat dat [uterste] sirbus dat es dat smeer uuter wonden hanct. Ende en deediit aldus niet soe soude dat lichaem altemael binnen verrotten om dat bloet datter in soude gloyen. Als dit al ghedaen es soe suldi die wonde toe te nayen. Galienus seit int boec van ingenio [sanitatis] dat men sal naijen te gader myrach ende siphac want mirach heeft veel pesen ende daer omme vergaderet node maer alst alsomet siphac te gader ghenaijt es soe vergaderet vollijc ende gheneest teer. Daer na suldi daer op leggen medecinen incaernatijfen die deen metten anderen doen conglutineren ende die sieke sal ligghen averrecht op sinen rugge soe dat hi ligghe crom

[p. 60]

ende den buiic in volleghen. Ghi sult oec merken dat alle die wonden vanden buiicke die opwaert siin. Soen sen sieken doen nederwaert hanghen die beene aent hooft. Ende es die wonde nederwaert soe seldij den sieken legghen opwaert metten voeten Waer oec die wonde in die rechter side soe seldien doen leggen op die slincker side. Ende waer oec die wonde in die slincker side soe sal hi ligghen op die rechter side. Aldus salmen doen om dieswille dat die darmen niet en scieten ter wonden waert. Die sieke sal hem oec hoeden van spise die wint maken inden lichaem ende sal siin suptiile dijeten. Waer oec dat sake dat enich vanden darmen worde ghewont soe ghebieden die oude meesteren datmen settet een cliisterie met wermen roden wine want dat en salse niet laten verrotten ende sal verdriven die weedom ende versachten ende segghen sy voert in haren boeken worde enich van den groten darmen ghewont die souden lichteliker ghenesen dan die cleene maer die cleene daer die gheheeten es jenuum die en sal niet ghenesen als hi ghewont es. Ende dat segghen die meesteren dat es om dat hi veel aderen ende arterien heeft. Ende omdat hi es suptiil om dies wille dat hi legghet alder naest der lever. Nu wil ic u segghen die manieren vanden darmen die ghewont siin op dat si niet te seer ghewont en siin dat ghise sult naijen met eender cleender naelden met enen syden draet. Ende dan suldise weder inden lichaem doen ende sult die einden van den drade buijten laten vander wonden. Ende en laet die wonde buijten niet toe sluijten toot aender stont dat die wonde vanden darme si ghenesen. Ghi sult oec legghen op die wonde vanden darme medecinen incarnativen op dat ment ghedoen can. ALBUCASUS seit dat sulke meesters van expermenten hebben gheseit als die darmen siin ghewont soe salmen nemen mijeren met groten hoefden ende men sal vergaderen die lippen vanden wonden tsamen ende legghen die mieren daer op die eene neven dander tot int eijnde vander wonden tot dat die wonde toe ghesloten si metten hoofden vanden mijeren. Daer na suldi die darme inden lichaem doen ende die wonde buijten toe naijen die hoofden vanden mieren bliven aen die

[p. 61]

darme gheknoept tot dat die wonde vanden darme al si ghenesen. Ende den sieken niet en mach ghescien noch deeren. Ende die expermenterers segghen dat die manier es goet ende seker. ALBUCASUS seit oec waer dat sake dat enich vanden cleinen darmen worde ghewont zeere het en baet konst noch list want hi en soude niet ghenesen watmen hem dede.