Boeck van surgien

Capm. xiiij. [Waer om ende bi wat sake dat die wonde merren te ghenesen langhe. Ende wat hem letten mach].

Alsoe als galienus seit ende tuiicht int boec de ingenio sanitatis dat die wonden merren langhen te ghenesen om die quade complexie van den vleesche daer die wonden in siin of om tquade bloet datter ghecorrumpeert es in qualitate of in quantitate. In qualitate dats dat die wonde soude gheven goede voedinghe ende en can want dat bloet es alte suptiil of alte grof of het es alte sterc ghecorosiift soe dat niet en deert den vleesche alleene datter ghewont es. Ende dat coemt meest van quaden complexien vanden lever of vander milten dat men bekennen mach bider varwen van des sieken lichaem. Dats als die varwe ghelu es of bleec

[p. 52]

of met quaden ghedaenten. Ende dan moetmen die quade complexie vander lever of vanden milten pinen te beteren met medecinen die daer orbeliic toe siin ende met latene ende met spiisen die goet bloet doen wassen. Ende dan salmen die wonde cuereren. Ende es oec tbloets meer dant sculdich es te wesene dat salmen bekennen bi dien dat die lichaemen [ende daderen] vol siin van bloede. Ende es oec des bloets min dant sculdich es te sine dat machmen oec bekennen aen die magherheit des lichaems ende hi hevet lettel goeder varuwen. Dat es een teeken dat die natuere en vint geen materie daer si vlees af mochte ghenereren. Dan seldi dat let baden met warmen water tot dier stont toe dat beghint te heffen ende te swellen ende root te werden. Ende men sal hem doen eten goede spise ende goeden dranck doen drincken. Nu suldi weten dat die quade complexie vanden vleesche dat in die wonden es mach siin van hitten of van couden of van droechten of van verscheden. Eest dat sake dat coemt van hitten soe suldiit met desen teeken bekennen dat es dat lit root wert ende heet ende die wonde ghevet al te veel quaets. Ende comet van couder complexien soe siin alle die teeken contrarie. Ende comet van droechten soe es dat lit hert ende scerp ende gheeft luttel quaets. Ende comet van verscheiden dan eest het moru ende gheeft dicke quaet. Ende alle dese complexien salmen cuereren met medecinen die contrarie siin als die heete metter couder medecinen die natuere hebben te stelpene alst tsap van nasscaden of met wiin edic of met water daer scorsen van appel van garnaten in ghesoden siin ende met dies ghelike. Die coude metten heeten. Die droghe metten verschen als met baden met wermen water tot dat begint te swellenne ende root te werdene maer hoet u dat ghi niet te langhe en badet met wermen water want daer soude alte veel meterien toe trecken met groten hinder. Ende die plaesteren die men op dus ghedaen wonden sal legghen en selen niet alte droghe siin als met bolus arminicus ende met wiinedic ende met dies ghelike. Nu seldi weten dat dicwil wast quaet vlees in die wonden. Ende dat salmen verdriven met medecinen die corosiif siin

[p. 53]

gheliic int capittel vanden fistelen want daer overtollich vleesch is daer en can die natuere niet wel ghewerken. Ende daer om en seldiit niet verschen als men doet daermen vlees doet wassen. Want vanden werken die de natuer werct wast goet vleesch in die wonden. Het ghevalt oec sulc tiit dat die lippen vanden wonden hert siin ende daer om en can in die wonden gheen goet vleesch ghewassen. Ende daerom salmen hicken met eender vliemen of met den oerde vanden scaerse of met enighen anderen instrumenten soe datter bloet uut vloijt. Siin si oec alte hert soe suldise af sinden toten goede vleesche ende dan suldi die wonde cureren. Het ghevalt oec somtiit dat in die wonden wassen persepeken ende dan moetmen se laten ende purgeren den lichaem met medecinen ende men moeten hoeden van grover spisen ende voeden met suptiiker. Ende sumtiit ligghen der enich stucken van beenen inden gront vander wonden ende dat en laetse niet ghenesen. Ende dat suldi u pinen met behendicheiden uut te doenen. Het ghevalt oec sumtiit dat die wonde niet en can ghenesen metter voerseider manieren ende dan moetmense cureren alsoe men ulceren cureert. Ende soe wie die cueren niet en can hi en weet niet alst qualiic ende wonderliic metten wonden gaet ende waer hi daer mede henen sal ende hoe hi die cueren veranderen ende beteren sal.