Boeck van surgien

[p. 20]

[Capm. 7 van den hooft wonden daert shersenbecken mede ghewont is of te broken].

Van hoofdwonden.

Als dat hooft ghewont es ende dat hersenbecken daer mede soe seldi proeven of thersenbecken al doer es ende dat moech di proeven in menigher hande manieren. Ende dat es als die sieke altoes over keert ten monde dat hi binnen heeft ende dat hi heeft grote wee ende sweeringhe. Ende dat hi is int aensicht seer ontsteken. Ende dat hi siet alomme ende hem siin oghen keeren int hooft ende met desen experimente dat niet en faelgeert dat es dat ghi selt nemen enen draet ii vout ghedraijt wel ghewast ende ghevet den sieken metten einde in den mont tusschen siin tande wel vaste ende dan beghint metten naghelen te striken tot aenden mont toe ende den draet sal lanc siin van den hant toten ellenboghe toe ende doet den draet seer criiselen en luyden ende dat doet dicwille. Mach die sieke dat gheluijt verdraghen ende ghedoghen soe en es dat hersenbecken niet al doer want waert al doere hi en soude niet moghe ghedoeghen datmen metten naghelen op den draet streke. Men sal oeck opt hooft cloppen met enen lichten stocke van lichten houte ende van droghen als van dinnen houte of van linden ende horen na tgheluyt of dat gheluijt ghesont es dan es dat hersenbecken ghesont. Ende hoerde ghi dat tgheluijt doef waer als van eenre droefer clocken die ghescoert es so es dat hersenbecken ghescoert. Ende en verlaet u niet op des sieken eten of op siin slapen ende al gaet hi wel ter camer ende dies ghelike daer ROGYERIUS ende roelandus af spreken want die teekenen siin bedriegheliic. Ende sulken tiit machment openbaren ende tasten met den vingher dattet aldoer es. Ende als ghi seker siit dat al doer es soe seldi merken op die wonde int vleesch of si minder es dan int been soe seldi die wonde vanden vleesche mee[r]deren ende widen ende dat hersenbecken dat ghescoert is altemael ontdecken opdat ghi gheen teeken en siet vander doot want dan doeter u hant af ende beveelten gode. Als ghi die wonde van den hersenbecken ontdect hebt soe neemt waer op tghebroken stick vanden hersenbecken oft es onder

[p. 21]

tghesonden of daer enich sculverkiin es dat duera mater quetsen mach want die stucken moet ghi uuiit doen met behendicheiden met uwen instermenten ende huet u dat ghi dura mater niet en quets ende die stucke seldi al uuiit doen endi ghi selt besien waer dat stuc onder ghescoten es. Ende waert dat hilde met den ghesonden of dat stuck altemael al om ende onder ghescoten es dan gietet werm olie rosaet op dat stuck dat onder ghescoten es ende doet die vleeschwonde al vol cleins wercs oft liwaet ghenet in olie rosaet ende doren van eyeren ende dit seldi doen ii daghe. Ende des [derden] daechs seldi u pinen met instermenten lichteliic die stucken ende die scelveren die tusschen dat ghesonde ende dura mater siin uut te doene. Nu wil ic u leeren als dat stick altemael onder tghesonde es ghescoten hoe ghi dat uut doen sult. Alst harde vast hout ende men dat niet uuiit en can ghelichten om dies wille dat ghesonde been al om soe vast hout ende dwincghet dat stuck dat onder es Ghi selt nemen enen doerslach die sal goet ende scarp siin ende wel snidende ende dat sal hebben enen knoep op deinde. Ende ghi sult dat ghesonde been al om houden suverliic ende wident soe dat ghi daer tusschen sult moghen brenghen een insterment dat sal siin op deynde crom daer ghi dat stuck mede op sult lichten ende dan suldi u pinen dat stuck mede properliic uuyt te lichten ende te trecken. Ende den hamer daer ghi mede clopt op den doerslach sal siin van loede omdat niet seer luijden en sal. Ende als ghi dat werct soe seldi den sieken siin oren stoppen met catoene soe dat hi dat gheluiit van den cloppen niet en hore. Ende ghi sult hem oec enen stoc doen houden tussen siin tande alle die wile dat ghi werct. Ende es oeck dat stuck niet al onder ghescoten op die een side ende dander gheheel daert niet ghescoten en es latet staen dat es miin raet. Want ic hebber veel sien ghenesen. Maer waren die hoeken van den stucken soe na bi een dat zeer tonsien ware in aldus danigher manieren coenliic soe seldiit beginnen ende drilen met eenre drijlen die daer toe ghemaect sal siin. Ende ghi sult beghinnen op den hoeck daert ghesonde es ende metten doerslaghe al om af slaen ende

[p. 22]

effen dat ghesonde al om alst stick uuijt es. Ende ghi sult hebben menigherhande drielen som langher som corter na dat hersenbecken dic es of dunne. Ende als dat stuck uuiit es ende die scelveringhe ende al datter uut te doen es dan suldi nemen drye cleyn sachte doeken van [witten reynen] hoo[ft]doeken ghenet in [een deel] mel rosarum ghewermt ende de ii deel olie rosarum. Ende legghense tusschen dat hersenbecken ende dure mater behendeliic ende safteliic ende vollet altemale die wonde vanden hersenbecken op die liese. Ende als die wonde aldus ghevult es tot der wonden van den vleessche toe soe salmen vullen met linen doeken of met werke ghenet in olie rosaet ende doderen van eyeren te samen gheminghet. Daer na seldi hebben plaesteren van werke alsoe breet ende alsoe groot alsoe dat si bedecke die wonde altemael vanden vleessche ghenet in die selve medesine. Daer na seldi hebben int leste breeder ende meerder plaesteren van werke ghenet in cout water te somere ende te winter in werm water ende dat [water] reyn uut gheduwet ende ghewronghen. Ende ghi sulse netten in medecinnen die ghemaect sal siin van ii o. olie rosarum ende ½ o. wiinedic ende I o. boli arminici ende legt daer boven [maer] dat haer moet af ghescoren siin ende dit seldi doen tot der tiit tot dat die wonde quaet ghevet. Ende dan begint te legghen op dure mater pulver van wierock herde cleine ghepulvert ende op dat pulver doeken ghenet in mel rosarum ende olie rosarum alsoe voerscreven es. Maer dan salmen die doeken bet uutduwen van der medecinen. Ende met die doeken die wonde vullen vanden hersenbecken. Voert in die wonde suldi doen al vol droegher doeken ghepluct. Ende boven der wonden seldi legghen plaesteren ghenet in der medecinen die ghemaect es van mel rosarum ende van garstenen mele alsoe voerscreven es dat herde wel suvert ende mondificeert. Ende alom seldi legghen diffenciven van bolus arminicum. Int einde [leit] consolidativen cicatrizativum daer ic u af scriven sal int leste tractaet. In allen anderen quetsinghen die int hersenbecken siin daert niet al doer en es. Ende daeraf en seldi niet anders doen dan legghe opt been

[p. 23]

datter ghequets is wieken ghenet in olie rosarum en doders van eyeren tot dattet wel quaet gheeft ende daerboven diffensiven van bolus arminicus. Ende alst beghint quaet te gheven dan legt op dat hersenbecken wieken ghenet in olie rosarum en vollet die wonde vanden vleesche met droegher carpien ende boven op die wonde mondificativum van mel rosarum ende van garstenmeel ende om die wonde diffenciven van bolus arminicus tot int eynde dat die wonde ghenesen es. Lieve kinder al hebbe ic ghescreven een corte cuere vanden wonden van den hersenbecken en houtse niet voer onweert want si es herde orberliic ende goet maer nochtan en wil ic niet laten om der clappers wille om dat tfolc seggen soude wildi reden daertoe doen ende ic sal u dat scriven noch meerder [redene dair af] dan alle surginen die niet meesteren siin die niet phisiken weten oft connen.