Boeck van surgien

[Vanden pesen dit sijn die medicijn die oirberlic sijn ten wonden die in die pesen sijn of vallen].

Die medesine toten pesen.

Dit siin die medecinen die orberliic siin ten wonden die in die pesen vallen die moeten siin heet ende droghe in haer natuere ende van suptiilre supstancien ende haer verdroechede es harde goet met eender toe treckkender natueren ende ne geen te stoppene noch te stempene ende haer hitte es ghetimpert want overtollighe hitte en es niet goet noch orberliic.

Men sal die sweeringhe ende weedum versachten met olie rosarum als voerseit es daer pierwormen in ghesoden siin. Ende al es dat sake dat die olie doet rotten nochtan es si harde orberliic om die wonden te doen sachten die in die pesen of elder siin ende [maect] die medesinen suptiil ende vloyende daer om moet die olie siin suptiil met eender stremeder natueren als die olie rosarum ende daerom rot si te min ende si en doet niet te zeer trecken. Ende galienus seit dat die oude olie es van natueren dat se die humoren seer doet smelten ende versche olie doet alle zeer ende weedom versachten mer middelbaer olie die niet te out noch te jonc en es die es herde orberliic. Men moet die olie oeck veranderen na den tiit [dat hi hevet ende nae den tiit] vanden jare dats te somer olie rosaet ende te winter olie comuyn want te winter moeten si heeter siin dan inden somer ende somwiil machment versachten met heeten doeken daer op te legghen ongheblust sulfer met olien ghemenct als een salve die niet te dicke noch te dunne en es. Si es herde goet gheleyt op die wonden van pesen. Item ongheblust calc met soeten water dicwil ghewassen ende al ghepuert ende met olien ghemenct machmen orberen seke[r]liik Ende tuthia inder selver manieren ghewassen als dat calc es oeck seer orberliic Galienus plach in aldus ghedane wonden te orberen terbertiin al sonder ander medesine maer dat was in kinderen of in wiven die waren van verscher complexcien. Maer die ghene

[p. 17]

die waren van drogher harder natueren ende complexien daer mencde hi een luttel euforbium metten terbentine. Ende denghenen die alder droechst waren mencde hi euforbium met olie smout ende met den terbentine. Ghalienus seit dat een plaester van asafetida es goet. Ghi selt merken of die pese es bloot [of] ontdect ende die wonde wort open soe en mocht die wonde niet ghedoghen herde heete medecinen als euforbium ende solfor ende diesghelike. Maer medecinen die niet alsoe heet en siin gheliic thutie ghewasschen die machmen dan orberen. Ende Galienus seit dat si sal ghemenct siin met seeme ende oeck dat ghewasschen calc. Ende alle dese medecinen salmen legghen niet te heet noch niet te cout van goeden sonderlinghen medecinen compositen. Galienus medecine die ic menich werf gheproeft hebben dats datmen was menct met euforbium ende rasine ende pec ende olie rosaet ende dies salmen nemen noch soe vele als vanden anderen een. Lieve kinder ghi sult oec neersteliic merken dat uwe medecinen niet te heet en siin noch te droghe ende dies saltu werden gheware als die wonde root wert ende hert dan seldii tlet vercoelen totdat die hitte es vergaen. Ende es oec dat sake datmen die wonde moet wasschen alsoe doet alsoe Galienus seit dat men eerst dat quade uuten wonden sal droeghen met catoen of met liwaede daer na salmen wassen met soeten wine of met ghesoden most of met ghesoden wine met seeme te gader ende droghense weder met liwade soe dat die vuchticheit uut sy. Ende hoet u in alle weghe van medecinen die weyken doen maer medecine die droeghen want Galienus seit het gheviel enen mensche dat hi was ghesteken in die hant met enen cleinen jser soe dat die hant naulijc doer was gheen pese gheraect. Maer die sweeringhe bego[n]st ter pesen comen ende daer quam een meester toe nacht van consten ende leide daer op medecinen om te werken van pappen van taruwen mele ende water ende smout ende daermede verrotte die hand ende die mensche starf des sevende daechs. Had\de

[p. 18]

die onsalighe nacht surgiin die wonde open ghelaten ende hadde hi daer op gheeleet medecinen die droghen ende trecken met eenre suptiilre supstancien dat es met eenre suptiilre natueren die mensche en hadde daer af niet ghestorven. Ghi selt weten lieve kinder waerom datmen legghen sal op die wonden van pesen medecinen van suptiilre natueren dat es omdat si sonder pine ende sonder wee ten gronde gaen want die pesen liggen in den gront om dies wille dat si werden behoet ende bescermt van alle dat hem van buijten mochte ghescien met der huijt ende met den vleesche daer si van buiiten mede gedect siin. Voertaen ghevielt alsoe dat die wonden van pesen appostumeerden soe sal al u neersticheit siin die appostume te wederstane ende die sweeren te versachten ende dat sal siin met plaesteren van garstenmele of van bonen meel of meel van wicken ghesoden met wiinedic of met water daerin ghesoden sal siin serapinum ende deze plaester salmen legghen lau want Avicenna seit dat die wonden van den pesen geen dinck quader en es noch meer deeret dan coude dinghen ende als die pesen werden gheblust ende ghefrusseert ende dan gheappostumeert soe salmense cuereren met medecinen die de weedomme ende sweeringhe verdriven dat es met wermen olien malvaniscus es oec herde goet ghesoden ende ghestoten [op die] quetsuere gheleit ende soe doet oeck ajuijn wel ghebraden ende der opgelet.