Alle de ontleed- genees- en heelkundige werken

[p. 307]

De Negende Ontleed-kundige Voorstellige brief Door Andreas Ottomarus Goelicke, Medicyne Doctor.
Aan den zeer vermaarden Heer Fredrik Ruysch.
Medicyne Doctor en Hoogleeraar in de Ontleed-en Kruyd-kunde, enz.

Aangaande den loop der slag-aderen door 't dunne herssen-vlies, de herssenen bekledende; het derde herssen-vlies, de slagaderen der vliezen, de holligheden van 't voorhooftbeen boven de wortels der neus-gaten, en de holligheden onder het reyzaal bekledende; als ook aangaande de nieuwe slag-aderen van de lever en 't Middel-rift.

Zeer Beroemde Heer.

INdien uwe Edelmoedige inborst en vierige begeerte om de wetenschappen der genees-konst van dag tot dag met nieuwe ontdekkingen te vermeerderen, my niet ten volle bekent was geweest, ik zou nauwlyks dezen brief, met zo een geringe styl geschreven, U hebbe durve toezenden; maar hier heeft my uwe vriendelyke brief wisseling toegebragt, waar mede gy anderen al voor dezen vereert hebt, Ja daar toe ben ik eenigermate ook aangemoedigt door de byzondere vrientschap en gunst, dewelke de zeer vermaarde Heer J.H. Graetz, myn zeer geachte vrient, my menigmaal verhaalt, en dien hy zelfs beproeft heeft. Zo dat ik een zeer vast betrouwe hebbe, dat gy myne stoutigheyt in 't schryven volgens uwe aangebore beleeftheyt vergeven, en te gelyk voldoen zult myne billyke nieuwsgierigheyt, waar mede ik omtrent zommige ontleet-kundige geschillen, die van geen wynig belang zyn, opgehouden wort. Want een brief, zege Cicero, wort niet schaamroot; na-

[p. 308]

demaal wy daar in vryer onze gedachten aan anderen mogen uytdrukken, dat anderzint de eerbare schaamte verbieden zou.

't Is nu een igelyk bekent, Beroemde Heer, dat de [Cerebrum] groote en [cerebellum] klyne herssenen besloten leggen in ons bekkeneel, en het verlengde merg door de geheele ruggegraat uytgestrekt is. Dat de zelfstandigheyt der herssenen ten dele [substantia corticalis] korst-agtig en ten dele [& medullaris] mergagtig is volgens het getuygen van Malpighius, hebben al in haar tyt aangemerkt Piccolomineus, Lindenius, Bauhinus, en na haar, voor zo veel my bekent is, alle de ontleders. Eyndelyk dat de herssenvliezen, zoo wel het [dura & pia mater S. meninx] dikke als het dunne gemeene dekzels van de herssenen zyn, en dat ze niet alleenlyk haar buytensten omtrek omringen, maar zich voegen in de diepste hoeken, ploien, en rimpels, is door de grote naarstigheyt van Willisius in zyn ontleding der herssenen ontdekt; waaraan uwe schranderheyt onlangs ook als de laatste hant gelegt heeft, wanneer gy in uw antwoort op den zevenden voorstelligen brief van den zeer Ervaren Heer Graetz het dunne herssenvlies, bekledende de klyne herssenen, in de 1. fig. en een van deszelfs zikkelwyze uytsteekzels met den wonderbaarlyken loop der vaten in de 2. fig. zeer nauwkeurig afgebeelt hebt.

Maar dit alleen heest my in twyffel gehouden, wat ik gevoelen zou van den loop der slag-aderen van 't dunne herssen-vlies, de grote herssenen het [medulla spinalis] ruggemerg bekledende, den welke de Hr. Bidloo in de 5. fig. van de 8. tafel, als mede in de 1. fig. van de 10. tafel uytgedrukt heeft, Nademaal ik den zelven geheel anders in uwe zeer nette berydingen van uw Cabinet gezien hebbe; en wat ik oordelen zou over het derde herssen-vlies, tusschen het dikke en dunne herssen-vlies gelegen, waar van de zelfde Hr. Bidloo handelt in zyn ontleetkonstige tafelen, of het niet enkel denkbeeldig was, en of het in der daat aldaar wel bestont, gelyk de ontleetkundige geschiedenissen getuygen, dat andere het zelfde lot overgekomen is; eerst konde ik my dit niet wys maken van een Man, die tot nog toe zo vermaart is in de ontleet-kunde, en die zoo grootelyks roemt over zyn bequaamheyt en voorspoet in 't ontleden der dode menschelyke lichamen, voornamentlyk wanneer ik dat vlies in de openbare demonstratien onlangs door 't opblazen van U vertoont, in tegenwoordigheyt van den Professor Bidloo, gezien heb, en den Hr: Bohnius, Professor in de Medicyne tot Leipzig, hem den lof van de eerste uytvinding niet duyster schynt toe te eygenen, in zyn Circul. Anat: Progymnasm. XXI. pag. 333. alwaar hy op deze wys spreekt; Bidloo is de eerste, voor zo veel my bekent is, dewelke in zyn ontleding des Menschelyken lichaams gewach gemaakt heeft van een zeker der-

[p. 309]

de vlies, gelegen tusschen het dikke en dunne herssen-vlies, het welke ik onlangs in de openbare ontleding van een dood mannelyk lichaam, niet op het derde uur van zyn dood, gelyk het dezen ontleder gebeurt is, maar op den vyftienden dag bereit, myne aanschouwers vertoont hebbe. Het zy hier van wat het wil, echter is het nootlot van deze Anatomische vrugt te beklagen, om dat het zo een ongelukkige moeder heeft, nademaal deze door een ontaarde liefde het zelve in zyn eyge vuyligheyt laat leggen, nog afwascht of reynigt, op dat het aldus in een zindelyke gedaante te voorschyn kome, en in 't oog van anderen aangenaam zyn zou. Derhalven zult gy de gunst en eer van alle oprechte liefhebberen verdienen, zo gy de vaten van het dunne herssen-vlies, de grote herssenen en 't ruggemerg bekledende, als mede dit [membrana arachnoidea] spinnewebs-vlies of derde herssen-vlies en deszelfs zamenhang door een naauwkeuriger figuur afgebeelt zult hebben, en insgelyks aangetoont, van wat afkomst het vlies is, dat de holtens boven de [radices nasi] wortels van den Neus in 't voorhooft-been, en dat de holtens onder het [sella equina] reyzaal bekleet, en wat wonderbaare, takmakingen van de bloetvaten aldaar zyn.

Omtrent het gestel, en gebruyk van de [Hepar] lever, als mede de bloetvaten door de zelve lopende, hebben de Geneesheren van alle tyden afgrote vooroordelen gehad. Zo dat ze zich niet geschaamt hebben, dit ingewant voor het aanzienelykste te achten, en het gehele werk van de bloetmaking aan 't zelve toe te eygenen, alhoewel anderen dit omvergeworpen en de onbequaamheyt van dit ingewant tot het waarnemen van deze edele bediening klaarder als de Zon aangetoont hebben; tot dat eyndelyk de zeer vernuftige Malpighius deszelfs maakzel naauwkeuriger onderzogt, en daar na het ware gebruyk aangetoont heeft. Wat de bloetvaten door de [parenchyma glandulosum] klierige Zelfstandigheyt van de lever konstig verspreyt aangaat, deze worden met een algemene toestemming der ontleders verdeelt in [vasa adducentia] [& abducentia] bybrengende en afhalende vaten; van het eerste zoort zyn de [arteria hepatica] lever slag-ader uyt de regter tak van de [coeliaca] Maag-slag-ader afkomstig, de [vena portarum] Poort ader, dewelke van zommige gehouden wort de bediening van een slag-ader waar te nemen, en de [nervus hepaticus] lever zenuw, maar van 't laatste zyn de stammetjes van de [vena cava] holader, [vasa lymphatica] watervaatjes hun oorspronk uyt yder kliertje nemende, en de [pori bilarü] Galpypjes. En deze zyn het maar, dewelke alle autheuren tot een toe in hare ontleet-kundige beginzelen gewoon zyn te melden: want dit moet niemant wonder schynen, nademaal zeer velen zoo niet allen de regte manier om deze verborgen-verspryding der vaten te ontdekken, onbekent is. En nadien U, beroemde Heer, deze hyligdommen der natuur geopenbaart zyn, dewyl gy gehele dagen

[p. 310]

in 't onderzoeken van diergelyke geheymen verslyt, en de manier weet, om de fynste [vasa capillaria] hairige vaatjes, die naauwlyks met het vergrootglas kunne bespeurt worden, met zekere waschagtige stoffe op te vullen, kan ik waarlyk niet zien, wat 'er uw edelmoedigheyt waardiger, en billyker wezen kan, als dat gy hier in het verlangen der weetgierigen voldoet, en zo gy eenige nieuwe ontdekkingen omtrent de lever bloetvaten behalven die hebt, welke gemeenlyk de ontleders gewoon zyn aan te halen, wilt dog dezelve tot groot voordeel der geneeskunde mededelen.

Laten U, zeer beroemde Heer, de nyt en laster van quaataardige menschen in 't minste niet doen wachten: want daar ze niet gelyk kunnen zyn, trachten zy ten minsten, als de wangunstigen, den naam van anderen wel verdiende en geleerde Mannen te beknibbelen en aan anderen verdacht te maken, gelykerwys ik my verwondere in deze Academie zelfs over den Hr. Bidloo, dewelke in zyne, zo openbare, als afgezonderde, lessen op u schelt, en zich niet schaamt U voor den elendigsten der ontleders uyt te roepen. Maar ik bid U, dat gy denkt, dat de konst niemant tot een hater heeft, als een onwetende, en dat het veel lichter is iemant te berispen, als na te volgen. Derhalven wensche ik haar beter gedachten, op dat ze eyndelyk haare lastertaal leren sparen, en zo in 't kort haar leven beteren, en U wensch ik, dat gy ondertusschen een stil en gerust gemoet mogt hebben, en dat gy met die naarstigheyt, waar mede gy begonnen hebt, nog verder voortvaart op uwe ontleed-kundige studien te waken.

Daar zouden waarlyk nog wel vele dingen zyn, beroemde Heer, waar in ik gaarne van U wilde onderwezen zyn, voornamentlyk die het [Diaphragma] middelrift en deszelfs bloetvaten aangaan; en of men hier niet met regt konde denken, dar 'er behalven de al over lang van anderen beschreven slagaderen, nog anderen zyn, die na 't middelrift gaan, waar af tot dezen tyt toe geen ontleder gedroomt heeft. Maar ik vrees, dat ik de palen van een brief te buyten gaan zal, en schyne uwe beleeftheyt al te veel te misbruyken.

Voor het overige, Bidde ik den almogenden goeden Godt, dat hy niet alleen U gezont, en lang doet leven, en beware, maar U ook in 't midden van de lasteringen met een zoete en aangename rust en stilte ondersteune, tot grote nuttigheyt en luyster van onze konst. Zyt gegroet, beroemde Heer, en vaart voort my verder te begunstige, die altoos zyn zal.

Een Onderdanigste vierder van uwen wydtberoemden naam

ANDR. OTTOMAR. GOELICKE.

Medicyne Doctor.

Geschreven in myn bevlyt-kamer tot Leyden op den tienden van Grasmaant in 't Jaar 1697.