Werken. Deel III

* II. De staat van overgave aan Gods wil, in en door Christus * dit es van der andere partyen van menschen.

Ende hier-omme, leven wi in dooeghene sonder verkiesen, soe selen wi altoes wennen ende niet verliesen. Ende dit merct aldus.

* A. Gods recht op die overgave, in en door Christus. *

Doe hem cristus overgaf in den wille sijns vader, in den⁴⁾ overghevene was de minne soe starc ende soe heet in sinen gheeste, ende de anxt soe grooet in der natueren, dat uut sinen live vloeyde bloedegh sweet tote in de eerde. In sinen willeghen overghevene heeft hi ons ghecocht met sijnre minnen hem te dienenne ende sinen vader, ende met

4) Aanwijzend, in dàt.

[p. 144]

sijnre passiën ende met sijnre dooet heeft hi vore ons onse scoud betaelt ende vergouden. Ende hier-omme moeeten wi van nooede sine¹⁾ sijn, salegh in den hemel ochte verduemt in der hellen. De hemelsche vader heeft ons van niete ghescapen: met rechte selen wi sine sijn. De sone gods heeft ons verlooest met sijnre dooet: met rechte selen wi den sonden sterven, ende heme dienen ende leven. De vader ende de sone met den heileghen gheeste hebben ons eewelec ghemindt ende met minnen beseten: met allen rechte souden wi weder-minnen. Die .iij. persone sijn één god, ééne substantie ende ééne natuere. Ende hier-omme es hare dienst ghemeine: die den eenen diendt, hi diendt den anderen; ende die den eenen versmaedt, hi versmaedt oec den anderen. Nu sprect cristus in de ewangelie die sente matheus bescrijft aldus: ‘Salegh sijn de-ghene dien honghert ende dorst gherechtegheit’²⁾. Dat es recht, dat wi gode gheven dat wi heme sculdegh sijn. Doe cristus sinen wille overgaf in den wille syns vader, daer-mede cochte hi ons, ende met synre dooet betaelde hi vore ons. Eest dat wi heme alsoe volghen willen, soe moeten wi ons eighens willen vertyen, ende leven sinen wille. Ende alsoe wert sijn kooep in ons ghestadecht.

1) Van Hem, de Zijne.

2) Matth. 5, 6.

* B. De graden dezer overgave, op het voorbeeld van Christus, samen met Hem, en in Hem. *

Wi moeten oec onse senne dwinghen, ende onse natuere verwinnen, ende onse cruce draghen, ende volghen cristum na; ende alsoe ghelden³⁾ wi heme de scoud die hi vore ons betaelt heeft. Ende overmids sine dooed ende onse willeghe penitentie werden wi heme gheëenecht, ende sine ghetrouwe knechte, ende behooeren te sinen rike. Maer daer wi ons eighens-willen sterven in sinen wille, ende sijn wille onse wille wert, daer sijn wi sine discipelen ende sine uutvercoorne vriende. Vooertmeer, daer wi verhaven sijn overmids minne, ende onse ghedachte blooet

3) Betalen wij terug.

[p. 145]

ende onghebeeldt steet alsoe si ghescapen es van gode, daer werden wi ghewracht van den gheeste gods, ende daer sijn wi de sonen gods¹⁾. Merct de waerde²⁾ ende de sententie, ende leeft daer na³⁾. Doe cristus de gods sone van minnen omme onsen wille sterven woude, doe gaf hi sijn leven in de hande sijnre viande tote in de dooet. Ende alsoe was hi .i. ghehooersam knecht sijns vader ende alle der werelt. Hi gaf oec eighenen wille in den wille sijns vader. Ende alsoe wrachte hi de hooeghste gherechtegheit, ende leert ons alle waerheit. Ende verhief sinen gheest in een eewegh salegh ghebruken, ende doe sprac hi: ‘Het es al voldaen’⁴⁾; ‘vader in dinen handen bevelic minen gheest’⁵⁾. Ende in⁶⁾ dat selve veers antwaerdt die prophete david in ieghewelcs goeds menschen persoon die cristum alsoe na-volght, ende sprect: ‘Heere, god der waerheit, du heves mi verlooest’⁷⁾. Want wi en moghen ons selven niet verlooessen. Maer alse wi cristum na-volghen alsoe alse ic vore bewijst⁸⁾ hebbe, met al dien dat wi vermoghen: soe werden onse werke met sinen verken gheëenecht ende veredelt overmids sine gratie. Ende alsoe heeft hi ons verlooest, niet in onse werke, maer in sine werke; ende in sijnre verdienten heeft hi ons vri ghemaect ende verlooest. Maer selen wi dese vriheit ghevoelen ende besitten⁹⁾, soe moet sijn gheest onsen gheest verberren in minnen, ende verzinken in dat abys sijnre ghenaden ende sijnre vriër goedheit. Aldaer wert onse gheest ghedooept ende vri ghemaect ende gheëenecht met sinen gheest. Siet, daer sterft eighenheit ons willen in den wille gods, alsoe dat wi anders niet ghewillen en connen noch en moghen dan dat god wilt. Want de wille gods es worden onse wille. Ende dit es de wortele rechter caritaten. Daer wi van nuwes gheboren werden ute den gheeste gods, daer es onse wille vri, want hi es één met den vriën wille gods. Ende daer es onse gheest overmids minne verhaven ende op-ghenomen in éénen gheeste, in éénen wille, in ééne vriheit met

1) Vgl. Blinckenden Steen, blz. 14-22.

2) Woorden.

3) Naar.

4) Joan. 19, 30.

5) Luc. 23, 46.

6) Op.

7) Ps. 30, 6.

8) Aangetoond.

9) Bij ervaring.

[p. 146]

gode. Ende in dese godleke vriheit es des menschen gheest in minnen verhaven boven sine eighene natuere, dat es: boven pine ende arbeit ende onwille, boven anxt ende sorghe ende vreese der dooet ende der hellen ende oec des vagheviers, ende boven alle de swaerheit die ghevallen mach in lijf ende in ziele, in tijd ende in eewegheit. Want trooest ende ontrooest, gheven ende nemen, sterven ende leven, ende al dat ghevallen mach in lieve ende in leede: dat blijft al onder de minleke vriheit daer des menschen gheest gheëenecht es den gheeste gods.

* C. De zaligheden bereikt door deze overgave. *

Siet dese menschen sijn aerm van geeste, die¹⁾ niet eighens en hebben behouden, ende hier-omme sijn si salegh, want de minne gods es hare leven. Si sijn noch meer salegh, want si sijn saeghte ende ooedmoedegh. Ende hier-omme, hoe seere dat de natuere bedruct ende beswaert es, si hebben altooes vrede van herten ende van gheeste. Si sijn ten derden male salegh, want si claghen ende beweenen hare daghelecsche valle in ghebreken, ende alre menschen sonden, ende dat god soe onbekint es ende soe onghemindt ende ongheëert na sine hooeghe weerdegheit. Ende hier-ute wast de vierde salecheit, dat es: hongher ende dorst, ende eewegh vieregh lost, dat god ghemindt si ende ghelooft van allen creatueren in hemel ende in eerde. Ende hier-ute comt de vijfte salegheit, dat es: .i. hertelec ooedmoedegh melde begheeren dat god sine gratie ende sine ghenade late vloeyen in hemel ende in eerde, op-dat si alle vervult werden met sinen gaven, ende heme eewelec danken ende loven. Ende hier-ute comt de seste wise die salegh es, dat sijn de-ghene die met reinre onverbeeldere herten de gratie ende de gaven gods ontfaen, ende daer-mede opgherecht staen in dancbaren love: die sijnt die gode scouwen.

1) Als zijnde deze die.

[p. 147]

Ute desen scouwene soe wast de sevende wise der salecheit, dat es, .i. minlec inkeer in gode ende in godleken vrede, navolghende¹⁾ herte ende sen, lijf ende ziele, met alle den crachten, ende met alle den-ghenen die salegh sijn ochte salegh moghen werden: dat es al²⁾ ane-hanghende ende navolghende den minleken inkeere in gode ende in dat ghesichte godleecs vreden. Die dese wise in hen bevenden die sijn salegh, ende dat sijn peysmakeren; want si hebben peys met gode, ende met hen-selven, ende met allen creatueren; ende hier-omme heeten si de sonen gods. Ende van hen sprect de prophete aldus: ‘Ghi sijd gode ende sone des alre-oversten’³⁾. Mer hi sprect vooert te-hans aldus: ‘Ghi selt sterven alse menschen, ende ghi selt neder-vallen alse .i. van den princen’⁴⁾. Ende hier-mede versteet men de leste wise die onse salecheit volmaect. Want gheliker-wijs dat wi in de cracht ons heeren jhesu cristi opgaen in dat ghesichte godlecs vreden daer wi sonen gods sijn, alsoe moeten wi oec met heme nedergaen in armuede, in elenden, in becoringhen; in stride jeghen onse vleesch jeghen den duvel ende jeghen de werelt; ende in stride moeten wi leven ende sterven alse arme menschen, gheliker-wijs dat cristus de levende gods sone dede, die .i. prince es boven alle creatueren. Hi es neder-comen, ja neder-ghevallen onder de voete alre sondaren, in armuede, in elenden; in honghere, in dorste; in becoringhen, in versmaedtheiden; in stride, in nooede; in confusiën in scanden, ende in alle de swaerheit die hi van buten ende van binnen liden mochte. Ende hier-in bleef hi ghehooersam ende saechtmuedegh alse een lam. Ende omme ons te behoudene in sijn rike, soe es hi ghestorven alse een arm elendegh mensche.

1) Terwijl volgen.

2) Dit alles is.

3) Ps. 81, 6.

4) Ibid. 7.

* D. Het blijvend op- en neergaan deser overgave. *

Nochtan, willen wi salegh werden ende eewelec met heme bliven, soe moeten wi ons selven behouden in sijnre ghenaden,

[p. 148]

dat es, dat wi onse vleesch ende onse natuere pinen ende crucen met wederstane sonden¹⁾, becoringhen, quaden wille ende quade ghelost, die in ons opstaen mochten jeghen de eere gods, alsoe dat wi altoes moghen opgaen met onsen heere jhesu cristo te sinen hemelschen vader alse vrië sonen, ende oec met heme nedercomen in dooeghene in becoringhen ende in alle swaerheit alse sine ghetrouwe knechte. Ende al waren wi alsoe gheleeft ende gheufent in dooghden dat wi met cristo inkeeren mochten altoes alse wi wouden, nochtan souden wi persecutie dooeghen; want wi sijn onghestadegh ende menechvuldegh van ghepeinsen ende van invallenden beelden alsoe langhe alse wi hier leven in der²⁾ tijd. Ende hier-omme sprect cristus: ‘Salegh sijn die persecutie dooeghen omme gherechtegheit, want dat rike der hemele es hen’³⁾. Dat rike der hemele, dat es: cristus levende in ons met sijnre gratiën. Ende dat rike gods dooeght cracht. Ende in der cracht cristi, die in ons leeft ende met ons strijdt, soe wennen wi dat rike ende ghegripent⁴⁾. Ende alse ons de menschen vloeken ende vermaledyen ende persequéren, ende al quaed van ons spreken te onrechte ende met loghenen omme-dat wi gode dienen, in dien daghe selen wi ons verbliden, sprect cristus, want onse looen es vol ende overvloedegh in den hemelen⁵⁾. Ende nieman en sal ghecrooent werden dan die wettelec ghestreden heeft⁶⁾. Ende hier omme eest beter met cristo in tribulatiën ende in dooeghene te sine, dan sonder hem te sine in blisscapen ende in weelden; want hi sprect dore den prophete: ‘Die mensche die in dooeghene es, want hi ghehoopt heeft in mi, ic salne verlooessen ende ic salne beschermen, want hi heeft minen name bekint, hi heeft mi ane gheroepen, ende ic salne ghehooeren; met heme benic in dooeghene, ic salne verledeghen ende glorificéren’⁷⁾. Ende op eene andere stat sprect de-selve prophete david: ‘Heere, du heefs ons eene tafele bereed jeghen alle dieghene die ons tribulatie ende dooeghen aendoen’⁸⁾.

1) Aan de zonden.

2) Dezen.

3) Matth. 5, 10.

4) Vgl. Matth. 11, 12.

5) Vgl. Matth. 5, 11-12.

6) Vgl. 2 Tim., 2, 5.

7) Vgl. Ps. 90, 14-15.

8) Ps. 22, 5.