Werken. Deel III

* II. Hoe men deze en alle vormen van misleiding te boven komt. *

Maer nu steet te siene hoe yeghelijc mensche dese .iiij. becoringhe ende alle becoringhe wederstaen moghe ende verwinnen, ende gode eerlijc leven, ende hem-selven ende allen goeden menschen orborlic.

* A. Het deugdleven *

Dien dit geschien sal, hi moet andere weghe toe den rijcke gods gaen dan ghi nu ghehoort hebt. Want hi moet hem setten inde nederste stat onder alle menschen, alse en arm sondere die van hem-selve niet⁵⁾ en heeft [dan alle ghebrec]⁶⁾ noch en vermach noch en wilt [niet]⁷⁾ sonder de hulpe ende

5) Niets.

6) Om. G, D, M, sur.

7) Om. G, D, M.

[p. 54]

die ghenade gods. Ende op dese nederheit mach hi fonderen een hoghe leven, op-dat hi¹⁾ van binnen roepe altoes: ‘heere, ontfermt u mijns, arme sonderen’, ende hebbe een eewich toeverlaet inde goetheit gods. Ende hi sal aengripen de ghebode gods ende der heiligher kerken, ende die sal hi meynen te houdene ende daer-in te blivene, alsoe langhe als hi leeft. Ende hi sal sijnder redenen volghen ende ghehoorsam sijn, ende allen menschen daer hi bi es, alsoe verre als hijt verstaen mach datter vrede ende duecht in gheleecht ende een sterven. Ende hi moet sine natuere ende sine zinne bedwinghen ende wederstaen jeghen alle ongheordende lost. Ende hi sal hem-selven pinen te latene ende sijns-selfs te stervene ende zijns eyghens goetdunckens in allen dinghen waer hi mach, daer duecht in gheleecht. Ende hi sal sijn cruce draghen ende cristum na-volghen in penitenciën ende in abstinenciën, besceedelijc, na macht sijns lichamen ende sijnder natueren. Ende <hi>²⁾ moet hebben onsten <ende>³⁾ trouwe ende eene ghemeyne minne tot allen menschen, niemene uut-gesceeden. Ende hi sal gode ghehoorsam sijn ende eens-willen met hem in allen dinghen. Ende hi sal zijn blide ende verduldich in allen doghene, ende saechte ende goedertieren allen menscen daer hi yet keers in ghevoelt ten duechden wert. Ongheveynsde weerdicheit soe sal hi hebben tot sinen oversten ende tot allen goeden menschen waer hise weet. Werke der karitaten ende der ontfermicheit die sal hi oefenen in alre noot, met onste, met woorden ende met werken, ende wat al dat hi vermach na besceedenhe<i>t. Een swaer onwerdich wesen ende slachleeke waerden⁴⁾ ende een rijp aenschijn sal hi toenen den gheveysden menschen, daer hise weet ende bekint. Ende al dat hem redene leert ende de heilighe screftuere ende alle goede menschen, dat sal hi hem pinen te levene⁵⁾ na sijn vermoghen ende na besceedenheit. Ic mochte u noch meer poente setten van goeden seden ende van heiligher oefe-

1) Als bij maar.

2) Add. G, D, M.

3) Add. G, D, M.

4) Woorden.

5) Houden G.

[p. 55]

ninghen, maer hebdi desen gront die ic u gheseecht hebbe, soe vindi in u-selven, met der hulpen gods, al des ghi behoeft, Ende dit es eene ghemeine wise van duechden dier alle menschen noot es die gode <behaghen>¹⁾ selen ende alle becoringhe verwinnen.

1) Add. G, D, M.

* B. De mystieke vereeniging met God *

Maer ic beghere dat wij noch diepere onser inwindicheit waernemen, opdat wij claerre ende naerre bevinden die rijcheit gods die in onsen gheeste leeft. Ende hieromme selen wij ons inkeeren ende leveren onse blote onghebeelde verstendicheit der ombegripelijcker waerheit gods. Ende die zelen wij vinden in ons ghebeelt, ende ons wederbeelt in hare, ende alsoe één met hare. Ende dit es de claerste stemme daer wij den <sone gods>²⁾ mede [moghen]³⁾ inroepen, ende met hem sijn erve ende dat onse besitten. Met deser hogher eeren selen wij wedercomen tot ons-zelven, ende zelen ons nederbughen voer die almogende goetheit gods in een vernieuten ons-selfs, in ghedoochsamheiden al dat te lidene dat god gestaden wilt op ons in <tijt>⁴⁾ ende in[der]⁵⁾ eewicheit. Ende dit es die gracioeste stemme. Ende aldus ginc cristus neder nader menscheit, ende verdiende ons eewich leven. Ende hiermede aenroepen wij die gherechticheit gods, ende gaen met cristo neder in die grondelose diepheit die nemmermeer <vergront>⁶⁾ en wert. Ute deser dieper nederheit selen wij ons oprechten met vriën moede in die overste hoocheit. Ende met allen inghelen ende met allen heilighen, in cristo jhesu, selen wij gode minnen, dancken ende loven, nu ende inder eewicheit. Ende dit es de blijdste stemme daer wij mede aenroepen die helighe⁷⁾ drivoldicheit. Ende die selen <wi>⁸⁾ vinden wonende in ons met volheyt alre gaven, ende ons met allen duechden wederboecht in die godlijcke eenicheit. Ute deser rijcher eenicheit selen <wi>⁸⁾ vrielijcke vlieten

2) G, D, M; gods sone F.

3) Om. G, D, M.

4) Add. G, D, M.

5) In G, D, M.

6) G, D; ghegrondet M; vervult F.

7) Heilighe.

8) Om. F.

8) Om. F.

[p. 56]

met der melder goethe<i>t gods, ende selen doervloeyen met melder herten hemel ende eerde, met graciën ende met gloriën, ende met allen goede des yeghewelcken noot es. Dit es de suetste stemme daer wij mede aenroepen den heilighen gheest, ende daer wij mede besitten wijsheit der minne, ende met één werden. Ende als minne aldus den gheest beveet in eenicheit, zoe gherijnt sy des gheests levendicheyt ende doet hem ghesmaken hoer grondelose rijcheit. Ende dan wert met loste beweecht al des menschen inwindicheit. Ende hier-af comt ghieren ende crighen inder minnen ongheïntheit. Ende dit es die verborghenste stemme daer wi minne mede aenroepen: dat si ons vertere ende verslinde in huer¹⁾ afgrondicheit, daer alle gheeste haers wercs falieren, ende wiken der ghebrukelijcheit. Daer openbaret haer die duystere stille, die boven alle wisen ledich steet. Daer-in sijn wij ghestorven, ende leven boven ons zelfsheit. Want dat es onse ghebruken ende onze hoochste zalicheit. Daer es een eewich swighen in onse overweselicheit. Daer en wert nie woort ghesproken inder persone eenicheit. Daer en mach oec niemen comen sonder minne ende oefeninghe der duechde in gherechticheit. Ende hier-omme sijn si bedroghen, deghene met der valscher ledicheit. Ende aldus souden wij verwinnen alle becoringhe ende al des viants behendicheit.

1) Haer.

* C. Het vereischte wantrouwen van zichzelf zoolang men niet gerijpt is in het geestelijk leven. *

Ende dese hoocheit van levene mochten vele menschen haestelijc vervolghen, waert dat si hem alsoe vromelijc ende alzoe wijslijc oefenden als ic hier nu gheseecht heb. Maer het es herde swaer, ende onghemint, ende oec met²⁾ menighen ombekint, hoemen vleeschs ende bloet ende eyghens willen <sterven>³⁾ sal. Ende hier-om en sal niemen van hem selven haestelijc grote heylicheit <gheloeven>⁴⁾ noch ver-

2) Bij.

3) G, D, M; vertien F.

4) G, D, M; ghevoelen F.

[p. 57]

moeden. Want het ees veel affectie dat <es>¹⁾, ingheborne lost der natueren, <eenwille>²⁾ ende eyghen goetduncken ochte nievinghelheit, daermen grote heilicheit acht ende waent. Want alsoe langhe <als>³⁾ de mensce es onder sine .xl. jaer, soe es hi seere neychlijc, affexioes ende onghestadich inder natueren; ende soect dicwile gherief, smaec ende wellost in sire oefeninghen, dat hijs nochtans selve niet en versteet. Ende alsoe es sine oefeninge met natueren ghemingt. Ende daer hi waent voeden gheest ende heilich leven, daer voedt hi onghestorvene eyghenheit sijns selfs ende blote natuere. Ende hier-omme spreect Sinte gregorius, dat die priesteren der ouder wet arbeydden ende dienden inden tempel tot haren .xl. jaren, ende daer-na waren si hoederen des tabernakels. Want dan was natuere in hem vercoelt ende ave-nemende, ende alsoe worden si badt ghesedt⁴⁾ ende ghesaedt in hem-selve overmids lancheit harer goeder werke. Inden vijftichsten jare zoe lietmen die eerde rasten inder joedscher wet. Ende alle scout ware verlaten⁵⁾, ende alle ghevanghene verlost, ende alle knechten worden vry die van vryer gheborten waren. Ende yeghelijc quam weder tot sinen erve dat sine ochte sire vorderen gheweest hadde. Ende aldus willic nu segghen: wanneer dat wij die gheborte ons heeren jhesu cristi ontfaen hebben in ons, dan beghinnen wij te levene; ende dan moeten wij dienen, arbeiten ende pinen inden tempel gods, dat es in ons selven, met penitenciën ende met heiligher oefeninghen; alzo langhe dat wij, met der hulpen gods, verdriven ende verwinnen onse zondich eertsche leven, ende al dat gode ende der duecht contrarie es, in <gedachten>⁶⁾ in woorden ende in werken ende in al onser oefeninghen, alsoe dat minne soe mechtich werde in ons, dat si ons verheffen moghe in die overste hoocheit die si selve es. Ende dan sal hare goetheit <al>⁷⁾ onse inwindicheit dore-vloyen ende vervollen met alsoe groter wellust ende vrouden, dat al onse

1) G, D, M.

2) D; een wille G; eenwil M; den wille F.

3) Add. G, D, M.

4) Verbeterd uit ghesacht; gheseedt G, D; gestedicht M.

5) Kwijtgescholden.

6) M; zonden F, G, D; cogitationibus sur.

7) Add. G, D, M.

[p. 58]

eerde ledich ligghen sal ende rusten. Want onse uutwendighe eertsche mensche, die sal te dier tijt ledich staen alre arbeite ende van alre oefeninghen Ende dit es onse vijftichste jare der verlatenissen ende der vrouden datmen jubileus noemt in hebreüscher talen. Hier tellen wij .l. jaer van dier tijt dat cristus die gods sone in ons gheboren es, ende dit es onse heilighe roemsce vaert. Want hier wert alle scout der zonden vergheven ende quite ghelaten; ende alle ghevanghene werden verlost, want alle bande van ongheoordender liefden tot eenigher creatueren, die scoren ende te-gaen; ende alle knechte werden vry die van vryen adele zijn, dat sijn die overste crachte der zielen. Die werden alsoe vry, dat si in harer verhaventheit gode minnen, dancken ende loven ende dienen moghen in alre wijs, sonder eenich hinder des viants, der werelt ende des vleeschs. Maer de zinne ende die veeleke crachte die moeten altoes dienstknechte bliven daer si werken. Want si zijn vleeschs ende uten vleesche gheboren. Ende hier-omme, liet mense ghewerden, si souden den <vleesche>¹⁾ volghen ende dienen, ende hare werke souden ghebreclijc sijn ende jeghen redene ende ongheordineert. Siet hier-mede comen wij weder tot onsen eygenen erve, dat wij met onsen zonden vercocht ende verteghen hadden. Ende aldus werden wij ghewarighe hoederen des tabernakels gods <dat wi in ons selven hebben>²⁾, alse wij, na sinte pauwels leere,³⁾ onse lichaem in heilicheiden ende in eeren <besitten>⁴⁾, ende, met crachte ons gods, alle becoringhen verwinnen <connen>⁵⁾, ende met vryen moede, onghehindert verheffen boven alle dinc in dat eeuwighe goedt dat onse erve es ende onze salichheit. Dat ons allen dit geschie, des helpe ons jhesus cristus die om onsen wille becort wert vanden viant ende dicwile vander werelt, ende die ons dat erve sijns vaders ghecocht hevet met sinen preciosen bloede. Ende dat selen wij onghehendert met hem ende in hem besitten inder eeuwic cheit. [Amen].

1) Add. G, D, M.

2) Add. M; quod nosipsi sumus sur.

3) 2 Thess. 4, 4.

4) Add. D, M.

5) G, D, M; moghen F.