Werken. Deel III

* II. De vereeniging met God is geen vereenzelviging. Vierderlei onderscheid in de aanvoeling Gods. *

Nochtans hebbe ic te-hans gheseghet dat wij één met gode sijn, ende dat tuycht ons die heylighe scriftuere. Maer nu wille ic segghen dat wij een ander van gode eewelijc bliven moeten, ende dit tuycht oec die scriftuere. Ende dit moeten wij beide in ons verstaen ende ghevoelen sal ons recht sijn. Ende hier-omme segghe ic aldus, dat in onsen inwindeghen aenschine, uten aenschine gods

[p. 29]

ochte ute onsen oversten ghevoelne, soe schijnt eene claerheit die ons die waerheit leert van minnen ende van allen duechden. Ende sonderlinghe¹⁾ in deser claerheit soe werden wij gheleert gods ende ons te ghevoelne in .iiij. manieren.

1) Bepaaldelijk.

* A. Eerste onderscheid. De goedwillende mensch voelt God in zich door de genade. *

Inden eersten ghevoelen wij gode in ons met zijnre ghenaden. Ende als wij des waer-nemen, soe en connen wij niet ledich ghesijn. Want ghelijckerwijs dat die zonne met harer claerheit ende met harer hitten verlicht ende verblijt ende vruchtbaer maect alle die werelt, alsoe doet god met zynre ghenaden: hy verclaert ende hy verblijdt ende hy maect vruchtbaer alle menschen die hem ghehoorsam willen sijn. Want selen wij gode in ons ghevoelen, ende sal dat vier sijnre minnen in ons eewelijc berren, soe moete wijt hem met vryen wille hulpen stoken in .iiij. manieren: wij moeten <in>²⁾ ons zelven den viere gheënicht bliven met innicheyden; ende wij moeten ute ons-selven gaen tot allen menschen met trouwen ende met bruederlijcker minnen; ende wij moeten beneden ons-selven gaen in penitenciën ende in allen goeden werken ende in wederstane onser ongheordender ghelost; ende wij moeten metter vlammen van desen viere boven ons-selven gaen met devociën, met dancke ende met love ende met innigen ghebede, ende altoes³⁾ ane-cleven met rechter meyninghen ende met ghevoelijcker liefden. Ende hier-mede blijft god wonende in ons met sijnre ghenaden; want in desen .iiij. manieren es bevaen alle die oefeninghe dier wij pleghen mogen met redenen in wisen. Ende sonder dese oefeninghe en mach niement gode behaghen; ende die alre-volcomenst es in deser oefeninghen, hy es gode alre-naest. Ende hier-omme esser⁴⁾ noet allen menschen; ende hier boven en <mach>

2) Om, F.

3) Gode add. H; deo add. Jord. Allebei naar den zin.

4) = Es der, gelijk H heeft, nl. deser oefeninghen.

[p. 30]

niemen comen dan scouwende menschen. Ende hier-omme, inden eersten, soe ghevoelen wij alle gode in ons met sijnre ghenaden, eest dat wij goets willen sijn.

* B. Tweede onderscheid. De schouwende mensch voelt zich ofwel ontzinkend ofwel omhelsd in God. *

Ten anderen male, eest dat wij hebben een scouwende leven, soe ghevoelen wij ons levende in gode. Ende ute dien levene daer wij ons in gode ghevoelen, soe schijnt eene claerheit in onse inwindeghe aenschijn die onse redene verlicht ende tusschen ons ende gode middelt. Ende alse wij in deser claerheit met onser verlichter redenen staende bliven in ons-selven, soe ghevoelen wij dat onse ghescapen leven altoes weselijc hemselven ontsinckende es in sijn eewich leven. Maer daer wij der claerheyt na-volghen boven redene, met eenvoldighen gesichte ende met willigher gheneychtheyt ons selfs, tote in onse overste leven: daer ontfaen wij die overforminghe gods in alheyt ons-selfs. Ende alsoe ghevoelen wij ons te male bevaen in gode.

* C. Derde onderscheid. De schouwende mensch voelt zich één met God in genieting. *

Ende hier-na volcht dat derde onderscheet van ghevoelne, dat es, dat wij ons met gode één ghevoelen. Want overmids die overforminghe gods ghevoelen wij ons verswolghen in een grondeloes abis onser eewigher zalicheit, daer wij tusschen gode ende ons nemmermeer onderscheet venden en moghen. Want dat es onse overste¹⁾ ghevoelen, dat wij anders niet besitten en moghen dan in ontsonckenheiden van minnen. Ende hier-omme, als wij werden verheven ende ghetrocken in onse overste ghevoelen, soe staen alle onse crachte ledich in een weselijc ghebruken, maer si en werden niet te nieute; want soe verloren wij onse ghesca-

1) Opperste.

[p. 31]

penheit. Ende alsoe langhe als wij met gheneychden gheeste ende met openen oghen sonder merken ledich staen, alsoe langhe moghen wij scouwen ende ghebruken.

* D. Vierde onderscheid. Uit de Godsgenieting tot zich weerkeerend, voelt de mensch zich buiten God, in een onpaaibaar verlangen naar Hem.*

Maer inden selven oghenblicke dat wij proeven ende merken willen wat dat es dat wij ghevoelen, soe vallen wij in redenen. Ende dan venden wij onderscheet ende anderheyt tuschen ons ende gode. Ende dan venden wij gode buten ons in ombegripelijcheiden, ende dit es dat vierde onderscheet daer wij gode¹⁾ ende ons in ghevoelen. Want hier venden wij ons staende voer die jeghenwoordicheyt gods. Ende <die>²⁾ waerheit die wij ontfaen uten aenschine gods, die tuycht ons dat god te-male wilt onse sijn, ende dat hi wilt dat wij te-male sine sijn. Ende inden selven oghenblicke dat wij des ghevoelen dat god te-male wilt onse zijn, soe ontsprinct in ons eene gapende ghierighe ghelost, die alsoe hongherich ende alsoe diep ende alsoe idel is, al <gave god>³⁾ dat hi gheleisten mochte, sonder hem selven, het en mochte ons niet ghenoeghen. Want in dien dat wij ghevoelen dat hi [hi] hem-selven ghelaten ende ghegheven heeft onser vriër ghelost, sijns te ghesmakene in alder wijs dat wijs begheren moghen; ende⁴⁾ wij leeren, in die waerheit sijns aenschijns, dat al dat wij ghesmaken, jeghen dat ons ontblijft, dat en es niet⁵⁾ een druppe jeghen al de zee: ende⁶⁾ dit verstormt onsen gheest in hitten ende in ongheduere van minnen. Want soe wijs meer ghesmaken, soe lost ende hongher meder⁷⁾ wert; want ieghewelc es des anders sake⁸⁾. Ende dit doet ons crighen in ontbliven. Want wij teren op sine onghemetenheit, die wij niet verswelghen en moghen⁹⁾; ende wij crighen in sine ongheïntheit,

1) Gods G, D, H, M.

2) Add. G, H, M.

3) Om. F.

4) Denk bij: in dien dat.

5) Niet en es zou de regelmatige constructie zijn.

6) De Volzin is niet opgebouwd. We zouden in het 2^e lid verwachten: hier inne verstormt ons onse geest enz.

7) Meerder.

8) Oorzaak.

9) Kunnen.

[p. 32]

die wij niet hervolghen en moghen Ende aldus en connen wij in gode comen noch god in ons Want in ongheduere van minnen en connen wij ons-selfs niet vertijen. Ende hieromme es die hitte soe onghetempert, dat die oefeninghe van minnen tuscen ons ende gode gaende ende kerende es als die blixeme des hemels; nochtans en connen wij niet verberren. Ende in desen storme van minnen sijn onse werke boven redene ende wiseloes, want minne beghert dat haer ommoghelijc is. Ende redene tughet dat der minnen recht es. Maer si en can der minnen hier-toe gheraden noch <verbeiden>¹⁾. Want alsoe langhe als wij aensien met innicheiden dat god onse wilt sijn, soe gherijnt die goedertierenheit gods onse gierighe ghelost. Ende hier-ave comt ongheduer van minnen. Want dat uutvloeyende gherinen gods stoect ongheduer, ende eyscht ons werc, dat es: dat wij minnen die eewighe minne. Maer dat intreckende gherinen vertert ons ute ons-selven ende eyscht ons versmelten ende vernieuten in eenicheiden. Ende in dit intreckende gerinen ghevoelen wij dat god wilt dat wij sijne sijn, want daer-inne moeten wij onsselfs vertyen, ende laten hem werken onse zalicheit. Maer daer hi ons uutvloeyende gherijnt, daer laet hi ons ons-selven, ende maect ons vri ende sedt ons voer sine jeghenwoordicheit, ende leert ons beden inden gheeste ende eyschen met vryheiden, ende vertoent ons sine ombegripelijcke rijcheit in alsoe menigher formen als wij ghevisieren connen. Want al dat wij gedincken moghen daer[t] troest ende vroude in gheleecht, dat vinden wij al in hem sonder mate. Ende hier-omme, als wij dan dat ghevoelen, dat hi met al deser rijcheit onse wilt sijn, ende altoes met ons wonen wilt, hier-jeghen ontpluken alle die crachte onser zielen, ende sonderlinghe onse ghierighe ghelost. Want alle die rivieren der ghenaden gods, die vloeyen²⁾; ende soe wijs meer ghesmaken, soe ons meer lust te smakene; ende soe ons meer ghelust te smakenne, soe wi dieper crighen

1) G; verbieden F, D, H, M, foutief, gelijk blijkt uit Jordaens' auxilium impendere. Verbeiden heeft hier den zin van: ten dienste staan.

2) In ons add. G.

[p. 33]

in sijn gherinen; ende soe wij diepere crighen in dat gerinen gods, soe ons die vloede sijnre soeticheit meer doervloeyen ende overvloeyen; ende soe wij meer doervloeyt werden ende overvloeyt sijn, soe wij bat ghevoelen ende bekinnen dat die soeticheit gods ombegripelijc es ende sonder gront. Ende hier-om spreect die prophete aldus: ‘Smaect ende siet, want god es soete¹⁾.’ Maer hi en spreect niet: ‘hoe soete,’ want sine soeticheit es sonder mate; ende hier-omme en connen wise noch begripen noch verswelghen. Ende dit tuycht ons die bruyt gods inden cantiken ende spreect aldus: ‘Ic hebbe gheseten onder des-gheens scaduee dien ic begherde, ende sine vrocht es soete mijnder kelen.’²⁾.

1) Ps. 33, 9.

2) Cant. 2, 3.