Werken. Deel III

[p. 4]

* Eerste deel: korte uiteenzetting der drie eerste elementen *

* A * <Dierste: een guet Leven¹⁾. Van drien punten die enen goeden mensche maken²⁾>

Nu suldi merken drie poente die eenen goeden mensce maken. Dat eerste poent dat een goet mensche hebben moet, dat es eene suvere conziëncie sonder wroeghin[ghin]ghe van dootsonden. Ende hier-omme, die een goet mensche werden wilt, hi moet hem-selven proeven ende merken met groter³⁾ besceedenheit, van dier tijt dat hi zonde doen mochte. Ende van dier tijt moet hi hem purgeren, na ordinancie ende na maniere der heiligher kerken. Dat ander poent dat eenen goeden mensche maect, dat es dat hi ghehoorsam moet sijn in allen dinghen gode ende der heiligher kerken ende sijnre eyghender besceedenheit. Ende desen driën moet hi gelijc ghehoorsam sijn, soe leeft hi sonder twifel ende sorghe, ende hi blijft altoes omberespt van binnen van allen sinen werken. Dat derde poent dat yeghewelcken⁴⁾ mensche toebehoort, dat es dat hi principalijc gods eere meynen sal in allen sinen werken. Maer eest alsoe dat hi overmids onlede ende menichfuldicheit sire werke altoes gode voer oghen niet en hevet, ten alre minsten moet [hi]⁵⁾ in hem staen dat hi meyne ende beghere te levene naden lieften wille gods. Siet dese drie poente aldus beseten maken eenen goeden mensche, ende soe wien dat eenich poent ghebreect van desen driën, die en es niet goet noch inder graciën gods. Maer wanneer dat eenich mensche dese drie poente in sijn herte begrijpt te volbringhene: hoe quaet hi vore gheweest heeft, inden selven oghenblicke wert hi goet, ende es gode ontfanclijc ende vol der graciën gods.

1) G.

2) H.

3) Goeder D.

4) Elken goeden Vv.

5) Om. G, D, H, M4, Vv.

[p. 5]

*B. Tweede element: * <een gheestelic leven¹⁾. Van drien punten die enen ynnighen gheesteliken mensche maken.²⁾>

Voert-meer sal dese goede mensche werden een innich gheestelijc mensche, daer-toe behoren noch drie ander poente. Dat eerste poent dat es onverbeeltheit van her[e]ten. Dat ander poent dat es gheestelijcke vriheit inder begherten. Dat derde poent dat es inwindighe eeninghe te ghevoelen met gode. Nu merke yeghewelc hem selven dien dunct dat hi gheestelijc es. Soe wie onverbeelt wilt zijn van herten, hine mach gheen dinc met liefden besitten, noch ane niemene met willigher gheneichtheit cleven ochte wandelen. Want alle wandelinghe ende alle liefde die puerlijc omme die eere gods niet en es, die verbeelt des menschen herte, want si en es ute gode niet gheboren maer ute den vleesche. Ende hier-omme, sal de mensche geestelijc werden, soe moet hi alre vleeschelijcker liefden vertiën, ende ane gode alleene met loste ende met liefden cleven, ende hem alsoe besitten. Ende daer-mede wert verdreven alle verbeeltheit ende alle ongheordineerde liefde ten creatueren. Ende inden besittene gode met liefden soe wert die mensche van binnen onghebeelt; want god es een gheest die niemen eyghenlijc verbeelden³⁾ en can. Maer inder oefeninghen sal de mensche goede beelden vore-nemen, alse dat doghen ons heren, ende alle die dinghe diene⁴⁾ verwecken moghen te meere devociën. Maer inden besittene gode so moet de mensche vallen op eene blote onghebeeltheit die god es. Ende dit es dat eerste poent ende dat fondament in eenen gheestelijcken levene. Dat ander poent dat es inwindighe vriheit, dat es dat hem die mensche onverbeelt ende onghehendert verheffen mach te gode in alre inwindigher oefeninghen, dat es: in dancke ende in love, in weerdicheden, in devoten ghebeden, in innigher liefden, ende in allen den dinghen die lost ende liefde werken can overmids hulpe der graciën gods ende

1) Tafel D.

2) H.

3) Ghebeelden D, H, M4, Vv.

4) Die hem.

[p. 6]

inwindighe ernst¹⁾ tot alre gheestelijcker oefeninghen. Overmids dese inwindighe oefeninghe ghereictmen dat derde poent, dat es datmen ghevoelt eene gheestelijcke eeninghe met gode. Soe wie dan heeft in sijnre inwendigher oefeninghen eenen onverbeelden vriën opganc tote sinen gode, ende niet en meynt dan die eere gods, hi moet ghesmaken der goetheit gods, ende hi moet van binnen ghewarighe eeninghe met gode gevoelen. Ende in deser eeninghen wert volmaect een inwindich gheestelijc leven; want ute deser eeninghen wert die begherte altoes van nuwes gherenen ende verwect tot nuwen inwindighen wercken, ende al werkende es de gheest opgaende in een nuwe vereeninghen: ende aldus vernuwet were ende eeninghe altoes. Ende dit vernuwen in werkene ende in eeninghen, dat es een gheestelijc leven. Ende aldus moechdi²⁾ proeven,³⁾ hoe de mensche goet es overmids sedelijcke duechden met rechter meyninghen, ende hoe hi gheestelijc werden mach overmids inwindighe duechde ende eeninghe met gode. Ende sonder dese poente en mach hi noch goet noch gheestelijc sijn.

1) IJver.

2) Kunt ge.

3) Onderkennen.

* C. Derde element: * <een godscouwende leven⁴⁾. Van drien punten die enen scouwenden mensche maken⁵⁾.>

Voertmeer seldi weten, sal dese gheestelijcke mensche een godscouwende mensche werden, daer-toe behoren oec drie poente. Dat eerste poent es dat hi dat fondament sijns wesens grondeloes ghevoele; ende alsoe moet hijt besitten. Dat ander poent es: sine oefeninghe moet sijn wiseloes. Dat derde poent: sine inwoninghe moet sijn een godlijc ghebruken. Nu verstaet, ghi die inden gheeste leven wilt, want niemen anders en sprekic toe. Die eeninghe die de gheestelijcke mensche met gode ghevoelt wanneer dat hare die eeninghe den gheest oppenbaert sonder gront, dat es sonder mate diep, sonder mate hoghe, sonder mate lanc ende breet. Inder selver openbaringhen soe

4) D, tafel.

5) H.

[p. 7]

wert die gheest gheware, dat hi hem-selven overmids minne ontsoncken es in die diepheit, ende onthoghet in die hoocheit, ende ontgaen in die lancheit. Ende hi ghevoelt hem-selven verdoelt inde wijtheit; ende hi ghevoelt hem-selven wonende in die ombecande becantheit; ende hi ghevoelt hem-selven ontvloten, dore dat aenclevende ghevoelen der eeninghen, in eenicheit, ende, dore al sterven, in die levendicheit gods. Ende daer ghevoelt hi hem één leven met gode. Ende dit es een fondament ende dat eerste poent in eenen scouwenden levene. Ende hier-ute ontspringhet dat ander poent, dat es eene oefeninghe boven redene ende sonder wise; want die eenicheit gods, die yeghelijc scouwende gheest in minnen beseten heeft, die es eewelijcke intreckende ende in-eyscende die godlijcke persone ende alle minnende gheeste in haers selfsheit. Ende des intreckens ghevoelt yeghewelc die mint, men ende meer, na mate sire minnen ende na wise sire oefeninghen. Ende die des intreckens ware-neemt ende daer-bi blijft, hi en mach niet vallen in dootsonden¹⁾. Maer die scouwende mensche die sijn<s>selfs²⁾ ende alre dinc verteghen hevet, ende enghene ave-trecken en ghevoelt, omme-dat hi gheen dinc met eyghenscap en besit maer alre dinghen leedich steet, soe mach hi altoes bloet ende o<n>verbeelt³⁾ comen in dat innichste sijns gheests. Aldaer vint hi gheoppenbaert een eewich licht, ende in dien lichte ghevoelt hi dat eewighe inmanen der eenicheit gods. Ende hi ghevoelt hem-selven alse eenen eewighen brant der minnen, dien boven al ghelust een te sine met gode. Soe hi des intreckens ochte des inmanens bat ware-neemt, soe hijs meer ghevoelt; ende soe hijs meer ghevoelt, soe hem meer lust een te sine met gode, want hem lust die scout te betalene die hem ghemaent wert van gode. Dat eewighe inmanen der eenicheit gods dat maect inden gheeste een ewich berren van minnen. Maer daer de gheest sonder onderlaet die scout betaelt, dat maect in hem een eewich verberren. Want in die overforminghe der eenicheit falieren alle gheeste in haren werkene, ende en ghevoelen anders niet dan

1) Nl. bij dat waarnemen zelf.

2) Al de hss.

3) Ontbrekend afkortingsteeken op de o in F.

[p. 8]

<al>¹⁾ verberen in die eenvoldighe eenheit²⁾ gods. Dese eenvoldighe eenicheit gods en mach niemen ghevoelen noch besitten, hi en si voerstaende³⁾ in onghemetenre claerheit, ende in minnen boven redene ende sonder wise. Inden vorestane ghevoelt die gheest in hem een eewich berren in minnen; ende in desen brande der minnen en vint hi inde noch beghin; ende hi ghevoelt hem-selven een met desen brande der minnen. Altoes blijft die gheest berrende in hem-selven, want sine minne es eewich; ende altoes ghevoelt hi hem verberrende in minnen, want hi wert ghetrocken in die overforminghe der eenheit⁴⁾ gods. Daer die gheest berrent in minnen, eest dat hi hem-selven merct, hi vint onderscheet ende anderheit tuschen hem ende gode; maer daer hi verberent, daer es hi eenvoldich, ende en heeft gheen ondersceet, ende daer-omme en ghevoelt hi anders niet dan eenheit⁵⁾. Want die onghemetene vlamme der minnen gods, si verteert ende verslint al dat si bevaen mach in haers selfsheit. Ende aldus mochdi merken dat die intreckende eenicheit gods anders niet en es dan grondelose minne⁶⁾ die den vader ende den sone, ende al dat leeft in hem, met minnen intreckende es in een eewich ghebruken. Ende in deser minnen wille wij berren ende verberen sonder inde in eewicheit; want hier-inne es gheleghen aire gheeste salicheit. Ende hier-omme soe moeten wij al onse leven fondeeren op een grondeloes abis, soe <moghe>⁷⁾ wij eewelijc in minnen sincken ende ontsincken ons-selven in die grondelose diepheit. Ende metter selver minnen sele wij hoghen ende onthoghen ons-selven in die ombegripelijcke hoocheit; ende in die minne sonder wise sele wij dolen: ende si sal ons verleiden⁸⁾ in die onghemetene <wijtheit>⁹⁾ der minnen gods. Ende daer inne sele wij vlieten ende ons-selven ontvlieten in die ombekinde welde der rijcheit ende der goetheit gods. Ende daer inne selen wij smelten ende versmelten, <wielen>¹⁰⁾ ende verwielen eewelijc in die glorie gods. Siet in yeghewelc ghelijckenisse van allen desen, soe toen<e>¹¹⁾ ic eenen

1) G, D, H, M; een F.

2) Enicheit D, H.

3) Vóór God staende.

4) Enicheit D, H.

5) Enicheit D.

6) Nam. de H. Geest.

7) Moete F.

8) Brengen.

9) Wijsheit F.

10) Add. G, D, H, M4.

11) Al de hss.; toent F.

[p. 9]

scouwenden mensche sijn wesen ende sine oefeninghe. Maer niemen anders en maecht verstaen, want scouwende leven en mach niemen anderen leeren. Maer daer hare die eewighe waerheit oppenbaert inden gheeste, daer werden alle dinghe gheleert diere noot es.