Letterkonst

Het klassieke grammaticamodel en de oudste Nederlandse grammatica's

[p. 478]

Schema 1 Cort onderwijs (1605)

			eyghen		Aerdt (1571:	Oorspronckelijcke
		Self-standige of	Namen		specien)	Afcomstighe
		Rechte Namen				+ vercleynde Namen
			gemeyne		Vergelijckinghe	Opghave (positif)
Namen	deylinge		Namen	toevallinghen	(Verghelijkckenisse)	vergelijckingh (comp.) Overtreffingh (sup.)
		Toe-voeglijcke
		oft By-Namen
					Gheslachte	Manlijck
						Vroulijck
						ghemeyn + gheenerley
					Ghetal	Enckel ghetal
						Meervout
					Ghedaente
					(figura)	Eenvoudighe oft slechte Ghedaente
						verknocht ghestalte oft deylbaer Ghedaente
						Noemingh
						Baringh oft Eygeningh
					Val	Ghevingh
						Aenclaging oft wroging
						Roepingh
						Afnemingh
					Buyginghe
					oft vervallinghe
<Artijckel> (wel genoemd, niet gerekend tot de woordsoorten)
Voor-	deylinghe	Aenwijsers		<acc>	Aerdt	<eyghen-ghemeyn>
namen		Besitters			Persoon
		Betreckers			Gheslachte	<manlijck-vroulijck>
		Vraghers			Ghedaente	deylbare
						eenvoudighe
					<Ghetal>	<enckel g. - meervout>
					Val	Noemingh, Baringh, Ghevingh, Aenclaging, Roepingh, Afnemingh
					Buyghing oft
					vervallingh
Woorden	<vier-derley>	Werckwoorden		<acc>	Ghedaente (fig.)	Enckele oft eenvoudighe	Ghedaente
		Lijdwoorden				Verknocht oft Deylbaer	Ghedaente
		Helpwoorden ofte	hebben
		Behulpsamen	wezen/zijn		Veranderinghe oft	eerste, tweede, derde, vierde
		Onpersoonelijcke			Vervoeghinghe	woorden

[p. 479]

					Maniere oft	Verconding
					wijse	Beveling
						Wenschingh
						T'samenvoeghingh
						Onbedeylingh
						(+ vraghende, bevestighende ende
						loochender-wijs)
					Tijdt	teghenwoordigen tijdt
						onvolcomen gheleden tijdt
						Volcomenen gheleden tijde
						meer dan volcomelijcken geleden tijt
						Toecomenden tijdt
					Persoon	D'eerste persoon
						De tweede persoon
						De derde persoon
					Ghetal	Enckel ghetal
						Meêrvout
[werkwoordparadigmata + drijvinghe der
	Werck-woorden=régime des verbes] + ‘stamtijden’
Naem-woorden				<acc.>	<ghelijck de Namen vervalt>
					(Ghetal)
					<ghelijck de woorden vervoeght>
					manieren
					tijden
					persoonen
					gheslachte	(vroulijc/manlijc)
	(div.)	Actifs/doender
		Passifs/lijdende Naem-woorden
<niet ghedeclineert/geconjugeert>
By-woorden				Veelderley beteeckenissen:		tijd, plaetse, bevestighen, ontkennen, begheiren, twijffelinghe, vraghen, tellen, schicken, qualiteit, quantiteit
Voor-setsels				Figure (ghedaente)		Simple
						Composeé
				<Regimen>		Casus
				<Locatio>
Voeghers				<bet.>		Koplaers/Binders, Scheyders, Weersegghers, Oorsakers, Redenghevers
In-wurpsels				<bet.>		Droefheyt, gramschap, moet, roepen, weedom, versmaden, verwonderinghe, aenroepen