Surinaamsche mengelpoëzy
(1804)–Paul François Roos–
Auteursrechtvrij
[pagina 111]
| |
Aan myn' oom en moeije, G. en E. Roos;
| |
[pagina 112]
| |
Een uur van Deventer, waar 't dorpje Diepeveen,
Op een' verheven grond, zich, door het eikwoud heen,
Bevallig opdoet, langs verrukkelyke wegen,
Vertoont zich Gerards hof, de Roôbrug, afgelegen
Van 't lastig stadsgewoel: hier is 't, in eenzaamheid,
Dat, levende op het land, hy 't waare leven leid.
'k Mogt hier, na 't afzyn van ruim tweemaal zeven jaaren
Uit u, myn vaderland! op u myne oogen staaren,
Op braaven Gerard en zyn waarde gemalin.
Wat was myne aankomst teêr! hoe was myn ziel en zin
Getroffen, toen ik hen my welkom hoorde heeten!
'k Was naauwlyks in de zaal van 't lusthuis neêrgezeten,
Of 'k wierd, door 't edel paar, met vriendschap overlaên.
‘ô Neef! hoe is het u in al dien tyd gegaan?
Kost gy het luchtgestel van 't warme west verdraagen?
Hebt gy niet duizendmaal, in uwe lentedagen,
De schepping naargegaan, in Suriname's oord?
Word daar het oog niet in 't oneindige bekoord?
De zomer, daar gevest reeds van 't begin der tyden,
Moet, door een eeuwig groen, daar 't vatbaar hart verblyden,
Terwyl de landbouwkunst, gezeten op den troon,
Daar schoone paerels vlecht voor onze koopvaartkroon.
| |
[pagina 113]
| |
Een waerelddeel, een land, van zo veel schats en waarde,
Vormt, dunkt my, lieve neef! een' hemel van deeze aarde.
'k Heb dikwerf, daar ik hier het uur in leeslust slyt,
U dat geliefd verblyf, my missende, benyd.
Geloof dat ieder brief van u myn hart verrukte.’
Zo sprak myn oom, terwyl myn moei myn handen drukte,
Nieuwsgierig hoorende naar 't antwoord dat ik gaf.
‘Wel, neef! dus vroeg ze: zyt gy handelbaar of straf
Voor 't arme slaafsche volk? voegt gy, by staatkunst, reden,
En Christelyken pligt? spreek, neef!...’ Zy scheen te vreden,
Toen ik haar meldde, dat dit volk door reedlykheid
Van ons in dat gewest ten arbeid word geleid;
Dat wy hen straffen als 'er straf verdient te wezen,
Hen ons doen eeren, meer door 't lieven, dan door 't vreezen.
Zo wierden vraag by vraag op 't levendigst hervat.
't Was of de gulheid zelve op Gerards zetel zat.
‘Zyt driewerf welkom, neef! sprak hy: dit huis, die stroomen,
Dit jagtgeweer, myn paard, dees zwangre kerssenboomen,
Ja alles, wat zich op myn landverblyf bevind,
Staat voor u dienstbaar: gy zyt hier myn zoon, my vrind,
Myn gast: gebied, beveel, leef vry en onbedwongen.’
De waare vriendschapsdaauw, ter hofdeure ingedrongen,
| |
[pagina 114]
| |
Droop nu van die, en dan van deeze lippen neêr.
Doorluchtige Amstelstad, gantsch Neêrlands roem en eer!
'k Ben bezig, in uw vest genoeglyk neêrgezeten,
Den tyd van myn vermaak al denkend na te meeten,
Dien tyd, waarin ik, uit het pluimryk ledikant
Gerezen, 's morgens vroeg het oog naar 't grazig land
Mogt slaan, en, 't luchtig kleed aan 't logge vleesch getogen,
Ging wandlen onder 't groen van statige eikenboogen,
In welkers loof een choor van vooglen, pas ontwaakt,
Op 't zien des lichtbols, zich al zingende vermaakt.
'k Ga op en neêr, verrukt door duizend landgedachten.
Een dienstmaagd meld my dat de koffi staat te wachten,
Dus treed ik 't lusthuis in, waar oom en moei my zien,
En elk van hen om 't zeerst een' goeden morgen biên.
Hun vriendschap voor my schynt elk' ochtend aan te kweeken.
Ontnuchterd, vraagt myn oom om de aangenaame streeken
Van 't landgoed door te gaan: hier toont hy my een' schat
Van rogge, die het brood nog in den halm bevat;
Dáár zien wy goudgeel garst; ginds zien wy haver groeijen;
Hier ligt een akker braak; ginds zien wy boekweit bloeijen;
Hier dartelt op de wei' het melkbeest, dáár het paard;
Hier plant, dáár maait men 't graan; ginds word het hooi vergaêrd.
| |
[pagina 115]
| |
Nu nadren wy allengs de groote laan der eiken,
Wier eind' myn zwak gezigt onmooglyk kan bereiken.
Voltaire, Poot, Rousseau, Raynal, Linguet, Goeree,
Gaan, in den geest, met ons al wandelende meê.
Hoe heuglyk is 't voor ons hier van natuur te spreeken,
Daar zy haare outers sticht in deeze vruchtbre streeken!
De tyd, waarin men spreekt, valt kort: hier is reeds 't pad,
Dat ons ten lusthof leid; hoe steil, hoe hoog, hoe prat,
Vertoont zich hier van verr' zyn vorstelyke toren,
Wiens klok het uur des tyds aan 't ommeland laat hooren!
Wy nadren zagtjes, want elk stapje, dat wy doen,
Kan 't nuttige gesprek met nieuwigheden voên.
Zie daar reeds de ophaalbrug.... ik volg myn' oom naar binnen.
Nu is een ieder vry.... Wat lust u hier, myn zinnen?....
Een pyp gerookt; en, schoon ik voor den winter vrees,
't Lust echter my dat ik Van Winters Winter lees.
Gy, AmstelsieraadGa naar voetnoot(*)! en gy, BerkheyGa naar voetnoot†, roem van Leiden!
Leert in uw vaerzen valsch- van waarheid onderscheiden:
| |
[pagina 116]
| |
Verschoont de stoutheid van een' leerling, dien gy doemt,
Daar gy hem slaavenbeul, tyran en wreedaart noemt.
Schoon ik den vuigen slaaf voor my doe siddrend vreezen,
'k Doe echter met hem als ik wil gehandeld wezen,
Indien een ander volk, veel listiger dan ik,
My overweldigde, en my toesloot in den strik
Der bange slaverny; gelooft my, dat de reden,
Zowel in 't zoele west, als hier, word aangebeden.
Nu leg ik 't boek ter zyde, en wandel in den hof,
Die achter 't lusthuis is: 'k vind hier een' schat van stof,
Om, in myne eenzaamheid, den Opperheer te looven:
ô Ja, myn geest, verrukt, vliegt hier van de aard' naar boven.
Ik vly my by dees vischkom neêr,
En zing, vol vreugd, dien God ter eer',
Die my, na tweemaal zeven jaaren,
Van 't zoele Surinaamsche strand
Te rug bragt in myn vaderland,
Waar ik hem offers bied op zuivre hartältaaren.
| |
[pagina 117]
| |
Hoe menig heb ik, in zyn jeugd,
Beroofd van zulk een zoete vreugd,
Het zoete levenslicht zien derven!
Hoe menig, door het lot gedrukt,
Riep: Vaderland! aan u ontrukt,
Moet ik een dubble dood in Suriname sterven!
Een ander, die, in 't wangedrocht,
De gierigheid, zyn welvaart zocht,
En 't zoet van 's vaders haard kon smaaken,
Roept, daar hy nog van winzucht brand,
Op 't sterfbed om zyn vaderland,
En vliegt den bleeken dood met weêrzin in de kaaken.
ô Opperöorzaak! groote God!
Hoe zegenryk is dan het lot,
Waarin gy my dit uur doet deelen!
Ik mag, in 't zien van myn geslacht,
Waar ik zo lang naar heb getracht,
Beveiligd door uw hand, de wond' myns afzyns heelen.
| |
[pagina 118]
| |
Ik ben voldaan!... ô Wingewest!
'k Houd nu weêr 't oog op u gevest,
Om 't overschot van myne dagen,
Wyl my de landbouwkunst bekoort,
In u, of in dit welig oord,
Gerust te slyten, naar des Hemels welbehagen.
Nu reis ik op, en ga eens wandlen in het rond.
Wat liggen hier een tal van steenen op den grond,
Waarvan en spreeuw en specht de kers wist af te pikken!
Kom, vieren we, op het zien der gunstige oogenblikken,
Myn' smaak den teugel... 'k pluk... ik eet... ik ben voldaan.
'k Ga nu wat kuijeren naar gindsche groene laan;
Maar zagt.... wat orgelkeel laat zich van verre hooren?
Word hier de zoete Mei, in julymaand, herboren?
Is 't Philomela? neen! het is myn waarde moei,
Die wandelende zingt, dies ik my derwaards spoei,
Om myn genoegen met haar vrolykheid te deelen.
Vrouw Echo baauwt ons na; de zoele windjes speelen,
En dryven voor ons heen, met klaterend gesuis.
Wy keeren, zingende, naar 't prachtig heerenhuis:
| |
[pagina 119]
| |
Hier vind ik Gerard op de kamer, by zyn boeken,
Om voor myn' leeslust iets aanmerklyks op te zoeken.
De dienstmaagd meld dat in de zaal ons 't eeten wacht:
Hier smul ik doppertjes met peultjes, eêl en zagt;
Nu eet ik in de melk gestoofde boerenboonen.
't Is of hier overvloed en kiesheid samenwoonen.
Wat is de bloemkool malsch! wat is dat kalfsvleesch vet!
't Is my in langen tyd zo blank niet voorgezet.
De gulle gulheid, die ik aan den disch zie blinken,
Verschaft een' dubblen smaak in 't eeten en in 't drinken.
'k Besef een oogenblik, ô Gerard! uw geluk,
Daar gy zo vergenoegd op 't land leeft, vry van 't juk
Der slaafsche winzucht, daar ge uw' lust, uw welbehaagen,
Schept, in Elisabeth uwe achting op te draagen,
Eene achting, die zy door haar wedermin vergroot.
Gelukkigen! gy leeft hier als in Abrams schoot:
ô Ja! uw beider ziel, wars van het stadgewemel,
Geniet hier op het land den voorsmaak van den hemel.
Pluk dus, ô englenpaar! tot in den gryssten tyd,
De heugelyke vrucht van 't heil, u toegewyd!
De nademiddag schaft vernieuwing van vermaaken:
Wy ryden naar de stad, of doen den leeslust blaaken;
| |
[pagina 120]
| |
Of wandlen door de laan, die ons ten vyver leid,
Of wel naar 't starrenbosch, zo vol van lieflykheid.
Naauw' kan men hier, door 't loof, een' straal der zon zien blinken;
Dus kiezen wy dees plaats om lekkre thee te drinken,
En vlyen ons te saam' in 't groene gras ter neêr.
Hier zegt myn Gerard tot Elisabeth: ‘Weleer
Plagt dus, in Lybië, de kroon der herderschaaren,
De braave Damon, in de schaâuw der beukelaaren
Gezeten, Phyllis roem te speelen op zyn lier,
Terwyl vast Melibee de vacht van 't blaatend dier
Zat af te scheeren, of, by beurtverwisselingen,
Met hem den lof van 't land blymoedig op te zingen.’
ô Zoet herdenken van zo zuivren vriendschapstaal!
ô Roôbrug, voor myn ziel een waare wellustzaal!
Myn pen is veel te zwak uw schoonheid te beschryven,
Doch altyd zal uw beeld in myn gedachten blyven.
Gy zult, daar 't noodlot my te rug roept naar het west,
Gekoesterd in myn hart, en 't oog op u gevest,
In denkende eenzaamheid my dikwerf vreugde geeven.
Daar zynde, zal door u myn vaderland herleeven;
Het zielsgenoegen, dat ik op uw' grond genoot,
Zal nimmer einden, dan met de aankomst van den dood.
| |
[pagina 121]
| |
Wy zien hier dag aan dag te snellyk heenenglyden.
't Is heden reeds de tyd om naar het Loo te ryden,
Dus wandel ik nog eens de Roôbrug in het rond.
Wat denkbeeld schaft my thans de nuchtre morgenstond!
'k Zeg staamlende u 't vaarwel: vaart wel, geliefde streeken!
Vaar wel, ô graangewas! vaart wel, ô dreeven! beeken!
'k Zie nu misschien voor 't laatst uw welige eikenlaan.
Gy, Roôbrug! doet my van uw' hof verwonderd gaan.
Myn tong zal, u tot dank, een lied ter eere neuren;
En, zo het, na een reeks van tyd, my mogt gebeuren
Dat ik myn vaderland weêr mogt aanschouwen, zal
Uw oord myn laatst verblyf zyn in het aardsche dal.
Zo spreekende zie ik alreeds den wagen nadren.
Ik veins my vrolyk, schoon de droefheid, door myne adren
Angstvallig vlietende, 't aandoenlyk hart beknelt.
Wy stygen op, en, wyl het briesschend spansel snelt,
Ontvlied de Roôbrug my al schielyk uit myne oogen.
'k Zeg zagtjes 't laatst vaarwel aan d'omtrek, aan de boogen
Der ryzige eiken, aan den Yssel, die den muur
Van Deventer besproeit. De schoonheid der natuur
Doet ons, al rydende, den langen weg verkorten.
Ginds zien wy reeds den berg, van waar de waters storten.
| |
[pagina 122]
| |
Daar nadren wy het Loo.... hier staat de wagen stil....
Wy daalen af: myn oom vraagt: ‘Is het met uw' wil
Een wyl te rusten, of verkiest gy de gebouwen
Terstond te zien?’ Ik, als een minnaar van 't beschouwen,
Stem 't laatste toe.... wy treên de ruime hofzaal in....
Een leidsvrouw gaat ons voor.... 'k gevoel, in ziel en zin,
Een' eerbied op het zien der prachtige tafreelen:
De schilderkunst doet in de dood hier 't leven speelen.
Dus word onze aandacht tot opmerkzaamheid ontvonkt,
Daar elke kamer met iets fraais, iets heerlyks, pronkt.
Van daar beschouwen wy de vorstelyke hoven:
My dunkt, hier gaat de kunst byna natuur te boven:
Daar ik op koffiboom en keen myne oogen vest,
Herleeft, op 't Loo, voor my, myn Surinaamsch gewest.
Het bosch, de sprong, de bloem, de laan, waarin wy treeden,
Doen hier de barre hei verandren in een Eden.
Het afscheid nadert, en, by 't nadren van 't vertrek,
Verzwakt allengs de vreugd, vermindert ons gesprek.
De wagen staat gereed.... 't is tyd... wy moeten scheiden.
Kon myne komst myn' oom en tante vreugd bereiden,
'k Zie dat myn weggaan hen een waare droefheid is.
Oom Gerard nadert my, met eene ontsteldtenis,
| |
[pagina 123]
| |
Zo groot, dat hy 't vaarwel my naauwlyks toe kan brengen.
'k Wil spreeken, maar myn hart, beklemd, gevoelt, door 't plengen
Van dankbre traanen, dat het spraaklid spraakloos blyft.
'k Omhels hem, en, myn moeije omärmende, verstyft
Myn bloed in de adren: zy, my drukkende aan de wangen,
Blyft, als gevoelloos, in myn vriendschapsärmen hangen.
Het tedere vaarwel is 't eenigst dat men hoort.
Zy ryden weg.... Myn ziel, door droefheid als versmoord,
Doet my van 't vorstlyk Loo zo oogenbliklyk scheiden.
Ik wandel, peinzende, langs laanen, dreeven, weiden,
Die 'k thans voorby ga met een onverschillig oog,
Naar Appeldoren, in welk oord ik vruchtloos poog
Myne opgekropte smart door troostreên te verzagten.
'k Ben pas gezeten of myn kamer galmt van klagten:
Nu zweeft myn oom, en dan myn moei, my voor 't gezigt;
Nu doet herïnnering, dan doet de vriendschapspligt,
By beurten, my hen met den naam van ouders groeten:
Die naam kan my allengs myn hartewee verzoeten.
'k Zeg tot myzelven: hoop, hoop op een gunstig lot:
Misschien dat u de groote en eindloos goede God
Zal gunnen, vóór uw dood, hen beiden nog te aanschouwen:
Dus eindig vry uw klagt in zulk een vast vertrouwen.
|
|