Album Joannis Rotarii (Johan Radermacher)

[fol. 0]

Album Joannis Rotarii

[1. Johannes Vivianus, Latijnse versificatie uit het Hebreeuws van het boek Spreuken. aant.]

Proverbia Regis Salomonis Ex Hebraica Latine Expressa

per Joannem Vivianum Valent.^m

[fol. 1r]

1

Quid faciat mores placidos, quid consona vitae

 

Deligere, ac delecta sequi, tum vera loquentum

 

Percipere, atque imo sub pectore condere dicta

 

Musa doce, tu quae Regi, dum iura vocatis

5

Isacidum populis, solio depromit ab alto

 

Adstabas Regi quo non sapientior alter

 

(Magni ut Jessiadae eluceret dia propago)

 

Imbelles animos virtutum accendere amore

 

et mentis reserare oculos. Hinc ille potentem

10

Iustitiam inculcare, suumque ut reddere cuique

 

Conveniat, rerum ut constent aequalia iura

 

Haec ille ac dictis acuebat simplice si quis

 

Indole, vel fraudi facilis, Iuvenesque vetabat

 

Aggredier quidquam temere: at prius omnia lento

15

Consilio expendenda monens. primosque iuderes ¹

 

Gentis Idumaeae, quos iam doctrina verendos

 

Extulerat, pendere sacro dicentis ab ore

 

Ac hausere illi multo quod acumine mentes

 

Altius eveheret, quod magnis provida rebus

20

Consilia expediens grandeis aetate doceret.

 

Haec inter gravia evolvebat dicta vetustas

 

Si qua tulit varia rerum sub imagine, si qua

 

Verborum sensu arguto, sic cuncta retrusae

 

Doctrinae secreta movens quaecunque priores

25

Vera sub obscuro volnere ² latere profanis

 

Haec ille, intenti Isacidae circum ora tenebant

 

Principio, quaecunque data est mortalibus aegris

 

Hoc omnis ducenda uno. sapientia fonte.

1 Lees: videres.

2 Lees: voluere.

[fol. 1v]

1

Ut summum vereare hominum rerumque parentem

 

Quem tellus quàm bruta tremit quaeque omnia circum

 

Obsultat vasta Amphitrite et maximus aether

 

Quae vitae norina ¹: at stolidi in consuta ² sequentes

5

Ut spernunt quae vera , suos sic ordine nullo

 

Componunt mores ex osi ³ vincula legum.

 

Tu Fili dictata lubens admitte parentis,

 

Et praecepta piae matris multum inter amorem

 

Imbile ⁴, non maior capiti hac adfulserit unquam

10

Gratia, non collo irradiet si circulus auri

 

Aut opere aut genimi ⁵ maiorem afflarit honorem

 

His firmata malo obniti assuesce Iuventus

 

Nec vitii cede illecebris, utcumque scelesti

 

Pertentent spe lucri animum! praeclara loquantur

15

Huc agedum, insidias vitae, facilesque struamus

 

Arte dolos quibus innocui involvantur, et ipsi

 

Culpam extrà vivos, validosque ut quemque lubebit

 

Glubamus ⁶. Mors quam facile absorbetque, metitque

 

Omnia. condensique ruunt torpentia ad Orci

20

Flumina mortales. at nos multo ante labore

 

Congestas in opes veniemus, nostraque, nullo

 

Sudore, ingenti splendebunt atria luxu.

 

Tu modo macte animi nostris te fortiter ansis ⁷

 

Comitte⁸, ac sors una esto: lucrum omnibus unum.

25

Haec scelerata cane ⁹, Fili consortia, et omnes

 

Suspecta illecebras, retro et vestigia flecte,

 

Namque omnes idem ardor habet (nec cernis) in omne

 

Praecipitare nefas caedem spirantque, sibique

 

Accersunt caedem vicanti ¹⁰ quantum illa parari

1 Lees: norma.

2 Lees: inconsulta.

3 Lees: exosi.

4 Lees: imbibe.

5 Lees: gemmis.

6 Lees: Glutiamus.

7 Lees: ausis.

8 Lees: Committe.

9 Lees: cave.

10 Lees: incauti

[fol. 2r]

1

Quae spectatque escam, et subtendi retrà ¹ nec se

 

Continet illapsura alis: non segnius illi

 

In sua fata ruunt, sibi quae peperere, locantes

 

Insidias aliis. Haec illi et quisquis amori

5

Indulget lucri insano sua damna sequuntur

 

Quin rectae potius rationi attende, per omnes

 

Didita quae mundi partes magno intonat ore,

 

Sive foris, sive in trivio quis devius, illa

 

Increpat, et mediam se turbae immiscet, et altos

10

Ad portarum aditus instat sapientia, quemque

 

Invadensque, monensque, et totam personat urbem

 

Nam quae nos ² miseri mersat vecordia cives

 

Incanti ³ ut cupiant falli, in ludibria vani

 

Omnibus incumbant votis, ut denique inanes

15

Doctrinae faciem perstent horrere sereneon ⁴?

 

Vos meliora viri, nec fastidite monentem,

 

Atque animos faciles advertite, spiritus ipse

 

En faxo meus insinuans sese alta recludat

 

Sacra mei eloquii, verosque profundat amores

20

Sed quid ego hic frustra intendo vocemque, manumque

 

Aversis ut quaeque animis mea dicta perosi,

 

Consiliumque omne evertunt, dum sana monentis,

 

Urgentisque super verba exaudire recusant.

 

Sic quae nos ⁵ aerumna premat, subitique pavores

25

Undique ut irruerint incessam ⁶ iusta luentes

 

Supplicia et vestros spectato ⁷ infracta dolores

 

Atque erit ut propius pavor ingruat, et mala circum

 

Obsultent, angorque super, poenaeque prementes

 

Quale inopina ruunt undae quando agmina, ruptis

1 Lees: retia.

2 Lees: vos.

3 Lees: Incauti.

4 Lees: serenam.

5 Lees: vos.

6 Lees: incassum.

7 Lees: spectabo.

[fol. 2v]

1

Obiicibus maris ingenti verruntque tumultu

 

Omnia, non trepidis superest mortalibus ullum

 

Effugium, aut sudo qualis venit aethere turbo

 

Haud ulli praevisus, agrisque incumbit, et ima

5

Ab radice rapit segetem, laetosque labores,

 

Pulvereamque rotat nubem, stipulasque sonanteis.

 

Tunc miseri confertim ad me, me voce vocabunt,

 

Me quaerent lux alba diem prius orta recludat,

 

Nusque ¹ adero, precibusque nihil, votisve movebor.

10

Tum decuit cum sollicito sermone praeibam

 

Virtutis callem, ac summi reverentia Patris

 

Amplexenda fuit vos contra advertere sanis

 

Consiliis piguit, sprevistis quidque monentem

 

Alto ut devinctos errore exsolvere tento.

15

Esto igitur quos vestra ferat vesania fructus

 

Percipite, hac saturi requie, quam vestra pararint

 

Consilia ac fatuis immunem dicite vitam

 

Curarum placide decurrere, multaque cantos ²

 

Dum fugiunt, laeta ignaris cadere omnia fini.

20

Dicitis, atque uno praestantes calle, ruina

 

Ut subito ingruerit, poenaque involvet eâdem,

 

At quisquis mea dicta, meumque amplexus amorem,

 

Tutus aget, nullique illum statione monebunt ³

 

Quà creperi irruerint mundi de parte fragores.

1 Lees: nusquam.

2 Lees: cautos.

3 Lees: movebunt.

CAPUT.II.

Nunc, Fili: qui deinde animo reverentia surgat
Numinis ut doceare, meis ante omnia verbis
Sic insiste, tibi ut vitae praecepta reponas
Tum quae sana auris transmittat pectori et uno
Assensu vero incumbant, dulcisque per omnes

[fol. 3r]

1

Gliscat amor sensus verum inclamansque sequensque

 

Hîc ardor si quantus opes dum turba caducas

 

Insanit, nullumque sibi indignando laborem

 

Involat impatiens magni penetralia mundi:

5

Tunc demum, Fili, illa Dei reverentia sese

 

Insinuans, mens summa novo sub lumine tanget

 

Notiamque ¹ Dei, fonte a quo ducitur uno

 

Alma, Dei donum, Sapientia, quaeque latentes

 

Irrumpat rerum caussas. Rectique tenorem

10

Quae statuat, venit illa Dei, venit omnis ab ore.

 

Ille quod est densa rerum sub imagine verum

 

Sinceris animo adservat, clypeoque tuetur

 

Obtectos queis pura eius stat amore voluntas

 

Et mens una sequi perpensa examine iusto,

15

Haec studia ille fovet, longo et dignatur amore

 

Hocce erit exorsu veneranda subire potentis

 

Lumina iustitiae, et sani penetrare recessus

 

Iudicii. Rectique animum informare tenore.

 

Hoc septus vallo ut vitae discrimina quaeque

20

Prospectes inconcussus. sapientia cordi

 

Illabens, motusque omnes reget una, sibique

 

Mens sola veri in specie formosa placebit.

 

Succedet tibi quae advigilet Prudentia, quaeque

 

Omnia praevideat vitae, avertatque pericla.

25

Haec eadem, si qua impellat malesuada libido,

 

Diversum retrahens, recta regione reponet

 

Prospiciens, te ne qua hominum contagia laedant

 

Queis lingua versare dolos, diaeque revidet ²

 

Supprimere instinctus rationis dummodo facto

1 Lees: Notitiamque.

2 Lees: renidet.

[fol. 3v]

1

Obtendant nubem summa est in fraude voluptas

 

Exsultantque suas famam invenisse per artes

 

Usque adeo imbutum est vitium cordique animoque

 

Multaque ut intendant, nusquam ratione feruntur.

5

Haec eadem tibi, Nate, aderit Sapientia ut astus

 

Suppositos voci blandae, quos advena iactat

 

Declines. Ducem illa suae pertaesa iuventae,

 

Illa Dei legem, pacti secura, reliquit.

 

Hinc cultae ornamenta domus mors insidet, unde

10

Implicat illapsos, dulci in cantatque ruina

 

Nec quisquam tulit inde pedem, vitam ve ¹ capessit

 

His monitis insiste viam, qua trita bonorum

 

Orbita, tum magnae semper vestigia serva

 

Iustitiae clara ut spectes in luce, quietem

15

Hinc demum perstare diu, prolemque futuram

 

Incolumem, recto si quis de tramite si quis

 

Immotus, si pura manus. Sed perfida contra

 

Turba suo fuco haud constans operosa quefraudum ²

 

Corruerit, spatio in medio ab radice revulsa.

1 Lees: vitamve.

2 Lees: operosaque fraudum.

CAPUT.III.

Hinc tibi ne qua meae obrepant oblivia legis,
Sed penitus subeantque animo, mentique residant
Quae vitae praecepta fero. Non certius istis
Quidquam annos saturet vitae, pacemque propaget
Et pietas et cana fides quacumque movebis
Nusquam absint. hoc ipse tibi connecte monile
Conspicuum collo. tum quidque ut pectore promis
Sit pietas. sid ³ cana fides praenuntia cordis.

Sic accepta Deo grata et mortalibus aetas

Procedet facilique manu quodcunque gerendum

3 Lees: sit.

[fol. 4r]

1

Expedies. si nulla tui fiducia, si mens

 

Nitatur sincera Deo, nec lumina quoquam

 

Divertas. Dux ille tibi, te tramite recto

 

Constituet firmans gressusque tuebitur omnes

5

Sed tibi ne offundat caecum sapientia amorem

 

Multa cave summa et virtus hoc cardine vertat:

 

UT VITIUM fugiens, rerum vereare Parentem.

 

Hinc suus et fuerit vigor artubus, et bona membris

 

Compages, quique ossa riget diffusilis humor.

10

Cuncta Deo quae accepta feras, nec sit tibi quidquam

 

Auctoris quod laude vacat, cui rite quotamus ¹

 

Primaevo fructu facito. Sic horrea messis

 

Rumpet, et undabit lacubus vindemia plenis,

 

Explebuntque animum. Sed ne si prospera acerbis

15

Admiscet. ne luxus iners obrepat, in ipsum.

 

Auctorem insurgens mentem aversare docentis

 

Ac magni tibi sit curam hinc agnoscere amoris.

 

Qualiter ut si quem natorum ex omnibus unum

 

Fert oculis pia cura patris, sic huic timet uni,

20

Ut dextram differre diu nequeatque salubrem.

 

Felix cui Patuit claro Sapientia vultu

 

Qui rerumque vices versando extundere verum

 

Evaluit, puraeque oculos intendere luci,

 

Quam satius studium hic sistens, ac si aestuet auro

25

Cura recondendo! Tum quos sapientia fructus

 

Exhuberat, terrae quis praelucere metallis

 

Abnuat? An quisquam baccam quam eructat Eoi

 

Unda maris vel si quidquam dilectius usquam

 

Aeterno ex aequanda ² putet sapientiae honori?

1 Lees: quotannis.

2 Lees: exaequanda.

[fol. 4v]

1

Illa suis dextra securae tempora vitae,

 

Divitias laeva, et primos largitur honores

 

Larga manu. qua fert gressum sincera voluptas

 

Congreditur, Pax alma subit circumque serenat

5

Omnia, Sic tanto si quis perculsus amore

 

Fertur in amplexum prensaeque amplexui inhaeret

 

Hinc ¹ erit illa arbor vitae hunc aeterna beabit

 

Ipse Pater terram ut fundat liberamine iusto

 

Immotam omnipotens, ut vasto fornice caelum

10

Irrequietum, axemque polis suspendit et aptat,

 

Thesauros ut prodit aquarum, et ab aethere sudo

 

Pascua foecundo rigat implorantia rore:

 

Illa Patris menti insedit sapientia, pulcrum

 

Concinnavit opus, rerumque exordia prudens

15

Digessit. Mundique unà fovet alma tenorem.

 

Huc, Fili huc geminas acies intende, nec usquam

 

A solida doctrina animum, sensusve reflecte,

 

Vita erit illa animae, ac sensus tranquilla movebit

 

Compositos, perque ora suum diffundet honorem

20

Tuque tuus, mentis concepta haud irrita cernes,

 

Spe gressus fundans certa, sed nec pede quòquam

 

Impinges. tibi nulla quietem turbida imago

 

Inficiet: sed suavis erit quaeque artubus aegris

 

Quod labor exhausit, curaeve benigna reponat ²

25

Non facies inopina malorum pectore robur

 

Excutiet. quin illa malos quae certa fatigat

 

Nulla metu, aut damnis te desolatio tanget

 

Namque Deus tutela tui, cui inniteris, ullis

 

Ne capiare dolis praesenti numine servat.

30

Hoc firmate Bono indulge, nec sis mora nam se

1 Lees: huic.

2 Lees: reponet.

[fol. 5r]

1

Diffundit sic sponte sua, facilisque merenti

 

Depropera quod cuique potes, nec subdole amicum

 

Differ poscentem tibi quod conferre facultas

 

Quid? si cui sit multa tui fiducia, tecum

5

Si securus agit, possisne hunc inter amorem

 

Incanto ¹ versare dolos? Num si tibi nullo

 

Expertus damno, litem intendisse iuvabit?

 

Sed cave ne quà etiam subeat violentia sequendi

 

Consilia, illicitosque ausus, utcumque secundis

10

In rebus, sese et facies concinnet in omnes

 

Improbitas. tu cuncta horre vestigia. Namque

 

Hanc Deus, et quidquid pravum exsecratur, amatque

 

Rectum animum, cui se agnosci, mentisque recludi

 

Indulget secreta suae. Iusti ille quietem

15

Sub quocunque detur tecto saturatque, beatque

 

Sed premit iniustos dira exsecratio, mentem

 

Quae nusquam constare sinit, luxum inter, operque ²

 

Irrequietam agitans. Placitum sic nempe potenti

 

Iustitiae, ut quem Caeca sui fidentia raptat,

20

Securusque Dei quidque in ludibria vertit

 

Non habeat fidum ille Deum coepta omnia tantum

 

Sentiat eludi. Sed cui mansueta Deo mens.

 

Numinis hic placidi aeternum experietur amorem

 

Unius est proprio sapientis gloria iure:

25

Stultorum pudor, ac quo se quisque altius effert

 

Altius hôc turpis caput unà infamia tollit.

1 Lees: Incauto.

2 Lees: opesque.

CAPUT.IV.

Vos fili haec patrio affectu quae plurima vitae
Vera rudimenta inculco, quae sana profundo
Arripite, ac faciles animos advertite veri

[fol. 5v]

1

Invitat quo dulcis amor, quaeque et mea dicta

 

Experti quàm plena fide, decerpere vobis

 

Hinc iuvet ad vitam, quae nusquam a mente recedant

 

Namque patri dum talis eram, dum cura parentis

5

Unica sollicitae, teneris dilectior annis:

 

Ille mihi haec magno instituens iterabat amore:

 

Nate meis verbis tua sic praecordia firma,

 

Ut quae res tibi cumque cadat, praecepta sequendo

 

Obtineas. hoc vita omnis tibi cardine vertat,

10

Ac vives. Tibi sola esto sapientia census,

 

Sola perenne bonum stabilis possessio veri.

 

Percipiesque ( meis sed noli obsistere dictis,

 

Neve animo praecepta fluant) Sapientia sinon

 

Neglecta, at potius sancto tangaris amore:

15

Tete oculis feret illa suis, tutumque fovebit.

 

O quando Caput illa Boni quantum omnia supra

 

Exsuperat; tanto iuvet uni ardentius omnem

 

Impendisse operam et censum, solidamque parasse

 

Hanc tractando tuis accedet maxima rebus

20

Gloria et ingenti circumfunderis honore

 

Huius in amplexu, capitisque insignia clari

 

Gratia erunt saturoque micans fulgore corona

 

Macte igitur, Fili esto animo quaeque ore profundo

 

Excipias avidè ac vita referenda reponas.

25

Sic tibi sera annos facileis produxerit aetas,

 

Namque ego te recta statui regione, piorum

 

Orbita qua certo deducit tramite, quam non

 

Angustant usquam salebrae vestigia nusquam

 

Lubrica quam ¹ magno properes conamine, fallent

30

His super obfirmato animum ac praecepta sequendo

1 Lees: qua.

[fol. 6r]

1

Insiste assiduum neque cura relanguet ¹ ulla.

 

Hinc pendet quia vita tibi. Vestigia semper

 

Succurrat vitare mali, nullaque beari

 

Pravorum te sorte puta studiumque operamque

5

Linquere in accessum ² finemque horrere memento

 

Nempe malis nulla est requies, nisi damna dolosque

 

Commentis, non membra queunt componere somno

 

Ni prius innocuum ruerint, pascuntur et ipsa

 

Impietate, sitim sedant molenta ³ patrando.

10

Iustorum sed candor erit ceu fidus ⁴ Eoum

 

Quod roseum sub mane procul scintillat et unà

 

Assurgit, radiansque Diem lucemque reportat,

 

Nec mora dum coelo superet spirabile lumen

 

Improbitas contra in tenebris palpatque, ruitque

15

Nec causam videt usque mali, urgentemque ruinam

 

Quae fili, cuncta ut fugias, mea dicta capesse

 

Auribus haec oculisque haurito ac intima conde

 

sub pectus, vitamque feres et consona membra

 

His perstans. Sed summa esto tibi cautio cordis

20

Hoc regere, hinc nam vita movet: linguaeque sequatur

 

Ne leve sit perplexa loqui, ne prava labellis

 

Concinnare: oculi insuescant sincera videndo,

 

Ac rectà compone aciem, quacumque movebis

 

Ut certum tibi constet iter, dextramque, sinistramque

25

Evita vitio ut tutus gradiare relicto.

1 Lees: relangueat.

2 Lees: inaccessum.

3 Lees: violenta.

4 Lees: sidus.

CAPUT.V.

Tu mea quae dictat, Fili, Sapientia serva
Ac placidas fac assiduum tibi personet aures
Quod mea te doctrina monet ductoribus istis
Haud metues malo amore trahi: Sed certa fovebunt

[fol. 6v]

1

Tranquillum consulta animum, quae lingua loquetur

 

Ac vero quaeque expromet non lubrica sensu

 

Illecebras sed enim vita quas advena blando

 

Instillat sermone suas facunda per artes.

5

Illa favo quamvis mellitior, atque liquente

 

Lenius unguento depromat ab ore loquelam:

 

Multa subesse tamen disces absinthia laesus,

 

Ac sensus haurire imos penetrabile telum

 

Ad mortem sic prona ruit, sic asserit orco

10

Denotum ¹ quemcunque trahit, quo vertitur omnis

 

Cura domus, haud stare loco, et caligine quaeque

 

Praeverti, ne forte viam ne forte retractes

 

Eluctans, vitam ut repetas potiora sequendo

 

Vos igitur quisque haec animis advertite vestris

15

Ac ductus servate meos, tuque impia tecta,

 

Impurae illiciumque domus, Fili, omne caveto,

 

Ne meliora tuae depasci tempora vitae

 

Exteri ab ingluvie cernas, dulcemque decorem

 

Immitisque manus demum experiare rigores

20

Externos tua ne faturet ² substantia, neve

 

Ignotus, sudore tuo quae parta, recondat

 

Ac postquam membra exhausta, effoetumque vigorem

 

Senseris, indignans tecum: Nam quis mea torpor

 

Quae mala pernicies, iterabis pectora circum

25

Obriguit? quod recta odi, quod sana monentes

 

Pertaesus, non illa animo, non auribus hausi

 

Quae consulta dabant? sic me penè abstulit error

 

Praecipitem caeca illuvie mersitque malorum,

 

Pravorum iamque unus eram numeroque, fideque.

30

Nunc igitur sorte ipse tua laetare fruendo

1 Lees: devotum.

2 Lees: saturet.

[fol. 7r]

1

Et tua seu dulcem colat, cisterna liquorem

 

Seu gelida tibi fons scateat pellucidus unda

 

Dent potum, quosque exhuberant decurrere rivos

 

Per vicos, et aperta sine, ut vicinia latè

5

Delibet. Sed non etiam dominum esse scatebrae

 

Quemque velim, vis uni esto. venamque beatam

 

Sic habeas ut ipse fruens dicare benignus

 

Ac tua primaevo quae delibavit amore

 

Pectora, maturos satiet dilectior: annos

10

Blanda uxor, ceu cara manu quae suevit herili

 

Cerva, caput placidumque effert. qualisve tenello

 

Blanditu curam agnoscit, dominoque rependit

 

Capreolus. sic una omnes effingat amores

 

Una omnes Charites spiret dulcissima coniux

15

Turgentisque micat species quae rara papillae

 

Luminaque et sensus praedulcis inebriet, atque

 

Te tibi surripiens, faciles sic condiat annos.

 

Nam fuerit quis Nate, furor si perditè inerrans

 

Amplectare sinum magno irretitus amore

20

Externae? Numen potius reverere quod omnia

 

Pervidet. haudque oculis quidquam vigilantibus exit

 

Nulla latent concepta animi, ac facta omnia librat

 

Haec recolens nube amota quae plurima circum

 

Caligat, cernes scelerosum quemque teneri

25

Peccatoque suo implexum, propriasque per artes,

 

Ac causam hanc summam esse mali certaeque ruinae

 

Quod praecepta horrens animus, flectique recuset

 

Et rerum potius semet per inane volutet

CAPUT.VI.

Si dederis cui Nate fidem si sponsor amici
Externo: haud temerè esse puta postquam excidit ore

[fol. 7v]

1

Ac captum te crede tuo obstrictumque teneri.

 

Sermone. Ergo agedum Fili quando ipse subisti

 

Hanc Sortem, satage elabi, demissus amicos

 

Ambi omnes, non ante oculis, animoque quietem

5

Visurus non ante, fide quam rite soluta.

 

Ac demum gratare tibi, ceu libera vinclis

 

Cerva nemus patrium ut repetit, qualisve volucris

 

Elusit quae capta manus vacuum aëra plangit

 

Alta petens, dulcem et nidum pullosque revisit.

10

Quid deses? non parva tibi formica veternum

 

Excutias? videri ut nullo sub principe sueta

 

Imperio, non illa nimis exercita penum

 

Provideat tamen, atque aestas quam longa, labori

 

Inde festa instans, messem sub tecta reponat?

15

Quo tandem piger usque modum stat ponere somno?

 

Ecquando demum evigilans corpusque grabato

 

Expedies? Sic nempe tibi dum stertere ad horam

 

Indulges, oculi et faciles, et membra quieti

 

Connivent; Inopina gradum festinat, et urget

20

Res angusta domi, squallorque et tristis egestas

 

Ceu rapidus venit ignota ab regione viator

 

Ante domi qui rite viae se accinxit et arma

 

Expediit, famamque sui praevertit eundo

 

Hinc ubi damna malas subiit sarcire per artes

25

Vana una subit impietas, omnisque facessit

 

Quippe pudor. tum lingua dolis aptarier ipsis

 

Queis oculis facere inde fidem pedibusque, manuque

 

Diversum dum corde movet dum incommoda mussat

 

Assiduus rixasque super procudit manes

[fol.  8r]

1

Usque miser, nam perniciem sibi nescius urget

 

Nilque artes, non ulla valet cautela ruenti

 

Nempe Deo sunt ista Deo exsecratio summa

 

Sex septemve oculi sublati. subdola lingua.

5

Innocuum manus haud segnis temerare cruorem

 

Cor versans scelus assiduo : procluus ¹ ad omne

 

Pes pravi conceptum animi. qui testis inani.

 

Sermone ad veri speciem componere falsum.

 

Suppositaque sciens rixa committere fratres

10

Haec Deus usque odio cuncta aversatur acerbo

 

Haec sincera Dei mens aversatur et odit

 

Tu, Fili, praecepta patris consuesce sequendo

 

Illa nec exciderint animo,quae sedula mater

 

Inculcat, penitusque imo sub pectore fixa

15

Persistant, collumque ornent radiante monili.

 

Illa pedem quocumque feras sapientia, tutum

 

Deducet, cum membra quies devinxerit; illa

 

Advigilans tutum praestabit teque sopore

 

Defunctum dulci dilectae ad munera lucis

20

Affatus inter blando renovabit amore.

 

Haec siquidem rutilant animo praecepta lucernae

 

Clarae instar, mundi in tenebris, tum dia coruscat

 

Fax legis, circum accendens lucemque, denique,

 

Ac trita vetat excedi regione viarum viae, quae

25

Ad vitam. ne quo Impurae capiaris amore

 

Neu fuco, quem lingua facit meretricis, ni aurem

 

Instillans quod cuique parens.Tu nate dolosam

 

Ne speciem sub corde sinas penetrare nec illud.

 

Blandula quod fallax iaculantur lumina lumen.

30

Rem certè lena accîdit, redigitque peculi

1 Lees: proclivis.

[fol.  8v]

1

Ad frustum: graviora manent sed adulterae amorem

 

Illa ipsi, qua non aliud preciosus, adfert

 

Insidiasque necemque animae. Nam quis sibi fidat

 

Ignem impune sinu ferre aut incedere prunam

5

Posse per ardentem, laeves nec adurere plantas?

 

Non cuiquam levius, vetitum si accedat amorem

 

Ille alienum ulli nunquam tetigisse cubile

 

Esse impune sciet. Fit sanè ut inopia furem,

 

Excuset. si dura fames exciverit. ille

10

Deprensus tamen ad mulctam raptatur, et omnem

 

Fit quoque ut expendat noxa septemplice censum

 

Ast moechum non ulla adigit penuria: tantum

 

Sed vecors quod humi affigit diae omnia mentis.

 

Ergo ipsa poenam hôc anima accersitque, feretque,

15

Plagasque probrumque feret; ventura nec aevo

 

Eximet ulla Dies sceleris vestigia tanti.

 

Nempe viro irarum vis huc exarserit omnis

 

Ut sibi non desit iustum satiare dolorem

 

Ultricis poenae, quamvis ut cuncta movebis

20

Ut places incensum animum; nil mitior,alto

 

Reiicietque preces cumulataque munera, multu ¹

1 Lees: vultu.

CAP.VII.

Nate, mei observa ductum sermonis, ut inde
Instilles praecepta animo, laetusque recondas
His siquidem dulcis demum te functio vitae
Perstantem excipiet si lex mea carior ipsa
Quae sola aetheriae sociatur popula ² luci,
Sique oculis crebra irradiet, ceu gemmeus ardor
Obtutum in tereti digito movet, atque sub imo

2 Lees: pupula.

[fol. 9r]

1

Sic penitus cordis penetrali vivida sidat

 

Huc insta assiduus, soror et sapientia dici

 

Cara tibi assuescat, cunctos Prudentia supra

 

Inque oculis inque ore esto dilecta parentes

5

Hae tibi ne pereas alienum insanus amorem

 

Praestabunt, utque insidiis,quas Extera blando

 

Sub sermone tegit cautus gradiare relistis ¹

 

Atque hic ut relegamque artes, quibus implicat illa

 

Ignanas ² menteis, exemplum, adverte, movebo

10

Nam vacuus dum forte adsto, secreta fenestram

 

Qua transenna tegit: Juvenum incautissimus unus,

 

(Contemplor) cordisque carens, quando aura diei

 

Praecipitat, serum incumbit tenebraeque malignae

 

Occipiunt mersare iubar, caeco ille furore

15

Irrequietus obire domum, sub lumina creber

 

Ire redire, oculos vigiles circum omnia voluens

 

Ac prodit tandem illa ornatu ut pectore spirans

 

Illecebram at praefacta ³ animo rixaeque parata

 

Rara domi, nunc prostando, nunc compita oberrans

20

Omnià, ab insidiis nil vafra immune relinquit

 

Haec illum complexa priorque ad basia currit

 

Ac faciem obfirmans, blando super addidit ore

 

Opportune equidem me dum solemnia solvi,

 

Dumque dapem geniali hodie dat victima opimam

25

Pacifera, exoptatus ades quem sedula quaerens

 

Exieram, iubare ut multus ⁴ recrearer amati

 

Ac demum invenisse iuvat Iam stragulo ⁵ molli

 

Picta toro instravi, ac coelatis tenuia fulcris

 

Vela Pelusiaco obtendi undantia lino

1 Lees: relictis.

2 Lees: ignaras.

3 Lees: praefracta.

4 Lees: vultus.

5 Lees: stragula.

[fol. 9v]

1

Haec super ipse tibi fragranti lectus odore

 

Suffitus, Mirrhamque Aloenque et Cumania ¹ spirat

 

Ergo age delitiis ebrii dum roscida vultus

 

Aurora extulerit blando immergamur amore

5

Namque abiit peregre ille meus, nummosque crumena

 

Ad longum providit iter, reducem unde statutam

 

Ante diem frustra expaveas. Haec illa superque

 

Plurima quae fando potuit mellita labantem

 

Impulit his animum penitus, facilemque subegit

10

Ac sequitur properè illam intrò; ceu taurus ad aras,

 

It patrias, festusque choro, strepituque sequentum

 

Instantis nil mortis habet. qualisve praehensus

 

Mox rapitur fatuus, commissum ut compede dura

 

Expiet: haud secus, hic, mox ut letalis arundo

15

Per iecur acta altè venis spargatque furorem

 

Sic volucris male caula ² perit, quae lapsa ab aperto

 

Aere suppositos adradit, nescia casses

 

Letiferos, nisi lucem una vitamque relinquat

 

Nunc igitur, Fili, haec animis advertite vestris

20

Quae moneo. nequà subeat divertere ad illam

 

Neve eius iuvet illecebrae indulgere furendo

 

Stragem illa stragem amplam edit primique potentum

 

Hinc ³ uni cecidere domus procliuis ad orcum

 

Praecipitat panditque avidae penetralia mortis

1 Lees: cinnama.

2 Lees: cauta.

3 Lees: huic.

CAP.VIII.

Quid porro si densa hominum. vesania vulgo
Ingruit; amion ⁴ dia omnes sapientia, ubique
obvia pertentat? numquid vitaeque magistra
Clamorem doctrina intendit quemque monendo?

4 Lees: annon.

[fol. 10r]

1

Illa etiam caput omne viarum infràque supràque

 

Insidet, illa etiam non horret compita et urbis

 

Ad portas se primam offert, praesesve coronae

 

Intonat eloquio, quin perstat quemque monendo

5

Pro foribus blandoque omnes affatur amore

 

Haec ad vos, mea cura, viri, vos alloquor inquit,

 

Nati hominum; ut qui mente inopes, qui pectore inanes.

 

Hinc sapere, ac certa discant componere lege

 

affectus vitamque, ullis nec fallier ultra

10

Commentis. nam magna loquar, nam summa recludam

 

Unde Bonum Rectumque fluant verique tenorem

 

Clarius et iusti memorans penetralia pandam

 

Nempe mihi mens vana horret, non excidet ore

 

Quod pravum aut ficta imponat quod imagine Recti

15

Ac fuerit quodcunque meum, facile, ad mea si quis

 

Attendat puro vestigia raptus amore,

 

Doctrinaeque viam planam experietur, ubi illam

 

Ingressus vos ergo opibus desistite tandem

 

Incubuisse viri, ac vitae ¹ provida fundo

20

Arripite haec, avidique oculos intendite clarae

 

Virtuti, haudque auro tantum obtorpete cogendo

 

Cuncta etenim cuncta exsuperat sapientia puro

 

Praefulget splendore auri gemmisque renidet

 

Clarius, aut si quid cuiquam dilectius,illi

25

Collatum, prior illa suo excelletque decore

 

Illa ego sum, cui vera uni est, cui cuncta patetque

 

Calliditas ego faxo ut mens quodcunque volutat

 

Ad certum consulta queat deducere finem

 

Consultans valeat. doceoque ante omnia summum

1 Vul aan: quae.

[fol.  10v]

1

Auctorem rerum revereri hominumque parentem

 

Hinc horrere malum ac animis deponere si quid

 

Efferat atque sui tumidos obcaecat amore

 

Inculco, ac vitii contagia quaeque recido

5

Usque monens quam linguam odi quae subdola fatur

 

Maturum est mi consilium, solidique recessus

 

Judicii penetrare, mihi est cognitio rerum

 

Est uni, ac rebus ius ¹ inconcussa gerendis

 

Hisque ex me cuncta exsuperant fastigia regum

10

Et populos splendore tenent per me ora resolvunt

 

Sensa potens magnatum aperit legesque profundit

 

Ex me una populus Ductorum ut iussa capessat

 

Intentus mistoque ² viget reverentia amore

 

Mansuetum dum sancta urget decreta senatus

15

Ipsa etiam quemcunque mei obseruantia tangat

 

Hunc redamo, me perfacilem quam mane requirat

 

Exhibeo ac praesentem opibus multoque decore

 

Quemque meum cumulare, meo nam munere claras

 

Divitias, rectumque usum prudentia fundat

20

Justitia elargitur opes usumque fruendi

 

Ecquis adhuc quos exhubero, quos prodiga fructus

 

Largior argento exaequari aurive metallo

 

Substineat? licet extremo haec antletur ab orbe

 

Et precium addiderit massam recoquendo caminus

25

Quam purum hoc, mea si spectes ad munera sordet

 

Ipsa viam quam sancta terit Justitia pando,

 

Judicio sic firma rego vestigia, praeceps

 

Ne quod ad extremum lapsa impingantve fluantve

 

Ipsa opibus tota exhuberans prudente ³ censu

1 Lees: vis.

2 Lees: iustoque.

3 Lees: prudenter.

[fol. 11r]

1

Eveho cui pectus sancto perstimgitur ¹ igne

 

Et super accumulans animo sua vota secundo,

 

vota explens.

 

Me Deus aeternum possedit magnae ego menti

5

Ante suo quam nota opere ante exorsaque saecla

 

Insedi prior omni aevo mihi summa potestas

 

Ante etiam pulcri digesta exordia mundi,

 

Condita cum nondum moles informis aquarum

 

Non vasti marium fluxus, fontesque perennes

10

Ipsa fui, aeterna aeterno prognata parente

 

Ante etiam ossamenta orbis, quam pondere montes

 

Sidissent magno collesque, atque aequora circum

 

Camporum solidoque coisset corpore terra

 

Ipsa patrique aderam, coelum ut concinnat, aquarum

15

Et spatio immenso volvendum desuper axem

 

Ut circumscribit. vasto dum fornice nubes

 

Suspenditque vagas, tempestatumque coarctat

 

Thesauros. dumque undivago sua litora ponto

 

Praefinit quae supra ausit nec tollere fluctus

20

Et sua praefini ² stabili fundamina terrae

 

Atque ego delitiae magni verctoris ³, eramque

 

Coram ipso, mentem assiduum exhilaransque movensque

 

Blanditias. Ego pulchro etiam quem condidit orbi

 

Arridens laetorque hominum consortio et una

25

Me oblecto. Vos Fili igitur mea dicta sequendo,

 

Atque mea ⁴ ductu felicem discite vitam,

 

Discite praeceptis mansuescere neve monentis

 

Ulla gravis subeant unquam fastidia vultus

 

Felix ille ad me quicunque advertere mentem

1 Lees: perstringitur.

2 Lees: praefinit.

3 Lees: rectoris.

4 Lees: meo.

[fol. 11v]

1

Assiduus servatque fores, et postibus haeret

 

Adfixus, dulci doctrinae incensus amore

 

Me nactus vitamque feret placitaque fruetur

 

Mente Deo arrecta. Sed qui sese abiicit, in me

5

Delinquens, animae ille suae vim iniurius infert

 

Qui me odit, morti devotum insanit amorem

CAPUT.IX.

Omnipotens sibi dum ponit sapientia firmam
Pàlati molem, excidi jubet ante columnas
Marmoreas septem tum large epulasque parari
Delectas, geniales laetitiamque lyaei
Misceri pateris, ac postquam fercula mensa
Disposuit, famulas dimittens omnia circum
Celsa urbis loca clare omnes invitat et infit

Huc si quis vel mentis inops vel pectore inanis

Concedat, dapibusque meis potuque fruatur
His saturi ut vitam abiecto torpore prioris
Ducatis, certosque regat Prudentia gressus

Ast frustra qui quidque facit ludibria, seque

Obfirmat vitio, illum si meliora monendo
Argueris tibi contemptum et convitia tantum
Accerses satiusque operae sit parcere, ne te
Exponas ne quidquam odio. Sed pectore sanum
Carpendo verbis utcumque incenderis, ille
Hoc mage sincerum tibi respondebit amorem
Atque monens quantum insurges, tantum ille
Proficiet. Non Justitiam inculcasse pigebit
Justo unquam, stimuloque in eam maiore feretur

Est unum est ortum unde omnis sapientia ducit

[fol. 12r]

1

Vera TIMERE DEUM, hoc reliquis mortalibus uno

 

Secreti sapium ¹ queis sanctus pectore versat

 

Sanctus amor. vita hinc etiam tranquilla perennat

 

Annorum et serrem ² satura dulcedine condit

5

Atque uni sibi quisque sapit sibi quisque nugarum

 

Accersit pretium cui vana elabitur inter

 

Vita Iocosque hinc illicium quodcunque cavere

 

Admoneo primamque ³ malorum, pectore verba

 

Quae fatuo mulier depromit plurima inani

10

Quanquam animo sensuque, tamen vocemque habitumque

 

Adsimilis, quem dia gerit sapientia sese

 

Conspicuum ⁴ locat in foribus pulcroque sedili

 

Totius ad conspectum urbis. tum subdola quemque

 

Praegressum curamque alio gressumque moventem

15

Et si quis vel mentis inops, vel pectoris ad me

 

Concedat, repetit, quae nec pellacia frustra

 

Quisque etenim illicito rapimur hic ⁵ suavior haustas ⁶

 

Fit vetitae subreptus aquae, porrectaque furtim

 

Esca magis movet at

20

Hinc miseri nec multa vident quae funera ab illa

 

Non certae illectos addicat ut illa ruinae.

1 Lees: sapiunt

2 Lees: seriem.

3 Lees: primum.

4 Lees: Conspicuam.

5 Lees: hinc.

6 Lees: haustus.

CAPUT.X.

Nunc porro quae Regum ille augustissimus omne
Sermonis momentum iter ⁷ dicta aurea fudit
Perpetua et vitae statuit documenta, referre
Aggredior, tu luce praei tu numine firma
Spiritus alme tuo ac dilectae oracula gentis
Annue Romanas etiam resonare per urbes.
Haud unquam patris ulla subit praecordia maior
Laetitia ac natum ut claras adolescere ad artes

7 Lees: inter.

[fol. 12v]

1

Se frugique bonae et virtuti tradere cernat

 

At contra angore assiduo enecat ille parentem

 

Sollicitam qui stultitiae se tradit inerti

 

Haud cuiquam, licet ingentes cumularit acernos ¹

5

Fructus opum quas arte mala corraderit ² at quem

 

Justitia exhuberat, nec vitae terminat usus

 

Mortem etiam mortem haec superat non iusta sequaci

 

Negligit illa unquam facilis quae vita requirat

 

Indulgere Deus, sua sed violentia, et urgens

10

Supplicium non stare usquam permittit iniquos

 

Usque fuit, quicunque dolis obterpet ³ et artes

 

Obliquas tractet tandem hunc deprendat egestas

 

Assiduumque operi venam invenisse perennem

 

Filius hic demum sapiet, qui aestate recondit

15

In Brumam: ast fervente sibi qui messe soporem

 

Indulgere potest, probro incessetur inanis

 

Devotum faciunt Justi sibi quemque morendo ⁴

 

Et laudes, et vota vigent: Sed blanda loquendo

 

Vini ⁵ tegit, ac fraudes Sceleratus pectore versat

20

Justi multi aetas famam celebrando beatis

 

Inserit: ast fucus niteat quicunque Malorum

 

Putiscet, speciosi et gloria nominis una

 

Qui vere sapiens sincero iussa capessit

 

Pectore, dum vanus respondet verba. sibique

25

Hoc tantum accersit caussando plurima poenam.

 

Confidens graditur cui mens sibi conscia recti

 

Sed Pravi ut speciosa suis dent nomina rebus,

 

Notescet tandem Improbitas meritumque sequetur

 

Qui nutu loquitur curam modo cuique facessit

1 Lees: acervos.

2 Lees: corraserit.

3 Lees: extirpet.

4 Lees: monendo.

5 Lees: vim.

[fol. 13r]

1

Suspensum torquens: alius sermone laborat

 

Ac nimio involvit sese et poenae implicat ultro

 

Os iusti ut turgens ¹ scatebra eructatque beatae

 

Quod vitae sensum exhilarat: Sed vertitur omne.

5

Prave oris studium violenta obtexere recto.

 

Indulgens odiis, monstrum insatiabile, lites

 

Evigilat: Sed qui placido propensus amori

 

offensas facilis quasque ignoscitque, tegitque.

 

Cordati egregio manans sapientia ab ore

10

Conspicium faciet. sed produnt cordis inanem

 

Assiduae dorso poenae ferulaeque sonantes

 

Tempore quaeque suo sapiens profertve tegitve

 

Praecepit quae mente: at qui temere omnia, palamque

 

Eblaterat, quod ubique etiam formidet abunde est

15

Divitias qui recte habeat, velut aggere tuto

 

Murorum confisus agit: sed tropida ² egestas

 

Saepe mali sibi caussa animo, pendetque, pavetque

 

Iustus quidquid agit vitam spectatque, feretque,

 

Accumulant peccata mali accersunque ³ ruinam.

20

Secura ad vitam deducit. semita si quis

 

Sana instet rudimenta: at qui monitum omne perosus

 

Huic labor assiduo est et inextricabilis error

 

Dissimulare odium. blandisque obtexere verbis

 

Mendacis linguae est contra insanitur habenas

25

Irae effundendo per non innoxia probra

 

Usque adeo vitium proclive irrepere multo

 

Sermoni, hinc cautus ne lingua volubilis erret

 

Prudentum. freno ut linguam laxentque ⁴ premantque ⁵

 

Qualiter argenti si quis quod purius unum

30

Eligat hoc Justus puro quod fundit ab ore

1 Lees: surgens.

2 Lees: trepida.

3 Lees: accersunt.

4 Lees: laxet.

5 Lees: premat.

[fol. 13v]

1

Quodque Malus nauci est ab cordis origine prima

 

Pendet ab eloquio Iustorum turba, trahitque

 

Dulce alimentum animo: Stulto ut ¹ vecordia vitam

 

Traducit, simili quam demùm fine coronat.

5

Cui favor adspirat propensus Numinis, unà

 

Divitiae accedunt purae sua namque benignus

 

Haud Deus irrequieto aspergit dona labore

 

Concinnasse dolum applaudit sibi stultus et ardens

 

Incumbit sceleri: Sed cui Sapientia cordi

10

Sana praeit consulta quibusque in rebus agendis

 

Quae mage formidat deprendent damna Malignum

 

Atque Piis sua vota facit non irrita Numen

 

Ceu turbo dominatus agris, vacuo aëre ponit

 

Desubito, sic prosperitas quaecunque malorum,

15

Sed Iustis fundata, omni nec mobilis aevo

 

Quale oculis fumus, et acetum dentibus idem

 

Seria qui Ignavo fidit mandare molestae

 

Hôc curae accedet tantum indignatio maior

 

Cui percepta boni reverentia Numinis illa

20

Secura apponet tranquillae tempora vitae

 

Morque ² inopina Malorum annos abrumpit et aufert

 

Spem iusti quam corde fovent praecepta sequetur

 

Laetitia explebitque animum at sua quaque dolebunt

 

Magna incepta Mali vacuam evanescere in auram

25

Qui praeeunte Deo graditur, vestigia firmat,

 

Sic magis atque magis purum prensando, at iniqua

 

Versantes agitat pavor assiduusque fatigat

 

Insistit solida Iustus ceu rupe manetque

 

Aeternum stabilis: Sed non habitabilis orbis

30

Quam pateat potis Impietas reperire quietem

1 Lees: at.

2 Lees: morsque.

[fol. 14r]

1

Perpetua effloret Recti sapientia ab ore

 

Sincero, sed quae pravo praetexere rectum

 

Lingua operata, sibi excidium festinat et adfert

 

Quaeque suo sensu expendit, veroque colore

5

Grata Deo Iustus, grata et mortalibus effert

 

Os pravo assuetum, quaeque et perversa profundit.

CAPUT.XI.

Turpia fallaci captans compendia libra
Ille deo exsecratus, at hunc oculo aspicit aequo
Appendit quod cuique suum qui pondere Iusto

Ut tumidos animus fastus conceperit, una

Turpis adest infamia, sed demissior ut se
Quis gerit hòc proprio exsplendet sapientia honore

Rectos integritas sua tuto in tramite vitae

Constituit, deducitque, at versutia iniquis
Accersit sua perniciem. Cum dextera tandem
Incumbit scelerum vindex, opulentia nulli
Perfugium est, sed ab ipsa ¹ Iustitia morte
Eruit. O purum si quis concepit amorem
Iustitiae, praeit illa viam, laetoque secundat
Successit. ² Mali ut Assiduo impinguntque, ruuntque

Se Iustus sincerus agens discrimina quaeque

Expedit Instabilis vitae, dum perfidus, exlex
Fraudibus ipse suis demum capiturque ruitque

Ut flatus vitam scelerato desinit, illa

Spes quamcunque animo versabat defluit, una,
Quamque brevis longa de posteritate fovebat

Numinis excandet tandem ut patientia Iusto

Providet effugium, dum saevit plaga, malumque
Substituit, poena ut merita iustam expleat iram

1 Vul aan: alium.

2 Lees: successu.

[fol. 14v]

1

Pectore qui ficto verbis quae plurima fundit,

 

Pervertit perditque sibi qui praebeat aurem

 

Sed iusti arte sua quaevis discrimina vincunt

 

Laetitiae est populo dum floret Iustus et idem

5

Exsultat quando excidium spectatque Malorum

 

Iustorum ductu quem Numen prosperat amplum

 

Publica res faciet profectum, eademque ruinam

 

Sensura est ubi garrulitas dominatur inanis.

 

Ille alium quisquis contemnere suetus inanem

10

Pectoris hic sese prodit sed continet ille

 

Se tacitus quem multa virum experientia fecit

 

Huic male secretum, qui se componit ad artes

 

Obliquas, credas, Gerro idem, ast ille tacere

 

Quidque potest cui cana fides praecordia versat

15

Vis populi expers consilii nutatque, caditque

 

Ipsa gravis sibi sed stabilis res publica, abundans

 

Consilio, motumque omnem in conculsa ¹ retundet

 

Ille fidem externi dederit qui nomine semet

 

Obstringit curae ac damno, Tranquillus [-agitque] ad ² ille

20

Qui pactis aliorum se immiscere perosus

 

Omne feret punctum sexus cui gratia ab ore

 

Blanda verecundo mulier, Fidentia quantum

 

Illa viris quae acquirit opes, nomenque verendum

 

Propensus pietati animam dulcedine habetque

25

Ipsa ³ suam assidua: sed cui mens effera vitam

 

Ipse sibi ipse aliis crudelis vexat et angit

 

Qua mole studioque instet qui pravus inanem

 

Fallet opus, sed iustus erit, ceu credita reddit

 

Semina cui non vana seges cum foenere largo

30

Sic tibi Iustitiae ductit ⁴ certissima vita

 

At mortem excersit ⁵ viti*o* qui adsixus ⁶ inhaeret

1 Lees: inconcussa.

2 Lees: at.

3 Lees: ipse.

4 Lees: ductu.

5 Lees: accersit.

6 Lees: adfixus.

[fol. 15r]

1

Summè horret comenta ¹ Deus fallacia cordis

 

Versuti. ast illi est animo, facta omnia si cui

 

Candida respondent purae penetralia mentis

 

Per plures transmissa manus securior hoc fit

5

Impietas. poenam haud tamen evasura promentem

 

Hacque intactus erit Iustus Iustique propago.

 

Ceu suis immundae rostro dependet inauris

 

Aurea talis erit mulier lectissima quanquam

 

Insigni forma pulcrae si mentis inanis

10

Iustus nil animo, nil votis praeter honestum

 

Concipit inque bono assiduo est: contra Improbus ²

 

Ipse sui, quidque indignans speratque movetque

 

Est sui cui venam velut effundendo perennem

 

Haud minus adcressit ³ cumulus: Sed qui sibi fraudi est

15

Iniuste parcendo, huic nil quam sordida egestas

 

Dùm bene vult aliis animus perfunditur ipse

 

Laetitia ac qui inopem saturat velut imbre profuso,

 

Imber erit, cui larga subest vago ab aethere origo

 

Abscondens quae iusta offert alimonia tellus

20

A cunctis maledicta feret: Sed tempore iniquo

 

Ducendens ⁴, laude ac votis cumulabitur unus

 

Quisque Bono Invigilans perquirit quae sibi, quaeque

 

Conducant aliis mutui ad commercia amoris

 

Sed quae damna malus aliis sibi fabricet uni

25

Corruet instabileis sibi qui fundamina ponat

 

Divitias: Sed Iustus erit ceu frondium honore

 

Quae fundata alte felix progerminat arbos

 

Res si cui confusa domi, porro aspice inanis

 

Tandem aurae possessor erit. servusque futurus

30

Qui nil pensi habeat illi cui provida cura est

 

Ut fecunda arbor Iustorum est vita suumque

1 Lees: commenta.

2 Vul aan: semper.

3 Lees: adcrescit.

4 Lees: dividens.

[fol. 15v]

1

Producit fructum sanae exemplaria vitae

 

Ac lucrari animas demum sapientia summa est

 

En Iusti haud commissa ferunt Impune, quid illis

 

Qui sceleri indormire audent, ausumque patrare,

5

Num possunt etiam sibi deses fidere Numen?

CAPUT.XII.

Quisque doceri ardens alis subvectus amoris
Ad verum sese et penetrat, sed bellua si quis
Quamque aversatur vocem, vultumque monentis

Vis ¹ pius ab ductu dependet Numinis, unde

Almam animo requiemque haurit, sed qui sibi fidit
Rimando, involvit sese errorique maloque

Haud stabile hoc fuerit, sibi quod posuisse videtur

Impietas fundamentum at radicibus altis
Vim Iustus stat contra omnem, cressitque ² viretque,

Digna corona viro est mulier quae fortis honorem

Laetitiamque afflans, sed quae probro atque rubori est
Illi occulta etiam consumit tabe medullas.

Quidquid mente agitat Iustus sibi ponit honesti

Ante oculos speciem, huc tendit. sed parturit omne
Pravorum studium loqueos ³ tricosque ⁴ dolosque

Quae fucata mali concinnat ⁵ plurima, purae

Insidiae, vitamque petunt, quas pectore rectus
Detegit ⁶ evadetque omnes sincera loquendo.

Desubito ut concussa ruit non lapsa resurget

Prosperitas quaecunque Malorum, ast laeta, urgensque ⁷
Iusti innixa domus stabit fundamine certo

Accrescit laus clara viris quantum inclyta virtus

Consilia exertat sese per provida: at ille
Contemptus cui mens distorta et pectus inane est

Est cui servitium quantum usus poscit et idem

Se demissus agit, quanto hic praestantior, ac qui
Se Iactat dum dura domi penuria at urget ⁸

1 Lees: vir.

2 Lees: crescitque.

3 Lees: laqueos.

4 Lees: tricasque.

5 Lees: concinnant.

6 Lees: deteget.

7 Lees: vigensque.

8 Lees: adurget.

[fol. 16r]

1

Quin Iustum pecorisque sui quod vita requirat

 

Afficit; at si quando Malos miseratio tangat

 

Attende hic veritas mediam se admiscet et effert

 

Iusta suo tellus cultori exercita fundit

5

Vitam unde exsaturet, sed qui torpentibus addit

 

Se socium ipse etiam se prodit pectore inanem

 

Impius ipse malo Implexus, passimque malorum

 

Congeriem ingruere exoptat. Iusti interim ab alta

 

Radice exhuberant fructus aliisque sibique

10

Impius effreni lingua exsecranda profundens

 

Ipse malo illaqueat semet: Sed Iustus ubique

 

Se sincerus agens quaevis discrmina ¹ vincit:

 

Composita efficiet lingua ut mens conscia recti

 

Laetitia cumuletur. Sic benefacta suoque

15

Tempore ad auctorem multum cumulata revertunt

 

Vir vanus facile ipse sibi facit omnia recta

 

Quidquid agat sed non sapiens fastidiit unquam

 

Consilia ex aliis capere atque pericula rerum

 

Vir vanus ut primum conceperit iram

20

Toto illam vulltuque effert, sed continet ille

 

Qui cautus se multa etiam quae indigna premendo

 

Cui cordi est sincera loqui, recta omnia defert

 

Iustitiae fundamentum: Sed falsus id unum

 

Testis agit, veri ut referant sua verba colorem

25

Est sua qui vibrat velut ensem verba adigitque

 

Qua pote mucronem infestum lenique Sophia

 

Instillat sermonem ² affatuque medetur

 

Veracis linguae nullo constantia nutat

 

Tempore sed fallax non artibus omnibus ullum

30

Clarae sufficiat momentum ferre diei

 

Qui mala procudit mussans, praecordia eidem

1 Lees: discrimina.

2 Vul aan: ore.

[fol. 16v]

1

Foeta dolo, irrequieta; at mens profunditur alma

 

Laetitia, ad placidam quae promovet omnia pacem

 

Non mala quae exercent vitam ad caput omnia Iustum

 

Sic quoque pertingunt: Sed Iniquis vita profunda

5

Colluvione omnis teritur demersa Malorum

 

Subdola labra Deus summe exsecratur et horret

 

Atque in eo requiescit amor, cui e pectore puro

 

Verba fluunt, verbis et consona facta sequuntur

 

Novit quaeque etiam Prudens perspecta tacere

10

Qua tempus, qua resque ferat. Sed futile ubique

 

Erumpens stulto conclamat mentis inanem

 

Vir operi incumbens strenuè dominusque futurus

 

Idem aliis demum, ast aeternum serviet, artes

 

Torpor ad obliquas si quem male suadus ¹ adegit

15

Anxietas nimia ut pervasit corda, cadunt et

 

Una animi at praesens laetarum ad nuntia ² rerum

 

Laetitia exsiliunt laxis praecordia fibris

 

Est etiam externa in vita dignoscere Iustum

 

Praestantem reliquis. Pravorum ut vita volutat

20

Errore assiduo, tantum impingendo, ruendo

 

Ille suam haud torret capturam quisquis adeptus

 

Arte mala, sed sedulitas sin cera ³ parandis

 

Divitiis punctum omne feret, punctumque omne fruendis

 

Iustitiae ductus vita est, haudque accidit unquam

25

Qua tulit illa pedem, Mors ut Vestigia ponat.

1 Lees: malesuadus.

2 Lees: adnumtia.

3 Lees: sincera.

CAP.XIII.

Filius ille mihi sapiens, documenta parentis
Cuius vita refert dilecti, at futilis omnia
Lusui habet, monitusque graves et seria verba

Sensu animam reficit dulci vera esse loquutum ⁴

Quaeque saluti aliis: vita impurique quod optant

4 Lees: locutum.

[fol. 17r]

1

Quod spirant, ipsa immò anima est violentia tantum

 

Qui linguam Cohibet sano moderamine, servat

 

Idem animum tranquillum; at prostituentibus illam

 

Mens erit irrequieta et consternatiò ubique.

5

Desidet ignanus ¹ voto secum omnia captans

 

Re vacuus: sed cui solertia vivida cordi est

 

Unguine vita hilari veluti perfusa nitescit.

 

Ut vanum sermonem horret sic Iustus ab illo

 

Intemeratus erit: sua sed mendacia demum

10

Efficient putere Malum inficientque rubore

 

Iustitia ipsa virum, cui pura est vita tuetur

 

Securum ast non Improbitas [-tantum eluditque ruitque] Infida quod urget

 

Mens mala perficiet coepta eludetque malorum

 

Securum incolumem, mens ast obliqua quod urget

15

Eludit tantum Improbitas tantum eluditque ruitque

 

Eludit tantum Improbitas infida: sed hic ne

 

Externa imponat facies, sunt qui omnium egeni

 

Divitias iactant sunt quos opulentia nullo

 

Quamvis magna facit tumidos assurgere fastu

20

Quin et opes sua habent incommoda, Nempe videre est

 

Censum amplum vitae redimendae expendier omnem

 

Securus dum vivit inops expersque minarum

 

Iustorum e vita splendor qui lumine pulchro

 

Effulget magis atque magis: vitaeque Malorum

25

Quod micat exiguum tantum languetque peritque

 

Rixarum huic seges ut fastus mentem occupat, atque

 

Praecludit rationi; ast illi sapientia praesens

 

Qui nisi consulto nihil inceptatque movetque

 

Per vanas properata artes opulentia nulli

30

Commansura diu: sed quae congesta labore

 

Assiduo, Ingentem paulatim fundat acernum ²

 

Excruciat suspensum animum expectatio, quando

1 Lees: ignavus.

2 Lees: acervum.

[fol. 17v]

1

Differtur, contra ut praesens id adesse quod optat

 

Ceu reficit fructu geniali ex arbore vitam.

 

Se facit ipse reum audito sermone salubri

 

Qui ludibrio habet: sed qui praecepta veretur

5

Ne placidi idem animi larga et mercede fruetur

 

Quod monitu inculcat sapiens est vena perennem

 

Quae vitam vitam scaturit Pestatque ¹ docendo

 

Sedulus horrendae qui evadas retia mortis

 

Ingenium rectum quod promit gratia totum est

10

Alliciens animos, sed qui ab ratione recedunt

 

Quidquid agant suberit durum atque inamabile quiddam

 

Vir cautus quidque ut moveat circumspicit ac nil

 

Quam summa ratione facit Stupidusque quod urget

 

Id mage diffundit vacuae delicia ² mentis

15

Ipse malum accersit sibi, qui mandata malique

 

Exponit. sed qui verax sibi credita corde

 

Sincero peragit sibi fert aliisque salutem

 

Pauperies probrumque prement quem ponere vitae

 

Fraena vagae pigeat: digno at cumulatur honore

20

Qui sanus monita observans animoque recondit

 

Mens bona recte optat, grata et dulcedine quidque

 

Respondet votis contra ut confusio stulto est

 

Qui vicio immersus, vinoque ³ recedere abhorret

 

Qui sectari ardet Sapientes proficit una

25

Discendo sapiendo, at si quis ad omnia stultis

 

Applaudit sensim evadet deterrimus idem

 

Peccantem Impietas premit indefessa, malisque

 

Obruit; at Numen larga mercede beabit

 

Cui Recti Studio sincerum pectus anhelat

30

Quae bene possedit Pius ad natosque, nepotesque

 

Heredes transmittit: opumque ([-nescitque recondit] quod anxie acervat

 

Impius, id Iusto tandem (nescitque) recondit

1 Lees: Perstatque.

2 Lees: deliria.

3 Lees: vicioque,

[fol. 18r]

1

Fitque viri ut tenuis bene cultum alimenta novale

 

Sufficiat largo proventu, ac saepe videbis

 

Excitumque opibus qui norma nesciat uti

 

Est odium in sobolem si quis coecusque nimisque

5

Indulgens, sed non patrium mentitur amorem

 

Maturasse manum audacem removendo, serendo

 

Quantum anima exposcat sumit vir iustus, eamque

 

Exhilarat satiatque, at non saturanda Malorum

 

Immensa Inglumes ¹, quidque ut glubantque ² vocentque

1 Lees: ingluvies.

2 Lees: inglutiant.

CAP.XIIII.

Quae sapiens una ante alias, sustentat et auget
Florentem, excultamque domum sed femina inanis
Corde sua ipsa manu deses subverterit omnem

Qui nil molitur nisi Recti conscius, ille

Ille Deum reveretur: sed qui spectat ad artes
Quidquid agit, pravas contemptor Numinis idem

Sermonem stultorum adverte, haud desinet usque

Protuberare aliquid tumidi, Sapiensque quod effert
Sedatatque ³ venit mente, incolumemque tuetur

Sedula defuerit si cura, boumque labores

Non proventus erit: sed ubi infatigabile robur
Taurorum incumbet, superabunt horrea messes

Sincerus Testis non re, non tempore mutat

Ab vero revocans aciem Sed falsus ad aptat ⁴
Se rebus lingua variat mendacia promit

Derisor nequidquam instat sapientiae adire

Templa sibi haud reseranda: ast huic sponte illa patebunt
Qui recto mentis cursu vestigia ponit

Stultorum, moneo, adspectu te subtrahe, ne quid

Inficiat, normamque teneto, verba notare
Si nullo sensu, si incircumspecta profundunt

Prudenti eximium hoc, quidquid molitur, ut ante

3 Lees: sedataque.

4 Lees: adaptat.

[fol. 18v]

1

Pernoscatque, probetque: at stulti quid libent ¹ urgent

 

Insolitum, ignotum. huic² error, confusio, fraudes

 

Ludificant delicta sibi sua stulti, et in illis

 

Inter se applaudunt: sed quae sine faece voluptas,

5

Quae pure placeat, Rectis ea pectore tantum est

 

Cordi autem non unquam animi mentitur amaror

 

Quidquid dissimuletur, sic nec gaudia mentis

 

Pectora quin penetrent, vis nulla externa retardat

 

Qua cura, qua mole domum struat Improbus

10

Firma diu, sensumque ³ ruit, quocunque proborum

 

Sub tecto res laeta viget florenque ⁴ perennat

 

Est sibi qui assentans, quidquid movet, omnia recta

 

Ipse facit sibi, sed finem observando videbis,

 

Vita omni horrendae delabi in vincula mortis

15

Est altum qui corde premat, ridendo dolorem

 

Sic rerum incerta est facies et gaudia tandem

 

Illa ad tristitiam demum simulata revolvunt

 

Quod vita mereat vir refactarius ⁵ usque

 

Ad satiem accipiet: Bonus ut fructuque fruetur

20

Quem largita ferent ab amico Numine Dona

 

Nil Incautus habet pensi, facile omnia credit

 

Et facit: ast Prudens maturat, singula secum

 

Versando, gressumque nisi ad perspecta movebit

 

Qui sapit, et peccare horret, timidusque recedit

25

Pravi ubi quid subolet. Stultusque interritus infert

 

Se medium vitioque audet sperare quietem

 

Qui praeceps irasci, idem committere promis ⁶

 

Stulta, irridenda, ac cumulans retirendo ⁷ furorem

 

Nil melior passimque odio incessetur acerbo

30

Ignavo studii fructus res frivola tantum est

 

Possidet hanc: Prudens sed quam sibi congerit illi

 

Quantum illustre caput diadema scientia honorat

1 Lees: quid libet.

2 Lees: hinc.

3 Lees: sensimque.

4 Lees: florensque.

5 Lees: refractarius.

6 Lees: pronus.

7 Lees: retinendo.

[fol. 19r]

1

Usque adeo pravos etiam ut procumbere cernas

 

Ante Bonos mitesque, ac sceleratum ad limina Iusti

 

Non tolerandum olim videas demittere fastum

 

Sed quid adhuc non caecus amor, vir pauper

5

Sit vicino odio, locupleti et turba faventum

 

Quaque pedem ille ferat latus ad fastidia claudit

 

Se involvit peccato alium qui despicit: at qui

 

Propensus misereri, deiectumque levare

 

Munificamque Dei dextram sibi sentiet idem

10

Nonne sibi imponunt ipsi qui mente volutant

 

Quae prava? Ast oculis cui-cui obversatur honestum

 

Sentiet hic quid sancta fides quid gratia praestent

 

Ex opera quacunque tamen labor haud sine fructu

 

Omnis abit. sed cui teritur per inania tempus,

15

Verborum, sola huic super est penuria rerum

 

Tempora ceu radeat ¹ circum ardor gemmens ², hoc sunt

 

Divitiaeque suae sapienti, Stultus ut amplas

 

Sed numeret sibi persimilis stultusque manebit

 

Verax testis agit, mentes ut liberet omni

20

Quod perplexe angit: Sed cui fallacia cordi

 

Conspicat ³, fucat fraudes mendacia nectit.

 

Sancta Dei cui mente sedet reverentia, recte

 

Confidit, tanto immotus fundamine, quin et

 

Posteritatem idem spe non fallente sequetur

25

Illinc quin etiam scaturit ceu fonte perenni

 

Limpido inexhausto, vita haec quae certior arcet

 

Praecipitem horrendae delabi in retia mortis

 

Celsa nihil magis illustrat fastigia Regum

 

Quam populo affluere ut contra dum deficit, haud res

30

Firma diu pavor invadit, fastusque labascunt

 

Irarum parcus, tanto hoc opulentior usu

 

Cognitioneque erit rerum: praecepsque furore

1 Lees: radiat.

2 Lees: gemmeus.

3 Lees: conspirat.

[fol. 19v]

1

Nil aliquid, quam ad lucem effert se cordis inanem

 

Cui mens in melius capit omnia, et omnia lenit

 

Huicque colore suo florescunt vivida membra

 

Invidia ast lenta depascit tabe medullas

5

Cui tenuem opprimere est ludo, probro afficit eius

 

Factorem: sed qui miserans succurrit egeno

 

Communem ille patrem grata reverentia honorat

 

Fluctuat improbitas semper mentisque quietem

 

Non patitur Iustus contra inconcussus in ipsa

10

Morte etiam, assultumque omnem fidendo retundit

 

Cor bene Compositum, placitam sapientia sedem

 

Dia habitat, Stultorum eadem interiora movetque

 

Seque facit sentiri, instans pungendo minando

 

Iustitiae cultu gentis res floret et ampla

15

Incrementa facit: sed recti ubi norma recessit

 

Peccato populi haud etiam miserando vacabunt

 

Prudentem in famulum propendet gratia Regis

 

Multa sui: contra ut magnam in se commovet iram

 

Qui Domino ignavus suffuderit ora rubore

CAPUT.XV.

Responso molli et claro, residere videbis
Iam commotum animum: contra exardescere in iras
Verba ubi commentis distorta, implexa ferentur

Quae percepta gravi sapiens sermone profatur

Qui rebus spendorem ¹ addit: sed futile stulti
Re vacui tantum blaterant et inania verba

Omnipotentem oculum tibi qua te cunque movebis

Praesentem esse Dei scitò, observare piorum
Omne animi momentum, omne observare malorum

Illa arbor vitae est, quae sana, animusque ² levamen

Lingua adfert: sed cui studium pervertere quidque
Incessit, tantum ille animos dispergit et angit

1 Lees: splendorem.

2 Lees: animisque.

[fol. 20r]

1

Stultus quin etiam pàternam reiicit amens

 

Disciplinam: at qui monita attenditque sibique

 

Applicat, hic idem nisi cautè nilque movebit

 

Cuncta domus Iusti ad vitam quibus usus, abunde

5

Conditque, promitque: at opes quas impius amplas,

 

Diffusas, numerat, tantum afflictatio mentis

 

Huc spectat Sapiens, omni ut sermone, sibi quod

 

Perspectum late disseminet, utile vitae

 

Quodque movet stultus cordisque ab origine pravum est

10

Impuris quàm lecta cadat sacram hostia ad aram

 

Detestatur eam Deus: at propensa voluntas

 

Exaudire preces Recti quas pectore fundunt

 

Nempe Deus vitam impuram aversatur et odit

 

Atque benignus eum aeterno amplexatur amore

15

Iustitiae cui cura animo, est ad recta sequaci

 

Poena premet, si quis recto de tramite deerrat

 

Corripiens, sin quis praefractus et omnia temnit

 

Quid maneat? dirae nisi labi in retia mortis?

 

Quod terra obruitur, demum in terramque liquescit

20

Nil minus ante Dei est oculum et debitemus ¹ eundem

 

Corda hominum penetrare etiam sensusque latentes?

 

Illum etiam qui recta monet, quique instat amice

 

Derisor tamen haud redamat, nec futilis idem

 

Qui se plus sapiant unquam consortia quaerit

25

Cor gaudens frontem exporgit, faciemque serenat

 

Laetitia corque ut premitur moerore, dolore

 

Spiritum et una angi vultus demissio prodit

 

Vir qui corde sapit, quaerit cogitando, loquendo

 

Quidque sua ut statuat ratione: at frivola sat sunt

30

Excordi hinc sermonem hinc ducit pabula menti

 

Abiecto qui animo sese angit tempora vitae

 

Aerumnosa trahet: Cordato at defluit aetas

 

Quam sibi quamque aliis ceu per convivia ducit

1 Lees: dubitemus.

[fol. 20v]

1

Vivitur ac melius parvo, reverentia si cui

 

Mente Dei, in mente et requies quam divite censu

 

Si curae aeternum, si perturbatio menti est

 

Et potius demensum olerum in consortio amico

5

Lautitiâ vitae mensam ut cumulesque Iuvenii ¹

 

Carne saginati, si rixa, odioque laborat

 

Incendi facilis, rixae se immiscet eamque

 

Asperat ast qui animo plaudus ², qui tardius ad iram

 

Commotosque alios, adventu, et iurgia sedat

10

Quod tandem Piger aggreditur, ceu veprium acuta

 

Obiice deprensus nihil expedit: at sua Recti

 

Sic obeunt alacres, via ceu quos regia ducit

 

Qui sapit idem etiam studet exhilarare parentem

 

Dilectum. Stultusque licet provectior annis

15

Sollicitae haud parcit curam contemnere matris

 

Excordes sat habent, mulieri ³ gaudio inani

 

Sed prudens, non quidque animo admittitque facitque

 

Omne prius statuens momentum examine recto

 

Vanescunt concepta animi, ni robore fulta

20

Consilii, et secreta manent: atque haec ubi abundant

 

Res demum laetae assurgunt, validatque ⁴ perennat ⁵

 

Gaudium habet tacito Cordatus pectore ubi apte

 

Respondit. Rerum quid enim praestantius, aut quid

 

Dulce magis, sermone, suo qui tempore promtus?

25

Ad vitam via quae ducit sursum aspicere instat

 

Hac qui mente sagax, avidus supera alta capessit

 

Illam horrens quae mortem adfert tenditque deorsum

 

Munimenta domus, sibi quae erexere superbi

 

Mortales, Deus evertit: sed limitem agelli

30

Elingui ⁶ viduae, haud tutor sinit ille moveri

 

Pravorum concepta animi, aversatur et horret

 

Cuncta Deus: sed quae sinceri mente volutant

 

Sermo etiam promus mentis gratissima eidem.

1 Lees: Iuvenci.

2 Lees: placidus.

3 Lees: muliebri.

4 Lees: Validaeque.

5 Lees: perennant.

6 Lees: Elinguis.

[fol. 21r]

1

Caecus amor quaestus quem turpia ad omnia raptat

 

Seque domumque suam turbat: vitàque fruetur.

 

Securà placità, quem nusquam munera flectunt

 

Haud iustus temere os aperit, secumque priusquam

5

Respondet multum expendit praecepsque Malorum

 

Lingua, scelus scaturire, effundere noxia verba

 

Demersum vitiis odit , longèque repellit

 

Huc facilis praesensque Deus reverentia iusti

 

Cui cordi est auditque preces, et vota secundat

10

Laeta oculis lux dum radiat, sudumque Diei

 

Cor una sese exporgit: sic auris ut haurit

 

Gratum animo, omnis succo almo compago rigatur

 

Qui monita, ad vitam ut faciunt, licet acria nunquam

 

Fastidior ¹, potis et placidam demittere in aurem

15

In coetu huic locus, Inclyta quem sapientia honorat

 

Disciplinam omnem exosus, qui et tendere contra

 

Abiicit idem animam. sed vere possidet ille

 

Qui patitur reprendi, avida et quaeque imbibit aure

 

Hoc quo vita sapit, una est reverentia summi

20

Sancta Dei Sic ulla prius nec gloria, mentem

 

Quam placidamque humilemque Deo submittere Discas

1 Lees: fastidit.

CAPUT.XVI.

Mortales multa ut secum versentque, parentque
Plurima disponendo, Dei fit munere, ut ista
Quae concepta animo verborum gratia adaequet.

Quisque sibi sua pura facit, sibi comprobat ipse:

Est sed qui expendit penitus, qui lance secreta
Ille Deus, qui imi penetratque recondita sensus

Si tibi quidquid agis, stat fixum, Numine ab uno

Successum pendêre, uni committere recta
Sic tibi erunt concepta animi, nec vana dolebis

Immensa ut pateat maiestas, omnia condit

[fol. 21v]

1

Conservat, movet, Omnipotens, torporque malorum

 

Huc etiam, ut cum tempus adest iustam expleat iram

 

Omnipotens elatum animo aversatur et odit,

 

Perque manus licet accepta, hoc securior et sit

5

Contages, tamen haud unquam impunita manebit

 

Eluitur quod inique actum, amplexando benignam

 

Sinceramque, Deo, vitam, adspirante. Malumque

 

Vitare, exhorrere, Dei reverentia praestat

 

Cuius vita Deo placita est, quaecunque movebit

10

Quicquid et inceptet, praesens huic Numen amicum

 

Paucula quae fruitur, mens cui sibi conscia recti

 

Divitiis potiora aliis quam splendida, ut intus

 

Fraude mala haec domi et cumulare, tenere, remordet

 

Mens sibi proponit quaecunque in rebus agenda

15

Versans, disponens, quorum eventura, Deus quae

 

Arbiter annuit, et successum numine firmat

 

Quisquam haud divinando animi penetrare ¹ retrusa,

 

Eloquii ut maiestas, quae Regis detonat ore

 

Huicque suo non Iudicium unquam pondere aberrat

20

Quid circa trutinaeque usum, facilisque libellae

 

Committas, qui aequi vindex. observat opusque

 

Ceu suum habet, quae marsupium tua pondera servat

 

Regibus est, haudque immerito exsecrabile quidquid

 

Impium et impurum, quid enim potiore potenti

25

Iustitiâ solium excelsum fundamine firmet?

 

[-Ac] Hinc iisdem placitumque, oris si consona menti

 

Sermo effert sincerus, eum amplexantur amore

 

Qui loquitur, Recti sibi quod mens conscia dictat

 

Qualiter irruerint si quem undique nuntia mortis

30

Tale legas Regum in facie excandentium: at illa

 

Est qui tractando Sapiens corda effera placat

 

At contra facies cui claret regiâ: et que ²

1 Lees: penetrat.

2 Lees: eique.

[fol. 22r]

1

Ceu vita exoritur, tale amplectique ¹ favore,

 

Ceu cadit expectatus humor sitientia in arva

 

Possessor fac clarae ut sis sapientiae, et illa

 

Tum capies, quam puro auro praestantior et quam

5

Rerum usus praestat, supra argentique valorem

 

Hoc via habet Rectis quae trita, recedere pravi ut

 

Qua subolet species, animae et qui continet aestus

 

Instituit, servatque idem recte omnia vitae

 

Observa, fastu occepit quis tollier, eius

10

Ut status inde labet tumidusque ut spiritus haud se

 

Iam capit incumbentem una cernesque ruinam

 

Quam melius mente placida esse: humilemque teneri

 

Cumque Dei mansuetis, quam socium esse superbis

 

Elatis spolia ampla etiam partirier unà

15

Seria qui attendit placidus, qui percipit, haurit:

 

Dulcem idem sentit fructum, ac ab Numine pendens

 

Inque uno mentem firmans, idem ille beatus

 

Sagaxque, gnarusque audit, qui pectore, non qui

 

Ore sapit: sed ut internam ad Sapientiam, adestque

20

Suada labris illum et doctrinae gratia honorat

 

Qui pollet recto intellectu, hôc possidet idem

 

Ceu scatebram vitae: at stolidis, studioque operâque

 

Qua sese exercent, tantum est dementia inanis

 

Suppeditat bene mens cogitans affarier omnia

25

Posse sua ² sensu, labris suadaeque medullam

 

Indit doctrinaque alios seque instruere unà

 

Delicium placiti est sermonis, quale liquentis

 

Aerii dulcor mellis reficitque animam ipsam

 

Hinc penetrat totam ad compagem adque ossa levamen

30

Est sibi qui indulgendo facit sibi et omnia recta

 

Quod cogitet quod agat extrema adverte videbis

 

Amictant ³ oculis gravido dum pectore fraude

1 Lees: amplectititque.

2 Lees: suo.

3 Lees: annictant.

[fol. 22v]

1

parturiunt lingua adloquitur mellita favorem

 

Inventum ut iam consilium meditata patrandi

 

Canities talis veneranda, ut tempora circum

 

Effulget diadema: atque hunc qui affectat honorem

5

Iustitiae studiam ¹ securo tramite ducet

 

Robore praestanti, tamen est praestantior, iram

 

Qui cohibet, manisque ² animo dominarer³, atque

 

Expugnasse manu validis cincta oppida muris

 

Non ita fortuito sortes mittuntur in urnam

10

Nec temère est quodcunque exit. Nam ut cetera Numen

 

Eventum hîc etiam placidum sibi providet idem

1 Lees: studium.

2 Lees: maiusque.

3 Lees: dominarier.

CAPUT.XVII.

Buccea quam melior vel sicci panis ubi unà
Pax et amor: quam inter rixas et iurgia quanquam
Victima opimâ aedes plenae et indore ³ culinae

Se prudenter agens Famulus, dominatur herilem

Ingnatum ⁴, domui probrosum. Idemque peculi
Eveniet partem ut capiat ceu ex fratribus unus.

Argentumque, aurumque suâ ut bonitate intescat ⁵

Excoquitur fornace Deus [-ad] sedenim Deus est qui
Explorat, retegit penitus penetralia cordis.

Qui promptus mala, damnum infert, mendaciaque haurit

Verba avidè. Mendax quantum facili imbibit aure
Illa etiam, quae perniciem quae incommoda portant

Qui tenuem ludibrio habet: probro afficit ipsum

Eius factorem ac impunè haud cesserit ulli
Exsultasse alios premerent cum tempora dura

Nati natorum series quàm longa, corona est

Maiorum capiti affulgens sobolique vicissim
Grandaevorum etiam genitorum gloria claret

3 Lees: nidore.

4 Lees: ingratum.

5 Lees: nitescat.

[fol. 23r]

1

Gaudia composita, ut loquitur vir perditus. haud fers

 

Indignare et quid fallax si in Principe sermo

 

Nomina qui praeclara audit, magni atque benigni?

 

Munera sic oculos perstringunt omnem ut habentis

5

Obtutum in se gemma tenet. cuncta ille Datoris

 

Qua verset rem cunque ad mentem intelligit, aptat

 

Qui tegit alterius delictum, hic serio amorem

 

Percolit: at si quis commissa inculcat et urget

 

Intimum erit tandem ¹ aversum ut reddat amicum

10

Non si vel centum plagas infligis, inanem

 

Pectore concutiens ², cordato ut si acria verba

 

Ingeris increpitans imis sic sensibus urit

 

Ah tantum mala procudit quicunque rebellis

 

Securusque Dei: at non vindex dextera decrit ³

15

Saeva in eum (quaquà illa iustet ⁴) laxare ruinam.

 

Occurras ursae potius magnam incitae in iram

 

Abreptis catulis: quam stulto, utcunque recursat

 

Stultitia utque impunè etiam exercere licebit,

 

Qui vitio tantum insuevit ut bene facta rependat

20

quaecunque⁵ accepta malo: malum et hunc non deseret unquam

 

Dira lues domuique ⁶ pariter, prolique futurae

 

Sic initus litis gliscit velut aggere aperto

 

Tantillum trahit unda undam irrevocabilis: at tu

 

Disce ante aestus quam superet, desistere rixa

25

Iniustum quisquis iustum pronuntiat atque

 

Iustum itidem adficto damnat qui nomine Iniqui

 

Ambo etiam sunt magna Deo exsecratio iidem

 

Ad quid erit si stulto adsint externa parandae

 

Possideat veluti pretium Sapientiae ut intus

30

Cuncta animi stupeant et sensu et pectore inani?

 

Verus amicus is est demum qui perstat amando

1 Vul aan: idem.

2 Lees: concuties.

3 Lees: deerit.

4 Lees: instet.

5 Lees: quaeque.

6 Lees: domui.

[fol. 23v]

1

Non rerum vice permotus. enique ¹ aspera amorem

 

Accendunt magis et frater ceu enascitur illi

 

Ille mihi demens qui dextram porrigit ultrò

 

Obstringitque fidem non circumspectus amici et

5

Ad nutum, prius exoret, spondera ² paratus

 

Quisquis amat lites, amat et discordia nasci.

 

Quique placens sibi iurgando, invenisse superbit

 

Vaframenta, astus idem accersitque ruinam.

 

Ille bonum adsequitur nunquam, cui pectore nil est

10

Sinceri nil rectum agitat. Ruit in mala quisquis

 

Ore aliud profert, aliud dum mente volutat

 

Qui stolidum genuit, natum sibi sentiet idem

 

Moerorem assiduum non dulcia gaudia vitae

 

Sperent qui Sobolis stultae ³ inanaeque ⁴ parentes

15

Corde hilari bona fit membris medicina sed angor

 

Quando animo est videas vel compactissima solvi

 

Corpora tabem ossa exsiccare haurire medullas

 

Dona sinu dilata oculto ⁵ clauculum ⁶ et aufert

 

Iniustus iudex, malè dum meus ⁷ conscia Iuris

20

Rigorem aeternum turpi incurvatque favori

 

Prudenti praesto est sapientia, et hinc sibi promit

 

Quod poscat res consilium: at sibi ad omnia stultus

 

Somniat auxilium ⁸ extremo ab cardine mundi

 

Perpetua est natum obstolidum ⁹ indignatio

25

Quae mentem varie exercet. Nusquamque remittit

 

(Hinc etiam) matris curas intendere maeror

 

Est etiam multare nefas, ubi criminis absit

 

Delictum magni Reges quid plectere summos

 

In populo causa in iustâ laudemque merente?

30

Qui circumscriptè loquitur rem intelligit idem

1 Lees: denique.

2 Lees: spondere.

3 Lees: stultaeque.

4 Lees: inanisque.

5 Lees: occulto.

6 Lees: clanculum.

7 Lees: mens.

8 Vul aan: esse.

9 Lees: ob stolidum.

[fol. 24r]

1

De qua agitur sic omnem animi qui continet aestum

 

Ille potest rerum meditando extundere causas

 

Sedatum tantumque ¹ ut se componit inanis

 

Mente ipsis etiam adnumeris ² sapientibus est et

5

Non postrema equidem virtus compescere linguam.

1 Lees: tacitumque.

2 Lees: adnumeres.

CAPUT.XVIII.

Promis dissentire aliis, hoc cogitat unum
Astruat unde fidem placitis, perque omnia sese
(Usque sui sensus) quantumvis seria miscet.

Haud ullo capitur solidae rationis amore

Vir stolidus propriam ast feturam perditus ardet,
Efferre hanc ad quemque, et ubique, prae occupat ³ unam

Impium ut admittis, contagem admittis, ut una

Contemnas quae recta, Ignominioso ut adhaeres
Insuescis paullatim erumpere in omnia probra

Grandis inexhaustus manat praestantis ab ore

Sermo viri. Scatebra ut turgens ⁴ Sapientia abundans
Unde ruit, rapido dum volvitur agmine torrens

Haud vultu, haud splendore ullo moveare potentis

Iniusti ne sancta (nefas) pervertere Iura
Inducant ne Iudicio detrudere Iustum

Vir stolidus se quaqua infert, rixam excitat aut iam

Exortam porro accendit, movet omnia, tandem ut
Impugnam ⁵ erumpat pleno hanc velut advocat ore

Lubricus insano est quisquis sermone, sibi ipsi

Accersit multa ut paveat sic futilis illi
Garrulitas vitam illaqueat discrimine multo

Sic sua versutus concinnat verba susuro ⁶

Dum rem delibat, quâ se quâ incessior ⁷ unum
Sermonis virus praecordia ad intima subdit

3 Lees: praeoccupat.

4 Lees: surgens.

5 Lees: In pugnam.

6 Lees: susurro.

7 Lees: incestior.

[fol. 24v]

1

Ignave quicumque facit quicumque remisse

 

Res quod agendum habeat nae prorsus idem facit illi

 

Maiorum natus qui dilapidare labores.

 

Nosse Deum, se totum uni committere certum est

5

Munimentum, altum, solidum, quo utcumque recurrit

 

Vir iustus, quaevis supra est discrimina tutus

 

Hoc videas, pollentem opibus fundare sibi inde

 

Praesidium, hoc sese munire ut mole prae alta ¹:

 

Atque suo tantùm è capite haec fidentia nata est

10

Ante ruinam animis ² tumet intolerabile fastu

 

Ingenti at sibi ³ mens nil magni arrogat illi

 

Omnes Importuna effundit gloria honores

 

Responsum qui praecipitat primordia vix ut

 

Sermonis menti admisit, sese indicat hocce

15

Ipse levem, in turpem illi res exitque pudorem

 

Corporis in languore, alacris si spiritus illud

 

Erigit et sustentat. Sed si spiritus una

 

Frangitur unde ultra expectas utrique levamen?

 

Mens ut cuicunque ⁴ sui compos, acquirere rerum

20

Cognitionem ardet. caussas extundere rerum

 

Intentus Sapiens, patulam ad quaeque arrigit aurem

 

Mortales inter tanti sunt munera reddant

 

Spiritum ut oppresso faciunt ⁵ munera, ut ausit

 

Claro mognatum ⁶ coram se sistere vultu

25

Iustitiam causae persuadet qui prior instat

 

Enarrando suam, at subsistito: subleget alter

 

Singula discutiens fando ambagesque resolvens

 

Lite in perplexa fervens contentio tandem ut

 

Sedetur sors tracta facit partitio sorte

1 Lees: praealta.

2 Lees: animus.

3 Vul aan: si.

4 Lees: cuique.

5 Vul aan: et.

6 Lees: magnatum.

[fol. 25r]

1

Facta obfirmatos Magnatum comprimit aestus

 

Deficere a fratre fratrem proclivius urbem

 

Quam validam domino obniti ac dissidia [-turba] molis

 

Sunt tantae atque arcis ferrata refringere claustra

5

Sermonis quis sit fructus persentiet idem

 

Ad satiem ventre ut tumeat qui protulit illum

 

Certo hoc proventu linguae cumulabitur unus

 

Ad ¹ lingua mors est, vita est et lingua ab eadem

 

Ac quali sibi complaceat quisque utier illâ

10

Prava seu rectâ, tali fructuque fruetur.

 

Uxorem qui nactus, eo quae nomine digna

 

Se magnum hoc nactum esse bonum sciat, à que ² benigno

 

Elicuisse Deo hunc proprium eximumque ³ favorem

 

Non nisi demissè nisi supplex infit egenus,

15

Ast opulentum utcunque acredas ⁴, aspera sentis

 

Omnia, responso duroque exceptus abibis

 

Quisque sodalitiis nimius, tandem atterit et rem,

 

Et se unà: at prodest delectu adsciscere amicum,

 

Quem reperire etiam est fratre magè ad omnia promptum

1 Lees: ab.

2 Lees: àque.

3 Lees: eximiumque.

4 Lees: accredas.

CAP.XIX.

Maiore in pretio tenuis mihi, simplice vitâ:
Quam qui ad opes vitam quacunque inflectit, et aptat
Tandemque hunc recta disces ratione carentem

Haud inter bona consenda ⁵ est vis ignea mentis

Cognito ⁶ veri cui non praeluceat, hocce
Peccatum accumulat, dum fertur ad omnia praeceps

Stultitia ipse sua mortalis, cursum ubi vitae

Pervectendo ⁷, malum accersum ⁸, quaerit in ipsum
Indignans, culpam supremum avertere Numen

5 Lees: condenda.

6 Lees: cognitio.

7 Lees: pervertendo.

8 Lees: accersivit.

[fol. 25v]

1

Inter mortales facit hoc opulentia amicos

 

Plures quam ad libitum ut pariat, sed pauper ab illo

 

Deseritur sibi quem certum credebat amicum

 

Haud testis falsus, quidquid ¹ praecavet unquam

5

Impunitus erit, non qui mendacia conflat

 

Urgentem ad poenam eludet versutiâ eadem

 

Res ubi apud magnos confectam ² sidere multi

 

Submisso ut vultu fudere precantia verba

 

Sed tandem experiere haud quidquam ut munera amicum

10

Fastidit frater fratrem si factus egenus

 

Et fiat socius quî non alienior? Ille

 

Blanda iterat promissa, ad surdas sed cavit ³ aures

 

Consultur ⁴ bene vitae, ut quis se possidet, ipsos

 

Affectusque suos, et iter ad prospera certum est

15

Nil nisi perpensâ rectâ ratione movere

 

Cesserit haud impune unquam assernisse ⁵ citatum

 

Testem quae falsa, artifice ut mendacia lingua

 

Qui conflat, sibi tandem ipsi accersitque ruinam.

 

Deliciae quam non deceant, quam tractet inepte

20

Vir stolidus, cernis. speciem observabis eandem

 

Utcunque in Dominos serium ⁶ imperitare videbis

 

Acri ut quis sensu excellit tanto magis iram

 

Refrenare potens prima hinc encomia captat

 

Ut superet commissa in se ignossendo ⁷, ferendo

25

Non minus atque leo rugit indignatio Regis

 

Quando animis agitur fervens sed gratia talis

 

Regia ut irrorat sudum sitientibus herbis

 

Qui filî pater est stolidi quâ lumina vertat

 

Inveniet quod mentem angat, ceu stilla perennis

30

Est mulier rixosa domi illi animumque peredit

1 Vul aan: qui.

2 Lees: confecta in.

3 Lees: canit.

4 Lees: consulitur.

5 Lees: asservisse.

6 Lees: servum.

7 Lees: ignoscendo.

[fol. 26r]

1

Resque domusque manus per avorum perque parentum

 

Transmissae veniunt: Sapiens sed non ita coniux

 

Quae proprium eximiunque ¹ benigno ab Numine domum est

 

Deiicit ad torpentem Ignavia lenta soporem

5

Quemque tenet, cuique ingenium est intendere fraudi

 

Non minus ille etiam quanquam, irrequietus egebit

 

Quae dantur vitae, vitam Praecepta tuentur

 

Observata, at qui mormis ² facit omnia susque

 

Deque malo exitio cernes et ponere vitam.

10

Qui tenui miseratus, opem fert rebus in arctis

 

Foenerat hoc quodcunque Deo, benefacta benignus

 

Qui collata aliis multum cumulata refundit

 

Cui proles, formato aetate ut flexilis et spes

 

Profectus patrio ne animo delicta ferendo

15

Illi in perniciem fias crudellis³ amore.

 

Supplicium infert ipse sibi quem possidet aestus

 

Irarum, hoc habet, illum adeo ut quicunque laboret

 

Exuere hinc, magis exacuat poenamque furoremque ⁴

 

Consilium menti admittè, ac submittere ne te

20

Disciplinae aversare, ut tibi quo magis aetas

 

Defluit, alma magisque animum Sapientia formet

 

Plurima mortales aegri volvuntque revolvuntque

 

Intensis consulta animis: sed Numinis alti

 

Conceptum quodcunque aeternum immobile perstat

25

Hoc homini innatum bonus ut dici atque benignus

 

Erga alios optet: sed qui promittere largus

 

Fallit, eô mulier ⁵ mihi, qui se agnoscit egenum

 

Aeternam orditur vitam reverentia summi

 

Numinis illa bonis saturat Blandaque quiete

30

Illa eadem ne te invadant discrimina praestat

 

Pigro ad opus proferre manum, postquam abdidit illam

1 Lees: eximimiumque.

2 Lees: in normis.

3 Lees: crudelis

4 Lees: furorem.

5 Lees: melior.

[fol. 26v]

1

In manica perdifficile ac utcunque premente

 

Esuriê tamen illam ori insertare operosum est

 

Frontis homo perfrictae ut caeditur, arripit inde

 

Ut sapiat Fatuus: sed qui non cordis inanis

5

Corripere hunc verbis sat erit, monitusque sequetur

 

Filius ut probrum genitoribus atque rubori est:

 

Latius inde malum serpet, tandemque parentem

 

Re vitâ exutum matrem extorremque videbis

 

Disciplinae ulli dederis si nomen ab illis

10

Ut te quae solide fundata abducere sentis

 

Haud ultra, Fili, ausculta, gressumque referto

 

Quem testem non ulla Dei reverentia tangit

 

Seria Iudiciorum illudit, si quid iniqui

 

In lite est, velut absorbet, commentàque subdit

15

In derisores se accingit poena senero ¹

 

Iudicio interea, ac illorum terga manentes

 

Plagae, qui in vita nulla ratione feruntur

1 Lees: sereno.

CAPUT.XX.

Derisor vinum tum quidquid inebriat, unà
Menti indit motusque feros, numquamque futurum
Hic sapeat ², quemque ut seduxit possidet illud

Quale aetate leo viridi rugit, haud minus ira

Regis habet terroris: si quis frendere contra
Sentiet admissum quod non nisi morte luetur

Laus haec prima viri magni, quod se abstinet omni

Quà potis, a lite: ast stultorum futile vulgus
Immiscet se rixae ultro porro excitat effert

Hyberno caelo moliri vomere terram

Formidat piger: atque aliis dum messis opusque
Fervebit non ullus erit qui donet egeno

2 Lees: sapiat.

[fol. 27r]

1

Praestantis penetrale viri scaturigo profunda est

 

Consilia eructans velut undam ast quae nisi si quis

 

Est animo praesente intentis sensibus haurit

 

Plurimus hic inter mortales multa benignus

5

Qui sua denarret benefacta at consonet ut res

 

Magnificis verbis per quam rarissimus iste est

 

Cui Iusti studium cordi atque hinc candida vita

 

Quidquid agat, fluit illum ¹ ceu fonte beatamque

 

Eius progeniemque aetas ventura videbit

10

Cum sedet ac populus ² solio sublimis ab alto

 

Rex dat Iura, oculo clarum radiante latebras

 

Artificis fraudis penetratque et dissipat omnes

 

O quis mortalis dicat, se pectoris omne

 

Sic penetrale excussisse, expingasse ³ nihil⁴ ut

15

Sit reliquum luis abque omni sit crimine purus?

 

Duplex cui Modius cui pondera verum et iniquum

 

Ad lucrum hoc, illo ad fucum quibus utitur ambo

 

Ista Deo Iusto sunt exsecrat ⁵ peraeque

 

Actio habet quaevis aliquid, quô se indicat ipsa

20

(Deprendes etiam in pueris) sincerane ⁶ corde

 

Procedat, num quod rectum spectetur in illa

 

Ingenti ut miraclo aures ut lumina sentis

 

Tam longè penetrantià: totis sensibus ipsum unà

 

In factorem una suprenum ⁷ assurgito Numeri ⁸

25

Te ne dulcedo somni depauperet illi

 

Indulgere cave: contra advigilando labori

 

Ad satiemque aderit vitae quod postulat usus

 

Quid non mentitur venales deprimat emtor

 

Ut merces. Emtas idem digressus ut aufert

30

Quam sibi magnum artis documentum edisse videtur!

1 Lees: illi uno.

2 Lees: populis.

3 Lees: expurgasse.

4 sic? anti-metrisch.

5 Lees: exsecrata.

6 Lees: sincerove.

7 Lees: supremum,

8 Lees: Numen.

[fol. 27v]

1

Est aurum, sunt et carbunculi at haud ita linguam

 

Invenias, quae nil profert nisi cognita recta

 

Haec rara et pretio nullo exaequanda supellex

 

Ipse ab eo si quis facilis spondere fidemque

5

Externi, externaeve obstringere nomine, vestem

 

Cantior ¹ ipse cape ac sumto huic nisi pignore crede

 

Plerisque artifices esca ut quaesita per astus

 

Hocce magis sapit, at deprendent mandere tandem

 

Se panem lapidosum qui pleno ore molestet

10

Consilio nisi firmetur, quod mente volutas ²

 

Incassum fuerit. bellum ac ne suscipe neve

 

Re ni explorata summe expensaque moveto

 

Qui tibi quae celanda effert, aliis tua prodit

 

Inde dolos captans. hunc tu et consortia vita

15

Eius cui nulla incautae est moderatio linguae

 

Qui patri, matrive ausus maledicere [-lucis] vitae huic

 

Quo ³ lampas micat exiguum, extinguetur et orbum

 

Posteritate atris damnat nox densa tenebris.

 

Per quasius ⁴ properata artes opulentia nunquam

20

Accessit cum laude ulli possessaque nulli

 

Ad vitae metam, sic ut bona fama sequatur

 

Ardori ne indulge, malis mala qui tibi dictat

 

Ulcisci: at committe Deo, expectato levamen

 

Incassum unde fuit spes numquam, ab numine iusto

25

Ille Deo Iusto exsecratus turpia lucra

 

Pondere qui captat diverso. lancibus aequè

 

Qui aptatis ad fraudem imponit, displicet illi

 

Vitae hominum quicquid laudabile, Numine ab alto est

 

Inspiratum et cui Placitum pernoscere mentis

30

Divinae si non qui inspiret, iudicet idem?

1 Lees: cautior.

2 Lees: voluntas.

3 Lees: Quod.

4 Lees: quaestus.

[fol. 28r]

1

Est qui impune putat (quod clam) glutire dicatum

 

Numini, et aucupio spectatur quod vovet alter

 

Quid vero hic certo exitio quam se induit ipse?

 

Haec una est regis sapientis cura scelestos

5

ventilet excernatque ut regni ab corpore sano

 

Haec illi versante rotâ trita area fervet

 

Atque Dei est lampas animus, quâ sustinet eius

 

Hasque vices in facta ¹ hominum perquirere tandem et

 

Hac penetrat penitus quaeque occultissima vitae

10

Nil mage securum Regem praestare benigna

 

Quam virtus, et quae dicto, re consonat ipsa

 

Hac solium perstat crepeto) ² virtute benignâ

 

Robore quale decus laeto florere Iuventam

 

Selectam unà animo praestanti: talis honore

15

Canities saturô excellit veneranda Senectae

 

Qui curasse malum putat abstergendo quod extra est

 

Hoc habet ut saniem accumulet tumidosque livores

 

Inde et pervadat vitium ad penetralia vitàe

1 Lees: farta.

2 Lees: repeto).

CAPUT.XXI.

Corda Deus Regum sic possidet altior, ut nil
Eius quam ex placito possint velut unda colomis ³
Quam premit, aut laxat quà vult arentibus agris

Persuadent sibi mortales facile omnia recta

Quae faciunt: etenim ⁴ Numen quod nil latet ipsa
Interiora animi iusto ipse examine pendit

Assiduus qui Iustitiae intendendo, quod aequum

Quod rectum exsequitur Deus hunc mage diligit, atque
Creber qui faciat selecta victima ⁵ ad aram

Hic vitae splendor pravorum lumina fastu

Elata, et cor inane tumens, quod grandia verba
Produnt aque Deo sunt haec aversio tantùm.

Quidque viro emolumenta parit, qui sedulus, et qui

Perpensum vitae aggreditur quidque: omnia rerum

3 Lees: colonis.

4 Lees: atenim.

5 Lees: selectam victimam.

[fol. 28v]

1

Deficiunt sed eum, qui fertur ad omnia preceps

 

Qui totus censum ut cumulet ¹ quascunque per artes

 

Periurae linguae, haud melior mî quisquis inanis

 

Motu aurae levior det se ultro in retia mortis

5

Vis haec Iustitiae, ut scelerati, eius nisi servent

 

Umbram aliquam, inter se nequeant consistere quamque

 

Illaturi aliis ipsos vastatio perdat

 

Est vita quicunque volubilis hicque vagatur

 

Sensu aliud fert prae se, aliud facit omnia at ille

10

Recta et aperta facit quicunque est pectore puro

 

Quam potior tecti est aliquis sub sidere nudo

 

Angulus ac intus spatrosae ² habitare ubi rixae

 

Faeminei convictus imperiumque ferendum

 

Foeta malo scelarati ³ anima est, mala cuilibet optat

15

Non potis, officio qui promptus ad omnia amicum

 

Vel redamare, oculo vel respondere benigno.

 

Cum fatuus videt hunc plecti, qui seria quae vis ⁴

 

Lusui habet, fit cautior: at doctrina sat illi

 

Qui sanus, quae vera praeis, docile imbibit aure

20

Observando domum scelerati vir pius inde ut

 

Prudens evadat, Deus efficit, utque malo qui

 

Indormit, mala confusus ruat in sua praeceps

 

Implorantis opem qui nil miseratus egeni

 

Clamorem obturatque aures clamabit et ipse

25

Nec Deus advertet, hominum aut miserebitur ullus

 

Ut quis secretus cum dono accedit in ipsum

 

Concepta ira cadit, nunquam vehementia tanta est

 

Qum⁵ tantò ⁶ inque sinuum mumis ⁷ mittendo remittat

 

Haud aliud quemcunque probum dulcedine tanta

30

Perfundit, quam ut iusta facit: totusque tremiscit

 

Iustitiae ad nomen pravâ qui operarius arta ⁸ est

1 Lees: accumulet.

2 Les: spatiosae.

3 Lees: scelerati.

4 Lees: quaevis.

5 Lees: Quin.

6 Lees: tacitò.

7 Lees: sinum munus.

8 Lees: arte.

[fol. 29r]

1

Qui in vitâ non servat iter quod lumine mentis

 

Percepit rectum esse idem vivusque, volensque sciusque

 

Illis se sociat iam mors quos possidet atra

 

Paupertatem et amet lusus et gaudium inane

5

Quisquis amat. Numquam ditescet, seria quisquis

 

Post habet ¹ ungentis, donô Insanique liaei

 

Invasura omnes ut Numinis ira videtur

 

Pro Iusto pravus poenam luit, exitiumque

 

Praeteriens rectos, illum qui perfidus aufert

10

Praestiterit. loca sola habitare, ubi tristis egestas

 

Et squallor²: quam culta, unà ut mulierque ferenda

 

Quam assiduo rixarum, irarum, concitat aestus.

 

Qualiscunque domus sapientis, copia rerum hic

 

Quas optes. unguentum adeo ut nec desit at istic

15

Involat ut stolidus mox dilapidaverit omnem

 

Exercere ardens quod iustum quodque benignum

 

Vere agit hic vitam, non illi iniurius ausit

 

Esse ullus, claroque super cumulatur honore

 

Urbem altam nixamque virorum robore firmo

20

Vir sapiens tamen irrepet, capietque: soloque

 

Illa, quibus confisi immania moenia adaequat

 

Qui prius os quam diducat, linguamque loquendo

 

Solvat. momenta expendit rerum omnia secum,

 

Praecavet hic, animo multa anxia acerba futura

25

Qui tumido factu ³ prodens animamque superbam

 

Idem derisor, sinceri ne quid ab isto

 

Spera, quaeque movet quae caeca superbia dictat

 

Nil aliud varrè ⁴ quam optando condere Soles

 

Huic ⁵ vacuum coronas ⁶: Iustum at largirier, atque

30

Cursum illi venae nil impedire benignae

 

Impius obtulerit quamcunque victimam, abhorret

 

Numen et imprimis quos finem haud spectat, et ante

 

Quam adducat, non mente etiam quae impura removit

1 Lees: Posthabet.

2 Lees: squalor.

3 Lees: fastu.

4 Lees: variè.

5 Lees: hinc.

6 Lees: cernas.

[fol. 29v]

1

Qui testis suamet profert commenta peribit

 

At qui ritè nisi comperta, audita loquatur

 

Aeternum haec eadem securus ubique loquetur

 

Obfirmat vultum vir improbus et satis ipsi est

5

Si quod vult tegitur: vitam componit at omnem

 

Vir rectus, sanctamque studet magis esse quâ ¹haberi

 

Sis sapiens, sis sensu acri, fac denique in unum

 

Consilia ut coeant prudentum quidquid ubique est

 

Numinis ut ventum sub lumina, futile quidque

10

Dum dies expectat pugnae, formatur ut acres

 

Robur equi effundatque animos: ast omnis ab uno

 

Eventus felix supremo Numine pendet

1 Lees: quam.

CAPUT.XXII.

Quibusvis mage divitiis optabile nomen
Esse bonum. non argentum, ut res poscit, et aurum
Tam praesentia, quam adspirat si cui aura favoris

Condito ² haec vitae permixti dives egenus

Se mutuo exercent, quicquequid ³ sis hoc tibi dicta
Assiduo; esse Deum communem utriusque parentem

Praevidet astutus mala, dum deseviat ⁴ ira

Seque abdit: Fatuos sed fert ⁵ suus ac nil
Dum circumspiciunt male mulctatosque videbis

Mansueto est merces animi reverentia summi

Numinis, hac fruitur dulcedine, gloria, opesque
Unà adsunt, sanctam et vitam excipit illa perennis

Obliquâ qui quidque viâ molitur ubique

Spinae illi laqueique occurrent: abque verente
Sincerum maculare animum procul ista recedent

Imbuito bene maturè puerum ut capit aetas

Rebusque ⁶ formant vitam haudque verere laborem
Ne perdas, sit granda ⁷ aevum tamen ista recurrent

2 Lees: conditio.

3 Lees: quicquid.

4 Lees: desaeviat.

5 Vul aan: fervor.

6 Lees: Rebus quae.

7 Lees: grande.

[fol. 30r]

1

Conditio vitae haec opulentus ut imperet illis

 

Res quibus augustae ¹ atque hinc qui mutuat hocce

 

Danti quisquis sit servum se subiicit idem

 

Ipsum angat, tumidusque aestus quo se altior infert

5

Concutiendo alios, momentô concidet omnis

 

Sentiet ille Dei propensum, hominumque favorem

 

Qui sincero oculo quidque aspicit, atque benigne

 

Quod sua res patitur, largiri est promptus egeno

 

Eiice derisorem, unaque facessere longè

10

Iurgia, iam motas litesque silere videbis

 

Quamque trahunt ignominiam, praecideris unà

 

Fit, qui corde studet puro deducere castum

 

Sermonem huic una linguae sit gratia talem ²

 

Adsciscat sibi Rex qui verè magnus amicum

15

Quidquid suscipias, rectô intendendo, secundat

 

Subque oculos servat Deus: at quaecunque rebellis

 

Ipsi, concinnet verbis: alio omnia vertit

 

Omnia praetexit piger unum horrendo laborem

 

Est foris, est inquit rugiens immane leo, qui

20

Me discerpet, ubi dedero me in aperta viarum

 

Os, quô blanditiis mulier, quae exuta pudorem

 

Supponit fraudem, est barathrum, exitiumque viret quò

 

Ille Dei magnam in se qui commoverit iram

 

Stultitia et veritas animis puerilibus haerent

25

Colligatae arcto vinclo: ferulaque severae

 

Perstando disciplinae tandem ista recides

 

Est caeco census qui angendi ³ raptus amore

 

Excutiat tenuem qui donet munera habenti

 

Efficiet tantum hic, ipsi ut dominetur egestas

1 Lees: angustae.

2 Vul aan: ut.

3 Lees: augendi.

[fol. 30v]

1

Te mage qui sapiunt, horum tu percipe dicta

 

Auribus arrectis, atque haec docili imbibe mente

 

Suave futurum animi in penetrali haec condere, namque ut

 

Res poscet sermonem, concipiesque, recurrent

5

Una eadem labris solidum aspersura decorem

 

Et super haec fando quae instillo plurima tendunt

 

Huc demum, ut mecum tibi sit fiducia in uno

 

Supremo fundata, hominum, rerumque parente

 

Nonne bonô tibi quae scripto documenta fideli

10

Consigno, quibus instructus consistere magnis

 

Coram principibus valeas ceu ¹ provida dando

 

Consilia omni in re ² iudiciumve ferendo?

 

Nonne ut te capere et facerem, sibi ut undique constet

 

Quod verum et solidum, et quae vero consona verba

15

Utque ad te missi, a te etiam quae vera reportent?

 

Ne tenuem excutias, confisus nemo quod illi

 

Sit laturus opem, ne contere, Ius ubi dicis,

 

Quemque humilem, qui contra ausit non hiscere namque

 

Omnipotens aget istorum causam, atque tremendo

20

Iudicio exipiet ³ vitam raptoribus ipsis

 

Ira in quo dominatur, eum ne dilige amicum

 

Neu comes esto illi, quem bolos ⁴ perfacile aestus

 

Corripit haec qui non vitet contagia, eandem

 

Addiscit vitam, in loqueos ⁵ seque induit ipse

25

Ne te immisce illis faciles qui porgere dextram

 

Atque fidem obstringunt aliena ob debita Nam cur

 

Hoc dedas te ultro in discrimen Creditor ut te

 

Si non solvendo es, ipso extrudatque grabato?

 

Quo limes positus quondam a maioribus hoc stet

30

Securusque loco, movisse ac velligio ⁶ esto

1 Lees: seu.

2 Vul aan: bene.

3 Lees: excipiet.

4 Lees: bilis.

5 Lees: laqueos.

6 Lees: relligio.

[fol. 31r]

1

Ast attende virum, sibi qui commissa fidelis

 

Strenuus, exsequitur cernes emergere et esse

 

Regibus in pretio, nunquam obscurumque latere

CAPUT.XXIII.

Mensae accumbendum tibi si cum Principe, merite ¹
Circumspectâ esto. quidquid tibi se obiicit, altè
Expendens. Namque indulges si affectibus, hoc te
Ipse tuo cultro iugulas. Tum fercula ne eius
Expete opima ut quae saepe huc fallacia tendunt ²
Interiora tua expiscentur Neve labore
Improbo opes tantum ut cumules, miseram obrue vitam
Ne ³ quidquam haec sana est prudentia, tempera ab illa

An tibi tam vigilem esse oculum sperabis, ut illud

Non amittas, quod nusquam consistit? habentque
Divitiae hoc certum, dum tu securior: illae
Alarum sibi remigium aptant, atque recedunt
Ocius, ac, petit alta volans regina volucrum

Esse illi conviva, oculo qui quidque maligno

Aspicit, haud ambito, eius te fercula neve
Alliciant, quàm lauta et sint neu credulus esto
Quid prae se ferat. In te animum ut conceperit ante
Sic perstat. quam blande iteret, dape teque liaeo
Ut large invites ⁴: aliud sub pectore versat
Buccea nempe comesta tibi est, sed quam magis optes
Post vomuisse, et quae ingessisti suavia dicta
Ab fucato excepta animo periisse dolebis

Non coram stolido gravibus de rebus agendum,

Ille etenim quàm prudenter librata loquere
Contemnit, torquetque odio, atque in ludicra vertit

Quem statuere olim maiores limitem in agris,

Ut moveas tetigisse time aut invadere fines

1 Lees: mente.

2 Lees: tendant.

3 Lees: nec.

4 Lees: Invitet.

[fol. 31v]

1

Pupillorum illos nec opis tibi fingito inanes

 

Namque Deus vindex aderit, fortissimus unus

 

Acriter hic te adversus ius urgebit eorum

 

Effice disciplinae animus se ut sistat et auris

5

Se tua sermoni, qui vero consonus atque

 

Ne puerum disciplinae unquam subtrahe, at insta

 

Securus, verbis, quanquam addas verbera mortem

 

Haud te inferre: animam sed mortis faucibus eius

 

Eripere instantem monitis ferulaque severa

10

Mens tua se ut profert, Fili sapiendo, meam unà

 

Me totum exhilaras, atque hîc quando insuper addis

 

Cognita sermone ut recto quae recta loquare:

 

Interiora mihi saliunt dulci omnia sensu

 

Hinc vitaeque modum statuas. Noli aemulus illis

15

Esse quibus vitae dux est sua caeca cupido

 

Peccata et cumulant tibi sed reverentia summi

 

Numinis ante oculos esto, assiduumque recurrat

 

Ac quando est cuiusque rei suus exitus, isque

 

Optatusque bonusque bonae: tibi sic tua nunquam

20

Spes succidetur perstanti in tramite recto

 

Auscultare esto mi fili, promptus et inde

 

Rectricem tibi vitae hauri sapientiam, ad istam

 

Affatus ¹ compone omnes ac dirige gressus

 

Atque Cave socium te illis adiungere quorum est

25

Unica cura madere mero immensamque cupitâ

 

Explere ingluviem dape. Nam comedoque, bibaxque

 

Quisquis erit, manet hunc paupertas dura, et amictus

 

Pannosus facilem quemque indulgere sopor ²

 

Ipse patri (nam te genuit) promptam arrigito aurem

30

Ac matris vigor etsi animi iam aetate remittat

 

Neglige ne documenta tamen quae sedula dictat

1 Lees: Affectus.

2 Lees: sopori.

[fol. 32r]

1

Sectare omni in re verum hoc tibi compara et emtum

 

Non venale esto, Rerum sic certa paratur

 

Cognitio formans vitam prudentia surgit

 

Quam summe exsultat genitor dum ignescere amorem

5

Iustitiae in gnato persentit! quam sibi talem

 

Et genuisse placet, cui sit Sapientia cordi

 

Fac fac laetentur genitor tuus, et pia mater,

 

Haec quae te tanto tulit educavit amore

 

Fac illi tacitam portentent ¹ gaudia mentem

10

Ergò agedum, mihi Gnate tuos committe regendos

 

Affectus promptusque volensque huc lumina verte

 

Ad quae praescribo, sint ut tibi regula vitae

 

Nam tibi quos fugere inculco meretricii amores

 

Foeminae et illicia externae, sunt fossa profunda

15

Augustus putensque ², unde haud remeare facultas

 

Illa sagax praedae invigilat praedamque ³ odorata

 

Collocat insidias maioremque artibus istis

 

Ex hominum numero turbam facit esse rebellem

 

Quid porro Ebrietas? Quis demum vae tibi ⁴ clamat?

20

Quisve eheu? cui rixae, insana et murmura? plagaeque

 

Acceptae sine causa? oculi infectique rubore?

 

Hos nempe ista manent quorum inter pocula vita

 

Tota affixa fluit, quibus una est cura, liaeus

 

Quaerere ubi nustus ⁵ potiori fragret odore

25

Ne te, ne alliciat vinum rubor illi inardet

 

Spumante et paterâ dum subsilit atque bibendum

 

Se invitat. Dum levè intrat, sunt omnia recta:

 

Sed tandem effectum ostendet, par esse venenum

 

Serpentis morsu, aut qualis punctura Cerastae

30

Accendit toto serpentem corpore pestem

 

Nec corpus tantum haec quam animumque infestat, amorem

1 Lees: pertentent.

2 Lees: Angustus puteusque.

3 Lees: praedaeque.

4 Lees: sibi.

5 Lees: mustus.

[fol. 32v]

1

Lumina ad externum deflectes cor tibi prava

 

Suggeret, excudet quae subdola lingua loquatur.

 

Hic quanquam in medio sis iam discrimine, quanto est

 

Qui maria alta secans demittat lumina somno

5

Aut malo niscendo ¹ ausit connivere sopori:

 

Te tibi securum facies (tantus stupor) at me

 

Dormitans dices, me ² cecidêre, neque inde

 

Aeger ego, aut quidquid tutuderunt sentio quid non

 

Evigilo? Repetam vini genialis odorem.

1 Lees: inscenso.

2 Vul aan: me.

CAPUT.XXIIII.

Res quam lautae et sint pravorum haud aemulus esto
Sed neque eorum ambi consortia, quidquid apud se
Mente agitant, quidquid demum tractando loquuntur.
Id totum est spoliare, alliisque ³ creare laborem
Sola demum ⁴ fundat solidè sapientia, sola
Fundatum porrò incolumen Prudentia servat
Ac rerum his usu recto accedente videbis
Omnigenis opibus repleta penaria, magni
Et pretii et vitam natae quae reddere amaenam ⁵

Vir sapiens idem fortis rerumque peritus

Ad quaeque efficienda, accessio roboris illi est
Sic momentùm omne in bello si singula rite
Consulta praecauta et hinc successus, ubi non
Desint consilio quaeque ad discrimina prompti

Ardua res, stulti et quae superat Sapientia captum

Quodque ab ea est hinc posset ⁶ res ut adesse coronae
Ad portam sic mutus erit, non hiscere ut ausit.

Cui studium haud aliud malè quam facere, ille vel ipso

Iudice damnatur vulge ⁷ Sic omnium ab ore
Illum audis scelerum auctorem artificemque vocari

3 Lees: aliisque.

4 Lees: domum.

5 Lees: amoenam

6 Lees: poscet.

7 Lees: vulgo.

[fol. 33r]

1

Peccatum est quicquid vir vanus cogitat, ac vir

 

Derisor, qui quaeque facit, quam seria lusum

 

Hinc ipsique homines demum exsecrantur eundem

 

Incomposta tibi si vita, animusque remissus

5

Aerumnosa ut te deprendent tempora vita haec

 

Robur sufficietque angustum rebus in arctis

 

Quem piam ¹ ut exitiô addici deprendis iniquè.

 

Res movet, eripias, si quâ potis. Anne vides si

 

Iamque urgere necem, cunctabere? tardè, ubi fastum

10

Excusando iteres, namque ignoravimus ista

 

Illene et ignoret cordis qui singula pendit

 

Momenta ignoret salvam qui animam tibi praestat

 

Iudicio vita meruit quod quisque rependit

 

Mel, Fili, quidni comedas, fragrantia dulcis

15

Invitat sic suave tibi stillatque palato

 

Atque animo gustato ² itidem Sapientia dulcis

 

Deprendisti? eius res non evanida gustus

 

Effectum ac super est, bona quin spes inde futuri

 

Concipitur, quae te quae non frustrabitur unquam

20

Tu vero insidias, vir improbe, tendere Iusto,

 

Reculam ut evertas, ut desolesque quietem,

 

Desinè, protectorem eius potiusque verere

 

Qui, quamquam aerumnae permittat saepius illum

 

Succubuisse: tamen non est quin inde resurgat.

25

Pravorum sed turba malo impingitque, ruitque.

 

Tu vero, qui cura Dei, haud laetare, quod hostis

 

Impingit tuus atque ruit ne in gaudia mentem

 

Effundas, ne qui ista Deus, qui cetera cernit

 

Improbet exitiumque in te derivet ab illo

30

Splendere inter mortales quibus improba vita

 

Qui scelere addicti ³ haud succense, ne aemulus illis

1 Lees: Quempiam.

2 Lees: gustata.

3 Lees: adducti.

[fol.  33v]

1

Hanc sortem invideas similique emergere tentes.

 

Namque haud ista diu spectes mansura superstes

 

Deficiet quale ad tempus splendere lucernae

 

Lumen et extingui consumto fomitè, cernis

5

Sit tibi fundamentum, reverentia summi

 

Numinis atque volens observes Regia iussa

 

Nec te immisce illis, rebus quos usque novandis

 

Intentos, variosque repagula nulla coercent

 

Hinc ipsis nil tutum etiam, ast impendit ubique

10

Incanto ¹ exitium capiti, quis enim indicet illis

 

Quando in eos ruitura manus Regisque Deique?

 

ET FACIUNT haec ad Sapientes seria Dicta

 

Ius index ² scito esse nefas aptare favori

 

Cuiusquam. Quisquis faciat, coramque coronâ

15

Perversum insignit mentito nomine Iusti,

 

Huic populi ingeminant maledicta, atque extera famam

 

Natio percipiens quaeque, exsecratur eundem

 

Ast alto vultu, verbis quique acribus instant

 

Corripere impuros, vafros: mens conscia recti

20

Alma se exporgit dulcedine cernere et una est

 

Affulgere illis hominumque Deique favorem

 

Qui quaerenti aliquid, sincera è pectore promit

 

Quae sibi mens dictat hilarem demiserit a se

 

Ceu data discedunt summi post oscula amici

25

Est curus ³ suus ordo, foris sat agendàque primum

 

Quae ad culturam agri faciunt curaeque secundae

 

Instruxisse domum rebus quas postulat usus

 

Ingere ne te ultro testem, laedas ut amicum

 

Quid? num ades ⁴ etiam ut sis perfidus? ore doloso

30

Blanditus caussa ⁵, num promittesque favorem?

 

Atque cave apud te dicas: se gessit ut in me

 

Sic ego, sic illi de me ut meruitque rependam

1 Lees: incauto.

2 Lees: iudex.

3 Lees: curae.

4 Lees: addes.

5 Lees: caussae.

[fol. 34r]

1

Ibam propter agrum ignavi, manibusque remissi

 

Subsistenque ¹ viri ad vinetum mente carentis

 

Contemplor cuncta in sentes surgentia et omne

 

Contexisse solum urticas, deiecta iacere

5

Tuta prius, lapidum firmô munimine, septa

 

Haec oculis attendi, animo haec mecum ipse recurri

 

Attendensque hausi documentum hinc utile vitae

 

Fit, paullum ut somno indulges, paullumque quieti

 

Connives et crebro iteras, furata labori

10

Brachiaque ad segnem componis lenta soporem

 

Ut tua pauperies, ut rerumque omnium egestas

 

Praesto adsint qualis miles iam accinctus in armis

 

Praedae inhiat rapidus securumque occupat hostem

1 Lees: subsistensque.

CAPUT.XXV.

Maximus haec idem Salomon sapientia dicta

Effatus, rex quae Ezechias, rex optimus alter

Iudaeae gentis, famulos transscribere iussit

Ecclesiae asservanda hicque o largire favorem

Spiritus alme tuum divinos carmine sensus

Ut valeam dulci Romanes ² promere ad aures

Numine ab aeternô sunt maiestate secundi

Reges, atque Dei ceu effulget glorià, captum
Iudicia omnem quod superat ³: sic gloria Regum est
Haec libare, sua ad divinam et condere normam
Decreta. hinc magni ceu non comprendere coeli
Vastum orbem potis haud terrae barathrumque profundae
Sic nec scrutari penitus penetralia Regum

Argentum ut sis ⁴ quis ritè excoquat, omnis ut inde

Scoria despumet; massa utilis illa futura
Artifici, vas ad magnum quà formet honorem:
Momentum tale, ab regis removere scelestum
Consessu, cuncta in meliusque resurgere et eius

2 Lees: Romanas.

3 Lees: superant.

4 Lees: si.

[fol. 34v]

1

Firmari solium cernes moderamine iusto

 

Abstine Regi ut te sistis iactantia ab omni

 

Magnatumque loco te intrudere. Quam satius sit

 

Hic tibi ut ascendas quàm submoveare, iuberi?

5

Quam coram ingenius ¹ tantum hunc te ferre pudorem

 

Ne temere in litem te coniice (namque videntur

 

Primo ortu facilès) ne te pars altera tandem

 

Consilio excusso, turpem affundatque pudorem

 

Quam satius si quid controversum incidit, hoc vos

10

Inter vos placidè componere sicque manere

 

Et tua et alterius secreta incognita multis?

 

Haec retegendo, illi qui audit, fis putidus atque

 

Haec nota inusta manat ² tibi non reparabile damnum

 

Quantum et vox nequit, ut semel est emissa reverti

15

At verbi appositè prolati gratia tanta est

 

Ceu si operi ex argento indat mala aurea fusor

 

Una aptans, dextrâ artifice, pretiumque decoremque ³

 

Quale ex puro auro torques, atque aurea bulla

 

Se mutuò decorant prudens reprehensio talis

20

Attentam docilemque viri cum repperit aurem

 

Nix flaccescentes quam grata refrigerat artus

 

Sirio ab ardenti: sic legatusque fidelis

 

Ceu vitam domino reddit qui miserat ipsum

 

Nubes et ventus se miscent aethere at imber

25

Frustra expectatur. Sic se quicunque benignum

 

Munificum iactat res si non verba sequatur

 

Lento animô tandem efficies inclinet ut ad te

 

Excelsus rigidus Princeps, oratio mollis

 

Estque potis vel quae durissima frangere corda

30

Mel reperisti? sic fruitor, tamen ut modus adsit

 

Ventriculus saturô ne nauseet, evomat illud

 

Atque inferre pedem esto circumspectus in aedes

1 Lees: ingenuis.

2 Lees: manet.

3 Lees: decorem.

[fol. 35r]

1

Vicini, ne si nimius, te nauseet ille

 

Atque odium loco amicitiae succrescat acerbum

 

Mallens ¹ est quatiens, frangens, et acuta sagitta

 

Lethalisque ensis testis, qui clanculum amico

5

Adfert exitium, sua dum mendacia promit

 

Mandere conantem ut dens fractus deficit, utque

 

Luxatus poples compulsum currere tale

 

Desertorque Dei quô fidit rebus in arctis.

 

Ludicra qui aegro animo cantillat carmina tantum

10

Ille vivat ² quantum si vestem detrahat ³

 

Dum frigus, quantum et nitro ⁴ si affundat acetum

 

Esuriat si qui te odit promtus tamen illi

 

Panem offer: si sicca sitis. potuque levato

 

Sic erit ut capiti illius moderatio acervet

15

Haec tua ceu prunas, quae haerentes assiduum urant

 

Haec eademque accepta Deo patientiâ, quamque

 

Insuper ipse bonus largâ mercede beabit

 

Vim facit ut Boreas nubes rumpensque fugansque

 

Sic cohibes. suetum traducere clanculum ut infers

20

Commotum vultum, ostendens te haud ista probare

 

Conditio est melior, undo ⁵ sub sidere tecti

 

Degere parte aliquâ, quam si domus ampla, ubi vitae

 

Est mulier socià, assiduum cui iurgia in ore.

 

Potus aquae ut gelidae illi quem sitis urget anhela

25

Sic animum prosper delectat nuntius, usque

 

Hoc magè si veniat loginqui ⁶ a partibus orbis

 

Vir probus ut pravis placeat, si flectitur unà

 

Ad pravum est veluti si fons calcatur et unda

 

Sordescat, vitio aut alio corrupta scatebra

30

Mel dulce; aut multo si utâre erit haud sine noxa

 

Tale et divina scrutando si nimius sis

 

Perstringetque alia ex alia tibi gloria sensus

1 Lees: malleus.

2 Lees: delirat?

3 Vul aan: acre.

4 Lees: intro.

5 Lees: nudo.

6 Lees: longinqui.

[fol. 35v]

1

Opidum ¹ ut opportunum hosti est, quando aggere rupto

 

Murorum patet: hoc vir qui retinacula ponit

 

Nulla animo, affectus qui circumscribere nescit

1 Lees: oppidum.

CAP.XXVI.

Ningere ut insolitum, importunum, dum calet aestas

Dum fernet ² messis, ruere imbres: sic neque stulto
Conveniunt, quos usque tamen sectatur, honores

Invatum ³ hoc passerculo, hirundini in aëre ut errent

Remigio alarum: sic et temerarium in auras
Aufertur maledictum, haudque insontem contigit unquam

Sunt petulantem ad equum flagra, est asinoque capistrum

Quo regitur: sic est stolidis si verba monentum
Nil moneant, illis quatiat qui tergora fustis

Stulto haud stultitiam responde ne tibi verba

Conformando eius verbis, sensusque, animumque
Inficiant eadem demum convagia ⁴, morum.

Stulto stultitiam responde quod trahat eius

In lucem si dissimulas, ne recta locutum
Se putet, adscribatque sibi sapientiae honorem

Qui re urgente gravi, posset quae dicere pro se

Committit stulto: ipse pedes hôc ceu sibi truncat
Idem seque paret quaeque ad violenta ferendum

Ab clando ⁵ removes si sustentacula crurum

Sic sermo gravibus verbis, sensuque profundo
Conceptus stulti si prodit ab ore, iacebit

Inserere ut gemmam saxorum in condito acervo

Hoc erit et stultum sublini ⁶ extollere honore

Sic habet argutum dictum insipientium in ore

Ebrius ut si forte tenet vanum ⁷ undique spinis
Horrentem, Incautus, strintgit ⁸ semetque aliosque

2 Lees: fervet.

3 Lees: innatum.

4 Lees: contagia.

5 Lees: claudo.

6 Lees: sublimi.

7 Lees: manum.

8 Lees: stringit.

[fol. 36r]

1

Sunt multi qui nati aliis tantum esse molesti

 

Hoc divina suam pendit moderatio stulto

 

Mercedem pendit quibus est lex nulla tremori

 

Semper ad ingenium stolidus redit, ac suae inhaeret

5

Stultitiae quidquid moveas ceu noxia postquam

 

Evomuit canis hac ¹ eadem impuro ore resumit

 

Vidistin sibi qui persuadet se sapere unum?

 

De fatuo melior non te expectatio fallet.

 

Desidiae obtendit quid non piger? arcta Viarum

10

Namque leo truculentus adhuc leo lata pererrat

 

Insidians, iterat, lecto dum affixus inhaeret

 

Alternatque latus stertens ceu Ianua circùm

 

Multum habilis verti ast immoto in cardine fixa.

 

Acceditque ad desidiam, quod se sapere unum

15

Plus multis credit, quos rerum exercuit usus

 

Et veri ad normam quae sunt perplexa reducunt

 

Restitat ad portae qui consessum, atque alienae

 

Indignans liti se immiscet, tale canem qui

 

Auribus arreptum tenet accersitque periclum

20

Qui dementem agit, atque unà[-m] flammamque sagittasque

 

Obvius ut cuique est, iacit, et mortalia tela

 

Nil ille hoc melior, qui ut circumvenit amicum

 

Imposturae addit. mî urbane id ludere tantum est

 

b.Fomite consumto: sic et contentio, ut is qui

25

a.Deficiunt cum ligna foco unà extinguitur ignis

 

Mussanda ² incendit, se continet ipsa silebit

 

Fit prima ³ ex carbone, utque est facile extruere ignem

 

Ligna ubi non desint sic nil proclivius atque

 

Irrequietum animum rixas accendere ubique

30

Viribus ut cassus loquitur vultumque susurro

 

Componit ceu qui laesus non hiscat et inter

 

Haec illi virus praecordia ad intima subdit

1 Lees: haec.

2 Lees: Mussando.

3 Lees: pruna.

[fol. 36v]

1

Testam si argento inducas, quod scoria tantum est

 

Tale alium si quis praese ¹ fert prosequi amore

 

Ore favens dum corde odium fovet intus acerbum

 

Fallaci sermone alius, studet illi ² videri

5

Qui te odit, sed quidquid id est, ne credito namque

 

Interea fraudes alba ³ in te mente volutat

 

Et quanquam ille idem multo te affatur amore

 

Ipse tuo disces damno si credulus illi es

 

Multa eius lateant ut pectore dira nefando

10

Corde tegens odium vastatio dum furit una

 

Consentisque nocesque patrans ast quae mala cunque

 

Consessus tandem manifesta in luce patebunt

 

Qui foveam insidians aliis fodit ipse in eandem

 

Corruet, ac monte adverso subvolvere molem

15

Immanem saxi adnitens in eumque revolvet.

 

Cum mendace alium quis lingua evertere ad ortus ⁴

 

Fit fere ut una odium se prodat Blanda sed is qui

 

Verba armat fraude occulta, facit ille ruinam

1 Lees: prae se.

2 Lees: ille.

3 Lees: alta.

4 Lees: adortus.

CAP.XXVII.

Parce animos efferre ob quae tibi crastina fingis
Gaudia namque dies quid praegnans sit paritura
Non tibi non aliis notum mortalibus aegris

Sic te praesta, alius te ut laudet, famàque porro

Se bona ad externos spangat ⁵. praeco esse caveto
Ipse tui nam laus proprio fit putida in ore

Est grave omnis ⁶ saxo cumulóque est pondus arenae

Mole premens quidquid deprendit: at ira potentis
Est gravior stulti, quando implacibilis ardet

Cor succensum ira feritas subit, omne repagulum

Exundans rumpit, vultum occupat et quis ut una
Est rabies vindictae, sustinentque ⁷ furentem?

5 Lees: spargat.

6 Lees: onus.

7 Lees: sustineatque.

[fol. 37r]

1

Sincerum pectus videt ut carpenda in amico

 

Acres in monitus erumpit: non mihi tanti

 

Qui fidum parcit, cum tempus, promere amorem

 

A verbis esto ad plagas insurgat amicus

5

Ab puro venit hoc animo quid basia, si illi

 

Qui figit conferta, odium est sub pectore gliscens?

 

Melle favus stillans fragaus ¹ est nausea ventri

 

Qui satur est, ast esuries dura omnia condit

 

Quidquid amarum aliis avido dulcescit in ore

10

Cuique avium est nidus requies, homini et sua cuique

 

Functio se hanc intra dum continet: Inde vagando

 

Irrequietus homo est: est irrequieta volucris

 

Est suave ungentum, suffitus et intima cordis

 

Laetitiae ² irrorat: sed amicus suavior, eius

15

Usque adeo ut monitis ipsi mago ³ quam tibi fidas

 

Spectatum patri atque tibi ne desere amicum

 

Praesidiumque puta promtum mage rebus in arctis

 

Aedes quam ad fratris si excurras namque remotus

 

Commodat haud frater tantum ac vicinior iste

20

Si sapias mi fili, animum dulcedine summa

 

Perfundes mihi me si quis culpare remissa

 

De cura volet, eius erit quo probra refellam

 

Vir cautus videt ante malum ac in tempore sese

 

Subducit prius ac feriat, fatuique feruntur

25

Incircumspectè. temerè et mulctam inde reportant

 

Externi, externaeve sui qui nomine nomen

 

Atque fidem obstringit temere huic tu fidere. noli

 

Veste datà, aut alio nisi sit tibi pignore cautum

 

Festinans primum ut sub mane salutet amicum

30

Et facit intendens vocem: assentarier iste

 

Creditur atque vovere malum dum fausta precatur

 

Dum claudit se quisque domò ut ruit arduus aether

 

Hic imberque domum si perluit undique: tale est

1 Lees: fragrans.

2 Lees: laetitia.

3 Lees: mage.

[fol. 37v]

1

Cui mulier rixosa intus, rixosa forisque

 

Quique volent cohibere illam, cohibere vagantem

 

Quisque sibi et ventum promittat vel premere unguem ¹

 

Fragrans posse manu, ut semet non prodat odore.

5

Ferramenta acuunt mutuo sese, atque ita amici

 

Inter se sua sensa acuunt, unde utile captent

 

Consilium et vultus vultum confirmet amicus

 

Cui ficus cultura suae cordi, ille fruetur

 

Et dulci fructu sic qui reverenter habebit

10

Servus herum sibi multum unà pariturus honorem est

 

Ut se habeat ad vultum vultus, qui redditur unda

 

In placidâ, sic cor ad vultum habitumque nec illud

 

Intus quod servet facile est non prodere vultum

 

Haud saturanda sepulcrum, et terrae vasta vorago

15

Sic neque mortales oculi, ad quaecunque cupido

 

Convertat sese, immensum, haudque explebile quiddam est

 

Quale est argento fornax, auroque probando

 

Tale et in os aliquem ut dilandas ²: elicis eius

 

Quod prius ignotum sensu interiore latebat

20

Contundat si quis stolidum in mortario, et addat

 

Confundens aliamque molam sic est genus à quo

 

Quidquid agas haud stultitia obfirmata recedet

 

Attende ipse tuo pecori, circunspice quid res

 

Exigat, ac praesta: septorum cura sagaci

25

Assiduumque animo obverset. Confidere parto

 

Noli ut desideas ceu non fluituro. An in una

 

Gente unquam mansit non interrupta corona?

 

Continuumque Dei sentit proba cura favorem

 

Hic gramen tellus protrudit germinat illic

30

Sementis genus omne, manus quin sedula alendo

 

Colligat pecori incultis in montibus herbam

 

Tum lanae cura atque agnorum vellera amictum

1 Lees: unguen.

2 Lees: dilaudas.

[fol. 38r]

1

Suppeditant, caprino ex foetu deligis hircos

 

Ductores gregis, ac venum mittendo quod ultra est

 

Inde tibi pretium mercando conficis agro

 

Caprae servantur, pingni ¹ ut mulctralia spument

5

Lacte tibi, domnique ² tuae hinc ut victus abundet

 

Utque tuis operis adsit quod vita requirit.

1 Lees: pingui.

2 Lees: domuique.

CAP.XXVIII.

Ipse sibi pavor est sceleratus quisque fugit cùm
Nemo fugat: Iustus, spe plenus, perstat ad omnem
Eventum: qualis florens annisque, animisque,
Impavidus leo conspectò grassum ³ et premit, hoste

Deficiens ab lege Dei status imperiorum

Discordi sub mole labat, salvusque manebit
Dum vir cordatus sapiens moderetur habenas

Si pauper tenues alios fraudat, spoliatque

Est imbri similis largo, sata qui omnia lat[a+]/è
Everrit facit ut cunctis alimonia desit.

Exleges laudare etiam quibus improba vita est

Quid mirum? at si cui cordi est reverentia legis
Dissonat hoc illis et semper proelia miscet ⁴

Queis pravae sunt cordi artes; caligat eisdem

Iudicium: mente ast sincerâ qui Deo adhaeret
Hinc habet, ut capiat, discernatque omnia sane.

Est quem res angusta premit sed candidi ⁵ vita est

Est cui splendor opium ⁶: sed versutissimus idem
Omnibus ille modis est mi praestantior isto.

Filius ille sapit qui observat nissa ⁷ parentum

At si quis comes assiduus comedonibus et clam
Sumtus comportat, probro enecat iste parentes

Est qui se torquet res denso ut foevore ⁸ crescat

Immitique usura: sed Deus facit haec illi
Ut cumulet qui promptus erit succurrere egenis

3 Lees: gressum.

4 Lees: miscent.

5 Lees: candida.

6 Lees: opum.

7 Lees: iussa.

8 Lees: foenore.

[fol. 38v]

1

Divinae si quis legis demittere in aures

 

Vocem fastidit, quam lamentabile plangat

 

Multa querens supplex. Deus exsecrabile habebit

 

Qui tentans ad prava probos seducere in ipsum

5

Consilium pravum recidet: sed candida si cui

 

vita, bonum assequitur, secure et possidet illud

 

Ex rerum successu opulentus, se quoque credit

 

Plus sapere ast aliquis tenuis, quaeque interiore

 

Sensu perscrutans, illi affunditque pudorem

10

Iustorum ex voto ut status est, multo omnia honore

 

Concordant interse ¹ emergere at improbi ut audent

 

Infestans quemque inquisitio squallida surgit

 

Dum sua quis peccata tegit, male cedere quidque

 

Sentiet: at fassus qui purè, horrensque recedit

15

Sentiet iste sibi placatam numinis iram

 

Felix multa Dei si quem reverentia semper

 

Sollicitum tenet: at respectum qui obiicit ² omnem

 

Obdurans, certae se devovet iste ruinae

 

Quale leo rugit, atque ruens praedam impetit ursus

20

Talis et in populum facies animis opibusque

 

Imbellem, quando imperium sceleratus habebit

 

Ductor ut in populo, expers consilii, opprimere omnes

 

Perstat, cunctorum in se diras excitat: at cui

 

Exosae sordes, vita illum longa beabit

25

Quando promendo ³ alium quis eo furit illi animam ipsam ut

 

Eripiat subit irrequies quae dira agit ipsum

 

Currere ad exitium nec erit cohibere ruentem

 

Unica recta via est, puri hac gradiendo, salutem

 

Inveniunt certam at quicunque exorbitat utrâ

30

Ille via pergat meta est utrinque ruina

 

Quod tibi concessit Deus agri, sedula cura

 

Tantum adsit, saturum te reddet: Desidiosos

 

At qui sectatur, dura hunc depascet egestas

1 Lees: inter se.

2 Lees: abiicit.

3 Lees: premendo.

[fol. 39r]

1

Erga omnes cui cana fides, in pectore in ore

 

Undique ei cumulant pia vota: manusque tenere

 

Haud ille insontes pote qui ditesere ¹ praeceps

 

Personam index ² ne respice, namque luem istam

5

Postquam animus semel admisit, vel buccea panis

 

Iurata ab Iustitiae statione monebit.

 

Qui non aequô alios oculo aspicit atque sibi uni

 

Unde potest corradit opes, quam nescius iste

 

Sic ditatum olim quod egestias ³ dura manebit!

10

Qui res ut poscit nil praetermittit amicum

 

Corripiendo illi post gratia maior habetur

 

Quam sua verba eius motus si aptasset ad omnes

 

Qui bona surripiens materna paterna, nihil se

 

Affirmat delinquere, magnis passibus iste

15

His sociat se rem qui nati decoquere omnem

 

Spiritus elatus sibi fidens omnia miscet

 

Litibus ac tantum se torquet: quique Deo uno

 

Nititur eius erit pinguisque, hilarisque favore

 

Quam stultus qui in se esse putat quo nitier ausit

20

Ast vitae evadit discrimina, qui sibi magni

 

Nil tribuit, clarae sapientiae et orbitae inhaeret,

 

Erga inopes promtum dura haud invadit egestas

 

Ast oculis immitem et qui se avertit ab illis

 

Multa hominum manet exsecratio, Numinis ira

25

Impius ut caput effert, pio ⁴ se quisque timere

 

Ac latitare: at ubi merita cadit ille ruina

 

Innumeri emergunt Iusti et respublica floret

1 Lees: ditescere.

2 Lees: iudex.

3 Lees: egestas.

4 Lees: pro.

Cap.XXIX

Crebro correpto cui cernix ⁵ nescia flecti
Hoc magis obdurat: quid restat certius illi
Quam quae pro foribus non post reparanda ruina

Iustorum numerus quo maior, gaudia tanto

Publica florescunt: ast impio ut omnia parent
Continua in plebe est renovandi occasio luctus

5 Lees: cervix.

[fol. 39v]

1

Vir cui cordi una est sapientia, prorogat annos

 

Laetitià patri grandaevo, sed sua perdit

 

Omnia seque item qui pascit vilia scrita ¹

 

Rex faciens sint iurae ² aequô cuique ut sua firma

5

Ceu stabilit terram: at subvertit, quando praeesse

 

Hunc rebus sinit, iniusti quem munera placant

 

Est simplex quod verum at qui blanditur amico

 

Verba aptans paritura, illi ceu retia tendit

 

Sic facile ut captum quò vult inflectere possit

10

Deficiente aliquo ad peccatum, se induit ipse

 

Angoris laqueis: dum Iusti vita perennis

 

Laetitia est hilaris vultus, meus ³ conscia recti

 

Iure suo tenues ne deturbentur, id unum est

 

Vir quod iustus agit: scelerato haud talia curae

15

Haudne ⁴ satis capit absque Dei meus ⁵ coeca timore

 

Vani irrisores commotum si quid in urbe est

 

Miscent cuncta odiis cura ut sapientibus una est

 

Consilio captare moram dum avertitur ira

 

Arguat ut stultum sapiens quid non facit ⁶

20

Succensus caperat frontem, risuque remittit

 

Quidquid agat, mentem irrequietam sistere frustra est

 

Oderunt vitâ inculpatum caede madentes

 

Assiduâ, ast quibus est recti observantia cordi,

 

Illius his curae vita est, aequè ac sua vità

25

Stulti quidquid habent depromunt spiritu ut uno

 

Omne ad momentum: sapiens in tempore profert

 

Quod res exigit, inque futurum plura recondit

 

Quaevis dum facilis delata admittere princeps

 

Nec verum ab falso discernit, quisque sub isto

30

Improbus evadit qui ad rerum admissus habenas

 

Permisti vivunt, imbellis, egenus et ille

 

Concutiendo alios rem qui anget ⁷: cernere lucem

 

Atque uti ratione Deus largitur utrique

1 Lees: scorta.

2 Lees: iura.

3 Lees: mens.

4 Lees: haudve.

5 Lees: mens.

6 Vul aan: ille.

7 Lees: auget.

[fol. 40r]

1

Rex cui contra omnes, tenuem defendere cordi est

 

Haudque oculos iure in dicendo, ab lege reflectit

 

Hic unus solium aeterno fundamine ponit

 

Et ferula et monitu crebro sapientia demum

5

Inculcata venit sed quid puer ille sibi qui

 

Permissus, quam crux matri, probrumque futurus?

 

Impia quo maior turba est se mutuo in omnia

 

Hoc magis incendunt peccata Deoque rebellant

 

Istorum casum iusti excidiumque videbunt

10

Gnatum corrigito, dum admittit flectier aetas

 

Eius vita ut sit requies tibi, delitiaeque

 

Cernenti sensim placidos adolescere mores

 

Vox ubi sancta Dei vim desinit exerere,eius

 

Nudus opis populus, fit comtemtibilis¹ hosti

15

Illum sed foelicem, ubi lex divina perennat

 

Castigare instes frustra nisi verbera verbis

 

Iungas ingenium servile, etiam tua iussa

 

Percipiens, surda ille nihil minus obstupat ² aure

 

Vidisti, qui quidquid agat quocunque ³ loquatur

20

Praecipitat, sibi confidens me auctore tibi esto

 

De stupido, obtusoque animo, expectatio maior

 

A puero vernam qui lautius educat ac pro

 

Conditione illi ceu infundit spiritum, ut ausit

 

Herede eiecto, ius olim evadere herile

25

Qua se infert rixam infert qui pronus ad iram est

 

Sique excaudescens ⁴ animo dominabitur illa

 

Quid quam peccatum cumulatque Deòque rebellat

 

Qui fastu tumidus, seque effert ille ruinae

 

Proximus at si quis demissus nil sibi magni

30

Arrogat iste suum incolumen ⁵ conservat honorem

 

Partiri cum fure, animam est odisse tuam qui

 

Te obstringis detecta tibi tot orsa nefanda

 

Exsecrata Deo ac homines laesura tacere

1 Lees: contemtibilis.

2 Lees: obstupet.

3 Lees: quodcunque.

4 Lees: excandescens.

5 Lees: incolumem.

[fol.  40v]

1

Terdiculam ¹ ponit sibi meus ² concussa pavore

 

Sed quae innixa Deo vitae discrimina quaevis

 

Despuit ex tuto quo se munimine sepsit

 

Fit passim, quibus est res coram Iudice, ut illi

5

Sollicite magnatum insterit ³ ambire favorem

 

Securi Dei: at hôc pendet sententia ab unò

 

Illum exsecratur ⁴ Iusti qui tramito ⁵ pravô

 

Incedit: Pravus vir contra devovet hunc, qui

 

Sedulus ad normam Recti componere vitam

1 Lees: Tendiculam.

2 Lees: mens.

3 Lees: instent.

4 Lees: exsecrantur.

5 Lees: tramite.

Cap.XXX

Hinc quae verba agur ⁶ sapienti protulit ore

Iachides referam vir praestantissimus ille

Quae fundata gravi doctrina insigna ⁷ dicta

Instituens Ithielem, Ithieli usque instillabat

Saepe una discendi avidus dum interfuit Ucal

Nam me dicebat, Divina in luce tuendo
Deprendo me brutum, a me procul esse, sibi quod
Mortale ingenium tribuit mi degenerasse
Sentio communem intellectum, me omnia circum
Respiciens sensu unde meo Sapientia possit
Ulla peti, haud cerno nedum cognoscere, solae
Quod mentes capiunt humanâ ab faece remotae

Quis connexa poli ascendit sublimia et inde

Descendit? quis pugillo laxatque premitque
Ventorum vaga flamina? quis comprendit aquarum
Immensam molem vectis ⁸ gremio? quis ut exstent
Terrarumque plagae, tantum oblintantibus ⁹ undis
In succo ¹⁰ facit? an mortali extundere sensu
Possis quodnam illi nomen, gnàtòque patrique?

Sermoni sed plena fides, qui venit ab ore

Divinô, totus purus, quantum ulla metalli
Massa igne ad summum quae perpurguta ¹¹ camini
Atque idem Deus omnipotens tutissimus illis

6 Lees: Agur.

7 Lees: insignia.

8 Lees: vestis.

9 Lees: obluctantibus.

10 Lees: sicco.

11 Lees: perpurgata.

[fol. 41r]

1

Est clypeus, quaevis vitae discrimina contra

 

Erroresque ipsi qui tetô ¹ pectore fidunt

 

At tibi Divinae vocis reverentia tanta

 

Esto, illi ut trepides quidquam addere namque futurus

5

Ipse Deus vindex, si quis temerarius ausit

 

Correptus graviter, mendax convincitur una

 

Ista Duo, Deus alme, à te peto quae mihi certa

 

Ut maneant praesta, dum spiritus hos reget artus

 

Sensum a me remove vanum, et mendacia verba

10

Tum medium ut teneam meque haud opulentia tollat

 

Paupertasve premat, mî quem satis esse fovendae

 

Scis vitae, admetire cibum, cuiusque Diei

[fol. 41v t/m 47v blanco]

1 Lees: toto.