De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

In reis nei de moanne

In boer wie op in joune let op in paed nei hûs en om by de pleats to kommen moast er oer in planke. En fordoarje - brekt dy planke, meidat hy der oer rint, net! En hy ploft yn 'e feart. Hy skarrele wol nei de kant, mar hy koe net by de wâl op komme, de gloaijing wie to steil. It iennichste dat er dwaen koe, wie de holle boppe wetter hâlde. Hy lei hwat tsjin 'e skeante oan to slûgjen. Net to bot fansels, hwant dan koe er ris kopke-ûnder glide. Yn 'e iere moarntiid saeide dêr in ielreager del, flak by him. Dy hie de sliep noch net earlik út. Hy stie dêr hwat to dodzjen en hie neat yn 'e rekken. De boer koe him rikke. Hy stiek foarsichtich de hân út en pakte de ielreager by de poat. Dy wurdt alderheislikste kjel, dat hy slacht de wjukken út en hy nimt de boer mei de loft yn. Mar trochdat de boer der oan bingelt, wurdt dy ielreager wol sa binaud, dat dy fljocht hwat langer hwat heger.

Dat gong de hiele dei sa troch. De jouns sweefde er al oer de moanne hinne. It wie krekt folle moanne. It bist tocht, as ik dy fint hjir ôfskodzje koe, dan wie 'k him kwyt. Dat hy die de poat wakker hinne en wer, en op en del, mar dy boer hâldde him stiif beet fansels, hwant hy seach wol ûnder him dat it goed djip wie. Mar hy krige op 't lêst sa'n kramp yn 'e iene hân, dat doe't de ielreager noch ris mei de poat slingere, doe moast er loslitte en dêr sweefde er nei ûnderen, nei de moanne ta.

Mar sjoch, dy moanne hat in gesicht, dat kin men fan 'e ierde ôf wol sjen. En waerd dy boer net krekt yn ien fan 'e noastergatten fan 'e moanne slingere! Nou, dy moanne wist fansels net hwat him oerkaem, it wie de earste kear dat him hwat yn 'e noas skeat. Dat dy bigjint dêr ynienen to prústen en to blazen, man, de boer stout der út en dat giet mei in greate bôge dwersoer. Hy tocht, nou gean ik de romte yn en dan bin 'k forlern. Mar der is altyd in gelok by in ûngelok - komt er net noch krekt op 'e rânne fan 'e moanne torjochte! ‘Fordoarje!’ seit er, wylst er dêr leit, ‘dat wie knikkert op 'e kant!’ Hy dikert ris by de rânne del en dêrûnder sjocht er de ierde wol lizzen. Nou, om der ôf to springen, dy kant op, dat wie him to mânsk.

[p. 376]

Dat hy tochte by himsels, hjir moat ik hwat oars op útprakkeseare.

En ja, hy foun fan alles út en hy forsmiet it ek allegear wer like hurd. Dêr siet er to langhalzjen nei de ierde. Hy krige it ek noch drok, hwant de moanne siet ûnder de grouwe luzen, en dy bieten de boer ek fel, dat hy hie wol deiwurk mei luzefangen. Sa hâldde er dêr in deimannich ta. Ien gelok, it wie dêr net sa hjit as op 'e sinne, oars wie er al lang fortoarste. Mar alhiel sûnder drinken koe er doch net. Nou wie it dêr tige droech op 'e moanne - it is ek sa heech, wier! Dat hy moast djip dolle, foardat er in glês wetter hie. Mar op 't lêst hie er dan doch in foege put groeven en dêr koe er deis in pear glêzen drinken út krije. Doe dolde er noch in ein yn 'e groun op en dêr foun er boppedat ierappels. Mar fjûr hie er net, dêr siet er hwat mei. Lykwols, dy ierappels wiene sa wilich as âlde prommen en sa taei as figen, dat hy tochte, ik yt se mar rau op.

It libben koe er sadwaende hâlde, mar noflik wie oars. Hy sei tsjin himsels: ‘Ik moat sjen dat ik hjirwei kom, mar hoe? Hie ik mar in ein tou, dan koe 'k my sakje litte’. Fierder kaem er net mei syn prakkesaesjes, oant er ynienen útrôp: ‘Witt’ je hwat! Ik haw it hjir sa drok mei de grouwe luzen dea to knippen dy't my op 'e hûd om rinne. Ik plak de luzeterms allegear oanmekoarren, dan krij 'k op 't lêst in hiel lang tou'. Dat hy plakte de luzeterms - of hy knope se, dat kin 'k net mei wissichheit sizze, mar hy krige yn alle gefallen in lang tou, en dêr kaem er al moai ticht mei by de ierde. Dat koe er wol sjen, as er it sakje liet.

Op in stuit hie er syn nocht fan plakken (of knoopjen) en hy ornearre, nou is 't wol fortroud. Dat hy liet him sakje. Nou stiet dêr boppe by de moanne gjin wyn, mar doe't er tichter by de groun kaem, fielde er in knappe sigen en it spul slingere noch al hwat hinne en wer. Nou, doe kaem er hjir fuort boppe de Ouwer torjochte. Hy tochte, blikstiender, dit liket net bêst, hwant ik slingerje moai op 'e Tsjûkemar oan, en as ik dêr yn soal, dan ha 'k it noch net. Dat hy - mei in greate slinger - hy lit him los en komt er net yn it boskje fan 'e Lytse Polder, deun oan 'e Mar, to lânne! Hy skeat tsjin 'e beamkes oan, en dy brieken de fal, en doe kaem er op in sodde, dy't aerdich fearre en dêr't er net yn weisakke. It wie syn gelok, dat er yn 'e Lytse Polder delkaem, hwant hie it fyftich meter fierder west, dan hie er yn 'e Mar plúmpt.