De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

[p. 369]

VI
Sa wier as Wopke libbet
Ligersteltsjes

[p. 371]

It skip fan Sinter-Nút

Der hat ris in skip west, dat wie sa ûntsettende great, de ein wie der fan wei. It hiet it skip fan Sinter-Nút. Dat hat hwat west, doe't se dat skip bouden. Nearne koene se in beam fine, dy't lang genôch wie om der in mêst fan to meitsjen. Doe ha se sawn beammen boppe-opinoar waeksje litten en dêr is de mêst fan makke. Dy mêst wie sa heech, dat as in matroas nei boppen gong, dan moast er sawn broeken meinimme, hwant op 'e reis nei boppen en wer nei ûnderen forsliet er safolle broeken, dat er oars mei 't bleate gat wer ûnder kaem. It krieënêst yn 'e mêst wie sa great dat de útkyk moast twa kear fan hynder wikselje om nei de oare kant to kommen. Underweis wie in útspanning om hwat to iten en in smid om de forsliten hoefizers to forwikseljen. In séman dy't by de simmer yn syn baitsje nei de boppeste ra moast, koe ûnderweis mar in bûntjas keapje om net dea to friezen.

It want wie navenant. En dan moast it ris frieze! Dêrom bisochten se foar de winter altyd om Friezen oan board to krijen; hwant as it touwurk biferzen wie, dan koene allinne de Friezen noch op redens op 'e touwen nei boppen komme. In séman dy't oan 'e Noardpoal út it want waeide foel in fearnsjier letter yn Ynje nei ûnderen en kaem tusken de apen yn in palmbeam to lânne. As der in tros set waerd, dan brûkten se trije span hynders om de stringen troch to lûken.

Dat skip wie sa ûnbidige great, omdat it foar reuzen boud wie. De skipper dy't oan 't roer stie dat wie sa'n reus, en de kok en de boatsman ek. Mar sokke reuzen wiene der grif lang net genôch om it skip to bimanjen, sadwaende moast der ek in kloft gewoane manlju tsjinst op dwaen. It ûngedierte oan bqard hie reuze-ôfmjittings, mar de dieren dy't se fierder oan board namen, wiene gewoan. Sa stiene de reuzen foar in part yn it lytse en de gewoane minsken foar in great part yn 't reuzeftige.

Om noch mar ris wer mei it skip to bigjinnen. De tosken fan de steande liuw boppe de efterspegel wiene sa great, dat in espel matroazen mei seis kanonnen hie de rûmte op 'e punt. De kûgels waerden ien foar ien mei de Here nei boppen takele. Se forspilen yn in stoarm in rounhout. It dreau oan op in eilân. Dêr is it forseage en der binne sawn boerepleatsen fan bitimmere. Doe't ien fan 'e pompen net mear woe, die it bliken dat der in walfisk foar de sûger siet. Yn ien rêddingboat koe genôch iten om in hongersneed yn Foar-Ynje út 'e wei to helpen.

Fjouwer matroazen roeiden yn 'e simmer fuort om it roer to tarjen. Se hiene pappegaeijen op 'e skouders en aepkes rounen oer de riemmen. Se kamen yn it foarjier werom, klaeid yn fellen fan iisbearen, dy't se ûnderweis sketten hiene. Doe't se op 'e Noardsé in kanon ôfskeaten, rôllen yn West-Ynje de kokosnuten út de palmbeammen. As se de wettertonnen yn Dútsklân folskepten, sakke it wetter yn 'e Russyske marren oan 'e boaijem ta.

Fan 'e langte en de breedte fan it skip kin men jin gjin foarstelling meitsje! As it goed snijde, kamen der hiele sniefjilden op it dek to lizzen. De kaptein hie yn it kastje yn syn kajút sawnentweintich belsliden stean mei de hynders, en dy stjûrden se dan oer it skip hinne, oars koene se inoar net mear birikke. Doe't der twa skipshounen oan board brocht waerden, krige de teef, foardat se him yn syn hok dwaen koene, ûnderweis twa kear jongen. As it foarjier wie op it foarskip, wie it simmer ûnder de greate mêst, hjerst op 'e kampanje en koene se slydjeije op it

[p. 372]

efterdek. Spuite op it foarskip de tar út de naden fan 'e hjitte, dan wiene se op it efterskip oan it iiskapjen. Der waerd in jongmaetsje nei it foarskip stjûrd mei kofje. Doe't er dêr oankaem, seine se, dat it in skandael wie en lit sa'n âld man sok wurk dwaen. De sélju wiene mei boaten oan it netfiskjen yn it wetter dat troch de gongpaden roun.

It anker dat se op it skip hiene, wie sa alderforskuorrendste swier, dat as se dat in kear yn 'e groun setten en it skip hie noch in bytsje gong, dan sleepte it sleuven fan mear as tûzen meter djipte yn 'e boaijem fan 'e sé. As it anker mei in smak op 'e boaijem to lânne kaem, dan riisden der oan 'e oare kant fan 'e wrâld bergen op. Byhwannear't it anker oer in stiennige boaijem bigoun to krabjen, dan spatten der sokke greate fonken op dat it séwetter bigoun to sieden.

Men kin fan tinken wol ha, dat sa'n skip swier túch ha moast, hwant it hie hwat to hâlden as der in goede pûst wyn stie. Moast der in skuor yn in seil makke wurde, dan wiene der trije man nedich om de seilnuddel op to tillen en twa om der de tried troch to stekken. Elke stek waerd troch in hynder fêstlutsen. As se alle seilen der by hiene, wie der safolle wyn nedich dat it nearne oars op 'e wrâld waeide. Se sylden soms mei sa'n feart dat de sélju hurd foarút rinne moasten om nei efteren to kommen. Yn in stoarm foeren se oer sokke hege weagen dat se de ivige snie fan 'e krunen skeppe koene.

Dy reuzen, dat wie my hwat! As de kaptein oer board pisse, dan reinde it waerm wetter oer de hiele wrâld en doe't er boppe Nova Zembla ôfblaesde, waerd it swier waer oan 'e Sûdpoal. As er in prûmke oer board spuide, brûkten de séhounen it om der jongen op to krijen en de fûgels bouden der har nêsten yn. Doe't der in drip jenever út it glês fan 'e boatsman yn sé foel, waerden de walfisken dronken en spuiten se trije kear sa heech as oars. De skipper wist ek hwat sûpen wie. Altyd hie er toarst. En op in kear doe't it waerm waer wie, woe er in glês drank ha mei in stik iis der yn. Hy hat de drank opdronken, mar it stik iis dat yn 't glês oerbleau, hat er oer board smiten en op it plak dêr't it delkommen is, leit nou noch altiten it eilân Iislân. Se mochten har poarsje ek wol, dy reuzen. Mar op in kear hie de kok doch de romte fan iten sean: hy hâldde in protsje oer en omdat er net wist hwer't er der oars mei hinne moast, skepte er de griente oer board en der kaem sa'n greate bult fan op 'e boaijem fan 'e sé to lizzen, dat dêr is it eilân Grienlân út ûntstien. As de kok it lid fan 'e itensiederspot optilde, kaem der safolle stoom út, dat se fan it Kanael oant Grienlân gjin hân foar de eagen sjen koene fanwegen de mist. De ein wie der fan wei, sa great as de itensiederspot wie. Doe't se ris yn in stoarm bidarren, sloegen der mei in weach sawn fiskersskippen troch de patryspoarte nei binnen en dy kamen yn dy pot torjochte. En earst in wike letter ûntdieken se, dat se net mear op 'e sé oan 't fiskjen wiene, mar dat se al dy tiid yn 'e kôkpot fan it skip fan Sinter-Nút fiske hiene.

As de kok moal ôfwage moast foar de pankoeken, brûkte er oaljefanten as gewichten op 'e skealjes. De kat fan it koksmaetsje rekke opsluten yn in doaze, dêr't noch ien droege woarst yn siet. In jier letter foun er him wer. Hy hie jongen krige en der kamen njoggen wylde katten út de healopfretten woarst fleanen.

Mei dat reuzegreate ûngedierte wie it foar it gewoane folk oan board mar oppassen. Doe't der ris in wânlûs op 'e plasse fan in matroas foel, moasten se him mei in harsenskodding nei de hielmaster bringe. De gatten dy't de houtwjirms yn 'e spanten frieten, wiene greaternôch om der in sémanskiste yn op to bergjen. Yn 'e

[p. 373]

koaijen fan de matroazen sieten sokke feninige flieën, dat se dwers troch in trijetûms iken planke stieken. In haei forslokte him yn in blaumich dy't se mei in kanon foar de patryspoarte wei sketten hiene. Der swommen haeijen yn 'e wetterfetten om der de wetterluzen út to fangen. De maitsen yn it pikelfleis wiene sa grou, dat as se der ien fan útseaden, dan wie der foar tsien jier fet genôch om de blokken to smarren. Yn in hoeke op 'e kampanje siet in krússpin, dy't yn it libben bleau troch sékobben to fangen. De rotten oan board wiene sa great, dat de rottefallen mei fiif man oan 'e wine spand wurde moasten.

In reuzeblom wie der ek al: de kaptein hie in fetweider mei tolve kij yn tsjinst om it gers yn syn blompot koart to hâlden.

Hwat hjir forteld wurdt is allegear wier, mar der wie in séman oan board, dy koe sa bot lige dat sels ús leaven Hear leaude him.

It skip fan Sinter-Nút is der net mear en is der noch al. De kaptein, dy't oan 't roer stie, woe ris witte hoe hurd it skip eigentlik wol sile koe, en hy joech yn in fleanende stoarm oarder om alle seilen by to setten. It skip krige op 't lêst sa'n gong dat it is ûnder fol túch fan 'e wrâld ôf de loft yn syld. En soms as it tongert kin men it klapperjen fan 'e seilen noch hearre. Ik wit noch skoan, dat wy yn myn jongesjierren mei it skûtsje earne by Reahel foar de wâl leine en der kaem in ôfgryslik swier waer opsetten. Wy seagen de loft forwoest kolkjen en doe sei ús heit: ‘It skip fan Sinter-Nút fart oer’. De wjerljocht wie net fan 'e loft, mar heit sei: ‘Ei, dêr hoege jim net bang fan to wêzen - dat binne de fonken mar út de pipe fan de skipper fan Sinter-Nút’.