De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

[p. 323]

Elk sines en de kweade neat
Domme-duvelteltsjes

Noait gjin wever wer yn 'e hel

Alear hearden de wevers ta de minst bitelle lju, likefolle oft se nou matten weefden of hwat oars. Der waerd dan ek wol sein fan ‘de ear me wever’. Fakentiden hiene se gjin iten yn 'e hûs, wylst der hongerige mûlen genôch to stopjen wiene, hwant yn sokke earmoedige húshâldingen wiene gauris in protte bern.

Sa wie der ris in weversfrou, dy sei oan 'e ein fan 'e wike tsjin har man: ‘Ik wit net, hwer't wy nije wike fan libje moatte, hwant der is net ien opdaegjen komd dy't hwat weve lit. En ik hear wol yn it doarp, de oare wevers hawwe ek neat to dwaen’. De man antwurde: ‘Ik bin der mei oan. Ik ha oars ek neat leard as weven’. Wylst se dêr noch sieten to stinnen en to krimmenearjen, wurdt der op 'e doar kloppe en dêr kaem in mynhear yn. Hy frege, oft er op 'e goeije wei wie dêr en dêr hinne. Se seine: ‘Ja’. ‘Is 't noch in hiel ein?’ ‘Nou, jo hawwe noch wol in ûre rinnen’. ‘Is der ek in herberge ûnderweis?’ ‘Né, oan it koartste paed net’. De mynhear sei: ‘Ik ha sa'n toarst, ik bin forrêdde. Soene jo net in bakje kofje foar my hawwe?’ ‘Nou’, sei de frou, ‘jo kinne wol drinken fan my krije, mar kofje net. Wy brûke oars net as sûkereiwetter, hwant kofje mei ús net barre’. ‘Hwatte!’ rôp de man, ‘kinne jimme net iens kofje bitelje?’ ‘Né, it giet wol sa min’. ‘Nou, dat is ek hwat! Mar dêr kin wol foroaring yn brocht wurde!’ ‘O ja?’ frege de wever, ‘mar der is ommers gjin wurk!’ De frjemde man sei: ‘Dat komt wol. Mar ik haw ien bitingst - mei sawn jier moat ik jou siel ha’. Dêr wie de wever net sa hjit op, mar de frou sei: ‘Och, dou kinst it sachs weagje, ju. Mei sawn jier skyt der wol wer in fûgeltsje dat nou noch gjin kont hat. Ik soe it mar oannimme, hwant dit kin sa ek net langer’. ‘Nou’, sei de wever, ‘fuort dan mar’. Dat de mynhear dronk syn kop mei sûkereiwetter op en joech him ôf.

Fuortendalik waerd it al better. It bigoun to rinnen mei it wurk, ja it wiif moast him soms helpe, oars koe er it net iens neikomme. It wie op 't lêst allegear wurk, wylst de oare wevers sahwat neat to dwaen hiene. Nou koene se mar oantuge hwat se brek wiene. It skiep hiene se fuortdien, omdat se de sinten brûke moasten, mar nou, it duorre net lang of der rounen al in stik of trije skiep yn 't lân en in hoeke bou hie er der ek al by kocht. It gong allegearre foar de wyn.

Mar de sawn jier wiene om, ear't er der erch yn hie. Doe't it der dan sahwat tsjinoan wie - hwant de duvel soe der op 'e dei ôf sawn jier nei syn earste kommen wer wêze - doe sei de wever: ‘Blikstiender, dy forrekte keardel komt dan ek wer. Hy moat myn siel ha en dêr bin 'k nou net sa botte gek op’. ‘Och’, sei de frou, ‘komt dei, komt rie. Sit dêr nou mar net sa oer yn, ju. Dêr fine wy wol hwat op’. Mar op in kear dêr stiet middeis tolve ûre de mynhear wer foar harren, en doe't se goed taseagen, ja doe wie it wol dúdlik: hy hie in bokkepoat - of in hynstepoat, dêr wol 'k ôf wêze - Ja, in hynstepoat! Doe sei de wever: ‘Dêr ha je it gedonder al!’ en hy fuort nei it efterhús. Dêr soe er út 'e wei krûpe, mar de duvel wie krekt as in foddekeapman: hy hie de sek fuort ûnder 'e earm. Dêr treau er de wever yn,

[p. 324]

slingere de sek op 'e nekke en sette fuort. It wiif hie 't neisjen. En dy al skrieme, en de bern omjammerje, mar it joech allegear neat.

Mar, it hat grif in duvel west dy't graech in slokje mocht, of tige toarstich wie, hwant de earste de bêste herberge dêr stiek er oan. Of miskien hie er oars noch wol in herberge fierder gongen, mar hy hearde op 'e dyk wol, dat it der hjirre alderforskuorrendst omwei gong. Se flokten en se skreauden yninoarren om, it wie mear as mâl. Hy tochte, mar hjir is hwat to fortsjinjen! Se binne sa oer har bier hinne - dêr't kapt wurdt, falle ek spuonnen. It soe al in wûnder wêze as der net in pear spuonnen foar my komme. Der binne forfêst guodden dy't myn kant nou wol oer wolle. Dat hy soe yn 'e herberge, mar hy doarst it net oan en nim dy sek mei. As de wever lûd joech, koe der fan alles barre. Dat hy sette de sek moai tsjin it kezyn oan en gong yn 'e herberge.

Mar de sek hie dêr noch net iens sa lang stien of dêr kaem in wein mei bijekuorren oan riden. De ymker soe se nei de heide - of nei in boekwytfjild, dat wit ik net sa lyk - bringe. Hy boun it hynder fêst oan 'e krêbbe en dêr komt er by de doar en dêr stjit er by ûngelok tsjin de sek oan. ‘Au!’ seit de wever. ‘Of sit der ien yn dy sek?’ ‘Ja wis! Dêr ha se my yn troppe. Mar it foldocht my min - ik wol der út. De duvel hat my to pakken’. ‘Hwat sizze jo? De duvel? Nou, ik sil de sek gau losmeitsje’. De ymker makke him los en de wever kroep der út. De ymker frege: ‘De duvel, hwer is hy?’ De wever sei: ‘Wel, yn 'e herberge. Hear mar, hoe't it der omwei giet’. ‘Nou’, sei de ymker, ‘ik haw al genôch heard. Ik gean mar in herberge fierder, dit spul doocht hjir net. Wy ride troch!’ Mar doe lei dêr dy platte sek. De wever sei: ‘As hy dy lege sek sjocht, ja dan ha 'k him fuort wer op 'e bealich. As hy moai gau wer út 'e herberge komt, bin ik by dy tiid net iens thús’. De ymker sei: ‘Witt' je hwat, wy sette der in koer mei bijen yn; earst in pear stiennen ûnder yn, dan weacht it hwat’. Sa diene se.

De duvel komt der mei de tiid út, slingert de sek op 'e nekke en set fuort. Hy komt to plak en de portier-duvel lit him yn. Dy freget sa yn 't foarbygean: ‘Is 't slagge, jonge? Hast dy wever to pakken?’ ‘Ja, dy is binnen’. ‘Moai’. Hy komt by de oare duvels. Wol in dikke tweintich sieten dêr om 'e tafel en dy klapten allegearre yn 'e hannen, dat it him sa goed ôfgongen wie. ‘Nou, lit him mar ris sjen!’ seine se. Hy die de sek los, mar der kaem gjin wever út fansels. Doe soe er him der út skodzje. Ja, dêr rûgele de bijekoer oer de flier hinne. In leger bijen kaem der út. En dy stieken de duvels yn 'e kop en hwer't se se mar reitsje koene. Moard en brân skreauden de duvels. De haedman-duvel, dy't yn konferinsje wie mei oare duvels, dy komt der op los. Hy freget: ‘Hwat is hjir geande? Binne jim deilis?’ ‘Né blikstiender, se stekke ús yn 'e kop! Wy binne forlegen!’ ‘Hoe kin dat?’ freget de haedman. ‘Ja’, seine de oaren, ‘hy hat de wever meinommen yn 'e sek en nou docht it bliken, it binne allegear bijen’. ‘Potfordikje!’ seit de haedman-duvel, ‘der út mei dy bringst!’ Lykwols, dat wie makliker sein as dien. Mar de helsdoar kaem iepen en se sloegen en diene doch safolle mei bûsdoeken en kleden en latten, dat se krigen de bijen der út. De haedman frege: ‘Bist der wol wis fan, datst dy wever yn 'e sek treaun hast?’ ‘Wis en donders!’ sei de oare, ‘it wiif stie noch to janken en de bern skriemden dat hearren en sjen jin forgong’. ‘Dit spul doocht net’, sei de haedman: ‘Dy wevers kinne har yn bijen foroarje. It is gloeijend forsein, dat der oait wer ien wever yn 'e hel komt’.