De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

De skipperij

In poep hie him ris by in boer bisteld yn 'e haeijinge en doe wie it dat jiers sa'n prachtige simmer, dat de ûngetiid rekke dien, foardat syn tiid om wie. Nou wie der in skipper dy't foar dy boer altyd modder foer. Dy syn feint wie der út rekke en hy siet eigentlik hwat forlegen, hwant allinnich farre koe ek net. Hy frege de boer: ‘Jonge, as ik jou poep nou ris in fjirtjin dagen brûke koe, dan wie 'k moai holpen’. Dêr wie de boer wol wiis mei, dan hie er yn alle gefallen in drege iter minder op 'e kost. Dat se rekken togearre oan 't modderfarren. Modderkroadzje koe er wol en de skipper brocht him njonkenlytsen wol by, hoe't er it seil oplûke moast. Dat it gong allegear wol aerdich. Mar op in kear moasten se mei it ladene skipke oer in mar en doe bigoun it hwat langer hwat stiver to waeijen. It skip lei moai krap oan 'e wyn, dat it hong frijhwat skean, it wetter roun troch de waring. De poep stie foarop en seach der mei skeane eagen nei. Mar doe't de mêst noch fierder oer bigoun to hingjen en it wetter sa brûsde, doe waerd it him binaud om 't hert. Hy tocht, al hwat kin, mar dit kin net! Tsjin dy mêst oan mei de rêch. It wie mar in smel skipke, dat hy koe mei de fuotten it board rikke. En hy mar triuwe. Hy ornearre, dan hâld ik him rjocht. Mar it wetter kaem noch heger yn 'e warring, al hoe't er treau. En it hâldde mar oan. Op 't lêst koe er net mear. Doe sei er: ‘As 't net om myn wiif en bern wie, dan liet ik him wippe!’

Yn 'e lege midden, dat oer nei Earnewâld, wennen in pear bruorren dy't togearre buorken - se waerden de Stokjes neamd. Dy hiene wol nocht oan ûnnocht en altyd de measte wille oan de poepen har skipperjen. Op in kear dat de haeipream klear

[p. 287]

lei oan 'e modderige Ald Skroet, krigen twa poepen opdracht om de pream de moarns ûnder melken nei Dove Iebele's lân oan 'e Oeblomssleat to bringen. Yn 'e pream leine in pear net al to lange, mei izer bisleine kloeten, túch wie der net by. Se stieken fan 'e wâl en soene kluotterje, mar groun krigen se dêr net. Se polsken hwat yn 't wetter om, mar dat joech net folle. De pream dreau fan 'e wâl en de twa poepen stiene der machteleas en forslein yn. Se hiene de wyn in lyts bytsje mei en dreauwen it Wiid op. Doe krige ien in idé. Hy sei: ‘Wy moatte it mar ris fan binnen bisykje - fan bûten wol 't net’. Se setten de kloeten yn 'e boaijem fan 'e pream en de iene raemde sa ta, dat der kaem in gatsje yn. Dêr treau er syn mûtse yn, mar doe't de mûtse it wetter net mear keare koe, ornearren se, hy soe mar mei it gat op it lek sitten gean en de oare soe allinne de gong der yn hâlde. Dy hong noch mear op syn kloet en it duorre net lang, doe krige hy ek in gat yn 'e boaijem en moast hy dêr op sitte en de pream lieten se driuwe.

It melken rekke dien en doe soene de Stokjes dan mar ris nei de beide skippers omsjen. Och, it wie in houten pream, to sink gongen se fuort net. Doe founen se dan de pream, weidreaun yn 'e seamen fan 't Wiid. De iene poep siet op 'e mestelbank, de fuotten oplutsen; de oare siet foar op 'e krune en de pream stie lyk wetter.

Yn 't wetterlân stiene ris twa poepen yn 't span to meanen. It wie flak by in mar en dêr wie in skip oan 't lawearjen, mar dêr hiene de poepen gjin bigryp oer. Op in stuit sylde dat skip lyk op harren yn, it brûs foar de kop. De skrik sloech har om 't hert. De iene rôp: ‘Hy komt it lân op. Dou diskant op en ik dy kant’. Se spatten fansiden, de seinen lieten se lizze. Mar wiles gong it skip troch de wyn, en doe rôp nûmer ien oan syn maet: ‘Kom hjir mar wer - it skip hat him bitocht’.

In pear poepen dy't der hjir nei de ûngetiid noch hwat by fortsjinje woene, kamen by in timmerman torjochte. Se moasten mei in greate pream, sa'nien mei in klappe foarop, dêr't se nachts mei hwat bihelpen ûnder sliepe koene, nei in tichelwurk om stien. Wylst se de fracht krigen, stieken se efkes oan, en doe't se weromkamen, hwant se hiene der in twadden op nommen, wie de pream laden. Se skodhollen, hwant de pream wie lang net fol, en doch lei er sa djip laden, dat der wie mar in pear fingerbreed bod mear. Dat koene se har net bigripe. Sa foeren se fuort, mar se fielden har lang net noflik. Se koene yn ien dei net to plak, dat se moasten ûnderweis earne in nacht lizzen bliuwe. Mar doe't se dan foar de wâl leine en har iten bipluze hiene - se hiene der ek noch hwat út it fleske by nommen - doe woene se har foar 't sliepen noch efkes fortrêdzje. Mar doe't se wer oan board stappe soene, sei de iene: ‘Hou blikstiender, dit komt net goed. Wy kinne to nacht net yn 'e pream sliepe!’ ‘Hoesa net?’ frege de oare. ‘Nou jong, stel dy foar, dat wetter hoecht mar twa fingerbreed to winnen, dan geane wy nei de kelder en wy wurde moarnier dea wekker’. ‘Dêr hastou gelyk oan’, sei de twadde. Dat se ha de nachts mar hwat op 'e wâl omkuijere en mei de dage binne se fierder fearn.

Twa poepen stiene ris by de feart to sjen en doe foer dêr in greate tsjalk lâns en efter by it roer dreau it roeiboatsje mei. ‘Kiek, kiek!’ rôp de iene poep, ‘dat lutke ding blieft de olle bi. Wat 'n boas soll dat worr'n!’

[p. 288]

In pear poepen hiene der in swiere dei yn 't miedlân op sitten. Se moasten mei de pream nei hûs en doe't se oan board stapt wiene, gong ien fan harren op 'e knibbels lizzen om efkes yn 't feartswetter to hanwaskjen. Mar wylst er sa foaroerhong, glied him syn mes út it bûsgroentsje en foel yn 't wetter. Hy tocht, blikstiender! dat moat ik al wer sjen to krijen, hwant hoe moat ik oars speksnije! Hy strûpte de mouwen op en bisocht it mei de earms to bidjipjen, mar dat foel ôf. Hy klaude wakker yn 'e blaumodder om. Dat bigoun syn maten to forfelen, hwant dy hiene sin oan 'e potstrou mei bret spek. Doe tikke him ien op 't skouder en sei: ‘Greate suffert, nim dyn mes en set in karntsje yn 'e rânne fan 'e pream. Dan kinst thús fierder sykje’. ‘'t Is ek sa’, sei de oare, en hy taestte yn 't bûske nei syn mes, dat yn 't wetter lei.

Der is hjir ris in jonge poep hingjen bleaun, meidat er forkearing krige hie mei in skippersdochter. Se trouden, en dat waerd farren. Se sieten op in bollepream mei hwat mêstspul der op en dêr hong in foech seil oan. Hwer't se foarbyfoeren, sei mannichien: ‘Dêr ha je it spul mei de rotten oan board’. Sa stiene se bikend yn 't wetterlân. It fanke siet it measte net by en hy wie in poep, dat skipperjen wie syn sterkste kant net. It bleau in spultsje fan earmoed en moaiwaerfarren.

Op in kear barde it - it moat by Warten west ha - dat se foar in koeltsje de buorren yn dreauwen en doe kaem der in tongerbui en se krigen in pûst wyn yn 't seil fan je heisa. En dêr dagen se ynienen foar in brêge op. Op dat stuit hie de man gjin binul hwat der barre moast en hy rekke der glêd mei oan. Flak foar de brêge stoude er by syn wyfke yn 'e bollepreamskajút en hy raesde it út fan 'e alteraesje. ‘Hwat ha wy nou?’ frege de frou. Hy sei: ‘Dat sollst hören!’ En mei kaem de mêst en de hiele brut fan boppen. En de bollepream wie sa lek, dat se ha it spul mar gau op 'e helling sleept.