De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

[p. 208]

De faem mei trije frijers

In faem hâldde der trije frijers op nei, dy't se om bar in sneintojoun komme liet. Dy feinten wisten it ek wol, mar elk foar oar hope, dat hysels noch ris de iennige wurde soe, hwant it wie in leidige faem. En elk syn kear bisochten se wer om har safier to krijen, dat se de oare twa dien joech. Mar dêr kaem noait hwat fan. Dat hie al in foech jier sa gongen, doe rekke it geduld by de feinten op. En doe op in sneintojoun sei de iene (Willem hjitte er): ‘Hoe komt it nou, fanke, bin ik de iennichste dêrst it mei hâlde silste?’ ‘Dat hat wol aventûr’, sei se, ‘mar ik moat earst witte datst genôch om my jowste en datst net bang biste fan in deade rôt, hwant skytsekken ha 'k in hekel oan’. Willem sei: ‘Ik hâld in hiel soad fan dy, en sa botte binaud bin 'k ek net. Nim de proef mar’. ‘Dan sil 'k dy krekt fortelle hwatst dwaen moatst. Hjoed trije wike moatst hjir op 't tsjerkhôf komme en in deakiste meinimme. En ast op 't tsjerkhôf biste, moatst in wyt lekken omdwaen, dan moatst yn 'e kiste lizzen gean en krekt tolve ûre moatst de roef oer dy hinne lûke. Fierder moatst mar ôfwachtsje hwat der komt. Ast dat nou oandoarste...’ ‘Och’, sei er, ‘dat is de gong mar’.

De oare sneintojouns kaem Gabe en dy hie itselde forhael mei de faem. Tsjin him sei se: ‘Dou moatst hjoed in fjirtjin dagen om kertier oer tolven nei it tsjerkhôf gean en in hammer en in steal kersepitten meinimme. Sa gau ast der biste moatst in wyt lekken omdwaen. Dou silst dêr en dêr in deakiste fine. Dou meist neat sizze, mar dou moatst dy kersepitten stikkenslaen op 'e plakken dêr't de skroeven yn 'e kiste moatte. Ast dat dien haste, giest op 'e kiste sitten en dou wachtest mar ôf hwat der komt. As de klok healwei ienen slacht, moatst mei de hannen gear en de holle foardel sitte en dy net mear forroere. En hwat der ek komt, dou moatst nearne om jaen. Ast dat folbringst sil ik dy foar kar nimme. Bangeskiters ha 'k in hekel oan, sjoch’. Dat naem Gabe oan, hwant hy woe de faem graech allinne ha.

De tredde sneintojouns kaem Hindrik by de faem. Dy hie syn nocht al lang fan sa'n treddepart forkearing. Tsjin him sei se: ‘It kin wol oars. Dan moatst takomme sneintonacht presys om healwei ienen op it tsjerkhôf komme. Foardatst troch de poarte gieste, dochst in swart kleed om. Dou moatst in lang kjetling, in bolletsjoar, by dy hawwe, mei in heak der oan. Dan moatst trije kear it paed om it tsjerkhôf rinne. It kjetling litst troch it grint en de núnders slepe. Underwilens hast wol sjoen, dat dêr in deakiste op it tsjerkhôf stiet en dêr sit in wite gedaente op. Dêr hoechst net bang fan to wêzen, hwant dy docht dy neat; hy bliuwt wol stil sitten. Dou moatst hinnegean en slach de heak yn it foarste hânsel. Dan kinst de kiste meislepe. Ik moat earst sjen datst dat folbringste, hwant ik wol in man ha dy't net bang is fan Sinteklaes’. ‘Nou, dat komt klear’, sei Hindrik; de faem wie it him wurdich.

De oare sneintojouns efkes foar tolven hie Willem de lege deakiste to plak tôge. Hy wist net dat de faem yn 'e toer siet en him troch de galmgatten op 'e kuer hie, mar hy bigriep wol, dat er op 'e ien of oare manier yn 'e rekken hâlden waerd. Dat hy gong yn 'e kiste lizzen en loek de roef oer him hinne. In kertier letter kaem Gabe en sloech syn kersepitten stikken. Doe lei Willem hielendal net lekker mear yn 'e kiste, hwant hy tochte, nou ha se my der yn bispikere. De klok fan healwei ienen is noch net kâld, of dêr komt Hindrik mei it swart kleed om it tsjerkhôf op en rint, it kjetling efter him oan, mei de sinne om, krekt as hwannear't se immen bigrave. En dan komt er oan 'e oare kant fan 'e tsjerke en dêr sjocht er dy kiste stean. Nou,

[p. 209]

earlik wier, hy waerd der net dryster op, mar hy tochte, ik gean net foar skiter ôf. Dat hy die de twadde omgong, en de tredde ek. Doe krige er it kjetling op, sloech de heak om it hânsel fan 'e kiste en die der in hoart oan. Willem, dy't al mear as in kertier yn 'e kiste lei to switten, hie it gerammel fan it kjetling wol heard en tochte, dit kin bêst ris de duvel wêze! De kiste woe net sa bêst út it sté, mar Gabe, dy't der yn 'e midden op siet, skikte nei de ein ta. Hy tochte, hwat blikstiender as dit is wit ik net, mar as ik op 'e ein sit, dan bin ik gauwer fuort as út 'e midden wei - men kin it noait ris witte. Hindrik dy hyst al en dy hyst al, mar de kiste sit fêst. Hy docht noch ien raem en dêr sjit Gabe der ôf troch de skok en ploft oer 't tsjerkhôf. De kiste wie út it sté spat, mar Willem dêr binnen yn dy tochte, hwer giet it nou mei my hinne! Hy waerd sa binaud, dat hy houde mei de fûsten tsjin it lid oan, mei alle geweld, hwant hy miende dat it fêst siet. De kiste klapt iepen, en Hindrik sjocht dêr in deade yn wite klean oereinrizen en der út springen, dat hy nimt hakken op, en Willem fljocht him efternei. Se wiene sahwat tagelyk bûten de poarte, it kleed en it lekken hiene se falle litten, en doe seach elk wol, hwa't de oare wie. Se stiene dêr efkes út to pûsten en dêr kaem Gabe deabidaerd oan kuijerjen. Hy hie it woun, hwant hy wie der net út naeid. Se mûskoppen noch hwat dêr foar de poarte en doe gong elk mar nei hûs, hwant it bitiidste wie der al frijhwat ôf.

It wie de gewoante dat de feinten dy't nei de faem gongen - se moasten der acht ûre wêze - foartiid in buorrel by de kastlein kochten, en hwa't gjin forkearing hie, wie dêr om dy tiid meast ek to finen. Sa troffen de trije feinten inoarren dêr de oare sneins ek, en se gongen oan ien tafeltsje sitten. Doe eiden se noch ris oer hwat se de foarige sneintonacht bilibbe hiene. Gabe koe de faem krije, mar hy hapte net sa hurd mear. De oaren hiene har rjocht forspile. Mar se waerden it alle trije doch mar iens om inoarren om dizze faem noait gjin foet mear dwers to setten. It wie sa'n greate baeifanger, dat gjinien fan trijen woe syn hiele libben mei har opskipe sitte. Se kochten der noch ien op en doe joegen se har nei hûs. De faem siet om 'e nocht op Gabe to wachtsjen. Se koe mei kâlde fuotten en droege lippen op bêd gean en wie fan trije frijers op neat kommen.