De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

Salang't der noch blêdden oan 'e beammen sitte

Der wie ris in man, dy liet in nôtmoune bouwe. Yn earsten hie er it wol efkes swier, hwant hy krige net to folle wurk, mar linkendewei kamen der mear boeren by him om de weit mealle to litten en it gong de mounder foar de wyn. It wie in goederjowsk man en hy koe gjin earmoed sjen. Hwa't by him kaem en gjin iten mear hie, krige altyd moal fan him en oars ek noch fan alles. Doe op in kear briek der in oarloch út en der kaem hongersneed yn it lân. Hy wie ûndertusken al sa folle foarútgongen, dat hy hie in pear greate moalpakhuzen njonken de moune stean en dy sieten fol. Hy sette de doarren iepen en elkenien dy't kaem krige in skep moal en sa koene gâns minsken yn 't libben bliuwe. Mar de fortsjinst stie stil; de boeren hiene neat mear om mealle to litten en hy kaem djip yn 'e skulden to sitten.

Doe kaem it safier, dat der bislach op al syn bisittingen lein waerd en se soene forkocht wurde. Dêr siet er tige oer yn en doe op in joune waerde der op 'e doar kloppe en der stie in man foar mei in sekje ûnder 'e earm. ‘Wolle jo dit foar my mealle?’ frege er. ‘Ik sil 't wol foar jo mealle’, sei de mounder, mar hy tocht, dit iene sekje jowt my ek neat, en hy fortelde hoe't it der foar stie. De man sei: ‘Nou, dat is slim, mar it hoecht sa net. Hoe great is jou skuld?’ Doe't de mounder it bidrach neamd hie, sei er: ‘Jo kinne dat jild wol fan my krije, mar der is ien bitingst by. It duorret net sa mâlle lang mear, dan is de oarloch ôfroun en dan moatte jo my it jild werombitelje, foardat yn dat jier de blêdden fan 'e beammen falle’. De mounder krige wer hwat hoop, hy wie goed fan bitrouwen en hy ornearre, as de oarloch ôfroun is, krij ik wer wurk genôch en dan win ik dit bidrach wol oer. Dat it akkoart gong oan.

It kaem sa't de frjemdling sein hie. De oarloch wie yn 't foarjier ôfroun en de moune mealde wer, mar it die bliken dat er doch net genôch fortsjinne om it jild dat er ûnder syn spul krige hie opbringe to kinnen. It wie op in joune yn 'e neisimmer dat der op 'e doar kloppe waerd en dêr stie de man dy't him it jild liend hie wer foar him. ‘Hoe stiet it mei it jild?’ ‘Ik ha it noch net bymekoar’, sei de mounder, ‘mar jo komme ek to gau, hwant de blêdden binne noch net fan 'e beammen’.

Mar it waerd hjerst en der foelen hyltyd mear blêdden fan 'e beammen. De man

[p. 168]

[p. 169]

kaem wer en sei: ‘It wurdt winter en der sitte mar in pear blêdden mear oan 'e beammen. Jo witte hwat wy ôfpraet ha en jo witte hwa't ik bin’. ‘Né’, sei de man, ‘ik wit net hwa't jo binne’. Doe sei de frjemdling: ‘Ik bin de duvel. Us akkoart hâldt yn dat as jo net op 'e tiid bitelje, dan nim ik jo mei’. De mounder gong op bêd, mar hy krige de sliep net. Hy brocht de hiele nacht troch mei bidden en lei de Heare syn saek foar: ‘Ik bin yn 'e earmoed rekke trochdat ik de minsken dy't honger litten holp’, pleite er, ‘en sûnder dat ik it wist haw ik myn siel oan 'e duvel forkocht’. Doe stie der in ingel njonken syn bêd en sei: ‘Wês net bang - de Heare sil dit net talitte. As de duvel weromkomt, dan nimme jo him mar mei en bringe him by de ikebeam dy't midden yn 'e bosk stiet’.

De frjemdling kaem wer en der wie oan 'e beammen dy't dêr by de moune om stiene gjin blêd mear to bikennen. Doe sei de mounder: ‘It is tiid, ik wit it. Mar gean mei nei de bosk, ik moat jo hwat sjen litte’. De mounder hie sa'n bitrouwen yn 'e wurden fan 'e ingel hawn, dat hy hie der sels noch noait west to sjen. Hja kamen togearre by de ikebeam en wylst alle oare beammen yn 'e bosk keal wiene, sieten der noch blêdden oan 'e ikebeam. De mounder sei tsjin 'e duvel: ‘Jo sjogge it, jo binne to bitiid’. ‘Ja’, sei de duvel, ‘wachtsje mar, ik kom wol werom’. De duvel joech him ôf en in moanne letter - it frear dat it knapte - dêr wie er wer. Hy sei: ‘Nou sille der doch gjin blêdden mear oan 'e beammen sitte’. Mar wer sei de mounder: ‘Kom mei nei de bosk!’ En noch sieten der blêdden oan 'e ikebeam.

De hiele winter oer bleauwen der blêdden oan 'e ikebeam sitten en doe, it wie al yn 't foarjier, kaem de duvel foar de lêste kear, en wer gongen se de bosk yn. Der sieten noch brune blêdden oan 'e ikebeam, mar dêrnjonken kamen de griene bledtsjes al wer út. De duvel waerde sa lilk dat hy bisocht om de bledtsjes fan 'e beam to skuorren. Men kin noch altyd de printen fan syn kloeren yn 'e ikeblêdden sjen. En omdat God him oanwiisd hat om de ûnskuldigen foar leed to biwarjen, is de ikebeam noch altyd de beam dêr't rjocht ûnder sprutsen en rjocht ûnder foltrutsen wurdt.