De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

It kleijende liet

Der wie in âlde keninginne, de kening wie dea en se hie twa bern, in jonge en in fanke. Neffens de wetten fan it lân moast de soan kening wurde, mar hy woe net doge, it wie in earsten loskop. De dochter hie in goed karakter en in skerp forstân. De keninginne hie dan ek sa leaf wol, dat de dochter har opfolge as de soan, mar hoe moast se dêrmei oan?

Doe sei se op in kear: ‘Sjoch, hjir haw ik in blom, dat is in keningsblom. Dit is in papierenien, mar hy komt ek foar yn 'e natuer en dan sjocht hy der krekt sa út. Hwa fan jimme it earst mei de echte, libbene blom thúskomt, kriget de troan’. Se tocht by harsels, de soan fynt him doch noait, hy hat syn nocht gau fan 't sykjen ôf.

Beide stieken se it fjild yn. Nei in pear dagen krige de prinses foar it forstân hwer't sa'n blom likernôch stean moast. Dêr gong se hinne en se foun him. Hja sette de stap op hûs oan, mar de prins hie noch neat. Hy hie der ek net bot om socht, hy siet yn 'e herberch oan 'e buorrel. En doe seach er syn suster rinnen mei in blom yn 'e hân. Se moast oer in iepen fjild en hy sette har efternei en sloech har dea. It lyk bigroef er dêr yn it fjild en mei de blom kaem er by de keninginne. Ja, der siet neat oars op - hy wie earlik earst. De keninginne wachte al mar op har dochter, mar dy kaem noait werom. De soan hie syn mem wysmakke, dat er wakker om syn suster socht, mar har net fine kinnen hie en dat er doe mar nei hûs ta gongen wie. Hy waerd mei de tiid kening. Mar dat gong op in feestjen en oangean, krekt as koe 't net op.

Der wiene ûnderwilens al in jiermannich oer forroun, doe is dêr in jonge skeper mei syn skiep yn 't fjild. Hy sit der op in balstien, pjukt hwat mei syn stêf yn 'e groun om en fynt dêr in bonkje. Hwat in eigenaerdich bonkje, tinkt er. Hy wosk it hwat ôf en doe wie it hagelwyt. Hy ornearre, dêr koe er moai in fluitsje út meitsje. Hy hie it wol oan tiid, dat hy bigoun to fykjen en snie der in fluitsje fan. Doe wie it eigenaerdige: hy koe der mar ien wize út krije. En hwat noch eigenaerdiger wie - op dy wize koe er wurden forstean:

O herder, herder mijn!
Mijn doodsbeen moet uw speeltuig zijn.
Ik had de koningsbloem gevonden -
Maar mijn broeder sloeg mij dodelijke wonden.

[p. 159]

De skeper bisocht op 'e nij om der in oare wize op to blazen, mar hyltyd kaem dit ferske der út. Hy biwarre it fluitsje en op in kear siet er der wer op to fluitsjen (hwant hy koe it net litte en bisykje der in oare melody út to krijen), doe kaem dêr in ridder lâns. Dy hearde him en dy tocht by himsels, hea, hwat is dat in eigenaerdige melody. Dat dy stapte fan 't hynder en frege: ‘Hwat spilest dêr foar wize, jonge?’ ‘Ja’, sei er, ‘dy't ik eigentlik net spylje wol. Mar it komt hyltiten wer út dat fluitsje’. ‘Spylje it noch ris!’ sei de ridder. En doe kaem der wer út fan ‘O herder, herder mijn...’ ‘Wel’, sei de ridder, ‘lit my ris bisykje, oft ik der net in oar ferske út krije kin’. Hy bigoun to blazen en doe kaem der:

O ridder, ridder mijn!
Mijn doodsbeen moet uw speeltuig zijn.
Ik had de koningsbloem gevonden -
Maar mijn broeder sloeg mij dodelijke wonden.

‘Ik moat it mar fan dy keapje’, sei er en foar in ridlike priis waerd it fluitsje sines. De skeper wie der mei yn 't fjild bleaun, mar de ridder teach der it lân mei troch, en alleman dy't de wurden fan it fluitsje hearde wie forslein. It folk bigriep skoan hwer't se op sloegen. Hwant sjoch, se wisten dat de prinses noait weromkommen wie en de kening wiene se net sa botte wiis mei. De âlde keninginne libbe ek noch, mar dy seagen se noait. Se wenne yn ôfsûndering, se gong yn 't swart klaeid en mei in swarte sluijer foar. Se hie it paleis forlitten, omdat se har dêr net mear thúsfielde. De kening wie dêr hielendal net rouwich om.

Op in kear hearde se fan har hofdames oer in ridder, dy't op 'e merk stie to

[p. 160]

spyljen. Dy hie sa'n frjemd ferske. ‘Rop dy ridder hjir ris, dan wol ik dat ek ris hearre’. Hy kaem en blaesde it ferske. ‘Ik moat dat fluitsje mar fan jo keapje’, sei se. Dat woe er net, mar hy skonk it har.

Fuortdêrnei joech de kening wer in great feest. De wyn streamde al to ryklik en de kening wie hielendal oerdwealsk. Sûnt er syn suster formoarde hie, wie it noch slimmer wurden mei syn útspattingen. Doe't it feest yn folle gong wie, kaem de âlde keningin yn 'e seal, mei it fluitsje, en dy giet dêr oan 'e kant sitten to blazen. En doe wie it:

O moeder, moeder mijn!
Mijn doodsbeen moet uw speeltuig zijn
Ik had de koningsbloem gevonden -
Maar mijn broeder sloeg mij dodelijke wonden.

Allegearre dy't dêr wiene, krongen op om it ferske to hearren. Mar doe't se it heard hiene, dripten se ien foar ien ôf, sûnder ôfskie fan 'e kening to nimmen. De kening hie tofolle op hawn om to merken dat syn mem der yn kommen wie, mar doe't er fornaem dat it sa leech om him hinne waerd, seach er yn 't roun en doe foel syn each op syn mem, dy't noch altyd op it fluitsje blaesde. Hy forstie de wurden en hy waerd sa kjel, dat er dea delfoel. De âlde keninginne wie sa forbjustere, dat se wankeljendewei thúskaem en de oare moarns wie se ek dea.