De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

[p. 145]

De Magneetberch

Der wie in kening yn 'e súdlike lannen dy hie altyd in bulte nocht oan farren en hy mocht graech skippen lije. In oarlochsfloat hoegde hy der eigentlik net op nei to hâlden, hwant hy hie sa'n great ryk, dat der net ien wie dy't him oanfoel en sels wie er net foroveringssuchtich. Doch hie er fyftich oarlochsskippen bouwe litten, allegear fan hout fansels, dat wie doedestiids sa, en in hiel great jacht, dêr't er faek mei foer. Soms woe er der hwat fortoan by ha. Dan sweefden dy fyftich oarlochsskippen der allegearre as miggen omhinne, mar hy gong ek wol mei dat greate jacht allinne fuort.

Op in kear dat it moai waer wie, sei er tsjin de kaptein fan it jacht: ‘Wy moatte mar ris út to farren, en slach gâns proviant yn, hwant de reis duorret grif langer as in dei en in moarnsskoft’. De tocht foldyng harren skoan. Se foeren by de kust lâns en hwer't se in haven oandiene, roun it folk út en weau de kening ta. Dêr wie er mear as in bytsje mei forgulde. Doe op in joun, se hiene al fjirtich dagen en fjirtich nachten fearn, se soene al hast wer op hûs oan, dêr krije se in fleanende stoarm op 'e hûd. Alderforskuorrendst, der wie gjin hâlden en kearen oan - it skip stoude foar de wyn ôf.

Mar de nachts om tolf ûre bilune de stoarm. Se seine: ‘Hoe kin dit nou? Net allinne dat it blakstil is, mar der binne ek gjin weagens mear to sjen’. Mar it frjemde wie, se koene it roer omgoaije safolle as se woene, it skip dreau altyd mar ien kant út. It bigoun allinne mar dwers to hingjen, it wie gjin farren gelyk. Se seine: ‘Dit witte wy net!’ De kening wie der ek mei oan en frege de kaptein: ‘Hoe sit dit?’ ‘Ja’, seit dy, ‘dit spul doocht net. As spile der tovenerij mei ûnder!’ Nou, dat leauden se dan ek wol. Se dreauwen al mar troch. Hwer't se wiene koene se net mear bipale, mar dat se fier fan hûs wiene, wisten se wol. En doe't it goed op 'e middei wie, sei de kaptein: ‘Nou is 't ek hwat! Wy binne allegear forlern. Sjogge jo dy heuvel wol, dêr midden yn 'e sé?’ ‘Jawol’, sei de kening, ‘dat is in eilân’. ‘In kwea eilân! Dat is de Magneetberch. Dêr haw ik wol faek fan heard. Dizze oarde wurdt altyd mijd troch de sélju, hwant al hwa't hjir komt dy fart him to pletter. Hwat tichter as jo by de berch komme, hwat hurder de skippen oanlutsen wurde, hwant dêr sit in stof yn dy't se magneet neame. De skippen wurde tobrizele, mei sa'n gong fleane se der tsjinoan. De spikers wurde op 't lêst út 'e planken lutsen’. ‘Is dêr dan gjin forwin op?’ frege de kening. ‘Né’, sei de kaptein. ‘Of ja, der moat al hwat wêze, dat ha 'k heard fan âlde sélju. Der stiet sa'n ruter boppe op 'e berch, en as dy nei ûnderen dondert, dan is men der ôf’. ‘Mar hoe krijt men dy der ôf’, frege de kening wer. ‘Der moat hwat bigroeven wêze op it eilân - as ik it goed ha in pylk en in bôge. Mar fyn dy ris! En hwa komt libben op it eilân? Ik wik it jimme: wy fleane aenst to pletter tsjin dy hege rotsen. It is ien bonke stien út sé wei’.

Allegearre sieten se yn noed en soarch, wylst it skip hwat langer hwat hurder troch 't wetter glied. En op in stuit, dêr fljocht it tsjin 'e rotsen oan en de hiele boel oan flarden. Mei grypt de kening - it skipsfolk bisocht it ek wol, mar dy hiene de gelegenheit net - in swiere planke, dêr't de spikers al út skuord wiene. It is krekt as wolle se der him fan los skuorre, mar hy hâldt him út alle macht beet en hy rêdt it der ôf. Hy dreau mei de planke by de rotsen lâns en oan 'e oare kant fan it eilân, dêr't it flakker wie, waerd er op 'e wâl wipt. Mear dea as libben en heal yn 'e sûs

[p. 146]

bleau er lizzen en mei gauwens wist er fan 'e wrâld neat mear ôf.

Doe dreamde er, dat er op it plak dêr't er lei to sliepen in gat yn 'e groun groef en in koperen bôge mei trije leaden pylken foun. Der waerd him yn 'e dream hjitten om dêrmei by de berch op to klatterjen, mar hy mocht út noch yn net omsjen, noch yn himsels prate. Boppe op 'e berch stie in timpeltsje en boppe yn dat timpeltsje in great koperen hynder en dêr siet in koperen ruter op, sa waerd him meidield. Dy ruter moast hy der ôf sjitte mei ien fan dy pylken. Dan soe dat hynder him tomjitte rûgelje en op it plak to lânne komme dêr't hy nou lei to sliepen. Dêr moast er it hynder bigrave; safolle groun moast hy der op sjen to krijen dat it hielendal bidobbe wie. Dan soe der in koperen man út 'e sé opkomme, dy soe him meinimme yn syn boat. Mar hy moast soargje dat er net in wurd sei, hwant oars gong it him forkeard ôf.

Doe't er wekker wurden wie, bigoun er in gat to graven. En sikerwier, hy foun de koperen bôge mei de trije leaden pylken. Under oan 'e berch koe er neat ûnderskiede, hwant dy wie rûch biwoeksen mei beammen en strewelleguod. Mar doe't er heger kleau, seach er it wol - dêr stiene greate koperen pylders mei in soarte fan timpeltsje der op en boppe yn dat timpeltsje stie it greate koperen hynder mei de koperen ruter der op. Doe't er ornearre, nou kin 'k him rikke, doe skeat er. En fuort mei de earste pylke rekke er de koperen ruter. Dy tûmele foaroer fan 't hynder, trûzele de sé yn en fuort wie er. Mei kaem dat hynder ek fan boppen, lyk op him yn. Hy stoude oan 'e kant; it hynder stuite him foarby - en, krekt sa't er dreamd hie, it bleau lizzen op it sté dêr't hy de nachts slept en dêr't er de pilebôge opgroeven hie. Dêr bigroef er dat koperen hynder.

Ja, en doe wie der neat. Hy eage alle kanten út, mar der kaem gjin boat en gjin koperen man. Dat duorre sa in skoftke, dêr kamen de weagens opsetten, al greater en heger rôllen se oan. Né! - de berch, it eilân sakke stadichoan wei. Mei gauwens moast er opskikke nei boppen ta. Hy klom hwat langer hwat heger, foar it wetter út. Op 't langelêst hie er mar in lyts plakje mear oer.

Hy digere oer de baren en ja, dêr yn 'e fierte seach er ien yn in boatsje. Mei kûgelsfeart kaem er oanroeijen en doe't er oan him ta wie, doe wie de berch amperoan fuort. De man, in koperen man, leit oan, winkt mei de finger en wiist yn 'e boat. Hy giet efteryn sitten, de koperen man skuort oan 'e riemmen en de boat snijt der troch. As er omsjocht is de berch al fuort. De timpel stiet der noch, mar efkes letter is dy ek al yn 'e weagens fordwoun. De koperen man roeide mei geweld; it duorre mar in pear ûren doe seach er fan fierren de kust en justjes letter koe er de kantielen fan syn paleis ûnderskiede.

Hy tocht, sisoa, noch efkes. It gong rjocht op it lân oan. ‘Ik haw myn libben oan jo to tankjen!’ sei er tsjin de fearman. En dêr ynienen dêr sakke de boat! Fearman noch boat hat er wersjoen, och alles wie fan koper. Hy hie to gau praet. Dêr dreau er hinne. Der stie fiersto folle wetter om it ôfdjipje to kinnen. Mei alle earmoed is er by de wâl kommen. De weagens smieten him foar dea op 't strân. Mar doe't er dêr in pear ûren lein hie, kamen der guodden lâns. Dy seine: ‘Sjoch, fordoarje, dêr leit de kening op it strân!’ Doe gewach meitsje. Se hawwe him thúshelle en sa rêdde hy it libben der ôf. En foar dy streken wie it in hiele forromming, dat de Magneetberch fuort wie, hwant dy hie altyd in skrik foar de skippers west.