De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

It sânmantsje

Fier efter de heidefjilden en de greate, tichte bosken libbe in ôfgryslik wrede kening. Om it minste of geringste liet er syn feinten en fammen giselje en as ien fan syn ûnderhearrigen him tsjinprate doarst, liet er him de kop ôfhouwe. Hy hie wûndere machten ta syn foldwaen en as er jouns op syn keamer wie, heech yn 'e toer fan syn kastiel, dan fleagen der greate swarte flearmûzen omhinne, swarte katten sieten to âljen, de deafûgels rôpen út 'e beammen en de wolven bigounen to spoekgûlen tsjin 'e moanne.

Sommigen doarsten der in eed foar ôflizze, dat se de kening as in greate swarte rooffûgel fuortsweven sjoen hiene en dat wiven yn swarte mantels op biezems efter him oan flein wiene. Op in dei wie der samar in tige kreas fanke yn it kastiel, dêr't gjinien fan wist hwer't se wei kaem. Se roun as in wite skym troch de gongen en gjin minske dêr't se in wurd mei wiksele. As de kening fan hûs wie, siet se salang opsluten yn in keamer fan 'e greate toer. It duorre net lang doe seagen de boaden wol dat se swier wie. Der waerd in jonkje berne en in pear dagen letter wie de mem fordwoun, krekt as hie se nea op it kastiel west. Ien fan 'e fammen frege de kening

[p. 137]

hwer't se tahâldde, mar hy seach har allinne mar oan en draeide him om. Deselde jouns wie de tsjinstfaem ek fuort en der rounen twa swarte katten dy't der tofoaren net west hiene.

It lyts jonkje hie forlet fan syn mem en gûlde oan ien tried wei. De kening hie in widze meitsje litten fan kleare goud en sulver, dy wie biklaeid mei de fynste side. De sûchflesse en de rinkelbel wiene ynlein mei edelstiennen, mar it joech neat, it jonkje gûlde nacht en dei om syn mem. De kening rieplachte de kweade geasten dêr't er mei omgong en dy retten him oan om it sânmantsje om ried to freegjen. Op in nacht rôp er it sânmantsje op en dêr wie it, in lyts keardeltsje mei in lang brún burd. Hy siet yn in hiel lyts weintsje, mei twa mûzen der foar, in sniewiten en in roetswartenien. In fjûrread jakje en broek hie er oan en lange wite hoazzen kamen út reade learskes. Op 'e holle hie er in reade puntmûtse en oan in gouden, mei edelstiennen ynleine riem hongen twa pûdtsjes, oan 'e kant fan 'e swarte mûs in swart pûdtsje en oan 'e kant fan 'e wite mûs in witen.

It sânmantsje frege, hwerom't de kening him komme litten hie en hy antwurde, dat it sânmantsje syn soantsje dat dêr yn 'e widze lei sliepe litte moast. It mantsje seach de kening oan en sei: ‘Om wille fan jou bern sil ik it dwaen’. Hy heakke it

[p. 138]

wite pûdtsje fan 'e riem en struide it jonkje in pear sniewite sânkerltsjes yn 'e eachjes. It snokte noch efkes nei en bigoun yn 'e eachjes to wriuwen. It gappe noch in kear en dêr sakken de eachlidden ticht en foel it yn 'e slomme.

It sânmantsje kaem alle jounen krekt op 'e tiid en struide syn sân. Mar it jonkje waerd hwat âlder en trochdat der gjinien wie dy't echt fan him hâldde, bigoun er him sa allinne to fielen. Midden yn 'e nacht waerd er faek wekker en bigoun to gûlen. As de kening dan njonken de widze stie to flokken, seach it jonkje him oan mei syn greate blauwe eagen en gûlde noch lûder. De kening rôp it sânmantsje wer op en sei, hy moast meitsje dat it bern net mear gûlde en hy woe net wer sjen dat it sa gemien nei him lei to loeren. ‘Foar myn part helje jo him alle ljocht út 'e eagen, mar dit moat ôfroun wêze of ik brui him fan 'e toer ôf!’

It sânmantsje hearde de kening oan en sei: ‘Jou winsk is wreed, hurder as ik ea fan in heit heard haw, mar ik sil him forfolje - jo sille der nea gjin lêst wer fan hawwe dat dit bern jo mei syn blauwe eagen oansjocht!’ Hy heakke it swarte pûdtsje fan syn riem en liet hwat swart sân yn syn iene hân rûgelje. ‘Kom tichter by!’ sei er tsjin de kening, ‘en sjoch hoe't jou winsk neikomt’. De kening kaem tichter by en it lytse mantsje blaesde him de swarte sânkerltsjes yn 'e eagen. Op itselde stuit wie de kening blyn en hy hearde de tsjiltsjes fan it weintsje fuortriden. Yn 'e fierte klonk noch de stim fan it sânmantsje: ‘Yn der ivichheit sille jo blyn wêze’. Om him hinne taestend en stoarteljend roun de kening it lûd efternei. De keamersdoar stie iepen en hy foel fan 'e toer to pletter.

Op slach foroaren de hûnderten katten, deafûgels en wolven wer yn de minsken dy't se ienris west hiene. De mem naem har lyts jonkje wer yn 'e earmen. It bern die syn blauwe eagen wiid iepen en it lake foar de earste kear.