De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

De skieppehoeder en de prinses

Op in greate heide wenne in âlde skieppehoeder, dy't mar ien soan hie. Doe't er de ein oankommen fielde, rôp er syn jonge en joech him hwat foar himsels syn libben lang de greatste skatten west hiene: in flymskerp izeren swurd tsjin it ûngedierte yn it fjild en in koperen tabaksdoaze, dy't him hyltyd wer lytse skoftsjes fan nocht en wille jown hie. De jongfeint naem syn heite wurk oer en teach nou dei op dei de wide heide oer. It swurd hie er op 'e side en de glêdde koperen tabaksdoaze siet op in fêst plakje yn 'e bûse.

[p. 89]

Op in kear kaem er op in heidefjild dêr't er noch nea tofoaren west hie. Tsjin 'e joun lei er in fjurke oan, makke syn iten ré en gong op in wite sânbult sitten to fluitspyljen. Ynienen foel der in djip gat yn 'e sânbult en der kamen trije wite wiven út sweven. De skieppehoeder seach der net iens nij fan op en fluite rêstich syn wyske fierder. De wite wiven gongen tichte by de yngong fan 'e hoale yn it sân sitten en seine gjin wurd. Doe't de jongfeint útfluite wie, lake er har freonlik oan en woe witte, oft se tofreden wiene. Se hellen alle trije in sulveren nappe foar 't ljocht en fregen om waerme molke fan in swart skiep. De skieppehoeder molk in swart skiep en se krigen hwer't se om frege hiene. Doe sweefden se de hoale wer yn en dy foel efter har ticht, as hie er der nea west.

Salang as de jongfeint dêr tahâldde, gong er alle jounen op itselde plak sitten to fluitspyljen. Alle kearen kamen de wite wiven to harkjen en namen se waerme molke mei as se wer fuortgongen. De dagen waerden wiken en lang om let kaem foar de skieppehoeder de tiid om wer nei hûs. De lêste joune spile er ûren oan ien tried wei troch en sei dat it de lêste kear west hie, omdat er de oare moarns bitiid ôfstekke moast mei syn keppel, mar hy sei ta oan de wite wiven, hy soe nea forjitte om to fluitspyljen, sadré't er dêr wer op 'e heide tahâldde, en se koene altyd mar komme om waerme molke fan in swart skiep. De wite wiven waerden wei yn 'e hoale en de jongfeint birôlle him yn syn mantel. De oare moarns bitiid swalke er fuort en doe't er noch ien kear omseach, miende er trije wite gestalten op 'e sânheap to sjen.

Op 'e weromreis kaem him in fanke op in wyt hynder tomjitte. Se wie sa moai, dat er hast net iens nei har sjen doarst; se hie sniewite tosken, reade lippen en strieljende blauwe eagen. Mar it aldermoaiste wie har hier. Hwannear't de sinne der op skynde glânzge elk hierke as in gouden triedtsje en hwannear't de wyn der mei boarte, waeide it as in wale om har hinne. Se stapte fan 't hynder en praette in skoftsje mei de jonge skieppehoeder. De faem fortelde him, dat se op it kastiel wenne en dat de skiep dy't er by him hie fan har heit wiene. Sadwaende wist er, dat it de prinses wêze moast, dy't in tiidlang om fierrens forkeard hie. Nei dizze moeting kaem se hast elke dei dat it moai waer wie de heide oer en men koe der wis fan wêze, dat se dan in setsje by him stie to praten.

De skieppehoeder soe it him nea skine litte doare, mar it duorre net mâlle lang, doe hâldde er mei syn hiele hert fan har. It wie mei de prinses al net oars en it like wol, oft har hynder út himsels nei it sté roun dêr't de jongfeint op 'e skiep paste.

Yn 'e djippe swarte bosken oan 'e oare kant de heide wenne in âlde grimmitige tovener. Op in kear seach er de prinses troch de bosk riden en hy foroare himsels yn in kreaze prins. Hy ried har efternei en makke in praetsje. Hy fortelde, hokfoar prins as er wie en sei, dat er noch nea in prinses sjoen hie dy't sa kreas wie as hja. Alles woe er har jaen - se soe yn in great kastiel wenje mei tûzenen tsjinners, en alles om har hinne soe fan goud en sulver wêze. Mar de prinses lake, hwant se joech neat om goud en sulver en se hie de skieppehoeder leaver as de kreaste keningssoan. Doe't de sabeare prins murk dat se der neat foar fielde om mei him to trouwen, foroare er fan lilkens ynienen wer yn 'e ûnsjogge âld tovener. De jongfaem sette har hynder oan, mar it bleau stokstiif stean en foroare yn stien. De tovener naem it stal oan fan in greate rooffûgel. Hy droech de prinses heech de bergen yn en sleat har op yn in tsjustere hoale. Dêr soe se krekt salang bliuwe moatte oant se tawurd joech

[p. 90]

om mei him to trouwen. Yn pleats fan tûzen tsjinners krige se grouwe rotten om op har to passen. De hoale út komme koe se net, hwant de tovener naem ien fan syn hierren en foroare dy yn in fjûrspuijende draek, dy't er foar de yngong sette.

Doe't de prinses net wer thúskaem, liet har heit har oeral sykje. Ek op 'e heide kamen de tsjinners en se fregen de skieppehoeder oft er de prinses faeks sjoen hie. Hy koe fuortdalik net by de skiep wei en djip yn syn hert leaude er, dat se miskien noch wol wer by him komme soe. Mar de dei forroun en de prinses dage net op. Mei syn skiep teach er al mar fierder de heide oer, om to sjen oft se ek earne to finen wie, en sa kaem er ek op it plak dêr't de wite wiven wennen.

Doe't er in stik brea siet to iten, seach er ynienen in goudgiel blomke stean. Sa'n blomke hie er noch nea earder sjoen. De kleur wie fan itselde prachtige goud as it hier fan syn prinses. Hy foel der by op 'e knibbels en bûgde him foaroer om der oan to rûken. Mar hy hie de rook fan it blomke noch net yn 'e noas of hy sonk wei yn in djippe sliep.

Hy dreamde dat er de prinses seach, dy't opsluten siet yn in greate tsjustere hoale en dy't de hannen nei him útstiek. Krekt doe't er har freegje soe, hwer't dy hoale wie, waerd er wekker. Hy lei oer de groun, njonken it gouden blomke, mar dat hie alle bledtsjes tichtteard en der siet gjin rook mear oan.

De oare jounes flijde de skieppehoeder him wer op itselde plakje njonken it blomke del en wachte. It tearde de bledtsjes iepen, en doe't de jongfeint him der oerhinne bûgde en der oan rûkte, foel er fannijs yn 'e sliep. Wer seach er de prinses yn 'e tsjustere hoale en nou sei se tsjin him, dat er fan syn izeren swurd tsien pear roeipinnen smeije moast en dat er syn koperen tabaksdoaze ta soallen útslaen en dy ûnder syn klompen sette moast. Binijd woe de jongfeint freegje, hwer't dat goed foar wie, mar doe waerd er wekker. It blomke wie al wer ticht.

De tredde kear gong it krekt sa, mar nou dreamde er, dat er fan 'e prinses in gouden kaei krige. Hy woe freegje, hwat hy der mei dwaen moast, mar foar't se hwat sizze koe, waerd er wer wekker. It blomke wie útbloeid en fan syn stâltsje op 'e groun fallen. Omdat it makke hie, dat er fan syn prinses dreamde en omdat it krekt deselde kleur hie as har hier, krige er it hoeden fan 'e groun en burch it op yn syn tabaksdoaze.

Moedeleas siet er de oare jounes wer op itselde plak en omdat der nou gjin blomke mear wie, die er de tabaksdoaze iepen om der noch ris nei to sjen. Mar yn pleats fan in lyts blomke lei der in gouden kaei yn 'e doaze. De jongfeint wist nou dat it net samar in dream wie, mar dat er dwaen moast hwat de prinses him hjitten hie. Hy bitroude de skiep ta oan 'e hoede fan in freon en smeide fan syn swurd tsien pear izeren roeipinnen. De tabaksdoaze sloech er ta koperen soallen, dy't er ûnder syn klompen spikere. Sa gau as er dat foarinoar hie gong er wer nei it sté dêr't er it blomke foun hie, mar doe't er dêr kaem wie der neat oars to sjen as heide en sân. Hy wist net hwat er dwaen moast en wylst er sa omroun, kaem er by de wite sânbult dêr't er spile hie foar de wite wiven. Hy wie tige fortrietlik, mar it wie him net forgetten, dat er tasein hie om to fluitspyljen hwannear't er hjir werkaem. It roun nei de joun, en sadré't er de fluit oan 'e lippen sette, foel it djippe gat wer yn it sân en kamen de wite wiven foar it ljocht en gongen by him sitten.

De jongfeint spile, mar yn syn tinzen wie er by de prinses. Ynienen koe er net mear, omdat it moed him fol skeat. De wite wiven fregen hwat der oan skeelde en doe't er it har fortelde, sei de iene: ‘Dou hast goed foar my west - as ik kin, sil ik dy

[p. 91]

helpe!’ Se krige in lyts koperen fluitsje en doe't se der op blaesd hie, kamen alle dieren dy't op 'e heide libben nei har ta. Allinnich de njirre kaem net. Se frege de dieren, oft se ek wisten, hwer't in prinses mei gouden hier opsluten siet, mar gjin beest dat it fortelle koe.

Doe sei it twadde wite wiif: ‘Dou hast goed foar my west - as ik kin, sil ik dy helpe!’ Se blaesde op in sulveren fluitsje en alle fisken dy't yn 'e dobben húsmannen kamen boppe. Allinnich de iel kaem net. Se frege oan 'e fisken, oft se ek wisten hwer't in prinses mei gouden hier opsluten siet, mar gjin fisk dy't it fortelle koe.

Doe sei it tredde wite wiif: ‘Dou hast goed foar ús trijen west, miskien kin ik dy helpe!’ Se blaesde op in gouden fluitsje en alle fûgels út 'e bosken en fan 'e heide saeiden om har hinne del. Allinnich de flearmûs kaem net. Se frege oan 'e fûgels, oft dy ek wisten hwer't in prinses mei gouden hier opsluten siet. Dêrop antwurde de wikel: ‘Doe't ik boppe de bergen stie, haw ik sjoen dat in tovener út de swarte bosk in prinses mei gouden hier opsleat yn in tsjustere hoale’. De wite wiven seine tsjin de beesten, de fisken en de fûgels dat se de jongfeint gjin kwea dwaen mochten en de wikel moast him it paed wize nei it plak dêr't er de prinses fine koe.

De wikel fleach wikeljend foar de jongfeint út en de dieren soargen, dat er neat brek wie; altyd leine der nuten, woartels en beijen njonken him hwannear't er moarns wekker waerd. Op in nacht fielde er, dat in njirre him om syn holle kronkele. Dy sei dat er tabite soe, as de jongfeint net swarde, dat er it sykjen oerjaen en weromgean soe. De jongfeint wegere, mar foardat de njirre tabite koe, waerd er grypt troch in stikelbaerch, dy't him de kop ôf biet.

Op in oare nacht kaem der in greate flearmûs, dy't him op 'e hals sitten gong en dy't woe dat er swarre soe it sykjen om de prinses op to jaen. Oars soe er him deabite. De jongfeint wegere, mar foardat de flearmûs tabite koe, sûze der in rooffûgel del, dy't him mei de kloeren pakte en him fan 'e jongfeint ôf skuorde.

Op in kear dat de jongfeint him wosk yn in dobbe, kaem der út de djipte in iel mei tosken as eidetinen. Dy easke dat de jongfeint swarre soe om net fierder to gean, oars krige de iel him by de skonk en loek him nei de boaijem. De jongfeint wegere, mar foardat de iel tagripe koe, kaem der in ôfgryslik greate snoek omheech sjitten, dy't de iel yn stikken biet.

De jongkeardel reizge al mar fierder. De wikel gong mei, oant se by in djippe, swarte mar kamen. Nou koe de fûgel neat mear foar him dwaen, hwant de hoale lei oan 'e oare kant. De skieppehoeder foun in boat foar de wâl, mar der sieten gjin roeipinnen yn. Hy stiek twa fan de roeipinnen dy't er makke hie yn 'e gatten en se pasten krekt.

Hy roeide de mar op, mar de wyn helle hyltyd mear oan en de weagen waerden al mar heger. It duorre net lang doe brieken de roeipinnen midstwa, hwant de skieppehoeder moast der mei al syn macht op hingje. Hy stiek twa nije yn 'e gatten en roeide fierder. Doe't er oer de mar wie, hie er njoggen pear roeipinnen stikken hoart. Omdat it dielen fan syn heite swurd wiene, stiek er alle heale roeipinnen by de twa hielen dy't er noch oer hie yn 'e bûse.

Geandefoet sette er fierder en nei in skoftsje hearde er in heislik lawaei. De groun bigoun to triljen en to skodzjen en greate stikken stien rôllen oan alle kanten nei ûnderen. Foar him lei in berch en it like wol oft it fjûr der as wetter by del spielde. Yn 'e berch wie in greate hoale en foar de yngong stie in draek. Ut syn noastergatten rôllen weagen fjûr en hy draeide syn trije koppen fan lofts nei rjochts hinne en

[p. 92]

wer. Hy hie eagen as itensboarden en boppe elk each stie in greate forgiftige stikel rjochtrazend oerein.

De jongfeint hie neat oars as syn bleate hannen om tsjin de draek to fjochtsjen en hast sûnder erch taestte er nei it plak dêr't syn heite swurd him altyd op 'e side hinge hie. Mar fan it swurd wiene roeipinnen makke en it plak wie leech. De jongfeint waerd dûm doe't hy der oan tocht dat dit ûndier syn prinses biwekke. Hy stiek de hân yn 'e bûse, pakte der in hânfol heale roeipinnen út en smiet se de draek nei de kop. Se fleagen as kûgels op it munster ôf. Seis stikken brieken him de hoarnen fan 'e kop, seis stikken fleagen him yn 'e eagen en seis stikken fleagen him ta de noastergatten yn.

De draek soe de jongfeint oanfleane, mar dy sprong oan 'e kant en de draek stoartte yn 'e mar en forsûpte. Foar de hoale floeide noch in stream fan fjûr, mar de jongfeint roun der op syn koperen soallen oerhinne oft it kâld sân wie.

Hy roun de hoale yn en de prinses fleach him om 'e hals. De hiele hoale lei bisiedde mei edelstiennen en de jongfeint en de prinses namen safolle mei as se mar hâlde koene. Doe krige er har yn syn earmen op en droech har oer it fjûr nei de kant fan 'e mar. It boat lei der noch en de jongfeint stiek de beide lêste roeipinnen dy't er noch oer hie yn 'e gatten en gong oan 'e riemmen sitten. Se hiene foar de wyn en krekt doe't se oan 'e oare kant fan 'e mar lânnen, wiene de roeipinnen trochsliten.

De jongfeint wie nou ryk en doe't er de prinses by har heit brocht, sloech dy him ridder. Neat stie nou it lok fan 'e prinses en de skieppehoeder mear yn 'e wei. Se trouden en wiene lokkich. Mar alle kearen as de jonge ridder wer oer de heide ried, hâldde er efkes stil op it plak dêr't it gouden blomke stien hie en spile er op syn fluite by de sânbult fan 'e wite wiven. Mar hy hat se nea wersjoen, hwant hy hie nou gjin molke fan in swart skiep mear foar har.