De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

Twa op 't paed ...

Der wenne op 'e heide ris in man dy't net oan spoeken leaude. Op in joune tsjin 'e winter siet er mei in ploech freonen yn in herberch oan 'e taep. Hy soe mar net to let fuort, sei er; it waerd gau skimerich en hy woe noch oer it tsjoenster spaed dwers oer de heide nei hûs. Syn maten warskouwen him dat it de lêste tiid net doogde op 'e heide. De wite wiven wiene warber, der wiene tsjoensters op biezemstokken sjoen en der kamen nije tsjernpaden en forbrânde plakken yn 'e heide, mei de printen fan in bokkepoat der yn. De man lake der om en sei dat er net éarder oan spoekerij leauwe koe as dat er sels sokssahwat meimakke hie.

Hwat efteroan yn 'e jachtweide siet in frjemdling, immen mei lang swart hier en klaeid yn in wide donkere mantel. Doe't de man oan 'e taep syn gleske op 'e kop sette en rislewaesje makke om fuort, kaem de frjemdling him efternei en frege, oft hy der biswier tsjin hie dat er meiroun oer de heide. De man hie der neat op tsjin en antwurde:

‘Twa op 't paed
Jowt selskip en praet’.

Doe't se de heide in eintsje op wiene, kamen se foar in djip gat yn 't paed. It stie fol wetter. De man dy't net oan spoeken leaude naem in oanrin en sprong der linich oerhinne. Hy bleau efkes stean en seach om, hoe't de frjemdling it der ôf bringe soe. Dy pakte syn beide fuotten beet en rekte syn skonken ien foar ien wol fjouwer jellen út. Hy stapte oer it gat en wie wer like lang as tofoaren. De man glimke tsjin de frjemdling: ‘Se seine by ús thús al:

[p. 76]

Lange skonken ûnder 't liif
Is in sleatslattersgeriif’.

Se wiene noch mar in lyts eintsje fierder, doe waerd de loft sa swart as roet. It waerd swier waer en de wjerljocht sloech oan alle kanten om har hinne yn 'e heide. De groun wie wyt fan hagelstiennen sa great as douwe-aeijen en de wyn jage greate pôllen rûchte de loft yn. De man loek de kape djip oer de holle en die syn mantel

[p. 77]

ticht om him hinne. De frjemdling naem syn holle fan 'e skouders, treau him ûnder de mantel en stapte mei de holle ûnder de earm efter him oan. De man dy't net oan spoeken leaude glimke wer: ‘Us heit sei al tsjin my: It is better om de nekke to bûgen as de kop kwyt to reitsjen’. Doe't de bui oerdreaun wie sette de frjemdling de holle wer op 'e romp en panderen se fierder. Op in sânbult brânde in great fjûr en dêr dounsen in mannichte wiven omhinne mei biezems tusken de skonken. Yn 't formidden hong in swarte kôkpot oer it fjûr. Under in yslik gekjirm wâlle swarte reek omheech en der hong in bitende lucht fan brânnend fleis. Towyl de wiven der omhinne sweefden en dounsen, songen se in frjemd, gûlend liet. De man seach de frjemdling oan en sei: ‘Us mem hie wol gelyk: Froulju dy't altyd dounsje en sjonge, litte it fleis forbrânne en hawwe gjin sint yn 'e ponge!’

Wer in eintsje fierder moasten se oer in sompich stik heidefjild. Dêr dwarrelen hûnderten wite wiven yn 'e rounte, mei spoekljochtsjes yn 'e hannen. De frjemdling bleau sa't it like skrutel efter, mar de man sei: ‘It binne mar mistdwarrels; men kin de stjerren der trochhinne sjen’.

Se wiene al hast de heide oer, doe't se oan in djippe gloppe kamen. Se hearden alderearmhertichst skriemen en gûlen, der rammelen ketten en troch dampen dy't nei swevel stonken sloech in bloedreade lôge. De frjemdling joech in forskriklike gjalp en doe't de man him oanseach, bigounen syn eagen as koallen fjûr to brânnen, der woeksen twa puntige hoarnen op syn foarholle en in bokkepoat kaem ûnder syn mantel wei. De man skodholle: ‘Jo moatte jo net sa oerstjûr meitsje, man! Der is ommers neat om bang foar to wêzen. Doch mar krekt as ik en slaen in krúske as jo nuvere dingen miene to sjen en to hearren’. Hy sloech in krúske en de frjemdling fleach mei in wjerljocht en in tongerslach de reade lôge yn.

Doe't de man thúskaem, hie syn frou it iten al op 'e tafel stean. Se frege, oft der noch hwat bisonders bard wie. De man sei: ‘Myn maten yn 'e herberch wiene wer oan 't spoekpraten en ik hie selskip doe't ik oer de heide gong. Ien dy't net botte praetsk wie, mar fan spoeken ha wy neat sjoen of heard’.