De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

Jan yn 'e sek

Der wie in jongkeardel, dy hiet Jan. Hy wie net wiis, hy wie al wiis. Hy wie net great, hy wie net lyts - hy siet rounom sa'n bytsje tuskenyn. En hy wenne yn in papieren hûs. Doe wie der in âld wiif, dat roun dêr wol lâns. Dan hinge er wol ris ta 't glês út en rachte har efternei. Hwat er net yn 'e rekken hie - it wie in hekse. Se sei: ‘Ik krij dy wol ris, myn jonge!’ Mar as er neitiid dat âld wiif kommen seach, dan die er de doarren wol fêst. Op in kear wie se wer yn oantocht en hy skoattele de doar. Doe kaem se foar 't glês en dat klapte er ek ticht. Mar hwer't er net op rekkene hie - it wiif kaem troch de skoarstien yn 'e hûs. De boazem wie net sa wiid, mar trochdat it in hekse wie, koe se der gau troch. Se treau Jan yn 'e sek en sjoude mei him fuort.

Underweis set se efkes de sek del, en dêr is in man oan 't ierappeldollen. Dy komt der by to sjen (de hekse is in eintsje fuortroun) en Jan bigjint to jammerjen. ‘Jonge! Sit dêr ien yn 'e sek?’ freget de man. ‘Ja, lit my der út, ju!’ Nou, dat wol de man wol dwaen. Jan seit: ‘Kin der net in steal lytse ierappels yn?’ Jawol, de man sturt in steal fan dy krieltsjes yn 'e sek en dêr set de hekse wer mei fuort.

Thús hie se al in waskpot fol koaitsjende oalje oer 't fjûr. Se hâldde de sek op 'e kop, mar yn pleats fan Jan-mantsje plúmpten der allegear lytse ierappeltsjes yn 'e oalje. De hekse pûrrazend. Hoe blikstiender koe dat? Of soe er yn ierappels foroare wêze?

Mar doe't se de oare deis by it papieren húske lâns kaem, rachte Jan har wer út. Dy blinderse aep wie der doch noch! Dat in oare kear kaem se stikem en se glûpte yn 'e hûs sûnder dat Jan it fornaem. En hy wer yn 'e sek. Nou, dêr siet er mei, dêr siet er mei! Mar ûnderweis hie se wer hege need, dat se sette de sek wer del. Tichte by wie in fisker mei syn fangst oan 't skiften. Hy goaide de snotterpoasken der út.

[p. 19]

Jan krimmenearde en de fisker hearde dat. ‘Sit der ien yn 'e sek?’ ‘Ja!’ En hy der út. ‘Der moat winliken al wer hwat yn 'e sek’, foun Jan. De fisker sei: ‘Ik ha noch in bringst fan dy snotterpoasken lizzen. Dy dogge wy der yn’. De hekse hie de waskpot mei oalje al wer oer 't fjûr. De sek op 'e kop en rûgelen der net allegear snotterpoasken út! ‘Dat is nou ek duvels! Mar it komt my net wer oer!’

De tredde kear snapt se him wer. Se seit by harsels, sa mâl kin 't net komme, dat ik dy sek wer delset. Diskear hie se de waskpot net oer 't fjûr. Se tocht, as er my wer ûntkomt, bin 'k foar de tredde reis myn oalje kwyt. It kapmes, dêr't se de beammen om hûs mei snoeide, soe se him de kop mei ôfslaen. Mar al hoe't se it bisocht, se koe Jan mar net yn 't forstân krije, hoe't er de holle hwat knap op it blok lizze moast. ‘Sjoch, sa docht er dat! It is de muoite net. Hy fielt der neat fan, myn jonge!’ Mar Jan bigriep it net. Wel, de hekse sil it foardwaen. Se leit it mes njonken it blok. Jan grypt as de blikstiender dat kapmes en jowt har in klap op 'e strôte, dat de heale hals is der ôf. Noch sa'n klap, en dêr rûgelt de kop hinne. Letter sille se dy holle en dy romp wol foun ha. As de duvel se tominsten net meinommen hat.