De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

De wite wolf

Der wie in kening dy hie trije dochters. It wie dêr ien stik fleur en fortier yn 't paleis, hwant de âldste hâldde fan muzyk en bispile alderhanne ynstruminten. De twadde siet fol fan 'e dichtkunst; hja sette har fersen op papier en droech foar út eigen en oarmans wurk. De tredde hie tige forstân fan blomkjen en túntsjen en forsierde de fortrekken mei allegear aparte blommen en planten. Sa libbe dat rêstich en tofreden fuort.

Op in kear moast de kening in reis om utens meitsje. Hy frege syn dochters, dy't him útkonfoaiden: ‘En hwat moat ik nou foar jim meinimme?’ Nou, de iene woe graech sa en sa in trompet hawwe, de twadde in fersebondel fan dy en dy dichter en de tredde in blom dy't se noch net hie. De kening sei: ‘Dy swierrichheit is net sa great’. Yn 'e stêd dêr't er hinnereizge foun er ridlik gau sa'n trompet, en ek sa'n fersebondel, mar hy roun alle blommewinkels en kwekers bylâns, mar in blom dy't syn jongste dochter noch net hie, koe er net fine.

Mismoedich naem er de weromreis oan. Hwat moast er tsjin it fanke sizze. Ja, as se reedlik wie, soe se tajaen moatte, dat se hwat ûnmoogliks frege hie, mar men wit hoe't sokke fammen binne. En fan har hâldde er krekt it aldermeaste. It roun tsjin skimerjoun, doe rieden hy en syn paezje oer in breed boskpaed mei oan wjerskanten hege spjirrebeammen. De kening seach rjocht omheech en doe tocht er by himsels,

[p. 12]

hea hwat skittert dêr doch yn 'e jounssinne? Hy sei tsjin 'e paezje: ‘Dou hast better eagen as ik. Hwat is dat dêr?’ De paezje sei: ‘It liket wol in greate blom dêr boppe yn 'e beam’. ‘Dat is frjemd. Dou kinst goed klimme, net? Klatterje ris yn 'e beam en nim dy blom mei nei ûnderen!’ It earste ein, dêr't gjin tûken wiene, woe 't net bêst klimme, mar doe't er de ûnderste tûke ienkear to pakken hie, wie er samar boppe. De kening seach dat er de hân útstiek nei de blom, mar hy loek him fuortynienen tobek en doe wie it krekt as hearde er praten, mar it wie de paezje syn lûd net. De jongkeardel kaem mei lege hannen wer ûnder. Hy sei: ‘Dêr boppe yn 'e beam sit in hiel great nêst; dy blom stiet der yn, mar der leit in grouwe wolf omhinne. Sniewyt! En dy wolf kin prate! De kening koe dy blom wol krije, sei er, mar dan moast hysels it earste libbene wêzen ha, dat strak de kening thús tomjitte komme sil’. Dêr moast de kening al efkes oer neiprakkesearje. Mar wilens sjocht er wer nei boppen en dy blom blonk sa moai yn 'e sinne, it wie in lust. Hy tocht, dit is hwat aparts! It is leau 'k wol to weagjen, hwant dy âlde koetsier, dy't oars kwalik mear út it sté komme kin, dy komt altyd as earste nei foaren om my it hynder ôf to krijen. Hy mient dat er dêr rjocht op hat. It is ek mar hwat in forfelende âld keardel mei in hiele bulte fiven en seizen. Nou, doe de paezje wer yn 'e beam en diskear keam er mei de blom werom. Woartels en alles siet der oan, dat hy soe wol wer oan 'e gong komme. En sa'n blom hie de kening noch noait sjoen.

En nou moast it ûngelok mar treffe. De âlde koetsier hie de foet forstûke en nou kaem de jongste prinses - se hie de blom út 'e fierte al sjoen - as earste har heit yn 'e mjitte fleanen. De kening syn hiele wille wie bidoarn. Mar de oare deis dêr kaem gjin wite wolf opdaegjen om de prinses to heljen; de deis dêroan ek net en de oare wyks wie er der noch net kommen. De kening hie de tiid hawn en fyn der hwat op, hoe't er dy wolf ôfsâltsje koe. En doe op in moarn dêr wie de wite wolf. De kening hie de wachten al oarder jown: gjinien talitte. Mar och hea, de wolf sprong harren boppe oer de holle hinne. Hy sei tsjin de kening: ‘Jo hawwe my de prinses net brocht!’ ‘Bringe?’ sei de kening, ‘dat hat de paezje der net by sein’. ‘Nou’, sei de wolf, ‘dat sil 't dan wol’. Hy wie nou net sa bjustere brutael en hy seach der ek net sa lilk út. Mar hy sei: ‘Ik kom dan nou om se op to heljen’. ‘Ofspraek is ôfspraek’, sei de kening, ‘al hoe't it my muoit, jo moatte se mar mei hawwe’. En dêr kaem al in kreas jongfrommis oan, prachtich yn 'e klean. Se seach frijhwat skruten, hwant al hoe nuet as hy der út seach - it wie in wolf! De wolf sei: ‘Gean my mar op 'e rêch sitten’. Foardat de oaren it yn 'e rekken hiene wiene se ta it paleis út, en rûts, fuort.

Se fleagen in hiel ein en doe waerd de wite wolf hwat wurch, of hy bearde dat er wurch waerd. Hy sei: ‘Wy sille ús hjir mar efkes deljaen’. Om har hinne stie allegear fris, tierich gers. Doe sei de prinses: ‘Jonge, jonge, hwat wie dit in prachtige weide foar de geiten en de skiep. Se hoegden hjir mar in wykmannich to rinnen, dan wiene se modderfet’. En der kaem noch in hiel skieppe- en geitepraetsje efteroan. Mar doe frege de wolf: ‘Hoe kinstou as prinses sa oer skiep en geiten prate?’ Ja, doe foel de prinses troch de koer - it wie de herderinne fan 'e kening. Doe sei de wolf: ‘Gean my mar wer op 'e rêch sitten! Fan lilkens is myn wurgens oer. Ja, dij sil ik neat dwaen - dou kinst it ek net helpe'. Hy brûsde sa it paleis wer yn. Dêr stie er mei opstrutsen seil foar de kening. Hy sei: ‘Is my dit dwaen, om my sa ôf to sâltsjen? En dat foar in kening!’ De kening hie syn forlechje wol klear: ‘Ik woe ris sjen, hoe snoad as sa'n wolf wie - oft er in prinses en in herderinne wol útinoar koe.

[p. 13]

Mar hjir hawwe jo de echte prinses’. Dat wie ek in tige kreas jongfrommis. Mei har op 'e rêch strûsde de wolf wer fuort.

Hy brocht de prinses yn in moaije blommetún, plôke in tige aparte blom en frege: ‘Witst wol hoe't dizze blom hjit?’ Se neamde him de namme. Dat foel de wolf neat ôf. Se praetten noch efkes oer blommen en planten en doe sei er: ‘Dou bist der aerdich mei op 'e hichte. Hoe komt dat sa?’ Doe forpraette se har: ‘Sjoch, ús heit is túnman by de kening en hy hat my foar en nei in hiele bult forteld’. ‘Dy aeklike kening’, sei de wolf, ‘nou rydt er my wer foar de kroade. Krij my by de earen beet en spring my mar wer op 'e rêch, hwant ik bring dy werom’.

Breinroer stie de wolf foar de kening: ‘En nou warskouje ik jo! Ik lit my net foar de tredde kear forrifelje! En as jo my de prinses net jowe, stiet jo in ramp to wachtsjen. Tink dêr mar om!’ De kening wie der glêd mei oan. Hy seach der freeslik tsjinoan, dat dy wolf der mei syn leave jongste dochter op ôf gean soe, mar hy siet der tusken. De echte prinses moast komme en dat waerd my dêr in ôfskie! It hiele hof kaem der oan to pas. Der waerden safolle triennen skriemd, de einen koene der wol yn sile.

Se stouden fuort, de wolf en de prinses, en se kamen by in berch, dêr siet in doar yn en dêr wenne de wite wolf. It wie in hoale, mar tige by tige yn oarder, krekt as wie 't in minsklike wenning. En doe't de sinne ûndergong sûndere de wolf him ôf yn in herne - hy sei dat er wurch wie en him deljaen woe. Mar efkes letter dêr stiet in kreaze jongkeardel foar de prinses - in prins. Se frege: ‘Hoe komme jo hjir?’ Hy sei: ‘Dat sil 'k dy útlizze’. Nou, sa gau as de prinses syn lûd hearde, wist se dat it de wite wolf wie. Hy fortelde, dat er oan in bitsjoening ûnderwurpen wie. Dêrom wie er oerdei in wolf, mar de sinne wie noch net fan 'e loft of hy hie syn minsklik stal wer. Nou, doe wie de prinses al aerdich op 't skik en seach se der hielendal net mear tsjinoan om mei him to trouwen; foaral net doe't de prins sei: ‘Dou kinst deis wol nei jim folk ta gean, dan bliuw ik hjir en foardat it nacht is, as ik in minske bin, komst wer by my. Mar’, sei er, ‘dou meist út noch yn net fortelle, oan gjinien net, hoe't it der mei my foar stiet’. Dat biloofde de prinses.

In tiid lang gong alles goed. Mar doe't har susters fornamen, dat se fleurich wie en wiis mei de wolf, doe seine se: ‘Wy bigripe it net. Hoe kinstou doch mei sa'n wolf libje!’ De prinses hâldde altyd syn wâl op; dat op in kear koe se it net langer foar har hâlde en fortelde se it geheim. En hoe't dat nou koe, wie de prinses in riedsel, mar doe't se de jouns yn 'e berch kaem, wie de prins fuort en der lei in briefke op 'e tafel. Hy wie ôfreizge, skreau er, omdat se it geheim forret hie. En se hoegde ek net om him to sykjen, hwant se foun him doch net - hy siet nou oan syn bitsjoening fêst.

De prinses wie alhiel oerstjûr. Se gong werom nei har folk; in pear hynders waerden opseale, en sy alles ôfsykje, mar noait koe se oe wite wolf wer fine. Der wie him destiids troch in âld minske - dat wie om sa mar to sizzen in goede fé - forteld, dat allinne in prinses koe him rêdde fan syn bitsjoening. De âld frou hie him krekt sein, hoe't er der mei oan moast. Sadwaende hie er doe mei dy blom, dy't er ek fan har krige hie, yn 'e beam sitten. De âlde hie der goed by sein: ‘Mar in oar mei net witte, hoe't it mei jo stiet, hwant dan is der neat mear dat jo helpt. Jo moatte dan fuort en jo krije de prinses net’. Hjir wist de prinses neat fan, mar se bigriep wol, dat se it raer forbruid hie.

Op in kear dat se in wei lâns ried, siet dêr in dwerch oan 'e kant. Se stapte fuort

[p. 14]

fan it hynder - as men sokke aparte dingen to witten komme woe as hja, dan moast men by datsoarte folk wêze. Dat se lei him de hiele kaert út. De dwerch joech har in nút en wiisde in kant op: ‘As jo dat út geane, komme jo by in glêzen berch. Dêr moatte jo dizze nút tsjinoan smite, dat er iepen springt. Dan komt der in brief út dy nût, dêr kinne jo yn lêze hwat jo to dwaen stiet’.

Se die sa't de dwerch sein hie. Doe't se by de glêzen berch kommen wie en de nút stikken smiten hie, lies se, dat se oer dy berch hinne moast om by it slot to kommen dêr't de wite wolf forkearde.

Mar dy glêzen berch wie sa glêd as sjippe, dêr koe se noait oerhinne komme, de hynstepoaten koene gjin skrep krije. Dêr de jouns, wylst se sit to treuren, dêr komt in âld wyfke oan. Dy freget: ‘Hwat skeelt der oan?’ ‘Ik kin net oer dy berch komme’. ‘O’, seit it âld minske, ‘dat kin hjoed net mear, mar moarntojoun kinne jo der wol oerhinne komme. Sjoch, hjir haw ik in pot mei guod en dat moatte jo ûnder de hoefizers smarre, dan glydt it hynder net út. Mar jo moatte der al om tinke en hâld it hynder goed yn 'e leije, hwant de berch is oan 'e oare kant by plakken tige steil’. Dat die de prinses en se slagge oer de berch. Ja, dêr seach se in hiel great slot stean, allegearre flaggen waeiden der op. Se ried der hinne en frege in paezje, dy't dêr hwat by omstipte: ‘Hwat is hjir to rêdden?’ ‘Witte jo dat net? De prins trout hjoed!’ Oan de âld frou hie se al bigrepen, dat de prins dy't de wite wolf wie yn it slot efter de glêzen berch wenne. Se rint it slot yn en dêr sjocht se de prins. Har prins. Se fleach op him ta, mar hy koe har net, hwant hy wie syn ûnthâld bjuster. Dêrom soe er ek mei in oarenien trouwe.

Se roun der wer út en gong op 'e stoepe sitten to skriemen. En dêr komt wer in âld wyfke by har, miskien itselde wol, mar dan yn in oare klaeijing of gedaente, dat se har net koe. De prinses fortelt har it hoe en het. ‘Dêr wit ik rie foar’, seit it âld minske, ‘hjir ha jo hwat guod; en as nou de prins in beker wyn opdrinke sil, dan moatte jo him dêr hwat fan yn rûgelje’. De prinses naem it pûdtsje mei guod oan en roun der mei it slot yn. De prins hie in beker fol wyn foar him stean, en foardat de oaren it yn 'e kikert hiene, rûgele hja dêr hwat guod yn, dat ek dalik oploste. De prins drinkt it op, en dêr ynienen - dêr komt syn ûnthâld wer. En nou sjocht er fansels, dat de prinses foar him stiet dêr't hy as wite wolf by forkeard hat. Dat de hiele trouwerij gong oer. De oare prinses, syn twadde breid, wie der net iens rouwich om dat it ôfspatte, hwant safolle bistek hie se net op him hawn - har heit hie it trochset.

Mar doe't de prins en de earste prinses bûten dat slot kamen, wie er wer de wite wolf. Lykwols, tsjin 'e joun foroare er wer yn de prins. Der stie in kapelle oan 'e kant fan 'e wei. Hy sei tsjin 'e prinses: ‘Witst hwat wy dogge - wy trouwe, foardat wy wer by jim folk komme’. En doe't se troud wiene, skodde er oer de hiele lea en hy fornaem dat der hwat mei syn fel barde. Lykwols, hy bleau prins. Mar de oare deis, doe't de sinne opkaem, barde der neat. Hy wie de prins fan altiten, krekt as nachts. De bitsjoening wie fan him ôffallen. Hy wie yndertiden bitsjoend troch in kweade fé, dy't it oan 'e stok hawn hie mei syn mem, mar in goede fé hie noch wer safolle makke, dat as er mei de prinses troude dy't hy de blom joech, dan waerd er wer minske. Mar as er mei dy oare prinses troud wie, dan hie it noait wer mei him klear kommen.

Doe reizgen se nei har âlderlik hûs en dêr wiene de kening en de keninginne, de beide susters, en de hiele hofhâlding út 'e skroeven fan blydskip - se hie sa lang fan

[p. 15]

hûs west, dat se hiene it slimste al freesd. Doe't de feesten efter de rêch wiene, binne hy en de prinses nei syn eigen lân reizge. Dêr hawwe se neitiid noch lang kening en keninginne west. Miskien binne se dat hjoed de dei noch wol.