Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 6

§. XXV.
Of de Mahometaanen, uit een beginsel van hun Geloof, meinen, dat het hen geoorlooft is, te schenden hunne Tractaaten, aangegaan met de gene, welke zy Ongeloovigen noemen?

ZIe daar eene zwaare beschuldiging. Dat de Mahometaanen eenen afkeer hebben van de Leere, en zelfs van de persoonen der gener, welke zy^(b) Ongeloovige, of Onbekeerde, noemen; dat hunne laage geboorte, en hunne onbeschaafde opvoeding hen wreed en onverdraaglyk maakt in voorspoed; zulks kan wezen: zy zyn de eenigste niet, die dien aard hebben. Dat hunne zeedekunde, zoo als zy dezelve beleeven, niet zeer stipt is, ten opzigte van hunne Nabuuren, en dat zy niet zeer beschroomt zyn, staatkundig gesprooken, om de goede trouw, in de Tractaaten met de Christenen aangegaan, te breeken, is iets, dat ik niet wil betwisten. Ik geloof, dat zy ten deezen opzigte al zoo scheurziek en al zoo staatzugtig zyn, als veele andere volkeren, welkers beginselen veel zuiverder zyn; dog 't geen ik niet kan gelooven, is, dat de Heer Ricaut, in zyn Ottomannische Keizerryk^(c) alwaar hy ons leerd, dat zy van de trouwloosheid een Geloofspunt maaken, verzeekerd, dat zy voor eenen Zetregel houden, ‘dat zy niet verpligt

(b) 't Woord Mécreans dat hier gebruikt word, is een oud en ondeugend woord; dog 't geen schynt aan te toonen, dat M. D** niet geheel en al onkundig is in de taal der oude Gaulen. Voor het overige is dit 25ste Kapittel, 't geen in 't Origineel slegts 20. regelen beslaat, door den werkzaamen vlyt van M. D** uitgedyt tot zes Bladzyden; en zie hier, 't geene daar in meer word gevonden, als by den Heer Reeland: (1) Eenige geringe aanmerkingen over de laage geboorte, en onbeschaafde opvoeding enz. der Ongeloovigen. (2) Volgd het aangehaalde uit Ricaut, en, behalven dat, ziet men aldaar, hoedanig M. D**, verbaasd over de woorden van die bygebragte plaats, ten eersten om raad gaat by een zeer geleerd man, die 't Boek van den Heer Ricaut met zyne aanmerkingen heeft verrykt. (3) Hoedanig M. D** in 't vervolg om raad gaat by den Alcoran, dat is gezegt by den Alcoran van du Ryer, waar uit hy eene andere aanhaaling heeft getrokken. 4. Hoedanig M. D** stil staat op de aanhaaling. De stoffe ganschelyk opgeheldert zynde, door de aanmerkingen des geleerden mans, welken hy egter niet noemd: Al 't welk luiden die wat ongelooviger zyn, dan ik ben, zoude doen denken, dat M. D** de kennisse van die aanmerkingen niemand, als alleen M.R... heeft dank te weten, zonder welk hy in geen gebreken zoude zyn gebleven, van ons te zeggen, dat de aanmerkingen over Ricaut van Bespier zyn. (5) De trouwloosheid van Ladislaus Koning van Hungarië, bekleedt met omstandigheden, en opgeschikt met een styl, die aantoonen, dat hy, die ze verhaald, een Predikant uit Languedoc is. (6) Tot besluit vier Alexandrynsche veerssen, die 't Grafschrift maaken van Ladislaus.

(c) Iste Boek. 22ste Kapittel. Deeze aangehaalde plaats is gansch en gaar verandert.

[p. t.o. 188]

B. Picart sculp. dir.
dgi-guerdgi albanois qui porte au Bezestein des Foyes de Mouton pour nourrir les Chats.

[p. 189]

zyn, eenige agtinge te hebben voor de Tractaaten en Verbonden, welke zy met de Christenen maaken, nog of zy te regt of ten onregte met dezelve komen te breeken, wanneer zulks met dat oogmerk geschied, om het Ryk daar door te vergrooten, en gevolglyk om hunnen Godsdienst daar door te doen toenemen...... Men moet zig niet verwonderen’, zegt hy een weinig verder, na een groot getal voorbeelden hunner trouwloosheid te hebben aangehaalt, ‘dat de Leerlingen het voorbeeld huns Meesters volgen: Mahomet deedt van gelyken te Mekka, wanneer hy genoodzaakt wierd, om de belegering voor die stad op te breeken.... Hy maakte vreede met de inwoonders, en beloofde hen, dezelve ter goeder trouw te zullen houden: dog, na dat hy zyne kragten weder had verzaamelt, maakte hy zig in den volgenden zoomer daar van meester, terwyl die van binnen gerust leiden te slaapen, en niets minder waren vermoedende, dan het verraad des Profeets. Dog op dat die trouwloosheid niet mogt bezwalken zyne gewaande heiligheid.....stond hy toe aan alle de gene die aan hem geloofden, om, in gevallen van diergelyke natuur, en waarin zy te doen zouden hebben met lieden van eenen anderen Godsdienst, dan den zynen, nooit eenige agtinge te hebben, nog voor de gegeve trouw, nog voor de gedaane beloften, nog voor de gemaakte Tractaaten. Deeze wet word gevonden in het Boek Kitah Hadaïa.... Nooit had men gezien, dat de trouwloosheid en 't verraad waren bevoegt geworden door eene openbaare en door den Godsdienst gewettigde daad, tot 'er tyd toe, dat Mahomet en zyne Profeeten deeze Leere hebben verkondigt.

Verbaast over deeze woorden, heb ik langen tyd gelooft, dat dit in der daad de Leer der Musulmannen was, en dat zy ook dezelve in diervoegen oeffenden; dog zedert dat een zeer geleerd man het Boek van Ricaut heeft verrykt met zyne aanmerkingen, en met zyne verbeeteringen, ben ik van gedagten verandert. Ik heb den Alcoran om raad gevraagt, en in 't Kapittel, waar over 't geschil is, heb ik gansch het tegendeel, van 't geen men den Bedrieger te laste legt, gevonden. ‘Ten opzigte der gener, zegt hy^(a), met welke gy eenen stilstand van wapenen hebt gemaakt, en welke dat gene, 't welk zy met u gesloten hebben, niet hebben gebrooken, niemand often uwen nadeele de hand boven 't hoofd gehouden hebben, zult gy ook nauwkeuriglyk, tot aan het uitgedrukte tydstip toe, houden, 't geen gy hen beloost hebt. God bemind de gene die zyne vrees voor oogen houden’.....en een weinig verder. ‘Zoo de ongeloovigen u van hunne zyde woord houden, in 't geene zy u belooft hebben, zoo houdt van uwe zyde de verbintenissen, waar in gy met hen getreeden zyt.’ Dog het zoude overtollig zyn, om ons verder uit te laaten over eene stoffe, die bereids ganschelyk is opgeheldert door de aanmerkingen van deezen geleerden man^(b). Ik wilde liever stilstaan, zoo den inhoud van dat Boek my zulks toeliet, om te berispen de kwaade trouw der Christenen, en de ergerlyke vreedebreuken, met welke zy hunne jaarboekken hebben bevlekt, niet alleen in de oorlogen die zy tegen malkanderen hebben gevoert, maar ook in die, welke zy op verscheide tyden de Turken hebben aangedaan, en welke niet alle even wettelyk zyn geweest. Wat kan men, by voorbeeld, zeggen van dien Uladislaus Koning van Hungarië in de XVde Eeuw, die, vreede gemaakt hebbende met Amurath, Keizer der Turken, en zig met eede verbonden hebbende, dezelve niet te zullen verbreeken in eenigerlei wyze; zelfs tot zoo verre, dat hy, naar men verzeekerd, tot een waarborg en pandsman daar van eene gewyde Hostie had gegeeven,^(c) de plegtigste en de onschenbaarste verbintenisse, die 'er ter weereld kon worden gevonden, volgens de gronden zynes Godsdiensts; egter eensklaps met zynen Bondgenoot brak, en op aanzoekking van den Paus, en van eenige Christen Vorsten, op hem kwam aanvallen met alle zyne magt, in een tyd, dat denzelven elders de handen vol had? Wat kwam 'er van dat verfoey-

(a) Kapit. IX. Ik bedien my (zegt M. D**) van de overzettinge van du Ryer, een weinig daar in veranderende, ten opzigte van den styl, en niets met allen ten anzien van den zin.

(b) Die de aanmerkingen op het Boek van den Heer Ricault in 't licht heeft gegeven.

(c) Alle de Historie-schryvers zyn 't niet eens wegens deeze omstandigheid: Dog het is zeeker dat Amurath de Hostie eischte; en dat Ladislaus zig door de alderplegtigste reden verbond, om de vreede te zullen houden. Zie Chron. Turc. p. 31.

[p. 190]

lyk verraad anders, als 't geen ook aan Saul en aan Sedekias, vermits dezelve meede 't verbond hadden verbrooken, is overkoomen. De Turksche Vorst, die de heilige Hostie tot waarborg had, en die zig met dat soort van Palladium zeer wel bewaart had gelooft te zyn, trok egter te veld met zoodanige magten, als hy byeen had konnen brengen, en kwam den Eedbreeker voor; dog ziende zig in 't naauw gebragt, en zyne gansche Heirkragt op 't punt van in stukken te zullen worden gehouwen, zegt men, dat hy zyne oogen naar den Hemel sloeg, en in deezer voegen den genen, welken men tot een waarborg van die vreede gekooren had, aanriep^(a): ô Christus, sprak hy, zoo gy een God zyt, gelyk de Christenen uwe Leerlingen zulks verzeekeren, wreek dan ook de meineedigheid uwes Volks, die u aan my gegeeven hebben tot onderpand hunner trouw, en die egter, door eene ongehoorde schendaad, zelfs in uw gezigt, eene vreede verbreeken, die van beide zyden op zulk eene Godsdienstige wyze was gesloten! Van stonden aan, zegt de Geschiedenisse, veranderden de zaaken van gedaante; Amurath met zyne verschrikkelyke Janitsers schepten moed: Uladislaus wierd te rug gedreeven, van zyn paard afgeworpen, en met duizend pylen doorschooten: En wel haast na hem de Cardinaal Juliano, zyn Alberoni, en eersten raadsman tot die meineedigheid.^(b) De overwinning was gedenkwaardig voor de Turken; dog beklaaglyk voor de Christenheid tot op deezen huidigen dag. Daar wierd een Grafschrift op den Koning van Hungarië gemaakt, waar van ik u hier de Overzettinge wel wil geven:

Toen ik op snooden raad my had te veel verlaaten,

Verloor 'k op eenen dag myn Volk en ook myn Staaten;

Dat Vorsten leeren dan, uit myne dood en rouw,
Te breeken nooit hun woord, of hun gegeve trouw.

(a) De Heer Reeland haald aan Leunclavii Pand. Histor. Turc. Lib. I. §. 116.

(b) De Historie zegt, dat, hebbende zig gebergt in een bosch, met eenige vlugtelingen by zig, hy van dezelve met een dolk wierd doorstooten, als zynde den eersten Auteur van hunne rampen. Chron. Turc. Tom. I. pag, m. 514. Ed. Wech. 1584.