Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 6

§. XVII.
Van het Paradys van Mahomet, en van de Opperste Gelukzaligheid, volgens 't gevoelen der Mahometaanen.

^(a) (ZIe hier de kittelagtige plaats van de Godgeleerdheid des valschen Profeets. Men beschuldigd hem, dat hy een Paradys heeft gesmeedt, dat gansch vleeschelyk is, gansch vervult met vermaaken der zinnen, met wellustige Hoven, met aangenaame rivieren, met verrukkende groene vertrekken, en even zoodanig, als onze Romans de hunne beschryven. Voeg hier by de beschouwing, de verkeering, en de genieting der aldervolmaaktste en der alderstreelendste schoonheden, enkel en alleen voor hen geschaapen, en welkers jeugd nimmermeer verouderd. Dit is, zegt men, den waaren gelukkigen staat des Paradys der Mahometaanen; en zy kennen 'er geenen anderen.)

Dit zyn de getuigen die hen daar over beschuldigen: Thomas de Jesus in zyn boek van de Bekeering der Heidenen^(b); Richard le Moine in zyne Wederlegging van den Mahometaanschen Godsdienst^(c); Pieter, Abt van Clugny, in zyn Uittreksel des Mahometaandoms^(d), door hem uitgegeven voor aan 't Hoofd van den Alcoran; Hieronimus de Savanarola in zyne Verklaaringen over de secte van Mahomet; en eindlyk aan wien heeft men dit deuntje niet al voorgezongen?

Den eersten zegt, ‘dat Mahomet, een nieuwen Cerinthus, het hoogste geluk heeft gestelt in lichaamlyke wellusten. Den anderen, dat den Alcoran, en de geheele Mahometaansche secte, alleen op dat punt uitkomen, te weten, op de wellust, en op^(e) (de vermaaken des buiks:) Den derden, dat, in plaats van ons af te beelden het Paradys door het gezelschap der Engelen en der welgelukzalige zielen, door de beschouwinge van God en deszelfs volmaaktheden, en door de genieting van dat hoogste goed, 't geen geen ooge gezien, geene oore gehoort, en nooit in eenes menschen herte is opgekoomen; hy ons in tegendeel het zelve heeft afgemaalt, geheel zoodanig als vleesch en bloed, en zelfs het aldergeringste van vleesch en bloed, dat hadden konnen begeeren: Eindlyk zegt den laatsten met uitdrukkelyke woorden, dat Mahomet niets dan aardsche zaaken begrypende, en geen denkbeeld hebbende van de waare gelukzaligheid, ons, na dit leeven, niets anders beloofd als eene dierlyke wellust, die geene betrekkinge heeft dan op het vleesch en op den buik, en die, op zyn best genomen, niets anders kan uitleveren, dan eene beestelyke gelukzaligheid.’ Dit is 't geen men ons alle dag voorzegt in alle byeenkomsten en zamenspraaken, in alle boekken die in 't licht komen, en byna in alle Predikatiën^(f) (van onze jon-

(a) D'Heer Reeland had deeze byzonderheid verkort; dog M. D** heeft alhier willen toonen, dat hy aangenaame beschryvingen weet te maaken.

(b) Boek X. Bladz. 644.

(c) Bladz. 147.

(d) Bladz. 4. 't Was die vermaarde Abt van Clugny die den Alcoran door Robbert de Retz deed vertaalen in de XIIde Eeuw; dog die Vertaaling is niet gedrukt geweest voor in het jaar 1550. te Zurich, door toedoen van Bibliander.

(e) Deeze uitdrukkinge doedt zien de fynheid van den Overzetter.

(f) Een byvoegsel van den Overzetter, te kennen gevende, dat hy in alles origineel wil zyn; zonderling in den styl, en in den draai, in zyne navorschingen, en in zyne aanmerkingen, in zyn jok en in zyn ernst. Verstaande zig op Liedjes zoo als men zal zien. Wel wie konde dan beeter dan hy deeze fraaye verzaameling maaken, welke hy zoo zeer aanraad te onderneemen? Voegen wy daar by, dat zoo het gemeen regt doedt aan zyne Digtkunde...... dog ik had byna de Schilderkunst vergeeten: M. D** is 'er een meester in, en men verzeekerd dat hy alle zyne Parochianen heeft uitgeschildert

[p. 175]

ge Predikanten, wanneer zy beezig zyn om aan te toonen de heiligheid des Christendoms, en de gelukzaligheid des Paradys. De Liederen zelfs, welke men in groot getal in Vrankryk maakt, en waar van men de beste en zeedigste moeste byeen verzaamelen, al was 't nergens anders om, dan om in verlegentheid te brengen de aanbidders van Anacreon, wiens Liergezangen daar niet eens by te pas komen, hebben meede het Paradys van Mahomet belachelyk gemaakt,^(a) en voorgestelt op eene wyze, welke my zeer geestig voorkomt.)

't Is egter eene waarheid, dat Mahomet alle die spotternyen verdiend.^(b) (En al was 'er anders niet in zynen Alcoran, dan die geduurige vuiligheden nopende de vermaaken der zinnen, welke hy eene plaats durfd geven in het Paradys, als op den troon, welke hen zeer wel past; zulks zoude genoeg zyn om hem aan ons veragtelyk te maaken. Men ziet, dat hy zig bedient heeft van de lugtstreek en de hette van Arabië, om zig in te dringen in de genegentheden en gunsten zyner Land genooten,^(c) die byna niet anders kennende, dan deze soorten van vermaaken, zig daar door met lust lieten wegsleepen. 't Is uit dien zelven oorsprong, dat hy aan zyne navolgers heeft toegestaan de Veelwyvery, de Egtscheiding, en zelfs 't genot der slaaven welke iemand bezit, eveneens als of eene vrouwe niet genoeg was tot ons behoef^(d) (gelukkig zelfs die 'er geene noodig heeft!) Want wat verstandig mensch zal niet schaamrood worden met de eerste Christenen,^(e) over deeze toegelaate vermaaken, zelfs dan, wanneer dezelve zeer maatiglyk worden gebruikt. Vermits dezelve aan de eene zyde ons gemeen zyn met de aldergeringste dieren, en dat ze, aan de andere zyde, niets doen tot de volmaaktheid van ons wezen, en ons veeltyds afwenden van het geene het zelve zoude konnen volmaaken? Niet, dat ik eenigermaaten den huwelyken staat zoude willen veragten; dat verhoede God! zelfs geloof ik, dat denzelven voor het meerengedeelte des menschelyken geslagts noodzaaklyk, en eerlyk voor alle is; maar ik wilde wel, dat alle menschen waren gelyk die Wysgeer,^(f) die zelfs daar in vond eene der aldergrootste onvolmaaktheden onzer Natuur, eene waaragtige slaverny, een geduurig wargaaren voor de waare wysheid, tot zoo verre, dat hy, gevraagt zynde, of hy zig nog van 't huwelyk bediende? Zeer verstandig antwoordde: Dat 'er bereids al ettelyke jaaren verloopen waren, dat hy dien raazenden en geweldaadigen meester was ontvlugt, welkers keetenen hy verblydt was, niet meer te moeten draagen. Derhalven verdienen Mahomet en zyne Navolgers eene zeer scherpe berispinge, wegens dat zy het hoogste geluk voor een groot gedeelte hebben gestelt in de voldoening van deeze schandelyke begeertens, en dit alleen moet deezen Godsdienst verdagt en

(a) Ik zal alleen dit bybrengen tot een staaltje:

Uit reedenen van staat is van de Ottomannen,
Door Mahomet, 't gebruik van Bacchus nat verbannen.
Want bad hy hen de vogt des Wynstoks toegestaan;
Met dertig Wyven beurt om beurt te bed te gaan;

Ei, beste maat,

Geef eens goên raad;

Wat bad voor 't leeven

Hier na gebleeven?

(b) Van dit alles is 'er niets te vinden in het Origineel. Men vind daar alleenlyk eenige aanmerkingen tegen het kwaad gewrogt der vermaaken van de zinnen. Men begint den Heer Reeland niet weder te zien, als op deeze plaats; Dog hebben ook de Christenen enz.

(c) Dit is 't, dat de alderernstigste en de alderonzydigste Historie-schryvers hebben opgemerkt: Ineredihile est, zegt een van hen, quo ardore apud eos in Venerem uterque solvitur sexus. Ammian. Marcell. Lib. XIV. Cap. 4.

(d) Zie daar eene uitroepinge, regt op haare plaatse. Dezelve past egter zeer wel aan eenen Kerkelyken, die een Wyf heeft.

(e) Zie de Octavius van Minut. Felix. Cap. 31. Casto sermone, corpore castiore, plerique inviolati corporis virginitate perpetuâ fruuntur potius, quàm gloriantur; tantum denique abest incesti cupido, ut nonnullis rubori sit etiam pudica conjunctio.

(f) Sophocles: hy was een Poëet, en wel een groot Poëet; dog ik noem hem een Wysgeer, om dat hy al zoo wys als van een sneedigen geest was. (De Heer Reeland spreekt van Socrates, en niet van Sophocles: M. D** heeft zeer wel gedaan met den Heer Reeland te verbeeteren. De plaats van Cicero, alwaar deeze byzonderheid gevonden word, spreekt van Sophocles; dog ter zelver tyd moest hy overgezet hebben den Poëet Sophocles, overmits hy zederd meer dan twee-duizend jaaren onder den naam van Poëet bekend is. Even als men zoude zeggen M. D** den Poëet, M. D** den Schilder, in plaats van M. D** den Predikant, doedt zig uitlachen.)

[p. 176]

zelfs afschouwelyk maaken aan alle verstandige menschen.)

Dog, hebben ook de Christenen deeze beschuldiging niet al te verre getrokken? Zy hebben beweert, dat Mahomet in het Paradys geene andere gelukzaligheid erkende, dan eene Gelukzaligheid der zinnen, en die zelfs beestagtig was. Dit is valsch, zegt de Heer Reeland: En hy beweerd, dat den Bedrieger zorgvuldiglyk onderscheid heeft gemaakt, tusschen de waardigheid der ziele en die des lichaams: Dat hy in der daad, om zyne Arabiërs te trekken tot het aanbidden van een eenigen God, en tot zyne andere zet-regulen, hen op hun zwakst heeft aangetast, dat is te zeggen, op de genegentheid tot vermaaken, wel te verstaan egter, dat de ziel, als 't voornaamste gedeelte van ons zelven, ook zoude hebben haar vermaak, veel grooter zynde dan dat van het lichaam. De Cardinaal de Cusa^(a), schoon een groot vyand der Mahometaanen, doedt hen dit regt, zeggende: Dat de overmaat^(b) der gelukzaligheid zal bestaan, volgens hun gevoelen, en volgens dat van Mahomet zelf, in het beschouwen van het aangezigte Gods: Dat dit zal wezen de grootste aller wellusten, en dat dezelve hen zal doen vergeeten alle de andere wellusten des Paradys, en onder andere die, welke ons met de beesten gemeen zyn. Men kan de Arabische woorden leezen in de Aantekeningen op de Mengelstoffen van Pocock^(c) welke deeze woorden van Mahomet nog aanhaald: ‘'t Is den alderlaagsten trap, waar op de inwoonderen des Paradys konnen zyn, dat zy vrouwen, goederen, hoven, slaaven, en vermaakelyke rytuigen bezitten, geduurende eene reize van duizend jaaren, welke zy aldaar moeten doorbrengen; en in tegendeel den alderhoogsten trap van glorie, die 'er in den Hemel is, is naby God te zyn, en deszelfs aangezigt te aanschouwen 's avonds en 's morgens.’ Het is dan valsch, dat de Mahometaanen stellen, dat de aldergrootste wellusten des Paradys bestaan in het bezit en in het genot van lichaamlyke zaaken.

Het is van gelyken valsch, dat alle de Mahometaanen in den Hemel toelaaten de aardsche vermaaken, waar van wy hebben gesprooken; veele onder hen verstaan het zelve als by gelykenisse gesprooken, en op eene geestelyke wyze, ten naasten by gelyk wy begrypen de toekomende vreugden, onder 't zinnebeeld van een feest, van eene maaltyd, van eene gastery, van den nieuwen wyn, van eene Stad die haare fondamenten heeft, haare muuren, en haare poorten van goud, van Diamanten en van kostelyke steenen. ‘Alle deeze vermaaken der zinnen van het Paradys van Mahomet, zegt een geleerd man^(d), worden voor zuiver leenspreukig gehouden, onder de verstandigste Mahometaanen, en alleen maar zoodanig gestelt om te gemoet te komen aan de zwakheid van het menschelyk begrip, even als alle die plaatsen onzer Heilige Schriftuur, alwaar men noodzaaklyk zynen toevlugt moet nemen tot denzelven regel: En zulks is zoo waaragtig, voegd hy 'er by, dat, hebbende geschreeven aan den Ambassadeur van Marocco over eenen zeer vermaaklyken Hof, welken ik vergeleek met dien van het Paradys, kreeg ik tot antwoord een soort van berispinge, waar in hy my vertoonde, dat het Paradys eene zoodanige plaats was, waar by niets in de weereld konde werden vergeleeken, en eindlyk zoodanig, dat het oog dat niet had gezien, het oor niets diergelyks had gehoort, en dat de gelykenis daar van zig nooit aan 's menschen geest had vertoont.

Voeg by dit alles 't getuignis van den Heer d'Herbelot in zyne Oostersche Bibliotheek, alwaar hy, na gezegt te hebben, dat de Mahometaanen de waare gelukzaligheid stellen in de gemeenschap van God; en de hemelsche Blydschap in de genietinge van 't licht zynes aanschyns, de eenige zaak, naar hun zeggen, die 't Paradys uitmaakt, overal waar dezelve is; en hy voegd daar by deeze aanmerkens waardige woorden: Het is dan onwaaragtig, dat de Mahometaanen geene andere gelukzaligheid in het toekomend Leeven erkennen, dan de genietinge van lichaamlyke wel-

(a) In zynen geziften Alcoran Bladz. 87.

(b) Deeze woorden zyn uit den Alcoran zelf, en het schynt dat M. D** die bybrengt, als waren dezelve die van den Cardinaal de Cusa.

(c) Ad portam Mosis.

(d) Hyde in zyne aanmerkingen over den Kerkdienst der Turken Bladz. 21.

[p. 177]

lusten, zoo als eenige van de gene, die derzelver Godsdienst hebben te keer gegaan, hen deswegen beschuldigen.

De reedelyke Ziel, zegt daarenboven een Arabisch Auteur, in het uittreksel hunner spreuken, welke ons zyn nagelaaten door Echellensis^(a); de reedelyke Ziel, die deeze volmaaktheden heeft gesmaakt, te weten, de Wysheid, de Maatigheid, de Kloekmoedigheid en de Geregtigheid, zal niet zoo haast het lichaam, dat haar bond, hebben afgelegt, of zy zal in zig zelven gevoelen een oneindig vermaak, en eene onmeetelyke blydschap, en zy zal worden als een van die Engelen, die 't naast aan de Godheid komen: Invoegen dat, na dat zy min of meer van deeze volmaaktheden heeft bezeeten, zy zig ook nader of verder zal bevinden van God zelf, die de oorspronkelyke waarheid en volmaaktheid is. Dog wanneer in tegendeel die Ziel is bevlekt geweest met ondeugden, aangekant tegen deeze deugden, zal zy strengelyk in de Hel worden gepynigt, naar maate van haare ongebondentheden.^(b) Men ziet ligtelyk uit al deeze bygebragte plaatsen, dat zoo Mahomet zig zomtyds op eene plompe wyze mag hebben uítgedrukt, even gelyk Homerus, hy egter sneedige Uitleggers heeft gehad, die de zaaken grootelyks verzagt hebben; want eenige van die hebben het vermaak der zinnen verschooven tot in 't laagste vertrek des Paradys, en andere hebben het zelve geheel en al daar uit verbannen. 't Zelve is aan Plato overkoomen; want na dat hy, myns bedunkens, weinig als een Wysgeer, in zyn Gemeene-best had gesprooken, zoo over de Gemeenschap van Wyven, om den minne-nyd te vermyden, als over de Belooningen, welke men aan de doorlugtige mannen in de staatkunde en in den oorlog, uit hoofde hunner gedaane diensten, behoorde toe te leggen, te weten 't bezit en de omhelzingen van jonge lieden de schoonste en welgemaaktste des lands,^(c) hen gelykenende, of hen niet gelykenende; heeft hy egter Navolgers gehad, die zoo beleefd zyn geweest, dat zy dat alles hebben willen doen doorgaan voor leenspreukig.^(d) Zoo 't my egter alhier geoorloofd is, myne gedagten te uitten, zonder de schimmen van mynen Auteur^(e) te verstooren, dunkt my dat het beeter was, alle die ongebonde leenspreuken te laaten vaaren, welke dog niets anders uitwerken, dan de driften der jonge luiden gaande te maaken, zonder hen te geven den waaren sleutel des raadsels. Ik wil hier meede zeggen, dat het kwaad van diergelyke leenspreuken zeeker gaat, en dat het goed, 't geen 'er in steekt, bezwaarlyk te ontdekken, en by gevolg zeer onzeeker is: Want, my aangaande, ik beken, dat ik al zoo weinig het fyne deezer Leenspreuken des Alcorans verstaa, als dat der Leenspreuken van Homerus of van Plato. En waarom dog die Leenspreuken gebruikt in de alderschandelykste vermaaken, en waar over wy ons, zelfs in deeze weereld, behoorden te schaamen? Men brengt daar op by eenige plaatsen uit het Nieuw Testament, en wel inzonderheid uit de openbaaringe, alwaar 't geluk der zalige zielen gansch figuurlyker wyze is afgeschildert: Ik beken zulks: Dog is daar wel eene eenige gedagte, eene eenige afbeeldinge, of een enkel woord, dat aanstootelyk is voor het gehoor, niet alleen van kuissche ooren, maar zelfs van eenen Engel? Zegt den Heillgen Paulus niet uitdrukkelyk, dat God al dat vleeschelyk is zal^(f) vernietigen? En Jesus-Christus, dat wy in den Hemel zullen zyn ten deezen opzigte als Geesten, en waaragtige Engelen?^(g)

Wil men voor 't overige deeze stoffe van de ongebonde Leenspreuken in den grond verhandelt zien, behoefd men slegts na te zien de^(h) Verhandeling over de Iliaden van Homerus, 't geen mogelyk het beste boek in de Poësie en Litteratuur is, dat ooit in 't ligt is gekomen.

(a) Synopsis propos. Sapient. Philosoph. Arabum. p. 75.

(b) De Heer Reeland zou hier zig zelven niet meer kennen, zelfs niet tot aan het eind des Kapittels toe: Maar het was ook reedelyk, dat hy plaats maakte voor zynen Vertaaler.

(c) Dit is rammelery: en gelyk het niet noodig is, dat men zig alhier doe verstaan, was 't veel beeter maar kort stil gezweegen.

(d) Zie Aulus Gellius Lib. XVIII. 2. Zoo den Vertaaler zig had verwaardigt, om de aanteekening van Gronovius over deeze plaats van Aulus Gellius te leezen, hy zou aldaar die van Plato hebben gevonden, welke Aulus Gellius in 't oog heeft gehad. Hy zou aldaar gevonden hebben eenen gansch verschillenden zin van den genen, welken men hem alhier opgeeft.

(e) Den Heer Reeland.

(f) Wanneer hy zegt, dat God den Buik en de Spyze te niete zal doen. 1 Corinth. VI. en XV.

(g) Zie het XXIIste Kapittel van Mattheus.

(h) Die Verhandeling is van den Abt Terrasson, die nooit zoude hebben verwagt, dat hy aangehaalt zoude zyn geweest, op het stuk van 't Mahometaandom.