Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 6

[p. 100]

^(a) Verhandeling over den Alcoran.

DIe by de Mahometaanen den Alcoran noemd, zegt even zoo veel als die by de Christenen van de Bybel spreekt. Beide die woorden beteekenen op gelyke wyze het^(b) Boek by uitnementheid. Den Alcoran heeft ook den naam gekreegen van Alforcan, 't welk Onderscheid wil zeggen, vermits hy het waare van het valsche scheidt, en 't geene regt is, van het geen zulks niet is; of liever in den zelven zin, als de Jooden het woord van Perek of Pirka gebruiken, om daar door te beteekenen een gedeelte der Heilige Schriftuur. Wyders draagt hy nog dennaam van Kitah, dat is gezegt het Boek; en van Al-Moshaf; het Stuk of het Werk by uitnementheid: En dees naam is aan den Alcoran gegeven door^(c) Abu-Becre, welke, na men zegt, alle de verstrooide bladeren des Alcorans byeen vergaderde, en dezelve tot een Deel van een boek zamenvoegde: Eindlyk noemd men hem ook nog Al-Dhikr en Tanzil. Al-Dhikr wil zeggen Vertoog of Aanmaaninge;^(d) Tanzil, iets dat uit den Hemel is nedergedaalt: Waarom ook de Musulmannen met goude letteren op den band hunner Alcorans dit navolgende schryven: ‘Dat niemand, 't en zy hy rein is, de stoutheid hebbe om dit boek aan te raaken. Dees Alcoran is eene gifte uit den Hemel nedergedaalt, en afgezonden van wegen den Koning der Eeuwen’. Dat deeze naamen, aan den Alcoran gegeeven, bynaamen zyn, volstrektelyk gelykenende naar die van ons, wanneer wy van de Bybel spreeken, is eene zaak, waar aan niemand twyfeld; en naar alle waarschynelykheid zouden de Mahometaanen een diergelyk verhaar konnen geeven, nopende onze Heilige Schriftuur, en onze algemeene denkbeelden en aanmerkingen konnen afschryven, eveneens gelyk wy de hunne afschryven. Ik had byna vergeeten de toenaamen van 't Edele Woord (Kelam-Scherif) en van het Dierbaar Boek (Ketab-Asiz) welke de Musulmannen, spreekende van hunnen Alcoran, doorgaans in den mond hebben. 't Is d'Herbelot, die zulks zegt, en die 'er by voegd, dat als wanneer de Musulmansche Schryvers eene plaats uit dit boek aanhaalen, zulks alleen geschied door met een groot teeken, of met eenen rooden letter, te schryven, God zegt.

Den Alcoran is verdeelt in honderd en veertien Kapittelen, die geenszins alle

(a) Den grond deezer Verhandeling is byna doorgaans gehaalt uit het voorafgaande Vertoog van den Heer Sale over den Alcoran, en uit de Biblioth. Orient. van den Heer d'Herbelot.

(b) Alcoran beteekend eigentlyk Leezinge. De eerste lettergreep is een woordleedje. Volgens die zelve bettekenis noemen de Jooden de Bybel, Micra, van Cara, Leezen. Het Arabisch woord Coran, is ook afkomstig van het Hebreeuwsche woord. Andere onder de Arabische Leeraaren willen, dat het woord Coran van het tydwoord Caraa, dat verzamelen beteekend, zoude afkomen, en aldus zoude Coran, Verzaamelinge beteekenen, vermits den Alcoran by Kapittelen en by veerzen is gegeven; tegen de meininge der gener, die beweeren dat hy eensklaps is gesmeedt. De Vader Maracci is een der gener die dit gelooven, en men kan zyne redenen zien in het eerste gedeelte van zynen Voorloper, alwaar hy over den Alcoran handeld.

(c) Eersten Kalif na Mahomet.

(d) D'Herbelot in zyne Biblioth. Orient. op 't woord Alcoran.

[p. 101]

van dezelve grootte zyn, zoo als men zulks, by 't openslaan van dat boek, kan zien. Dit is die verdeelinge, volgens welke ieder gedeelte by verscheide Schryvers, die in de Fransche Taal over den Mahometaanschen Godsdienst hebben geschreeven, genaamt word Surate: Dienvolgens is Surate een Arabisch woord in de Fransche taal overgebragt, 't geen by ons overeenkomt met het woord Kapittel: Dog men moest Sura zeggen, welkers meervoudig getal is Sowar. Dit woord beteekend eigentlyk Order of Gevolg, of in order gestelt, van wat zaak het ook mag wezen. Wil men nog iets meerders over deeze stoffe? Het Sura der Arabiërs komt overeen met het Seder der Jooden, die 'er 53. optellen in de verdeeling der vyf Boekken van Moses. Ieder Kapittel des Alcorans heeft zynen byzonderen tytel, die dikwils genomen is, of van een zeeker onderwerp waar over aldaar word gehandelt, of van eene persoon waar van aldaar word gesprooken;^(a) Dog gemeenlyk is de tytel genoomen van het eerste woord, dat eenige opmerkinge waardig heeft gescheenen aan de gene, die 'er de veerzen van hebben byeen verzaamelt, hoe zeer ook het woord, 't geen den naam geeft aan het Kapittel, meenigmaal verre verwydert is van deszelfs begin; ja zelfs hoe zeer het meenigmaal niet als byna aan het einde word gevonden. Dit schynt belachelyk: En egter,^(b) zegt den Engelschen Vertaaler, kan het wezen, dat het veers of de plaats, waar in dat woord gevonden word, geschreeven of geopenbaart is geweest voor de andere, welke het zelve in 't vervolg hebben moeten voorgaan. Midlerwyl is het woord in het bezit gebleeven van den tytel, na dat het Kapittel geschikt was in die order, waar in het nog huiden ten daage is: En het is meede opmerklyk dat, uit hoofde deezer ongelykheid der veerzen, zommige Kapittels verscheidene tytels hebben, 't welk, buiten twyfel, door het onderscheid der hand-en afschriften in dier voegen zal wezen veroorzaakt.

Onder die Kapittels van den Alcoran zyn 'er eenige geopenbaart te Mekka, en andere te Medina, en zulks is in de Tytels der Kapittelen in agt genoomen, zoo als ook in dezelve uitgedrukt worden de naamen dier beide Steeden, wanneer een gedeelte des Kapittels geopenbaart is geweest te Mekka, en een ander gedeelte te Medina. Voorts diend nog te worden opgemerkt, dat ieder veers word gehouden voor een teeken, of liever voor een klein vyvertje van genaade-giften en van Godlyke wonderen; hier om noemen de Arabiërs die veerzen met eene benaaminge, die in 't^(c) Hebreeuwsch en ook in 't Fransch overeenkomt met die van Teeken. Wyders heeft ieder veers gemeenlyk zynen eigen naam, even gelyk het Kapittel waar toe het behoord.

Daar zyn^(d) zeven voornaame uitgaven van den Alcoran, die door de uitleggeren deezes boeks met onderscheid worden aangehaalt. Twee deezer uitgaven zyn gedaan te Medina, de derde te Mekka, de vierde te Cufa, de vyfde te Bosra, de zesde in Syrië, en de zevende word door de bank genaamt de gemeene, of de Vulgate. De eerste deezer uitgaven heeft zes-duizend veerzen, de tweede en de vyfde zes-duizend twee honderd en veertien, de derde 6219. de vierde 6236. de zesde 6226, en de laatste 6225. Egter hebben zy alle, en een ieder in 't byzonder, het getal van 77639. of 99464. woorden: En het zelve getal van 323015. of 33013. letteren. Men is aan de Mahometaansche bygeloovigheid verschuldigt deeze optellinge der letteren, welke de Jooden, niet minder zorgvuldiglyk hebben in agt genoomen, ten opzigte der veerzen, regels, letteren enz. van het Oude Testament; waar in hen de Christenen, al zoo bygeloovig, of ten minsten al zoo beuzelagtig, hebben nagevolgt, in het^(e) optellen der woorden enz. van het Nieuwe Testament. Voor de rest is het bygeloof der Musulmannen tot zoo verre gegaan, dat zy zelfs hebben opgetelt, hoe meenigmaal een en denzelven letter in den Alcoran voorkomt: Zie daar, hoedaanig den buitenspoorigen eerbied eindelyk uitkomt op wisje-wasjes, gelyk den buitenspoo-

(a) Deeze aanmerkinge is zeer noodzaaklyk, vermits ze kan dienen om de eenvoudige Lieden de oogen te openen, als welke zig inbeelden, dat Mahomet, door enkele buitenspoorigheid, de Kapittelen van zynen Alcoran zulke benaamingen heeft gegeven, als namentlyk het Kapittel van de Koe, van den Kemel, van de Vyg, enz.

(b) Sales 3de Verdeeling van zyne voorafgaande Verbandeling enz.

(c) Ayat in 't Arabisch, Ototh in 't Hebreeuwsch.

(d) Of liever zeven afgeschreeve Manuscripten.

(e) Zie de optellingen van Leusden in Compend. N.T.

[p. 102]

rigen yver gemeenlyk uitkomt op Wreedheid.

Dit is 't geen aanbelangd de Verdeelinge des Alcorans in Kapittelen en veerzen: Dog daar is nog eene andere verdeelinge, te weten in zestig gelyke deelen, hebbende ieder nog vier onderdeelen; 't geen al meede eene navolging is naar de Jooden; dog waar op 't, myns bedunkens, onnoodig is te blyven staan.^(a) Elke deezer zestig verdeelingen of gedeeltens, leeveren een soort van kerkdienst uit, welke by verscheide gelegentheden word gedaan, en men vind in de Mosqueen lieden, die eene wedde hebben om dezelve op te zeggen, of om dezelve op te leezen.^(b) Andere willen egter beweeren, dat, deezen Alcoran gewoonlyker verdeelt is in dertig deelen, van welke elk vervolgens op dezelve wyze verdeelt is in vier deelen; 't geen in dier voegen geschied, tot gebruik der gener, die den Alcoran moeten leezen in de groote Mosqueen, en in de daar ontrent staande kapellen, alwaar de Vorsten en de groote Heeren begraaven zyn. Deeze Leezers worden Mocris genaamt; en daar zyn 'er dertig in iedere kapelle: Ieder leest aldaar zyne verdeelinge; en in deezer voegen word den Alcoran eens daags in iedere kapelle uitgeleezen. Deeze Godvrugtige leezingen geschieden, naar men zegt, tot verligtinge der zielen van de gene die in die kapelle begraaven zyn: Dog ik zal daar van, ten opzigte deezer gebeden der Musulmannen voor hunne dooden, niet verder spreeken, maar alleenlyk twee zaaken aanmerken; de eene, dat dit zelve gebruik word in agt genomen te Medina, op het graf van Mahomet; alwaar de Mocris voor hem, even als voor de andere Geloovigen, bidden; de andere, dat de bedieninge deezer Mocris ook bestaat, in te onderwyzen hoedanig den Alcoran moet werden geleezen. Het is bekend, dat elk Kapittel van den Alcoran (uitgezondert egter het 9de Kapit.) aan 't hoofd heeft deeze woorden: In den naame des driemaal barmhertigen Gods. Dit Formulier, by de Musulmannen bekend onder den naam van Bismillah, is als de livrei van hunnen Godsdienst. Het zelve word altoos gevonden in het begin hunner openbaare en byzondere geschriften, en is even zoo goed, als 't Formulier der Jooden, In den naame Gods enz. en dat der Christenen, In den naame des Vaders, des Zoons, en des Heiligen Geests. Kortom, het is zoo goed, als het Kruis, en het Jesus, Maria, waarmeede zeer veele Catholyken nooit nalaaten hunne openbaare handelingen, en zelfs hunne brieven over den koophandel, te beginnen, vooral in Spanje en in Italië. Daar zullen mogelyk wel Christenen zyn, die zeggen zullen, dat ik my wel zorgvuldiglyk ophoude met het verhaal van beuzelingen. Dog men moet weeten, dat in alle Godsdiensten de beuzelingen dikwils tot weezentlyke gebruiken veranderen. Den^(c) Auteur, welken ik aanhaal, is van gedagten, dat Mahomet het Formulier van den Alcoran, met veel meer andere zaaken, van de Magi heeft ontleent; dog 't is genoegzaam bekend, dat voor zoo veel zyn verstand hem heeft toegelaaten, hy uit andere Godsdiensten gerooft heeft al 't geene hy dagt in de zyne te konnen te passe komen. Dit Formulier, met de tytels der Kapittelen en meer andere geringe zaaken, ten minsten die daar voor by de heele fyne Musulmannen worden aangezien, zyn niet slegts den heiligen naasleep van een Geschrift van God ingegeven: Zelfs willen de meeste Leeraaren en Uitleggeren, dat dat alles van God is afgekomen door openbaaringe: En aldus hebben ook de Rabynen gezegt, dat God de punten, de uitspraaken, en de letteren der Heilige Boekken van het Oude Testament had geopenbaart. Ondertusschen zyn de verstandige Musulmannen van gedagten, dat deeze tytelen, het Formulier, en andere diergelyke zaaken, van menschelyke instellinge zyn.

Laat ons by alle deeze geringe opmerkingen nog zeggen, dat 'er in den Alcoran 29 Kapittelen zyn, die met eenen zeekeren letter van 't A.B. beginnen: En gelyk in zaaken van Godsdienst alles, wat maar eenigzins moeylyk of raar is, eene verborgentheit schynt te wezen, zoo hebben 'er de Musulmannen ook eene in die letters gezogt. Dog die gewaande verborgentheid niet hebbende konnen doorgronden, hebben zy 'er zeer diepe geheimen van gemaakt, en eindelyk zyn

(a) D'Herbelot als boven.

(b) Sale als boven.

(c) Sale als boven.

[p. 103]

de geleerdste onder hen daar toe gekoomen, dat zy dezelve verklaart hebben ondoorgrondelyk te zyn voor de menschen, behalven alleen voor den Profeet. Dit niet tegenstaande, den hoogmoed en de nieuwsgierigheid, zoo wel de Fyne als andere menschen bezittende, hebben eenige Leeraaren, ingenomen met iever voor Mahomet, den vryen teugel gegeven aan hunne gissingen, en navolgende den trant en de gelukkige uitvindingen van zeekere Cabalistische Jooden, hebben zy beweert, dat iederen letter besloot, of eenen naam, of eene eigenschap van God, eenige zyner werken, eenige geboden, of eenig Godlyk besluit. En op deeze wyze hebben de letteren, even gelyk de Veerzen, bezit genomen van den tytel van Teekenen, welke, zoo als bereids gezegt is, gegeven is aan de Veerzen des Alcorans.

Ik kan niet nalaaten, van aan den Leezer eenig denkbeeld van 't geheim deezer letteren te geven, waar na hy zelf zeekere toepassingen zal konnen maaken, op het geene door eenige Godgeleerden geleert word, niet alleen in het Joodendom, maar zelfs in 't Christendom. Daar zyn in den Alcoran vyf Kapittelen, beginnende met deeze Letteren A.L.M. waar van eenige drie Arabische woorden maaken, welkers zin is, dat God gunstig of goedgunstig is; en dat hy moet worden gepreezen; of welke, volgens andere Overzetters, beteekenen, aan my en van weegen my: 't welk op God word toegepast. Andere vinden daar in drie andere woorden, welke men aldus overzet:^(a) Ik ben den alwyzen God. Andere wederom vinden daar in Allah (God) Gabriël en Mahomet: men moet in der daad de kragt der verbeeldinge verdubbelen tot deeze laatste uitvindinge: En men heeft ten minsten even zoo veel van nooden tot deeze, welke de hedendaagsche voorstanders der voorbeelden aan de Musulmannen konnen misgunnen, vermits dezelve ten alderuitersten geestig is. A. is den eersten letter, en den aldereenvoudigsten, waar mede het vermogen van te spreeken begint: Dees letter hangt af van het benedenste gedeelte der keele: De L. behoord tot het gehemelte, en baand, als 't ware half den weg voor 't vermogen om te spreeken; dog de M. die een Lip-letter is, is by gevolg daar van het eind. Maar wie ziet nu niet, dat God in deeze drie letteren word gevonden? Aangezien hy het begin, het midden, en het eind aller dingen is; dat wy onze daaden met hem beginnen, met hem daar in voortvaaren, en met hem dezelve moeten eindigen enz. Laat ons by deeze ontdekkingen eene niet minder geestige voegen, en welke mogelyk verstandiger is, hier inne bestaande, dat namentlyk den Schryver, welke deeze Kapittelen onder 't opzigt van Mahomet heeft overgeschreeven, gemeint heeft, drie Hebreeuwsche woorden, beteekenende^(b) Mahomet gebood hem, aan het hoofd te moeten stellen; 't geene zoude konnen doen denken, dat de Schryver een Jood was, en mogelyk aan 't oude gevoelen, eertyds zoo zeer verbreidt, gezag konnen byzetten, namentlyk, dat een Jood en een Monnik Mahomet hadden geholpen in het zamenflansen des Alcorans.

Den Alcoran is geschreeven met eene onnavolglyke keurlykheid, en volgens de^* Taal-uitspraake der Koraïshiten; 't welk egter niet wegneemt, dat men daar in niet meenigmaal uitdrukkingen en woorden vind, die ontleent zyn van andere Arabische Taal-uitspraaken. Ik zal over de reedenen, die Mahomet tot die vermenginge mag hebben gehad, geen vonnis vellen, nog ook, of hy daar in mag hebben gehandelt, even als de Grieken, om zyne vertoogen meer gewigts en meer welluidentheids by te zetten, kiezende uit verscheide Taal-uitspraaken de leevendigste en de kragtigste uitdrukkingen; dan of hy zulks niet heeft gedaan uit eene natuurlyke vadsigheid van geest, die hem van alle werkzaamheid afkeerig maakte, even gelyk eenige ongeleerde Vitters van onzen tyd zulks van Homerus hebben gezegt; zelfs tot zoo verre, dat zy de gewaande vadsigheid deezes Poëets hebben vergeleeken met die van eenen Franschen Digter, die op eene misselyke wyze, den styl van een Heldendigt uit de Taal-uitspraak van Provence, Languedoc en Norman-

(a) Ana allab Alem: En om daar in eene geheime beteekenisse te vinden, moet men zig houden aan den eersten letter des eersten woords, aan den middelsten des tweeden, en aan den laatsten des derden.

(b) Amar Li Mohammet.

* Dialecte.

[p. 104]

dyen enz. zamenstelde, om zyne Veerzen gansch op zyn gemak te konnen maaken. Die de Arabische taal kundig zyn, zullen 't eene toestaan, en 't andere ontkennen, ten opzigte van Mahomet; en ik gedraag my volkomentlyk aan hunne kennisse. Zy belyden eenpaariglyk, dat den Alcoran geen stuk werks is, dat door eenen onagtzaamen en vadsigen Auteur is gemaakt: Want, zeggen ze, schoon denzelven in onrym is geschreeven, zoo is egter dat welluidend' onrym in allen deele zoetvloeyend: Ook kan men niet ontkennen, dat deeze wyze van schryven den Auteur niet moeylyk zoude zyn gevallen; dog zelfs deeze moeylykheid vermeerderd 's werks schoonheid, en zet het onrym de hoogdraaventheid en de cierlykheid der Poëzy by, gemerkt dat de Digtkundige draayen daar in niet komen uit te steeken boven 't onrym: Dit staat men egter toe, dat namentlyk de moeite die men zig geeft, om die draayen uit te vinden, dikwils de oorzaak zyn, dat den zin word afgebrooken en opgeschort; en dat zoodanigen afbreuk eenige duisterheid baardt; dat ook om deeze reedenen Mahomet dikwils is genoodzaakt geworden, om herhaalingen te doen; en dat wanneer Mahomet die heeft verzuimt gehad, hy vervallen is tot duisterheid, zoo als ook zulks geschied is, wanneer hy gedwongen is geweest om al te juist en al te zeer gebonden te zyn. Wat hier ook van zy, de kenders, en vooral de Musulmannen, geeven zeer groote lostuitingen aan den Alcoran. Denzelven is vol van figuurlyke spreekwyzen, die by uitnementheid stout, en naar den smaak van 't Oosten zyn; van zinspreukige uitdrukkingen; en van Profeetische draayen, doorgaans navolgende de boekken des Ouden Testaments, en inzonderheid die der Profeeten. 't Is door die te leezen, dat de natuurlyke gesteldheid van Geest in Mahomet is gaande geworden, en hem heeft overgehaalt om, even gelyk de Profeeten, zig te bedienen van schielyke ophoudingen en opschortingen van den zin, te gelyk met eenen afgebrooken styl: En 't geen klaar doedt zien, zegt men, dat Mahomet in dat werk nog konst nog verstand heeft gespaart, is, dat het hoogdraavend' aldaar ter regter tyd word in agt genomen, en dat het cierlyke daar altoos wel ter snee word geplaatst. Spreekt hy van God, beschryft hy deszelfs eigenschappen; 't geschied met veel majesteit: spreekt hy Godspraaken; 't is met eene verhevendheid, die evenreedig is met deszelfs onderwerp. Eindlyk beweerd men, dat de^(a) Arabiërs zoodanig verrukt zyn over de zoetvloeyende cierlykheden des Alcorans, dat zy poogen, zoo veel zy konnen, deszelfs geest en aard na te volgen, ja zelfs zyne draayen en uitdrukkingen na te aapen. Die zig onder dezelve beroemen van cierlyk te schryven, gebruiken den styl des Alcorans, haalen dien aan, en wyzen daar veelmaals naar toe. Kortom, het is onmogelyk de Arabische Schryvers wel te verstaan, zonder bedreeven te zyn in 't leezen des Alcorans.

By alle deeze voordeelen, welke dat boek by de Musulmannen zoo eerwaardig maaken, komt nog, dat de gene, welke men Sonniten of regtzinnige noemd, beweeren, dat den^(b) Alcoran eeuwig, ongeschaapen, in God zelf bestaanlyk, en het pit en merg der Godlyke besluiten enz. is. Andere vergenoegen zig, met te zeggen, dat den^(c) Alcoran getrokken is geweest uit het boek deezer besluiten van de Scheppinge des weerelds af; dat hy als een onderpand in de Hemelen is weggelegt geweest, van waar hy aan Mahomet is overgelevert enz. Alle zien zy hem eenpaariglyk aan, als een altoos duurend wonderwerk, dat zelfs grooter is, als 't opwekken eenes dooden, overmits den Alcoran een onnavolglyk stuk werks is, boven de kragten van 't menschlyk vernuft; en die in zig besluit de ontwyfelbaare kenteekenen van Godlykheid, welke men kan aantoonen, even als het aanwezen Gods, à priori, dat is te zeggen, nemende de bewysstukken uit het werk zelf. Mahomet willende aantoonen de Godlykheid zyner zendinge, door die van deezen Alcoran, daagde alle gaauwe verstanden van Arabië uit, om iets voort te brengen, 't was dan wat het was, 't geene eenigzins konde zyn van dat gewigt, als een Kapittel deezes boeks, of 't geene met het zelve in cierlykheid konde bestaan. Een eenig Digter, genaamt Labid, had de stoutheid, van, by wyze van uitdaaging, een Gedigt van zyn maaksel

(a) Sale, als boven.

(b) Sale, als boven.

(c) D'Herbelot, als boven.

[p. 105]

aan de deur des Tempels van Mekka te plakken. Mahomet plakte van gelyken daar tegen het tweede Kapittel des Alcorans, en deed daar door van stonden aan verdwynen al het cieraad van een Gedigt, waar tegen geen een ander fraaye geest ooit durfde de pen opvatten; dog naauwlyks had Labid de eerste Veerzen des Kapittels geleezen, of hy stond 'er over verwondert, en bekeerde zig, zeggende, dat zulke hoogdraavende woorden hunne overtuiginge met zig bragten, en niet konden komen, dan van eenen Profeet die van God was ingeblaazen. Dees Labid was in 't vervolg een der alderieverigste voorstanders van Mahomet.

Gelooven wy dan met den^(a) Engelschen Schryver, uit wien ik deeze byzonderheden heb, en welke hy uit de fonteinen zelve heeft geschept, dat de zoetvloeyendheid der uitdrukkingen, dat de konst en besleepenheid des styls, dat de betoovering, om zoo te spreeken, der draayen, buiten gemeen veel hebben toegebragt om de Leere des Alcorans smaaklyk te maaken. Hier door hebben de slotredenen van Mahomet als de oogen konnen verblinden, die slotredenen welke, door hem voorgestelt met de eenvoudigheid des Evangeliums, en ontdaan van eene bedrieglyke^* Welspreekens-konst, buiten twyfel den grootsten weetniet geenszins zouden hebben konnen verrassen. Het zal niet noodig zyn, alhier voorbeelden by te brengen van 't geene de zoetvloeyendheid der spreekwyzen op 's menschen geest kan uitwerken, en van 't geene de welluidendheid der woorden, gevoegt by aangenaame manieren, kan te weege brengen aan eene stemme, die lieffelyk het oor streeld enz. Dit alles maakt de welspreekendheid; en al waar 't schoon, dat deeze welspreekendheid in den mensch niets anders voortbragt als verwondering; was 'er nog wel iets meerders van nooden, om dezelve meestresse der ziel te doen zyn? Hy is verwondert: Dat is 't alles dat de gene verlangen, die zig verheffen^(b) boven andere, door buitengewoone wegen, waar door de opschuddingen worden veroorzaakt.

Al wat in de voorgaande Verhandelingen gezegt is, toond genoegzaam aan 't gebruik en de noodzaakelykheid des Alcorans. het bewerp van Mahomet vereischte eene Wet, die verheevener was in plaats van menschelyke Wetten, en deeze Wet kon niet verheevener zyn, 't en zy men vooronderstelde, dat ze geopenbaart was. Dog het was zoo waarschynlyk, dat dit bewerp 't tegen drie Godsdiensten, toen ter tyd in Arabië de overhand hebbende, niet zoude konnen uithouden, dat hy^(c) besluiten moest, om deeze drie Godsdiensten in een te smelten, om te beeter de gene, die dezelve beleeden, op zyne zyde te trekken. Dat bewerp zal geenszins zoo moeylyk om uit te voeren voorkomen, als men zig wel zoude konnen inbeelden, wanneer men wel agt geest op de naauwe verbintenissen der gener, welke die drie verscheidene Godsdiensten volgden, en dat zy alle te zaamen leevende op die zelve plaatsen, zig onderling hunne leerstukken en hunne dwaalingen mededeelden. Hy maakte een begin met hen te vereenigen, door het geloofstuk dat 'er maar^(d) een God is, en laatende

(a) Sale, als boven.

* Rhetorique.

(b) Eloquentiam, quae admirationem non babet, nullam judico, zegt Cicero Epist. ad Brut.

(c) Zie eene aanhaalinge by Sale, als boven, welke veel betreklykheid heeft op 't geen ik hier zeg.

(d) Niets word meer in den ganschen Alcoran herhaalt, als de Eenigheid Gods en de Eenigheid des Godsdiensts. Vervolgens verzeekerd hy ons, dat, om de wanorders, waar in de menschen zyn vervallen, door af te gaan van de eene en van de andere Eenigheid, te herstellen, God op verscheidene tyden gezonden heeft drie Profeeten, te weeten, Moses, Jesus-Christus, en Mahomet. Het Joodendom dreigd byna niets anders als tydelyke straffen, nog beloofd meer als vleeschelyke zegeningen. Het Christendom, veel verheevener, beloofd aan de Geloovigen geestelyke weldaaden, en dreigd de ongeloovigen met zulke straffen, die evenreedig zyn met de belooningen bewaart voor de Geloovigen. Het Mahometaandom heeft het geestelyke vermengt met het vleeschelyke: met het Joodendom is het vleeschelyk, met het Christendom geestelyk: Dan verheft het zig eens tot zoodanigen hoogte, dat deszelfs geboden in zig besluiten alle de deftigheid van die des Evangeliums: Daar over moet men zig niet verwonderen, vermits dezelve eigentlyk behooren tot het Evangelium, en 'er niets is, dat aan dezelve eenig ongelyk doedt, als alleenlyk, dat ze vermengt zyn met de ongerymdheden en met de dwaalingen, welke Mahomet, naar men voorgeeft, van de Valsche Christenen en van de Valsche Jooden had gekreegen. 't Geen, zegt d'Herbelot in zyne Biblioth. Orient. nopende de zaamenflansinge des Alcorans, 't waarschynelykst is, komt hier op uit, dat verscheide Bisschoppen, Priesters, Monniken, en meer andere gebannen zynde geweest...... in de Woestynen van Arabië en van Egypte, na verscheidene Ketteryen door de Conciliën veroordeelt...... 'er onder geweest zyn, die ondeugend genoeg waren, om aan Mahomet ter hand te stellen eenige afschriften van het Oude en Nieuwe Testament, die niet ter goeder trouw, maar kwalyk opgestelt waren...... Waartoe de Jooden niet weinig kwamen te helpen..... Deeze geeven voor, dat twaalf hunner voornaamste Leeraaren de Auteuren zyn geweest van dit boek, met dat oogmerk, 't welk zy hadden, om de Christenen verleegen te maaken over de Eenigheid van derzelver Godsdienst..... men moet aanmerken, vervolgd hy, dat den Alcoran vol is van de dwaalende gevoelens der Nestoriaanen, der Eutychiaanen enz. Zie ook 't geen de Heer Sale verhaald in eene aanmerkinge over het 16de Kapittel des Alcorans, Zeekerlyk iemand helpt of onderwyst hem, om den Alcoran op te stellen. Men vind ook in het 25ste Kapit. verscheide tegenwerpingen der Arabiërs door Mahomet verhaalt.

[p. 106]

aan de eene behouden hunne meest weezentlyke^(a) gewoontens, met ende benevens een uiterlyke agtinge voor hunnen ouden Wetgeever, en aan de anderen de oeffeninge der^(b) gebooden en der zeeden, met die zelve agtinge voor hem, die ze hen had gegeven.

Men wil dat eene der aldersynste streeken van deezen listigen Profeet, in het staaven zynes nieuwen Godsdiensts, daar in bestaan heeft, dat hy zig zynen Alcoran heeft doen openbaaren in veerzen, gemeenlyk zeer net passende op de gelegentheeden der tyden, en op zyne staatkundige inzigten. Indien dees^(c) Alcoran, geformeert in den Hemel, en vervolgens, als een onderpand weggelegt in een der zeven^(d) Hemelen, die on-

(a) Zie d'Heer de Boulainvilliers in zyn Leeven van Mahomet, over de Besnydenisse, het onderscheid van Vleesch, de Wassingen enz. gewoontens, waar door de Jooden konden worden gevleidt, vermits dezelve uit het Joodendom scheenen te zyn genomen. Dog, behalven dat de Besnydenisse niet alleen eigen is geweest aan de Jooden, en dat dezelve aangezien is geweest als eene noodzaakelyke voorzorge in de beete Landen, om daar door voor te komen zeekere toevallen van ziekte, ongemakken, of onzuiverheid, waartoe de Besnydenisse een kragtdaadig bulpmiddel is; schynt het, dat Mahomet niet anders gedaan heeft, als eene gewoonte in gebruik te houden, welke hy bevestigt vond onder de Arabiërs, Kinderen Abrabams uit Ismaël, als een Godsdienstig gebod, of ten minsten als dienstig tot bewaaringe der gezondheid. Buiten allen twyfel zou Mahomet de Arabische Natie kragt en geweld hebben aangedaan, zoo hy ze gedwongen had, om daar van af te moeten zien. Angaande het verbod van onzuiver vleesch te eeten, geloofd hy, dat dit gebod inzonderheid slaat op de gezondheid des volks. Arabië is geenszins een land, bekwaam om zwynen te kweeken, en vervolgens die dieren, geen goed voedsel hebbende gehad, konden niet anders als schadelyk zyn voor de gezondheid der gener die derzelver vleesch nuttigden. De Melaatsheid waar aan men weet dat de zwynen onderheevig zyn, moet noodzaakelyk tot de menschen overgaan, die in Arabië en in de nabuurige gewesten vatbaarder zyn voor de ziektens, welke men Schurftheid, Melaatsheid enz. noemd, uit oorzaake van den aard van het voedsel, en van de ziltigheid des waters. De Wetgeever, dus vervolgd hy, die die gewoonte door eene Wet gezag heeft bygezet, verbiedende 't vleesch te eeten, dat in den aard kwaad is; heeft daar mede niet anders gedaan, als de gemeene voorzorge te vermeerderen, en dat zelve volk, by 't welk het gebruik en de reeden bereids hadden te weeg gebragt de onthoudinge van een voedsel, dat hen zoo schadelyk kon zyn, door een Godsdienstig middel daar voor te beschutten enz. Aangaande de reinigingen en wassingen, zegt hy, dat dezelve van alle tyden af in de heete Landen in gebruik zyn geweest, en boven al in Arabië; dat de overfelle hitte, en de hoedanigheid der kleederen welke men aldaar genoodzaakt is te draagen, zeer kwalyk geschikt zynde naar die hitte, overmits het linnen en het doek aldaar zeer zeldsaam zyn, men zig gedwongen vind, om dikwils de baden te gebruiken, als zynde het eenigste middel, om het lichaam verkwikking te verschaffen, en 't welk buiten dat overlaaden zoude wezen met stank, zelfs door de uitwaasseminge alleen; al waar 't schoon, dat de ligtigheid des zands en de geweldige winden de menschen, geduuriglyk in 't open veld moetende leeven, niet verscheide maalen op eenen dag kwamen te bedekken enz. Belangende nu het gebod, nopende de voortteelinge, en de veelheid der wyven, 't welke by de Jooden niet als slegts eene toelaatinge schynt te zyn geweest, of, om beeter te zeggen, eene oogluikinge des Wetgeevers, wys ik den Leezer naar deezen zelven Auteur.

(b) Ik zou my wel wagten, van op deeze wyze te spreeken, zoo ik niet wist, dat men allengskens zedert eenigen tyd wederkomt van, ten opzigte van Mahomet, dat onregtvaardig denkbeeld te hebben, 't geen niet als alles kwaads vind in eene onregtzinnige Secte. Vader Simon, die zig eertyds in de bresse stelde, om het Mahometaandom in zeekere zaaken te verdeedigen, zou hedendaags zoo zeer niet te vreezen hebben voor de verwytingen, welke hem den vermaarden Arnaud deed, te weeten, van den Mahometaanschen Godsdienst geblanket te hebben. Zie de 32ste Brief van het 3de Deel der Brieven van Vader Simon. Midlerwyl is het zeeker, dat Mahomet in zynen Godsdienst heeft gebragt gansch uitneemende zaaken, dog welke aangaande hy 't Christendom dank moet weeten; by voorbeeld, behalven het geene de Eenigheid Gods raakt, de liefde en agtinge, welke men hem schuldig is enz. men vind in de Mahometaansche Schryvers zeer heerlyke geboden, aangaande de liefdaadigheid, het wreeken, en het vergeeven der ongelyken enz. Dog het Phariseëndom van verscheide Christen Leeraars is zoodanig, dat het hen verbied iets goeds, hoe 't ook mag wezen, te vinden by eenige hunner tegenstreeveren, dan alleen by de gene, aan welke zy onderdaanigheid hebben gezwooren.

(c) Zie 't geen boven aangemerkt is. Om een waar regtzinnige te zyn, moet men gelooven, dat den Alcoran eeuwig en ongeschaapen is, ja zelfs, dat hy 't wezen Gods is. Dit kon wel eene navolginge zyn van 't denkbeeld, dat ons 't Evangelium opgeest van dat Woord Gods, dat God was, en dat van den beginne by God was, enz. De waare Musulmannen voegen daar by, dat den Alcoran geschreeven is geweest op eene tafel, welke zy noemen de welbewaarde Tafel, en de Tafel der besluiten, vermits al wat 'er geschied is, en geschieden zal, daar op geschreeven of gegraveert is, als onveranderlyke Besluiten der Voorzienigheid.

(d) Het afschrift des Alcorans wierd gedragen door den Engel Gabriël in den laatsten der zeven Hemelen, dat is te zeggen, in den laagsten van alle. Dit geschiedde in de maand Ramadhan, in den nagt des Besluits of der Lastgeving. Zie hier boven. Den Alcoran in het 97ste Kapittel zegt, dat dees nagt meer waard is, als duizend maanden. Zie d'Herbelot Biblioth. Orient. over den oorspronk deezes veers. De nagt des Besluits komt alle jaare weder; dog schoon men niet juist weet, wanneer zy komt, steld men dezelve gemeenlyk in de maand Ramadhan, vermits die een maand van vasten is en van boetvaardigheid, waar door de menschen bereid worden gemaakt, om 's Hemels Genade - gaaven te ontfangen. Dit gevoelen, vervolgd d'Herbelot, neemt niet weg de twyfelinge, en hier om nemen 'er de Musulmannen negen nagten toe, om dien te vieren.

[p. 107]

der 't Firmament zyn; maar alleen veers voor veers aan den Profeet was meedegedeelt,^(a) en na den Profeet aan zyne^(b) Navolgers, op een en dezelve tyd, en eensklaps aan dezelve was ter hand gestelt, had hy, naar alle waarschynelykheid, moeten ondergaan veel tegenspreeken, en de voorneemens van Mahomet zouden wel haast verdweenen zyn geweest, op het onderzoek van eene openbaaringe, waar van alle de stukken zoo afgetornt scheenen. In tegendeel vooronderstelt zynde, dat deeze stukken niet uit den Hemel wierden gezonden, als naar maate dat God dezelve noodig oordeelde, om de Volkeren te bekeeren, of om dezelve te onderrigten, diende zulks om de wysheid van de wegen der Voorzienigheid te regtvaardigen, en om te konnen bestaan tegen de zwaarigheden der ongeloovigen. En voor zoo veel zulks deeze zwaarigheden mogt schynen te billiken, in het betwisten van de eeuwigheid des Alcorans, welke het Mahometaandom aan denzelven toeschryft, dekte men zig daar tegen door het leerstuk van de volslaage predestinatie, volgens welke God van alle eeuwigheid had voorhepaalt de gevallen, die gelegentheid hadden gegeven tot de openbaaringe der stukken waar uit den Alcoran is zaamengestelt.^(c) Zie daar ten naasten by 't geen ons den Engelschen uitgever des Alcorans verhaald. Den Leezer kan van het gewigt zyner reedenen oordeelen: Alleenlyk zoud ik wel wenschen, dat hy my aantoonde, dat Mahomet heeft willen navolgen de wyze der oude Profeeten, die die Profeetiën, waar van wy de verzaamelingen in de Heilige Schriftuur hebben, niet alle na den andere nog op een en denzelven tyd uitspraken; maar dezelve afzonderlyk verkondigden, en, zonder zig eenigzins te bekommeren, om dezelve aan een te schaakelen, die aanplakten en voor getuigen uitspraken op de openbaare plaatsen, en aan de stadspoorte enz. En gelyk, vermits zy altyd spraken uit den naam Gods en van Gods wegen, men zeggen kon, dat hunne Profeetiën uit den Hemel vielen, is het ook waarschynelyk, dat Mahomet zyne inblaazingen heeft willen bewaarheeden door deeze^* leenspreukige uitdrukkinge. De Heidensche Profeeten bedienden zig insgelyks van die zelve wanorder, als die der Jooden; zoo men anders mag zeggen, dat het eene wanorder is, niet aan een te schaakelen zoodanige zaaken, die niet aan een geschaakelt behoeven te worden. Hier toe zal ik geene andere bewyzen bybrengen dan de Profeetiën der Sibyllen. Het is bekend dat die Profeetiën langen tyd by stukken en brokken waren verbreidt, (ten minsten is dit gevoelen het alderwaarschynelykst) dog dat dezelve by vervolg van tyd byeen zyn geraapt te^(d) Roome, en in den Tempel van Jupyn op 't Capitool zyn weggelegt,^(e) als t' eeniger tyd zullende wezen het allervastste

(a) Deeze byeenvoeging des Alcorans veers voor veers, duurde, zoo als bereids gezegt is, 23. jaaren na den anderen; dog inmiddels had Mahomet het genoegen van denzelven eens 's jaars in zyn geheel te mogen zien; zelfs had hy de vertroosting, van denzelven, op het laatste jaar zyns leevens, tweemaal te zien.

(b) Aan zyne Vertrouwelingen, die de geopenbaarde veerzen in zulker voegen opschreeven, als den Apostel dezelve verkondigde. Deeze veerzen voegd men 'er by, waren verward geschreeven op bladeren van Palmboomen, en op stukken van vellen. Abu-Beker, zoo als ik albereids gezegt heb, verzaamelde dezelve alle byeen, en was zelfs genoodzaakt, om zig te bedienen van de geheugnisse der gener, welke met Mahomet gemeenzaam hadden omgegaan, om zyne verzaameling des te volkomener te maaken.

(c) Sale als boven.

* Allegorique.

(d) De oude Romeinen, al zoo zeer ingenomen met het wonderbaarlyke, als andere Volkeren, deeden de verzaamelinge der Profeetiën van de Sibylle aanbieden aan Tarquinius Priscus, of aan Tarquinius Superbus, door eene vrouwe, die, zoo haast ze de somme gelds, welke zy daar voor had geëischt, ontfangen had, terstond verdween.

(e)

Te quoque magna manent regnis penetralia nostris,

zegt Eneas tegen de Sibylla Cumea.

Hic ego namque tuas sortes, arcanaque fata,
Dicta meoe genti ponam, lectosque sacrabo
Alma viros. Foliis tantum ne Carmina manda.

Virg. AEneid. L. VI. vers. [71].

[p. 108]

fondament van den Godsdienst van den Staat, en het kostelyk onderpand van deszelfs noodlot, te gelyk met eenige^(a) andere heilige boekken, waar voor men byna dezelve agtinge had, als voor die der Sibyllen.

Men haald als een der hoogdraavendste plaatsen des Alcorans aan, die van het 11de Kapittel, alwaar God de waateren des Zundvloeds doedt ophouden, spreekende deeze woorden: O Aarde, zwelg uwe waateren in; o Hemelen, houdt uwe plasregenen op: terstond vielen de waateren, 't besluit wierd vervult, de Arke rustte op het gebergte van^(b) Al-Judi: En deeze woorden wierden gehoort: Wee den Godloozen Volke! Deeze plaats is in der daad zeer fraay, en men mag ook wel zeggen dat het Kapittel, waar uit dezelve genoomen is, in 't algemeen zeer treffelyke zaaken behelsd, zoo als meede doen het 3de, 7de, en 13de Kapittelen, men laate staan een groot getal andere. In het 3de vind men zeer heerlyke geboden, nopende de lydzaamheid, de ootmoedigheid, de weldaadigheid, de standvastigheid, tegen de woekker enz. In het 7de vind men deeze geboden, gelykformig aan die van het Christendom, Zyt goedertieren, of-liever, Vergeef zonder moeite, beveel nooit als het geene regtvaardig is, en twist niet met den onweetenden. D'Herbelot voegd by deeze plaats nog by, dat Mahomet, van dezelve nog eene veel breedere verklaaringe ontfing in deeze woorden; Zoek den genen die u jaagt, en geef den genen die u ontneemt (het uwe) Vergeef aan den genen, die u misdoedt, want God wil, dat gy in uwe zielen laat schieten de wortelen zyner aldergrootste volmaaktheden. Deeze uitlegginge (of liever deeze uitbreidinge van een gedeelte des aangehaalden veers) komt geheel en al overeen met de zeedekunde des Evangeliums; en even eens is het gelegen met de Evangelische woorden des 13den Kapittels, besluitende aldus de optellinge van verscheide pligten; Zy, die 't kwaad in goed veranderen (of die 't kwaad met goed vergelden) zullen het Paradys tot belooning hebben enz. Met deeze plaatsen en zeer veele andere, betrekkelyk op de geboden van Jesus-Christus, zou men eene vergelykinge konnen maaken van de Zeedekunde des Alcorans, met die des Evangeliums, gelyk men zulks meer als eens ondernomen heeft van deeze zelve Zeedekunde, met die des Heidendoms. Dog ter gelegentheid van deeze vergelykinge, zou ik wel lust hebben, om hier in 't kort te verhaalen de gene, welke een^(c) hedendaagsch Auteur wel heeft durven opgeven over de gemeene en vleeschelyke denkbeelden der Geloovigen van den eenen en van den anderen Godsdienst, ten aanzien van het Paradys, de Hel, enz; dog ik zal my egter daar van onthouden, ter liefde van eenige eenvoudige zielen, welke men diets gemaakt heeft, dat dien Auteur een vervloekten Ketter is, die onderneemt te zien en te verstaan, 't geen men nog zien nog verstaan moet. Eindigen wy dan liever dit Artikel, met byzonderheden die voor niemand aanstootlyk zyn.

Zou men wel gelooven, na al 't geene is bygebragt, nopende den iever der Musulmannen voor den Alcoran, dat men onder hen zelfs had durven twyfelen over deszelfs volmaaktheid? En egter heeft men dezelve werkelyk in twyfel getrokken. ‘^(d) Verscheiden Leeraaren....... hebben geen zwaarigheid gemaakt van te zeggen, dat 'er boekken konden wezen, die denzelven overtroffen in geleerdheid en in welspreekendheid. Daar zyn 'er zelfs, die 'er in gevonden hebben zoodanige^(e) tegenstrydigheden, en zoo welgegronde twyfelagtigheden, dat zy meinden, dat het niet mogelyk was dezelve te ontknoopen....... Daar word ook verscheidentheid gevonden in de exemplaaren..... Men heeft over het onder-

(a) De veerzen der Nymph Bagoa of der Sibylla Erythraea, handelende van de konst van Waarzeggen door den blixem (als fulgitrarum) de Godspraaken der Martiische Gebroeders (Martii fratres) waar by men nog andere heilige boekken moest voegen, als daar waren die van Tages, de Sacra Aruntia, en andere boekken der Toscaansche Godsdiensts Plegtigheden. enz.

(b) Een Gebergte tusschen Armenië en Mesopotamië.

(c) Den Turkschen Spion 2de Deel 19de Brief.

(d) Zie d'Herbelot als boven.

(e) De Mahometaansche Leeraaren stellen de tegenwerpingen, welke men nopende die tegenstrydigheden maakt, te leur met te zeggen, dat God verscheide dingen geboden heeft, alleen voor eenen zeekeren tyd enz. Daar zyn in den Alcoran drie soorten van plaatsen die afgeschaft zyn: 1. De gene, welke zulks zyn, en uit den letter en uit den zin. 2. De gene, welke zulks zyn, alleen uit den letter, zonder aan den zin te raaken. 3. De gene die zulks zyn, uit den zin, en die den letter daar laaten. Zie d'Heer Sale als boven. Hy verhaald voorbeelden van deeze driederlei soorten van plaatsen.

[p. 109]

scheid derzelver geschreeven.... over de Geboden des Alcorans, van welke de eene door de andere afgeschaft worden....... enz’. Dit alles, benevens den aard deezes boeks, geschikt om te wezen den regel des geloofs der Musulmannen, even als het Oude Testament voor de Jooden, en het Nieuwe Testament voor de Christenen, heeft zulk een groot getal uitleggingen in de Weereld doen komen, benevens zoo meenigvuldige verklaaringen over deezen Alcoran, dat men een groot boek zoude konnen maaken van de tytels alleen....... Behalven dat, is hy zeer uitgebreidt, en^* verbloemender wyze verklaart; ook heeft men uit den Alcoran, even als by ons uit de Bybel, bloemetjes, spreuken enz. uitgetrokken; en men moet niet twyselen, dat men, door lang en sterk uitpluizen en hairklooven over den text deezes boeks, het zelve eindlyk heeft doen zeggen zeer veele zaaken, waar op den Auteur nimmermeer had gedagt. Ik slaa alhier over, de twistreedenen die zig hebben opgedaan tegen de eeuwigheid des Alcorans: Maar ik geloof iets te zullen moeten zeggen van eene Secte, welke van dit boek heeft gemaakt een^(a) bezield weezen, nu een mensch, dan weder een beest zynde. Deeze Secte had tot haar hoofd eenen zeekeren Al-Jahedh. Dog waar op kon deszelfs^(b) gevoelen gegrond zyn; en was daar onder niet verborgen de eene of d'andere Verbloeming? Mogelyk dat men heeft willen zeggen, dat den Alcoran reedelyk of onreedelyk was, naar maate dat denzelven door de Musulmannen wel of kwalyk wierd uitgeleid. De alderregtzinnigste zeggen van gelyken, dat den Alcoran twee aangezigten heeft, 't een van een mensch, en 't ander van een beest: En men verzeekerd, dat zulks niet anders moet worden verstaan, als van den dubbelen zin, waar voor dit boek vatbaar is, namentlyk den letterlyken, en den geestelyken of zeedelyken zin.

Alvoorens over te gaan tot de Belydenis des Mahometaanschen geloofs, welke op deeze korte verhandeling moet volgen, diend te worden aangemerkt, dat de Navolgers van Mahomet hunnen Godsdienst noemen het Eslamdom, of het Islamdom, van het woord Islam, waar door zy beweeren beteikent te worden^(c) de onderwerping of onderdaanigheid des lichaams en der ziele aan den dienst en de geboden Gods. Men kan dit woord overzetten voor^(d) Godsdienst die zalig maakt, of voor staat der Zaligheid. Volgens 't gevoelen der Mahometaanen worden alle menschen in 't Islamdom gebooren; dog de opvoeding, de voorbeelden, de navolging, de verkeerde inzigten enz. wenden hen daar van af. Dit gevoelen is gegrondt op de eenvoudigheid des natuurlyken Godsdiensts, welke ons regelregt opleid tot de Eenigheid van God, en tot den algemeenen regel onzer pligten. Volgens dit beginsel zyn alle de gene, die voor de zendinge Mahomets de Eenigheid Gods gelooft hebben, en de Afgodery gevlooden zyn, voor goede Musulmannen gehouden. God, voegen zy daar nog by, heeft nooit toegelaaten, dat de weereld geheel en al ontbloot was van waare Geloovigen. Van Adam af, tot op Noach toe, zyn 'er Musulmannen geweest; dog ten tyde deezes laatsten waren 'er niet meer als 80. in de weereld. Na 't overlyden van Abraham bleeven 'er maar twee Predikers van 't huis des Patriarchs, te weten Ismaël en Isaac enz. Vergelyk deeze denkbeelden eens met de gene, welke wy hebben van de geduurzaamheid der waare Kerke, geduurende de alderverdorvenste tyden des menschelyken geslagts.

Het Islamdom bestaat uit twee deelen; uit de Iman, dat is te zeggen het eenvoudig geloof, de beschouwing; en uit de Din, dat is gezegt den Godsdienst, of om eigentlyk te spreeken, de oeffeninge der pligten, alleen eigen aan het Mahometaandom, en die der zeedelyke geboden; waar in men Mahometaanen vind,

* Allegorische.

(a) Zie Sale als boven, d'Herbelot als boven.

(b) Laat ons in den rang deezer Jahedhiten niet stellen den Kalif Al Whalid van 't geslagt der Ommiaden, welken alle de vroome Musulmannen houden voor eenen Godloozen en verworpeling, ter zaake van de verwoedheid welke hy tegen den Alcoran betoonde. Men verhaald, dat hy by geval dit boek raadgevraagt hebbende, by 't opslaan deszelfs ten antwoord kreeg: Den Godloozen Afvalligen zal niets als kwaad ontmoeten; waar door Whalid zoodanig wierd getergt, dat hy, hem doorboorende met pylen, ten antwoord gaf, Gy bestraft dan de Afvalligen en de Godloozen, en ik ben die Afvalligen. Wanneer gy ten daage des laatsten Oordeels voor God zult verschynen, zoo zeg tegen hem, Heere 't is de Kalif Whalid, die my aldus heeft gehandelt. Pocok Spec. Hist. Arab. Bladz. 223.

(c) D'Herbelot als boven.

(d) Sale als boven.

[p. 110]

welke daar in, op eene verbaazende wyze, uitmunten; en welke de Geloovigen van onze Gezindheid dwingen, om van hen te zeggen, even eens als de Mahometaanen zulks zeggen van de eerlyke lieden onder de Christenen, 't Is jammer dat zy ongeloovigen zyn. De Godsdienstigheid deezer laatsten buigt niet altoos den nek onder 't jok van eene uiterlyke geregeldheid, en het is hen geoorlooft, om midden in die ongeloovigheid, waar in zy zig, naar onze gedagten, als omringt vinden, zig te verheffen tot de alderverhevenste denkbeelden des Godsdiensts. Ik zal in eene^(a) aanmerkinge twee gedagten, genomen uit twee Mahometaansche Auteuren, verhaalen, besluitende in zig meer waare Geestelykheid, als een groot Getal Godsdienstige boekken, welke by ons tot lekkernyen voor het gemeen volkje verstrekken, te zaamen.

De Mahometaanen gelooven, dat hunnen Godsdienst is, als het zeegel aller openbaaringen, invoegen 'er geene andere na die te wagten is. Deeze openbaaringen zyn aan de menschen gegeven door de Profeeten, welke op verscheidene tyden en plaatsen des weerelds van God ingeblaazen zyn. Dezelve zyn, zeggen zy, begreepen in honderd en vier heilige boekken, van welke 'er tien gegeven zyn geweest aan Adam, vystig aan Seth, dertig aan Edris, dat is Enoch, tien aan Abraham, en de vier laatste, bestaande in de vyf boekken van Moses, de Psalmen, 't Evangelium en den Alcoran, zyn uitgedeelt aan Moses, aan David, aan Jesus-Christus en aan Mahomet, den laatsten der Profeeten, na welken men geenen anderen moet wagten. Maar waar dog zyn de honderd boekken der Profeetiën, die deeze vier verzaamelingen, de eenigste welke wy kennen, zyn voorgegaan, gebleeven? Die zyn verlooren, geeven zy ten antwoord, en wel zoodanig verlooren, dat men zelfs niet het alderminste weet van het gene dezelve hebben behelst. In der daad de Sabeërs beroemen zig verscheide boekken te hebben, gemaakt door de Patriarchen die geleest hebben voor den Zundvloed: Dog in het Christendom kennen wy geene andere gedenkstukken van dien tyd, dan een stuk der Profeetie van Enoch, 't geen men vry mag aanhaalen, vermits het door den Heiligen Judas in zynen Brief is ingelascht. Egter geloofd men, dat het zelve getrokken is uit eene zeekere^* Openbaaringe van Enoch, een boek dat buiten den regel is, dat, naar men zegt, vol was van fabelen, en buiten twysel lang voor de tyden van den Heiligen Judas zaamengestelt, om daar door eenig tytel van gezag te verkrygen.

Wyders beweeren de Mahometaanen, dat de Jooden en de Christenen, in de vyf boekken van Moses, in de Psalmen, en in 't Evangelium verandering hebben gemaakt. Men vind aldaar op eenige plaatsen het woord Gods; dog verandert van gedaante, door de vervalsching welke de eene en de andere over het geheel hebben verspreidt. Den Alcoran beschuldigd inzonderheid de Jooden van groote vervalschingen. Zoo 'er iets is, dat het kwaad gevoelen, 't geen de Mahometaanen op dit artikel van de Jooden en van de Christenen hebben opgevat, kan staaven, zoo zyn 't voorzeeker de fabelen en de gezigten der Rabynen en der valsche Jooden, en de ondeugendheid of guitery van eenige kettersche Secten van de eerste eeuwen des Christendoms. Dog hoe 't daar meede mag wezen, hebben de Mahometaanen van deeze boekken niet als twyfelagtige en onzeekere verzaamelingen. Een Engelsch Reiziger, aangehaalt door den Auteur^(b) welken ik aanhaal, zegt, dat zy niet anders, dan een zeer ondeugend exemplaar hebben van de vyf boekken van Moses. De Heer Reeland, zoo als wy hier na zullen zien, spreekt ons van een Arabisch en Persiaansch Psalmboek, waar by zy gevoegt hebben de gebeden van Moses, van Jonas, en van andere: Dog de Heer d'Her-

(a) 1. De veerzen van eenen Persiaanschen Digter, die in zyne blaakende boetvaardigheid op de navolgende wyze God aanspreekt: Heere, ik hiede u aan vier zaaken, welke in uwe schatten niet worden gevonden, de Nietigheid, de Behoeftigheid, de Zonde en het Berouw. 2. Deeze plaats van eenen anderen Mahometaanschen Schryver: ‘De Kebla, dat is te zeggen het vaste punt der Koningen, is hunne Kroon..... dat der beminnaars van de schoonheid, een weinig aarde enz. dog de Kebla der vroomen is hunne driften te bestryden, het gebed, de liefde Gods, de onafscheidelyke vereeniging met hem, zyne glorie en Godlyke Majesteit enz.

* Apocalypse.

(b) Edouard Terry, aangehaalt door Sale, als boven.

[p. 111]

belot zegt ons, dat het^(a) Zebour der Mahometaanen (aldus noemen zy het boek der Psalmen Davids) niet behelsd dezelve Psalmen die wy hebben; maar alleen eenige uittreksels, vermengt met meer andere zaaken, die geen de alderminste betrekkinge hebben, nog op David, nog op zyne Psalmen. Aangaande het Evangelium, kennen zy niets anders (ten minsten^(b) aldus verzeekerd men zulks) dan het Evangelium, waar van hun Apostel gebruik maakt in den Alcoran, en 't welk men geloofd dat zelve te wezen, dat den naam draagt van den^(c) Heiligen Barnabas, geschreven in 't Arabisch, en gansch en gaar onderscheiden van het onze; maar gansch gelyk, voegd men 'er by, aan die valsche overleveringen, welke Mahomet in 't werk gestelt heeft, ten opzigte van Jesus-Christus enz.

De Mahometaanen kennen ook de Profeeten van het Oude Testament, en zelfs haalen zy dezelve by gelegentheid aan, zonder egter te gelooven dat hunne schriften Goddelyk zyn. Vermits ik alhier van de Profeeten gewag maak, zal 't dienstig zyn, den Leezer te onderrigten, dat zy 'er by^(d) honderd duizenden van dezelve optellen, welke God onder de menschen zoude hebben verwekt. Onder zulk een groot getal Profeeten, zonderen zy 'er 313 af tot Apostelen, geschikt om de menschen weder te doen keeren uit hunne verdorventheid, en onder deeze 313, zes, die gepreedikt hebben zoodani-

(a) D'Herbelot op 't Artikel Zebour.

(b) D'Herhelot als boven, Artikel Engil, dat is te zeggen Evangelium, zegt, dat door dit woord by de Mahometaanen verstaan word het Nieuwe Testament, even als door Torath, 't geen Wet beteikend, by hen verstaan word het Oude Testament. Egter, vervolgd hy, verstaan de Mahometaanen door Engil niet ons Evangelium, maar dat geen, 't welk door Mahomet word aangehaalt in zynen Alcoran. Zy hebben een vooroordeel opgevat tegen het onze, van gedagten zynde, dat het zelve ondeugend en vervalscht is. Wanneer zy eene zeeden-lesse uit de Leere van Jesus-Christus ontleenen, breiden zy die uit, of geven 'er eenen anderen draay aan, om niet te doen schynen, dat zy dezelve aan het Christendom verschuldigt zyn. Dit niet tegenstaande is het waaragtig, dat hedendaags de gene die een weinig beeter onderweezen zyn, als wel door de bank het gemeene volk is, geenszins twyfelen, of ons Evangelium is een en het zelve met dat geen, 't welk ten tyde van Mahomet in weezen was; dog zy zyn egter niet minder vooringenomen tegen de goede trouw der Christenen, nopende dat Artikel. De Mahometaanen beschuldigen de laatsten, van daar uit te hebben geligt al het geen overeenkwam met de leere van Mahomet: Behalven dat, haalen hunne Schryvers plaatsen aan, welke in ons Evangelium niet worden gevonden. Zie d'Herbelot als boven.

(c) Dit Evangelium is in 't Italiaansch met de hand geschreeven, en word gevonden in de Boekkery van den Prins Eugenius. Men meind, dat het vertaalt is uit het Arabisch, omtrent het midden der 15de Eeuw, en 't is, naar men zegt, dat zelve, 't geen de Mahometaanen stellen tegen de vier Evangeliums van 't Christendom. Den Heiligen Barnabas komt aldaar voor, als den Apostel, die den vertrouwling is van Jesus-Christus en van de H. Maagd, een verdeediger van de waardigheid der Besnydenisse enz. Men kan ook aldaar leezen, dat de straffen der Mahometaanen niet eeuwigduurende zullen zyn; dat Jesus-Christus niet anders als slegts een Profeet is geweest; dat hem de Jooden in het Hofken aan den Olyfberg niet hebben gevangen genoomen, en dat hy, door den dienst van vier Engelen, wierd opgeligt; dat Judas in deszelfs plaatse gekruissigt wierd, wyl God hem naar Jesus-Christus dermaaten had doen gelykenen, dat niet alleen de Jooden daar door wierden bedrogen, maar zelfs de Maagd Maria en de Apostelen. Dat egter Jesus-Christus, staande die betoovering, welke duurde tot zyn gewaand lyden toe, verlof kreeg om hen te vertroosten: Wanneer den Heiligen Barnabas de stoutheid had van aan Jesus-Christus te vraagen, Hoe 't kwam, dat God had toegelaaten, dat zyne Moeder en zyne Discipelen bedrogen waren geworden, zelfs tot zoo verre, dat zy gelooft hadden, dat hy eene zoo schandelyke dood gestorven was? Waarop Jesus-Christus geantwoordt zoude hebben: ‘God is al te zuiver dan om de alderminste smette in zyne dienaaren te zien, zonder hen daar over strengelyk te kastyden. De al te groote aanklevinge myns moeders en myner Discipelen was eene uitwerkinge van eene aardsche en verdorve liefde; om hen daar over te kastyden, heeft God hen toegezonden dat verdriet (myne gewaande dood) ten einde, om hen aldus te bewaaren voor de straffe des eeuwigen vuurs. Wat my aangaat, die in deeze weereld zonder zonden heb geleeft (ik ben egter hier over gestraft, dat de menschen my genoemt hebben den Zoone Gods) hy heeft gewilt dat ik in deeze weereld van de menschen veragt zoude zyn, op dat ik in den dag des oordeels niet mogte zyn de veragtinge der Duivelen (ik heb als de schandvlek des menschelyken geslagts geweest, vermits zy) gelooft hebben, dat ik in der daad gekruissigt ben (daar Judas in myne plaatse de dood heeft moeten ondergaan.) Ik zal in dien staat van versmaadinge (veroorzaakt door de verblinding, waar in de menschen zyn) blyven tot de toekomste van Mahomet, Gods Afgezant, en die is 't, die uit die dwaaling zal trekken alle de gene, die getrouw zullen blyven aan de Wet Gods.’ Ik heb dit uittreksel, dat zeer wydloopig in 't Italiaansch Manuscript word gevonden, verkort, en 't geen in de Parentheezen gestelt is, is 'er by gevoegt, om de vertaalinge des te klaarder te maaken. Men geest voor, dat dit Evangelium in 't Italiaansch vertaalt is, tot gebruik der Verloochenden: Dog mogelyk is 'er geen een eenig Nieuwbekeerden door dat zelve Evangelium in het Mahometaansch geloof bevestigt; behalven alleen eenige rampzaaligen, die nooit iets in de Evangeliums der Christenen hebbende geleezen, ook van den Godsdienst, waar in zy gedoopt zyn, niets anders weten als het teeken des Kruisses te maaken, en de Pater noster te bidden.

(d) 124000. of 24000. Zie Sale als boven.

[p. 112]

ge wetten welke by vervolg van tyden beurtelings, de eene na de andere, zyn afgeschaft, tot op die van Mahomet toe, wel te verstaan de laatste buiten gereekent. Deeze van God gezondene Wetgeevers zyn Adam, Noach, Abraham, Moses, Jesus-Christus en Mahomet. Alle de Profeeten worden by hen gereekent bevrydt te zyn geweest van grove dwaalingen en groote zonden, en hoe zeer onderscheiden derzelver wetten en inzettingen ook mogen zyn geweest, hebben zy egter alle op eene en dezelve wyze belydenisse gedaan van het Islamdom.

Nu is 'er niets meer overig, als om een denkbeeld te geeven, hoedanig zig de Musulmannen verklaaren over den Godsdienst en over de Godheid, die beide gereekent zynde als een goed, 't welk noodzaakelyk gemeen is aan alle menschen. Van den Godsdienst gelooven zy, dat denzelven zeer naauw verknogt is met het welwezen van de burgerlyke zaamenleevinge, en dat de eene niet kan bestaan, zonder den anderen. Een hunner^(a) Poëeten noemd den Godsdienst, den staat der onafscheidelyke tweelingen. Een ander voegd 'er by, dat zy beide te gelyk zyn gebooren, en dat de dood des eenen ook verderfelyk is voor de andere. Eindlyk brengt men de woorden by van eenen Turkschen Poëet, welke de noodzaakelykheid des Godsdiensts nog veel uitdrukkelyker bevestigen; zeggende: Bekommer u niet, als of den Staat zoude t' onder gaan, behoudens dat den Godsdienst in weezen blyve. Men kan in tegendeel niet zeggen, Bekommer u niet, als of den Godsdienst zoude t'ondergaan, behoudens dat den Staat blyve. Hunne Leeraars stellen zig van gelyken tegen 't gezag der Reeden. Zy zeggen, dat dezelve buiten staat is, om de dwaalinge te konnen onderscheiden, zonder 't behulp des geloofs; ja zy noemen de Reeden zelve een Dwaalinge: Zyne eigene gevoelens aan te hangen, en zyn eigen verstand te volgen, voegen zy 'er by, is den weg der Godloosheid inslaan enz. 't Geloof, gepaart gaande met goede werken, opend den Geloovigen de poort der heemelsche en aardsche zeegeningen. Kortom, den Godsdienst word vergeleeken met eenen Palmboom, wiens takken zig opwaards, en om zoo te spreeken, hemelwaards verheffen; en God is 's menschen hoogste goed. Dog niet tegenstaande alle deeze treffelyke gevoelens, beweerd men, dat het Mahometaandom vol is van Godisten, of menschen^* die slegts maar alleen gelooven dat 'er een God is, en van zulke^† Godgeleerden, die den weg des Hemels gemakkelyk maaken, die den Godsdienst (dat is te zeggen dien der Musulmannen) vergelyken by eenen grooten weg, waar langs de menschen regelregt tot God gaan; 't geen egter niet belet, dat 'er regts en lings sluippaden zyn, die ook t' hemwaards leiden. Het is genoegzaam te bevroeden, dat den heerschenden Godsdienst altyd de groote weg moet wezen. 't Schynt ook, dat^(b) Mahomet niet tegen de gene is, welke den weg des Hemels gemakkelyk maaken; want, zegt men, hy heeft niet van de zaligheid uitgesloten de gene, die als vroome Lieden beleeven den Godsdienst, waar in zy gebooren zyn; en egter vind men andere plaatsen in dat zelve boek, in welke het Islamdom genaamt word den regten Weg, den eenigen welke te volgen is. Het Islamdom is de regte^(c) lyn, welke Mahomet voor de Musulmannen heeft afgeteekent. Ter regter en ter linker zyde deezer lyn, teekend hy andere; dog ter zelver tyd waarschouwd hy hen, dat dezelve verkeerde wegen zyn, waar over de Duivelen 't bewind hebben.

Daar zyn 'er onder de Mahometaansche Leeraaren, die de Vrygeestigheid nog in hooger top voeren, als de gene, die den weg ten hemel zoo gemakkelyk maaken, zig overgevende, zoo als gezegt word, aan de gevaarlyke Wysgeerte der^‡ Twyfelaars, welke niets zeekers kend, als alleen de twee uiterstens der lyn, dat is te zeggen, het begin van het leeven, en het einde, dat is de dood. Den ganschen Godsdienst van een wys en verstandig man bestaat in niets anders, zeggen zy, als in deeze twee woorden: Dog het schynt my toe, dat aan dit gevoelen wel eene gezonde uitlegginge zoude konnen wor-

(a) D'Herhelot als boven, Bladz. 296.

* Deïsten.

† Latitudinaires.

(b) Zie het 2de Kapit. des Alcorans, en de aanteekeningen van d'Heer Sale enz.

(c) Biblioth. Orient. als boven.

‡ Pyrrhonisme.

[p. 113]

den gegeven. Is 'er in der daad wel iets zeekerder als deeze twee uiterstens? En dezelve te kennen, dat is te zeggen, zig te onderwerpen, en zig te verootmoedigen op het gezigt der droevige gevolgen van 't eene, te volherden in de verwagtinge, ziende de noodzaakelykheid van 't andere, na in deeze weereld geleeft te hebben in eene geduurige onrust; is dit niet den Godsdienst kennen als een wys en verstandig man?

Andere eindelyk schynen met zeer veel deftigheid uit te drukken, het denkbeeld dat zy hebben van de oneindigheid des alderhoogsten Weezens; dog zy verbergen zeer kwaade beginselen. God is overal, zeggen zy, Heere, wy zyn overal by u. Wy zeggen tot ons zelven, mogelyk zal 'er een weg gevonden worden, welke ons elders heen zalleiden; en welken weg zouden wy dog inslaan, die ons niet zoude leiden tot u? Dog alle deeze fraaye woorden besluiten in zig, of Platonische denkbeelden, welke God tot het algemeen beginsel aller weezens maaken; of die der Stoïsche Wysgeeren, die God houden voor de ziele des weerelds; of die der^(a) Holyzoïten, welke de stoffe leeven toeschryven; ofte wel eindelyk die van eenige Joodsche Leeraaren en Navolgers van Aristoteles, welke, staande houdende de mede-eeuwigheid Gods en der stoffe, in deezer voegen, dat 'er in God niet anders zoude zyn als eene eerderheid der Natuure, egter den eenen met de andere vereenigen; want de Mahometaanen, welke men voor Vrygeesten houd, en voor zulke,^* die slegts maar alleen gelooven, dat 'er een God is, leeren, dat God een^(b) Kring is, welke alle zaaken in zig besluit, en dat het hier in is, dat de oneindigheid Gods bestaat. Alle de lynen, alle de verscheidene wegen der Godsdiensten loopen in deezen Kring uit. ('t Was beter gezegt, dat God is het middel-punt deezes Krings, en dat alle de lynen, getrokken wordende van den omtrek deezes Krings, zig vereenigen in 't middel-punt deezes Krings, dat is gezegt, in God.) Zonder nu te willen pleiten voor het gevoelen deezer Mahometaanen, of te onderzoekken of dat gevoelen in der daad een en het zelve is met dat der Godisten en met dat der Spinosisten in Europa, zal ik alleen zeggen, dat zy van de oneindigheid Gods op geene andere wyze spreeken, als de Profeet^(c) David; en mogelyk dat de vergelykinge van den Kring met God in al zoo eenen gezonden zin zoude konnen werden uitgelegt, als de plaats van den Poëet^(d) Aratus is uitgelegt door den Heiligen Paulus.

Dog de Leeraaren der Musulmannen, die naar de meeste juistheid en waardigheid over het eerste voorwerp hunnes Godsdiensts denken, gelooven, dat de menschelyke reeden onder de eeuwige reeden moet buigen, dat alles moet zwigten voor deeze eerste waarheid, wanneer dezelve de beweegreedenen der geloof-waardigheid doedt voor zig heenen gaan: Ook zyn zy overtuigt, dat men alle weereldsche voordeelen voor dezelve vaarwel moet zeggen; en meenigmaalen worden zy door deeze overtuiginge gebragt tot eene volmaakte gerustheid des gemoeds.

Aangaande nu den loop der denkbeelden, welke in den burgerstaat min of meer waardigheid byzetten aan den heerschenden Godsdienst; die is, zoo hier als elders, verscheiden. De^(e) vleyery, 't geweld

(a) Volgens deeze Veerzen van Manilius L. 1. Astron. alwaar hy, na gesprooken te hebben van de wonderbaarlyke order in het geheel-Al, zegt:

Ac mibi tam praesens ratio non ulla videtur,
Quâ pateat mundum divino numine verti,
Atque ipsum esse Deum, nec sorte coîsse magistrâ.

* Deïsten.

(b) D'Herhelot als boven, Bladz. 296.

(c) Psalm 139.

(d) Τοῦ γὰρ ϰαὶ γἐνος εσμεν. - Want wy zyn zyne kinderen, of liever, zyn Geslagt. Act. Kap. 17. vers 28. Zie ook Psalm 104. vers 27-30. Job Kap. 34. vers 14. en elders. Voor de rest kan ik niet nalaaten, alhier te berispen de voorbaarigheid der gener, welke zeekere gevoelens en zeekere uitdrukkingen, als of die godloos waren, veroordeelen, terwyl men al zoo kragtige zaaken in de Heilige Schriftuur vind. Vergelyk, by voorbeeld, het 19de 20ste en 21ste vers van het 3de Kap. van den Preediker, het 7de 8ste en 9de van het 14de Kap. van Job enz. met zommige plaatsen eeniger oude en hedendaagsche Digters. Zou men die Heilige Auteuren wel durven beschuldigen van Vrygeestery? En egter hebben dezelve zig eveneens uitgedrukt als die Digters.

(e) De Arabiërs zeggen, dat de menschen den Godsdienst hunner Vorsten volgen; en de Persiaanen, dat alle de ondeugden, en alle de droomeryen der Prinssen by derzelver onderdaanen doorgaan voor deugden. D'Herbelot als boven, Bladz. 297.

[p. 114]

en de staatkunde, leeren de volkeren te verdraagen de ondeugden en de ongetrouwheid hunner Meesters, en het kan hen, even als ons, gebeuren, om voor eenen tyd gevoelens te omhelzen, welke, zoo haast dezelve ophouden van door 't gezag van den Staat te worden ondersteunt, niet anders als dwaalingen zyn. Zoo wy van deeze beweegredenen overgaan tot andere, die niet minder dienen, om op te wekken, of om te behouden, den Godsdienst der byzondere lieden, en om aan denzelven te geeven waaragtige of valsche kleuren; zullen wy zonder mangel ontdekken in 't Oosten, 't geen een geestig Schryver heeft doen ontdekken door eenen^(a) Maroniter in 't hert des Christendoms: namentlyk een zeer groot aan wensel onder 't volk, en zeer veele zwetseryen en huichelaryen onder de Grooten. Dog hoe verdorven ook de beginselen des eenen en des anderen mogen wezen, erkennen alle de Mahometaanen in 't algemeen, even als de Christenen, dat de Godsdienst noodzaakelyk is voor de eere Gods, en voor 't welwezen van den Mensch, zonder welken hy berooft is van alle menschelykheid. Een hunner Poëeten zegt met reeden:^(b) Dat den Godsdienst aan de Ongodsdienstigen en aan de Godloozen tot een speelpop verstrekt; maar een ander, doende aan denzelven 't regt dat hem toekomt, zegt, dat denzelven de verstandigen tot God opleid door gehoorzaamheid, de boetvaardigen door vreeze, de (waare) Godvrugtigen door verlangen, en de regtvaardigen door de liefde, (welke zy aan God schuldig zyn.)

Ik besluit met de onderscheidingen, welke een Mulsulmansch Auteur maakte tusschen de verschillende zaaken, welke door de Wet (van Mahomet, en door de gene, die 'er de vervolgen hebben by gemaakt) geoorloofd of verboden zyn. D'Herbelot geeft ons die onderscheidingen aan de hand, en ik vind het dienstig, dezelve nog af te schryven. ‘^(c) Al wat klaar geopenbaart is in het woord Gods (verstaa den Alcoran) word Fardh genaamt, en al wie dat niet aanneemt, is een ongeloovige.

‘Al wat door de Reeden klaar is, word genaamt Vageb. Die zulks niet onderhoud, is een onweetende en een rampzaalige; maar hy is geen ongeloovige.

‘'t Is nuttig, agt te slaan op de Sonna (dat is gezegt de Overleveringe) al wie dezelve niet onderhoud, is waardig berispt, maar met gestraft, te worden. (De Sonna komt uit op de Joodsche Mischna:) Zy is de tweede Wet, of de Wet door Overleveringe.

‘Mosteheb is dat geen, 't welk nuttig is te worden onderhouden; dog, niet onderhouden wordende, verdiend het nog straffe, nog berispinge.

‘Al het geen gedaan of gelaaten kan worden onverschilliglyk en zonder onderscheid, word genaamt Mobah.

‘Mactoruh is een zaak, waar over men den genen, die 'er zig van onthoud, niet pryst, zoo als men van gelyken niet laakt den genen, die 'er gebruik van maakt.

‘^(d) Haram is dat geen, 't welk berisping en kastyding verdiend, en met een woord al dat geen, 't welk uitdrukkelyk by de Wet is verboden, en Halal is het tegengestelde, beteekenende alles, wat door de Wet word toegestaan.

‘^(e) Adab wil zoo veel zeggen, als 't geen door den Profeet Mahomet eens of twee maalen is waargenomen.

(a) ‘Il tempo e il maturo riflesso mi fecero poi auveduto che tutta la Religione di Roma consiste in una cerimonia di culto esteriore, che...... potrebbe chiamarsi un certo uso di Vita in piccoli, una hipocresia ne'Grandi. Divorz. Celest. L. 1.

(b) De Gedagte des Arabiërs komt uit op die van een Latynsch Poëet:
Relligio peperit scelerata atque impia facta. Lucret.

(c) D'Herbelot als boven, Artik. Ferhaidh.

(d) Haram beteekend ook eene heilige zaak, waar toe het den ongeloovigen niet vrystaat te naderen: Als by voorbeeld de Ca'aba van Mekka, het graf van Mahomet te Medina enz. ofte wel niet den Mannen, 't zy geloovige of niet, als namentlyk het Serrail. Behalven dat noemd men Haram, 't vertrek der Vrouwen, of dat gedeelte van 't huis, 't geene dezelve bewoonen.

(e) 't Blykt uit d'Herbelot als boven, Art. Arab, dat dit woord kan beteekenen zeeden, manieren, gewoontens en leerwyzen.