Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 6

[p. 193]

Zevende verhandeling,
Waar in de zogenaamde Godsdienst der Adamiten beschreven wordt.

DAar is geen geschil over de aanwezendheit der Adamiten. Eertyds zyn 'er geweest, en daar zyn 'er nog hedendaagsch. Indien men door⁺ het woord Adamiten verstaat luiden die uit een beginsel van Godsdienst, of van boetvaerdigheit, zo verre gekomen zyn dat zy zich naakt uitkleeden, zonder schroom van daar door hunne eigene eerbaarheit, noch die van andere menschen te quetsen, wy zullen in het oude en nieuwe Heidendom, en zelfs in het Christendom voorbeelden van Godsdienstige naaktheit genoeg vinden. De oude Romeinen⁺ hadden hunne Lupercalia of Feesten van Pan, geduurende dewelke men gantsch naakt langs de straten liep. 't Is waar dat die buitensporigheit onder Augustus wierdt ingetoomt, en dat veelen van die devotarissen gedwongen wierden broeken te dragen. By de Grieken vindt men dezelve naaktheit ingevoert, zo op sommige Feesten, als in de Olympische speelen, daar, volgens^(a) een Grieksch Puntdicht, een Lacedamonier de eerste was die goedvondt naakt te stryden en zich naakt te laten kroonen. In het nieuwe Heidendom gaan de Faquirs (een soort van Mahometaansche Monniken) en de boetvaerdige Indianen gantsch naakt, zich bloot stellende aan de ongemakken van de lucht en aan de hette der Zonne, uit een beweegreden van boetdoening en kastyding van zich zelve. In het oude Christendom hebben⁺ veele Anachoreten en Monniken van Palestina dezelve gewoonte gehadt. Men voegt 'er by, dat zy, om te tonen hoe zeer zy meester waren van den geweldigsten drift in den mensch, de aanvechting des vleesches^(b) gingen braveeren tot in de openbare badstoven, daar zy zich badeden nevens de vrouwen, dewelke van haren kant mede, even als die wedergeboorne Monniken, tot ongevoeligheit toe kuisch moeten geweest zyn, en zich weinig moeten gekreunt hebben aan wat zal de waerelt daar van zeggen? om zich zonder ontroering te durven baden in zulk een mannelyk gezelschap.

Indien men door Adamiten zou willen te kennen geven zeer wulpsche en wellustige menschen, die in oude en in latere tyden, wel verre van hunne hartstochten te beteugelen, hun uiterste best deeden om dezelve aan te queeken, te voeden, en steets levendig te houden door allerleye uitvindingen, totde welke die wellustige naaktheit behoort, waar over^(c) Propertius kan nagezien worden, als mede eenen zyner geestigste uitleggeren; indien, zegge ik, van zulk eene naaktheit, veel verschillende van de gewaande ongevoeligheit der Stoiken en der Monniken van Palestina, gehandelt wierdt, geloof ik niet dat men zou willen verzekeren dat 'er nooit Adamiten geweest zyn, noch weezen zullen. De Adamiten, waar van wy hier spreeken⁺ moeten, zyn luiden die onderstelt worden eertyds een Secte te hebben opgericht, dewelke verscheidene malen en onder verschillende benamingen is vernieuwt geworden. Die Secte heeft grondstellingen en redeneeringen gebruikt om hare naaktheit te rechtvaerdigen; en wel zulke grondstellingen die een schyn van redelykheit hadden, en uit den boezem van het Christendom scheenen gehaalt te zyn, hoe dweepersch en hoe gevaarlyk dezelve ook mogten voorkomen aan de oogen der wa-

+ Adamiten van ouds bekend.

+ Lupercalia der oude Romeinen.

(a) Te vinden by Coelius Rhodig. Lib. 13. Lect. Antiq.

+ Anachoreten en Monniken van Palestina.

(b) De al te grote lichtgelovigheit heeft in alle eeuwen plaats gehadt. Men vindt veele voorbeelden daar van by een verzamelt in de Dissert. sur les anciens Adamites. Tom. XXI. de la Biblioth German.

(c) Eleg. 12. van het 11de Boek, daar by handelt over de voordeelen der liefde in den zuiveren staat der Natuur, by het licht van kaarssen en toorssen gepleegt. Hy besluit alle de bekoorlykheden van het Adamismus met deze twee fraaye verzen, waar in de gantsche zedekunde der winnejankers vervat is;

Dum nos fata sinunt, oculos satiemus amore,
Nox tibi longa venit, nec riditura dies.

Wegens het voordeel van het kaars of toorts licht, billykt de Commentator Broekhusius het zeggen van Propertius met eenige plaatsen uit de geestigste Poëten der Oudheit: waar van wy maar twee verzen van den Keizer Gallienus zullen bybrengen.

Ludite, sed vigiles nolite extinguere lychnos,
Omnia nocte vident, nil cras meminere lucernae.

+ Secte der Adamiten

[p. 194]

re Christenen. Dit is alles, meen ik, dat men zeggen kan om eenigsins het voorgeven van Bayle te billyken, dat^(a) namelyk de reden waarom (volgens hem) ‘de⁺ Christenen meermalen dan de Heidenen in dat opzicht (ten opzichte van de naaktheit) van het spoor geweeken zyn, is dat de Heidenen geen kennis ter waerelt gehadt hebben van die grondstelling, dewelke van de Christenen onder het Evangelie heeft konnen misbruikt worden, te weeten dat de tweede Adam (J.C.) gekomen is om het quaad, 't welk de eerste Adam in de waerelt gebragt hadt, te verbeteren. Uit dat beginsel, vervolgt Bayle, bestaat een Dweeper te besluiten, dat de geenen die eens deel gekregen hebben aan de Wet der Genade, volkomelyk zyn herstelt geworden in den staat van Adam en Eva, enz.

Dat 'er gantsche Secten alleen uit Adamiten bestaande, zouden geweest zyn, is zeer onwaarschynelyk, en zelfs byna onmogelyk.⁺ Maar dat 'er in sommige Secten een zeker getal van luiden konnen geweest zyn, die dwaas genoeg waren om de wedergeboorte van den mensch onder de Wet der Genade averechts op te vatten, als mede de verbetering der zinnen en gemoedsdriften van zulk een wedergeboren mensch, daar aan kan men redelyker wyze niet twyfelen, en het is, dunkt my, den achterdocht van quade trouw al te verre getrokken tegen verscheidene oude en nieuwe schryvers, geheel en al te willen twyfelen aan 't geen zy wegens de Dweepers van die soort hebben te boek geslagen. Hoe het zy, zie hier het merkwaardigste dat van hun te zeggen valt.

Daar zyn Adamiten geweest, die voorgaven⁺ te willen navolgen de onnozelheit en de naaktheit van onze eerste voorouderen, en te willen leven in dezelfde onthouding en gematighdheid als zy die in het Paradys hadden geoefent. Prodicus, die in 't begin der tweede eeuw geleeft heeft, is gehouden geweest voor het Hoofd der Adamiten. De ouden hebben zeer verschillend van die Secte geschreven. Eenige hebben gezegt, dat zy tot het pleegen hunner oefeningen van devotie zich gantsch naakt ontkleededen ter plaatse daar zy hunne vergaderingen hielden; dat elk daar onverschilliglyk plaats nam zonder onderscheit van bejaartheit, sexe, en rang te maken; Kerkelyken en Leeken, mans en vrouwen, meisjes en jongens, alle onder elkander vermengt; dat echter in die vergaderingen niets onreins omging, noch met woorden of daden iet bedreven wierdt 't welk naar geilheit of onkuisheit geleek; dat men in dien staat van gewaande onnozelheit zo veel op zich zelven moest verwinnen, dat het gezicht van naakte personen niet meer aandoening maakte dan het zien van een marmer beeld; dat, wanneer iemant onder die Adamiten zich ergens in vergreep, en zyne hartstochten niet bedwong, men hem uit de vergadering dreef, als hebbende gegeeten (of hebbende willen eeten) van de verbode Vrucht. Eindelyk trokken die Adamiten, vaart men voort, de abstinentie zo verre, dat zy^(b) het Huwelyk hielden voor een misdaat, dewyl Adam en Eva de geneug-

(a) In het Artykel Turlupins. M. de Beausobre gaat Bayle daar over vinnig te keer. Hy hadt, dunkt my, het argument van Bayle in 't geheel moeten bybrengen. Zo zou een verstandig lezer hebben konnen zien dat het wel op zyn beenen staat. Dat die Dweepers hunne naaktheit bouwden op de Wet der Genade, blykt klaar uit andere Schryvers. Maar Beausobre wil het Adamismus met geweld voor een fabel gehouden hebben.

+ Bayle aangehaalt.

+ Aanmerking.

+ Gevoelen en gedrag der Adamiten.

(b) Men verbaalt van zekere Abelianen, of Abeliten van het Bisdom van S. Augustinus in Afrika, dat zy, hoewel getrouwt zynde en het Huwelyk goedkeurende, zich nochtans van de vleeschelyke vermenging ontbielden, te vreden zynde eens anders kinderen voor de bunne aan te nemen, om ten minsten erfgenamen te hebben. Tot wat buitensporigheit is 't menschelyk verstand niet bekwaam! 't Is gewisselyk het vleesch wel ter deeg op den toets gestelt, als men het dwingt te wederstaan aan verzoekingen die men voorgenomen heeft altoos by zich te houden. 't Koomt overeen met eene van die beilige Zotheeden sommiger eeuwen, volgens welke men wel trouwde, doch van beide de kanten maagd bleef. Wat de Abeliten belangt, hunne dwaling, zegt men, was gegrond op een Joodsche Fabel, zeggende dat na de doot van Abel, Adam hondert en dertig jaren met Evageleeft hadt zonder haar te bekennen; hierom nu hadden die arme Dweepers den naam van Abeliten.

[p. t.o. 195]

F. Morellen la Cave Sculp.
ASSEMBLÉES nocturnes des ADAMITES.

F. Morellen la Cave Sculp.
ADAMITES d' AMSTERDAM.

[p. 195]

ten van den Echt niet gesmaakt hadden dan ten koste van hunne onnozelheit, en door de verleiding van den Duivel. Men zou byna uit het denkbeeld dat die Adamiten zich van het Huwelyk maakten, moeten oordeelen dat zy zich hebben ingebeeld, dat de gantsche historie van de verzoeking van Adam niet anders geweest is dan een Allegorie of zinspeeling, onder welke Mozes de schande van de eerste zonde met alle hare dodelyke gevolgen heeft willen verbergen. Onderzoek doende op 's menschen staat voor en na die grote revolutie welke de Natuur op een zekere bejaardheit in hem verwekt, zou men mogelyk konnen bepalen wat de verbode boom^(a) geweest zy daar Mozes van spreekt, maar het zal beter zyn dat wy hier de hand op den mond leggen.

Andere Schryvers, 't zy dat zy te liefdeloos hebben geoordeelt over die Dweepers, of meerder grond hadden om hen voor misdadigen te houden, beschuldigden dezelve van de allerverfoeilykste bedryven, dat zy namelyk zonder eenige schaamte en Vleeschelyk aten van de verbode vrucht, en in één woord daar op vielen met een hondschen drift. De andere dwalingen waar van die Adamiten beschuldigt worden, zal ik overslaan, gelyk dat zy godheit zouden hebben toegeschreven aan de vier hoofdstoffen, dat zy het gebed zouden verworpen hebben, en gelochent de noodzakelykheit van den Heere J.C. te belyden, terwyl zeer geloofwaardige Oudvaders der Kerke ons uitdrukkelyk^(b) zeggen, dat die Adamiten wel degelyk baden. Maar wy zullen de oude Adamiten daar laten. Wy hebben hier eigentlyk te doen met de nieuwere Adamiten, en zulke die in de laatste eeuwen geleeft hebben. Tandemus of Tanchelmus, een ketter van de twaalfde eeuw, is een der geenen die men beschuldigt het Cynismus of de Hondsheit der oude Adamiten te hebben vernieuwt: en wat was dat Cynismus? niets anders dan de grove onkuisheit welke de een of de ander, die zich tot het Hoofd van een Secte hadt opgeworpen, als een leerstuk heeft willen invoeren. Hoe veele worden 'er niet in alle Godsdiensten gevonden, die gaarne hun ongeregelt levensgedrag tot een van de voornaamste Geloofs-artykelen zouden willen maken! Tandemus wierdt beschuldigt veele vrouwen tot zyn gevolg te hebhen, en met dezelve een gedebaucheert leven te leiden. Maar, gelyk Bayle aanmerkt^(c), hy beval zynen leerlingen niet dat zy gantsch naakt zouden lopen, gelyk de oude Adamiten ook niet hebben gedaan, daar in tegendeel de Adamiten der latere eeuwen geenerley kleeding aan het lyf mogten hebben, en uit plicht van Godsdienst genoodzaakt waren in den zuiveren staat der Natuur over straat te gaan.^(d) Dus zag men die Adamiten, onder de Anabaptisten vermengd, in de Nederlanden, omtrent het midden der zestiende eeuw, in 't openbaar verschynen.

De ware nieuwe Adamiten rekenen van de 15de eeuw. Men kan Bayle daar over

(a) Beverland, een Autheur die voor een zeer groot Ketter te boek staat, heeft over die stoffe een Verhandeling in schoon Latyn geschreven, onder den tytel van Peccatum originale &c. Een ander, ten minsten za Kettersch als hy, heeft uit zyn Latyn genomen 't geen hem goeddacht, en voorts dezelve stoffe in 't Fransch verhandelt; zekerlyk met zo veel geleerdheit niet, doch met bewyzen en redenen die bondiger zyn. Een der grote gebreken van dat klein Werkjen, getytelt Etat de l'homme dans le peché originel, bestaat in een al te stoute spotterny, en in een vervloekte apologie welke men daar in schynt te willen maken voor het verfoeilykste en te gelyk minstbekende van alle de geschapene weezens; ik meen den Satan of den Duivel, onzen verzoeker, die ons ten quade aanspoort, en de vryheit beneemt van de deugt voor de ondeugt te verkiezen. By gelegenheit van de Adamiten moet ik hier aanhalen de dwaze denkbeelden van Antoinette de Bourignon wegens den mensch in den zuiveren staat der onnozelheit aangemerkt. ‘De menschen, zegt zy, geloven van God geschapen te zyn, zo als zy zich tegenwoordig bevinden....maar de zonde heeft in hun het werk Gods mismaakt, en in plaats van menschen gelyk zy weezen moesten, zyn zy monsters in de natuur geworden, verdeelt in twee onvolmaakte Sexen, onmachtig om huns gelyken op zich zelven voort te brengen, gelyk men in het voortkomen van bomen en planten ziet, dewelke in dit stuk meerder volmaaktheit hebben dan de mannen of de Vrouwen. ....’. Zy waant ook, dat God de vrouw schiep met uit de zyde van Adam te nemen het ingewand waar in de eyeren waren besloten, die men nu in de vrouwen vindt, en waar uit de menschen tegenwoordig geboren worden .... Ook is op die wyze, voegt zy 'er by, het lichaam van J.C. geformeert. In de Verhandeling over de Pietisten zal ik spreken van de andere denkbeelden van Bourignon wegens de manier waar op Adam in staat was om voor zynen val zyns gelyken voort te brengen; als mede van de dromeryen der geenen die gemeent hebben dat beide de Sexen na de Opstanding wederom zouden vereenigt worden tot een eenige Sexe; gelyk ook van de buitensporigheit van zeker man, die beweerde dat de vrouwen geen menschen zyn.

(b) Zie by Bayle in het Artykel Adamiten een plaats uit S. Clemens den Alexandryner; en nog een andere uit S. Augustinus.

(c) In het Artykel van de Picards.

(d) Te Amsterdam en elders. In de by gevoegde Plaat worden de Adamiten afgebeeld.

[p. 196]

⁺ nazien. Hun Opperhoofd was Picard^(a) genaamt. De voortteeling was by die Secte even als by alle andere, doch zonder behoorlyke Echtverbintenis. Men was zo vry in dat stuk dat men van voorwerp konde veranderen naar zyn zinnelykheit of begeerte. 't Is waar, men moest de vrouwspersoon, waar op men zyne zinnen gezet hadt, by het Opperhoofd brengen, en haar by hem aankondigen met deze woorden, myn geest is verhit op dit vrouwmensch. Daar op gaf dan het Opperhoofd aan hun beide het woord, 't welk was, gaat heen, wascht en vermenigvuldigt. Die Dweepers noemden de andere menschen slaven: mogelyk zou men zo haast niet hebben konnen raden waar in die slaverny bestondt, indien eenige gevangene Picardistische vrouwlieden niet stoutelyk verklaart hadden dat de broeken den mannen de vryheit benamen. Ik ben verzekert dat veele hedendaagsche vrouwen van dezelve gedachten zyn, en het zouden houden met dezen groten regel der oorlogskunde, dat ware krygshelden altoos gereet zyn: maar laat ons niet boerten ten kosten van die arme en ongelukkige vrouwen, welke, zo men verzekert, den doot met blydschap en standvastigheit ondergingen, om dingen waar aan die ongelukkige verwardheit van denkbeelden, voortkomende van een onkundige opvolging van eens anders authoriteit, en dus de menschen in 't stuk van Godsdienst bedriegende, ongetwyfelt vry wat meerder deel hadt dan de debauche of ontucht.

⁺ Uit het gezegde zou men de mogelykheit van de zotheit dier vrouwen konnen onderstellen. Echter poogt^(b) de Autheur van Dissertation sur les Adamites de Boheme, die mogelykheit in twyfel te trekken, gevende daar van eenige schoonschynende redenen: voor my, ik geloof niet met hem dat het onmogelyk was dat die vrouwen in haar lyden buitensporig geweest zyn. Men ziet zo veele buitensporigheeden in de waerelt geschieden, en zelfs zulke die voor daden van Godsdienst gehouden worden. Heeft de Oudheit niet menschen gezien die zich van boven neder in een asgrond wierpen, omdat hunne Priesters hun deeden geloven dat daar aan de behoudenis van hun vaderland hing? De gewoonte der Indianen, volgens welke de vrouwen zich moesten laten verbranden met de lyken haarer mannen, is op eenige plaatsen nog niet geheel afgeschaft: een gewoonte die de Indiaansche Pristeren kunstig wisten af te leiden van een beginsel van Godsdienst en deugt. De onmogelykheit die wy vinden in zekere zaken met de waarheit te konnen overeenbrengen, ontstaat veeltyds uit de grondstellingen waar in wy geboren en opgevoed zyn. Ook neemt menigmaal de ongelovigheit toe en af, volgens de gesteltenissen waar in ons verstand of door letteroefening of door ommegang met de waerelt gebragt is: en dewyl het menschelyk verstand met onzekerheden en tegenstrydige denkbeelden is vervult, gebeurt het dikwyls dat de mensch nu eens van voorgaande tyden oordeelt door het geen in zynen tyd voorvalt, en van 't geen eertyds gebeurt is door 't geen hy hedendaagsch ziet gebeuren, en dan wederom veroordeelt al 't geen op andere tyden is voorgevallen, omdat het zyn begrip te boven gaat, en boven het bereik van zyn verstand is. Deze bedenking hebbe ik moeten maken wegens^(c) de Verhandeling die M. de Beausobre over de Adamiten heeft uitgegeven. Men vindt daar in een overvloet van fraaye zaken, en doorgaans zeer bondige redeneeringen: maar hy schynt my al te zeer toe te leggen, om 't geen de Historieschryvers van de Adamiten verhalen, als fabuleus voor te stellen. Niet dat ik my niet verzekert houde, dat quaadaardigheit en lasterzugt de voorwerpen hebben doen vergroten, en by het verhaal wat bygehangen; want dit is gemeen in alle partyschappen, alle eeuwen door: maar daarom kan ik echter niet geloven, dat het gantsche verhaal dier Historieschryvers valsch zou weezen; en ik sta aan M. de Beausobre ten meesten dit toe, dat de Orthodoxen zich hebben bedient van een quaadaardigen opschik ten kosten der geenen die zich toen ter tyd tegen de aan-

+ Picard, een Opperhoofd der Adamiten.

(a) M. de Beausobre meent dat men volgens de woorden van AEneas Sylvius, zou moeten zeggen een zeker man uit Picardyen, en dat zyn naam Jan was.

+ Aanmerking over het werk van Mr. de Beausobre.

(b) Ubi sup. Tom. 4. ‘Is 't natuurlyk, zegt men, dat vrouwen die volkomen by haar zinnen zyn, en moeds genoeg hebben om de straffe van verbranding te ondergaan .... ter zelver tyd libertynsch en onbeschaamt genoeg zouden wezen om de gevoelens, dewelke men haar toeschryft, te hebben, en daar voor in 't openbaar uit te komen, enz.

(c) Zie Tom. 4. en 19. van de Bibliotheque German.

[p. *10-*11]

F. Morellen la Cave Sculp.
Procession des flagellans.

[p. 197]

genomene leerstukken van de Kerk, of tegen de verdorvenheit van de Geestelyken aankanteden. Deze Geestelyken nu met hunnen aanhang waren blyde dat zy gekken, dweepers, en debauchanten vonden, dewelke zy bekwaam oordeelden om vermengd te worden onder de Ketters, die wegens het gewaande belang van de Kerk den Orthodoxen als verfoeielyk moesten worden voorgestelt.

⁺ Men zou haast als een soort van Adamiten mogen aanzien de Geesselbroeders^(a), die zich zelve ommegangsgewyze, uit een beginsel van dweepersche devotie, met roeden kastydeden. 't Is waar, volgens den regel mogten zy alleen met de^(b) schouders bloot gaan: maar men vondt 'er ook, die waanden dat de devotie aangenamer zou wezen aan God, en tot veel stichtelyker voorbeeld, indien zy zich meer dan half naakt geesselden. Ik twyfel of de geene die een vergelyking van oude en nieuwe dweeperyen zouden willen maken, wel in staat zouden wezen om te bewyzen dat de Heidenen, met opzicht tot de godsdienstige geesselingen, den Christenen hebben overtroffen.

Een Autheur, dien ik reets verscheidene malen in de voorgaande Verhandeling hebbe aangehaalt, zegt ons op het geloof⁺ van een Lystmaker van Ketteryen, dat 'er in den jare 1581. nog Adamiten in Holland gevonden wierden; dat de inwyding der nieuwelingen in die gewaande Secte, bestondt in dezelve gantsch naakt midden door de vergadering (waarschynelyk zullen alle de personen derzelve mede naakt zyn geweest) te doen wandelen; en dat de geene die in dien staat geen verzoeking of aanvechting gevoelden, dat is, die de gevoeligheit van hun vleesch door zekere uiterlyke tekenen, zonder dewelke het niet mogelyk was van de gedachten te oordeelen, niet lieten blyken, onder het getal der Adamitische Broederen wierden aangenomen. Hier onder ziet men aangehaalt de eigene woorden van mynen Autheur^(c), waar uit eenige mogelyk een verkeerde gissing zullen hebben gemaakt, en voor een godsdienstige Secte genomen het een of 't ander godloos gezelschap van overgegevene debauchanten, zo als 'er in 't vervolg in Holland en elders geweest zyn, en ongetwyfelt wezen zullen tot de voleinding der eeuwen toe.

Ik zal deze kleine Verhandeling eindigen⁺ met de Houams, waar van^(d) Thevenot spreekt op de volgende wyze. ‘De Houams zyn omzwervende menschen by de Arabieren, hebbende even als deze hunne woning in tenten; doch van de Arabieren onderscheiden door een zekere Wet die gantsch byzonder is, want alle nachten doen zy hunne ceremonien en hunne gebeeden onder een tent daar geen licht by of omtrent is, en voorts paren en vermengen zy zich met de eerste persoon die zy ontmoeten, 't zy vader, moeder, zuster, of broeder: dit 's vry wat erger dan de religie der Adamiten. Echter houdt zich dat soort van volk in de Stad schuil, want als zy voor Houams bekend worden, verbrandt men hen levendig.

+ Geesselbroeders.

(a) Men gelooft dat zeker Abt, Gui genaamt, die geleeft heeft in de elfde eeuw, de uitvinder was van de Vrywillige Geesselingen, die voorts een langen tyd in zwang gingen tot buitensporigheit toe, gelyk men in l'Histoire des Flagellans en elders lezen kan.

(b) De bygevoegde Plaat is gemaakt naar een oud Monument, 't welk aan het hoofd van een Manuscript van de Abdy van S. Martyn te Doornik gevonden wordt.

+ Adamiten van den jare 1581.

(c) Ottius in Proefat. Annal. Anabapt. In Belgio anno 1581. ad huc reperiebantur (Adamitae). Recipiendi nudi per horam in communi caetu obambulare debebant, illique qui nullas carnis illecebras sentiebant, recipiebantur. Ik zou haast denken, dat die gewaande Adamiten een overblyfsel der Dweepersche Anabaptisten geweest is.

+ Arabische Houams van Thevenot.

(d) In zyne Voyages Tom. II. p. 852. Te Amsterdam uitgegeven in 't jaar 1727.