Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 6

Vierde hoofdstuk,
Handelende van de Boheemers, of de zogenaamde Heidens.

ZOu men wel denken onder de Dweepers en Geestdryvers te vinden een soort van volk, 't welk door gantsch Europa voor een uitschot der menschen gehouden wordt? Echter zal ik dat volkjen hier plaatsen, konnende my niet onthouden daar van te spreeken, al was het maar uit hoofde van den oorsprong dien men het zelve toeschryft. Wy handelen dan van menschen die by ons den naam van Boheemers of Heidens dragen, by de Italianen Cingares, en by de Duitschers Zigenners geheeten worden. Van Zigenners hebben de Italianen waarschynelyk Cingares gemaakt. Eerst vindt ik by Borel^(a), dat Boëm in oud Gaulois zo veel zeide als betovert, 't geen vry wel overeenkoomt met de kunst van waarzeggery en voorspelling, die het gemeen aan dat volk toeschryft. Het zyn dwalende landlopers, even als eertyds by de Germanen en in het Noorden geweest zyn^(b) de Druidessen, de Noordsche Sybillen, en de Voles en Fées der oude Gaulen. Myns oordeels⁺ zou men die Heidens in hunnen eersten oorsprong wel konnen houden voor overblyfzels van de aloude Druiden, die door het Christendom zodanig in verachting zyn geraakt, dat zy in de Steeden geen het minste aanzien meer hebbende, genoodzaakt wierden zich in spelonken te begeeven, en langs het land om te dwalen. Dewyl nu bedelaars en landlopers gemeenlyk zich met luiden van hun soort vermengen, kan het wel weezen dat andere landlopers uit Africa en Asia den hoop hebben vermeerdert; by voorbeeld de^(c) Kaulissen uit Persien, die, even als de Boheemers, het land aflopen, en zich in afgelegene plaatsen verschuilen, levende zonder blyk van eenigen Godsdienst, en zonder regelen of wetten. Dat volk verspreidt zich door gantsch Persien, en waarschynelyk ook door de aangrenzende landen, als Arabien en Egypten ten Zuiden, en Tartaryen ten Noorden, van waar zy zich al verder heen begeeven. Ook noemen wy ze Egyptenaren, om dezelve reden als de Saxen hen^(d) Tartaren heeten. Onze lichtgelovige voorouders hebben zich ingebeeld, dat die Egyptenaars of Boheemers verspieders waren van den Turk, en dat zy tot boete voor de misdaden die zy by de Turken begaan hadden, genoodzaakt waren zich met steelen en roven in de Christen landen te geneeren. Een kluchtige penitentie voorwaar! De Christenen deeden voorheen iet diergelyks, hoewel op eene edeler en heldhaftiger wyze, toen zy zich kruisten om die ongelovigen te plonderen. Wyders zou men konnen afnemen, dat het grootste gedeelte van die Boheemers voortkomstig is uit de Zuidelyke landen van Afrika en Azia, welke landen de Schryvers der voorgaande eeuwen, voor dat de Europeanen de Oostin-

(a) Recherches & Antiquités Gauloises, &c.

(b) Zie Keisleri Antiq. Sept. & Celtie. &c. Hanov. 1720.

+ Oorsprong.

(c) Zie wegens die Kaulissen by Chardin Tom. VIII. van zyne Reizen in 12. Edit. 1711. p. 244. en volg. Door Kauly, zegt by, verstaat men een verfoeilyk mensch; een bloedschender. Volgens een Persiaansch vertelsel hebben zy dien naam gekregen uit de bloedschande van zeker man, Kau genaamt, met zyne zuster, dewelke Ly heetede. Men noemt hen ook Korbetis en Koboalis, welke woorden, volgens Chardin, de misdaat tegen de Natuur betekenen. Die Kaulissen, welke wy de Boheemers van Persien zouden mogen noemen, zyn mogelyk zelve overblyfsels van die Uxianen, die de gebergtens van Groot Armenien bewoont hebben. Men zegt dat zy zich met voorzeggingen bemoeiden, en met waarzeggeryen omliepen even als de Boheemers.

(d) Dewyl de Saxen meenen dat zy oorsprongelyk zyn uit Tartaryen, van waar zy zich door Ruslanden Polen verspreiden.

[p. 157]

dien langs de Kaap de goede Hoop bevaren hebben, onder den naam van Egypten hebben begrepen; dewyl men by eenen der eerste Autheuren^(a) die van dat volk gewag maakt, vindt, ‘dat in 't jaar 1433. de Ciganes, die zeiden dat zy uit Egypten kwamen, in het Duitsche Ryk zyn aangeland’, en 't was ten naastenby in den zelven tyd^(b), volgens een ander oud Autheur door^(c) Pasquier aangehaalt, dat zy Vrankryk kwamen doorkruissen. De plaats is merkenswaardig. Men leest daar dat die luiden oorsprongelyk waren uit Neder-Egypten, en dat zy het Christelyk Geloof verlochent hebbende, zich in een elendigen staat bevonden, verdreven wordende van hunne nabestaanden, en in verachting by alle menschen, zo dat de Keizer, die hen even als de andere Christen-Mogendheeden afwees, hun te gemoed voerde, ‘dat⁺ zy zich tot den H. Vader te Romen moesten begeven...... Daar gekomen zynde, deeden zy een algemeene belydenisse van hunne zonden..... Vervolgens beval hun de Paus, dat zy zeven jaren lang tot penitentie de waerelt moesten doorzwerven, zonder op eenig bed te slapen enz...... Daar op vertrokken zy, en kwamen, na nog geen vyf jaren door de waerelt gezworven te hebben, te Parys aan. De voornaamste onder hen kwamen daar den 17. Augusti des jaars 1427. en de rest volgde op den dag van St. Jan decolace^(d)’. De Autheur voegt 'er by, dat die Egyptenaren alle doorboort waren aan de ooren, hebbende aan yder oor eenen ring, of ook wel twee ringen; dat de mannen zeer zwart waren, en kroest hair hadden; dat hunne vrouwen ook zeer⁺ zwart waren, en zeer leelyk, met hairen die naar een paardestaart geleeken; dat de kleedy van die vrouwen bestondt in een zeer grove oude Flossoye^(e), met een zelfkant van laken of met een touw omgord; en dat onder die vrouwen waarzegsters waren die de menschen in de handen keeken, dat is, die goeder geluk zeiden. Met één woord, die gebanne, afvallige, elendige Egyptenaren, die over al verstoten wierden, en verwezen waren om, volgens de penitentie hun door den Paus^(f) opgelegt, zeven jaren te zwerven, komen in allen deelen overeen met de Boheemers of Heidens van onzen tyd. De Schryver, by Pasquier aangehaalt, voegt 'er nog by, dat zy geëxcommuniceert wierden nevens alle die zich van hen lieten goeder geluk zeggen, en dat zy van Parys naar Pontoise vertrokken op Lieve Vrouwen dag in September.

Ik ben geneigt te geloven dat men al⁺ hoger dan tot die Egyptenaren moet opklimmen, om den oorsprong te vinden van het volk dat wy Boheemers noemen; en ik meen ook dat onze oude Druiden, de Kaulissen van Persien, en de Uxianen van Armenien maar zeer weinig deel hebben in den oorsprong van die elendige gelukzoekers. Zouden zy hunnen oorsprong niet verschuldigt zyn aan die^(g) Massalianen⁺ die in Thracien en Bulgarien enz. omgezworven hebben, en menigmaal nevens veele andere Secten en Ketteryen voorkomen onder den naam van Manicheen? en waar aan de verzamelaars van Ketteryen mildadiglyk veele^(h) toenamen gegeven hebben, die hen met den tyd zwarter en gedrochtelyker dan helsche⁽ⁱ⁾ Duivelen in de oogen der

(a) Aangehaalt by Fromman de Fascinat. p. 527. Men wil zelfs de woorden Cigane en Zigenner afleiden van Egyptianus in quaad Latyn voor Egyptius. De Spanjaarden geven de Bohemers den naam van Gitanos.

(b) In 't jaar 1427.

(c) Rech. de la France L. IV. Ch. 19.

+ De Paus legt hun een Penitentie van zeven jaren op.

(d) De Onthoofding van Johannes den Dooper.

+ Hunne gedaante en kleedy.

(e) Flossoye betekent een grof overtreksel, van het grofste en slechtste vlas, of zelfs van werk gemaakt, van Flax, 't welk in 't Hoogduitsch Vlas betekent. Dat woord is in Languedok in gebruik gebleven. Flassade betekent daar een grof beddekleet.

(f) Die penitentie was voor hun een vervloeking, even als die welke God aan Cain deet gevoelen; dewyl zy zedert dien tyd altoos omgezworven hebben. Pasquier gelooft met recht, dat die gewaande penitentie, den Egyptenaren opgelegt, fabuleus is.

+ Hun oorsprong hoger gerekent.

(g) In 't Grieksch Euchites, biddende. De naam Messaliaan, of Massaliaan koomt van 't Hebreeuwsch of Chaldeeuwsch Tsala, in het deelwoord Metsala, die badt. Zy wierden zo genaamt, omdat zy op de wyze onzer hedendaagsche Quietisten, gestadig in verrukking en beschouwing waren. Andere leiden den naam van Messalianen of van Mosul, een naam dien de Arabieren aan Assyrien gaven; en de reden daar van is, zegt men, dat de Kettery der Massalianen in Assyrien begon.

+ Massalianen.

(h) Aan het hoofd van een klein werkjen van Euthymius Zigabenus tegen die Massalianen, uitgegeven door Tollius in 't jaar 1696. worden zy genaamt Dweepers, Atbeisten, Godslasteraars: en uit vrees dat de Secte al te eenvoudig mogt voorkomen aan de Rechtzinnigen van zynen tyd, noemt ze de Grieksche Monnik ook πολυειδὺς, als zaamgestelt uit verscheide soorten van Secten.

(i) Men gaf hun zelfs den bynaam van Satanisten, omdat zy gezegt wierden den Duivel aan te bidden, om niet van hem beschadigt te worden.

[p. 158]

Rechtzinnige Christenen maakten. Men rekent de beginselen dier Massalianen van de Regeering van den Keizer Constans. Eerst was hun getal zeer klein; zy vermenigvuldigden allengskens, en toen zy begosten bekend te worden, verwarde men hen met de Manicheen: ook kwamen hunne Leerstukken^(a) voor een groot gedeelte met die der Manicheen overeen, volgens de Schryvers der vierde eeuw. De eerste Straf-Wetten, die in dien tyd tegen de Scheurmakers en Ketters uitkwamen, gaven de Kerk macht om onderzoek te doen op de Massalianen: en toen wierden die luiden, dewelke men niet zo zeer voor^(b) Christenen, als wel voor Afgodendienaars en Heidenen hadt aangezien, wel degelyk Christenen, en zelfs^(c) zeer Rechtzinnige Christenen, zegt men ons, 't zy zulks uit vreeze, of uit staatkunde en belang geschiedde.

⁺ Dewyl ik hier van die Messalianen niet anders gewage, dan voor zo verre zy overeenkomst hebben met de Boheemers, zal ik maar alleen aanwyzen in wat betrekking zy tot elkander zyn. Zy deeden geen arbeid, zegt men ons, en leefden alleen van aalmoessen, om zich gelyk te stellen met de Apostelen, aan de welke J.C. bevolen hadt niets in eigendom te bezitten. Die geduurige ledigheit, hunne gewillige armoede, en het verachten van de gemaklykheeden des levens en van alle subordinatie, konden niet missen hen te brengen tot een afkeer van tucht en wetten. 't Is derhalven zeer waarschynelyk, dat de ondeugden en ongeregeltheden in de kudde zyn ingeslopen, en dat onder de welmeenende Messalianen welhaast een grote menigte quaad willigen zich bevondt, die heel wat anders deeden dan God te bidden. Men beschuldigde hen niet alleen, dat zy onder elkander leefden zonder order, zonder regelen, en zonder waarneming van de gemeenste betamelykheeden: maar men meende ook, dat zy een gantsch hondsch leven leiden, en dat zy, den geheelen dag ten platten lande hebbende omgezworven, des nachts zich by een verzamelden,^(d) en, zonder onderscheit van jaren en sexe, als een hoop beesten onder elkander gingen leggen. Zy waanden, (volgens het zeggen der Orthodoxen) dat men de Natuur in allen deelen moest volgen, met te eeten en te drinken, enz. wanneer zy het beveelt, en nooit anders te vasten, dan wanneer de gezondheit en de noodzakelykheit zulks vereischen. Behalven dat, hadden zy vergaderingen en maaltyden by nacht, waar op zy, volgens de Orthodoxen van dien tyd, alle de verfoeilykheeden bedreeven die de Heidenen den Christenen hadden te last gelegt, en die in 't vervolg aan de Ketters der laatste eeuwen wierden toegerekent, om hen des te hatelyker aan de Catholyke volkeren te doen voorkomen.

Omtrent het einde der dertiende eeuw⁺ zag men in Italien zekere Fraticellen, dewelke men ook Bizoques noemde, door welke beide benoemingen men dom en bygelovig kan verstaan. Ik verbeeld my, dat hun die naam gegeven wierdt om hunne ruwe manier van leven, en om de plompheit hunner zeeden. De strenge devotie, dewelke zy in den aanvang voorgaven, konde oorzaak zyn waarom men hen Bizoques noemde. Wat belangt den naam van Fraticellen of Frerots, dien men meent hun gegeven te zyn omdat de eerste Fraticellen Monniken waren; zou men niet mogen geloven dat het de zelvde is met dien van Adelphiers, die aan de Messalianen is gegeven geweest? Wy zullen zien wat overeenkomst deze hebben met de Fraticellen, die, gelyk men ons zegt, Pierre Maurato en Pierre de Fossombrone tot hunne eerste Leeraren hebben gehadt. Men geeft hun tot Hoofd zekeren afvalligen Monnik, uit het Klooster Pongiloup weggelopen. Hoe het zy, die luiden voor het meerendeel omzwervers en landlopers, wegens de vervolgingen die men hun aandeet, en het libertyns leven waar van zy wierden beschuldigt, mengden veele grove dwalingen onder hun onrein en losbandig levensgedrag: en volgens de Schryvers

(a) By de dwalingen der Manicheen wegens de twee Beginselen, enz. badden zy eenige andere, die hun eigen waren, gevoegt, rakende de Sacramenten, het Kruis, de H. Maagd, de Heiligen, de natuur van de ziel, de verdorvenheit van den mensch, enz.

(b) In den tytel van het formulier van afzweering der Manicheen en Paulinianen noemt men de Orthodoxen eenvoudiglyk Christenen. Zo doet men ook hedendaagsch op verscheide plaatsen van Spanjen, Italien, Provence enz.

(c) Men leest in de Kerkelyke Historie, dat de Manicheen uiterlyk veel devotie en Godvrucht deeden blyken; dat zy spraken als de Rechtzinnigen, enz.

+ Hunne overeenkomst met de Bohemers of Heidens.

(d) Op dien voet zou men de Massallianen voor ware Adamiten moeten houden.

+ Fratricellen en Bizoques.

[p. 159]

van dien tyd waren de ondeugden by de Fraticellen en Massalianen de noodwendige⁺ gevolgen van hunne dwalingen. De eene zo wel als de andere waanden dat alle goederen moesten gemeen zyn, verwerpende tevens allen arbeid met de handen. Zy ontkenden dat men de Overheeden moet gehoorzamen; zy stonden de veelwyvery voor, en oordeelden dat de vrouwen gemeen moesten zyn aan alle mannen; waar by de Grieksche Orthodoxen nog voegden het verwyt, 't zy waar of valsch, dat zy hunne vergaderingen by nacht hielden om allerleye buitensporigheeden te bedryven, even als de Orthodoxen in Italien zulks in dezelve eeuw aan de Fratricellen te last leiden. Wy zullen in de volgende Verhandeling zien, dat de Opperhoofden der Dweepersche Anabaptisten tot alle de uitsporigheeden van die drie misdadige dwalingen vervielen, nevens veelen van hunne Aanhangers; 't welk ten minsten eenigsins tot een bewys strekt van het Libertynsch leven, waar mede de Massalianen en de Fratricellen beschuldigt wierden. Het schynt ook, dat zulks genoegzaam rechtvaerdigde de vervolgingen welke die Ketters van de Orthodoxen moesten⁺ ondergaan. Zou men evenwel niet mogen de party trekken van een gedeelte dier ongelukkigen? 't Is wel waar, dat men uit de Leere der Opperhoofdenmag oordeelen niet alleen van hunne eigene zeeden, maar ook van die hunner kudden; nochtans is het mede waar dat het trekken van zulk een gevolg, hoe gemeen doorgaande by allerleye Secte en partyen, niet altoos billyk is: want even als de heiligheit der Leere niet altoos verhindert dat de kudde, die belydenis doet van dezelve op te volgen, tot vrygeestery vervalt, zo verhindert de quade Leere niet altoos de deugt der geenen die het ongeluk hebben van leeden te zyn van zulk eene Secte. Niemant denke daarom dat ik de Ketteryen wil voorstaan; maar men behoorde te verminderen dien haat, die by veele menschen een gedeelte van hun geloof uitmaakt. Ik ben ook geneigt te geloven, dat, uitgenomen een zeker getal van personen, die zich onder het gezag van eenige gevaarlyke stellingen aan de ondeugden overgeeven, het overige van de kudde geensins toelegt om de gevoelens te doorgronden, waar van zy navolgers geacht worden. Zy leven en blyven daar in door gewoonte, even als andere leven en blyven in de allerbeste Rechtzinnigheit.

Laat ons tot de Massalianen, zo Grieksche en Levantynsche als Italiaansche, wederkeeren. Zo het waar is, dat onder hen zo veele volslagene Libertynen als de Controversisten en Historieschryvers der⁺ voorgaande eeuwen gezegt hebben, zyn ingeslopen, mag men ook wel geloven dat de omstandigheit des tyds, gevoegt by de onkunde en vervolging, niet weinig heeft toegebragt om de buitensporigheeden dier valsche Leeringen tot gebruik te brengen. 't Is hier mede gelegen als met een persoon die tot een zware misdaat vervalt, of die zich door eenig wanbedryf tot eerloosheit gebracht ziet. Hy wordt geschuwt en veracht van de menschen, en die verachting, die hem in den Burgerstaat hatelyk maakt, brengt hem meest altoos tot armoede, en vervolgens tot een soort van wanhoop, waar door hy eindelyk geheel en al verdorven wordt.

Nog moet ik hier aanmerken, dat zo⁺ wel de oude als de nieuwe Controversisten menigmaal de Secten en hunne stellingen veel gevaarlyker hebben voorgestelt, dan men geloven moet dat zy waarlyk geweest zyn. Men moet den yver wat toegeven, zullen de geene zeggen die hun werk maken van aan hunne gemeentens te leeren, dat men in 't bestryden der Ketteryen niet te bepaalt wezen moet: maar men zou konnen antwoorden, dat de yver in dien stryd niet moet strekken tot uitdoving van de liefde, en dat een hairklovend zintwister, die het venyn dat uit een wangevoelen kan getrokken worden, al te sterk uitperst, aan de zamenleving meer quaads toebrengt, dan de geen die zulk een gevoelen zomwyl te haastig omhelst heeft, en vervolgens uit spyt of hovaardy gedwongen is het zelfde hardnekkig staande te houden. Die zelve yver, waar van ik spreeke, heeft ook aan eene en dezelve Secte volstrekt strydige Leerstukken doen toeschryven. Zulk een groten haast maakt de Orthodoxie, wanneer het te doen is om haare vyanden in den haat van eene heerschende party te brengen. Ik meen dat men aan die zo liefdeloze verhaasting mag toeschryven die groote lysten van voorstellingen, uit deeze of geene Gevoelens gehaalt, zonder zich te bekommeren of die voorstellingen aaneenhangen, dan of zy elkander bestryden, enz. Die dat gebrek voelden, zich verlegen vindende om met eere daar af te komen, hebben zich toegelegt op het uitvinden van verachtelyke namen, om daar mede te brandmerken de Secten die men alzulke Contradictien hadt opgelegt; dus wierden de Manicheen, de Massalianen enz.

+ Hunne gevoelens.

+ Aanmerking.

+ Aanmerking.

+ Aanmerking.

[p. 160]

by de Grieken benoemt met een woord, dat zo veel zegt als^(a) onrein Mengelmoes, even als de Albigenzen, de Waldenzen, en zelfs de Lutheranen en Calvinisten, by de Latynen zyn bestempelt geweest met een ander woord^(b) 't welk ruigt of janhagel te kennen geeft.

⁺ Laat ons hier nog een aanmerking byvoegen. De naam van Adelphianen, die den Massalianen gegeven wierdt, was ontleent van zekeren Adelphius, eenen hunner Leeraren. Flavianus Patriarch van Antiochien deet dezen Adelphius uit Syrien verdryven, na dat hy hem met list het geheimzyner leere hadt doen klappen.

De Massalianen verwyderden door hun gestadig omzwerven ongevoeliglyk van hun oorsprongelyk land. Ik heb reets aangewezen, hoe de vervolgingen en mishandelingen, hun door de Rechtzinnigen aangedaan, immers zo veel konden toebrengen om hen uit de Steeden te doen wyken, en in den haat en afkeer des volks te brengen, als de valsheit hunner grondstellingen en de ongebondenheit hunner zeeden. De voortplanting der Secte bragt die der Leerstukken te weeg, en 't is wel te geloven⁺ dat zy zich in Europa uitstrekkende, aldaar even als in Azia Vrygeesten vondt, die zich naar de werkloosheit en luiheit, door de Secte gepredikt, wisten te schikken. Het kaf mengde zich onder^(c) het goede graan, en het gemeene volk dat meesttyds van het byzondere tot het algemeene oordeelt, hieldt zelfs het goede graan voor kaf. Zy onthielden zich in Griekenland, in Thracien, in Bulgarien, in Hongaryen, en eindelyk in Bohemen. In de Landen daar de Schlavonische taal gesproken wordt, veranderden de Massalianen, of liever hunne vyanden de Orthodoxen, den naam der Secte in dien⁺ van^(d) Bogomylen. Na dat zy gevlucht waren in Bulgarien en daaromheen, maakten zy den naam van^(e) Bulgaar hatelyk door gantsch Europa, en vooral in Vrankryk en in Italien. 't Is waarschynelyk, dat zy uit Bulgarien en Hongaryen naar Bohemen overgegaan zynde in een tyd, wanneer de Boheemsche Broeders den standaart tegen de Kerk begosten op te richten, de Orthodoxen of Rechtzinnigen de Boheemers welhaast zullen verwart hebben met de Bogomylen of Massalianen, en dat in die tyden van Crisis voor de Kerk van J.C. veele landlopers en beedelaars zich onder den hoop gemengt hebbende, men allerley slag van menschen onder een en den zelven naam begrepen heeft; en dus is eindelyk door den naam van Boheemers niet anders verstaan dan vagebonden of landlopers, die, als zynde menschen zonder wetten en Godsdienst, niet konnen geleeden worden in de steeden van welgeregelde^(f) Koningryken en Staten, en die tegenwoordig geen ander verblyf hebben dan onderaardsche holen en spelonken; noch geen ander middel om hun leven te onderhouden, dan bedelen en steelen. Indien men geloven moet al 't geen in de Nieuwstydingen romansgewyze verhaalt geworden is aangaande de Boheemers die omtrent vyf jaren geleden hoog en laag Duitschland hebben afgelopen, zouden hunne bewyzen^(g) van dapperheit zekerlyk ongemeen zyn.

(a) Παμμιγεῖς Men noemde hen ook, tot bescherming van contradictie, πολνὼνυμοι, dat is, veelnamige Secte: dus konde men daar onder verstaan alle Secte die niet Orthodox was.

(b) Colluvies, een woord dat in de goede Latiniteit altoos Canaille of schuim van volk betekent heeft. Mogelyk zou men de Controversisten konnen rechtvaerdigen met te zeggen, dat zy geen ander Latyn dan dat van hunne Scholen verstaan.

+ Aanmerking.

+ Aan was der Massalianen.

(c) Men moest my wel verstaan: ik noem goed graan zekere grondstellingen, die tot een juiste gematigheit gebragt zynde, konden aangezien worden als overeenkomstig met het ware Christendom. Maar 't geen de Secten aan die grondstellingen toevoegen, en de verwen die zy daar aan geven, maakt gemeenlyk de grootheit van den aanhang, omdat het getal der geenen die aan 't uiterlyke en bygevoegde blyven hangen, oneindig grooter is dan dat der Christenen die in staat zyn om te oordeelen en te redeneeren.

+ Bogomylen.

(d) Men zegt ons dat Bog in de Schlavonische taal God betekent, en dat Myl zo veel zegt als barmhartig. Bogomyl betekent dan iemant die de Goddelyke genade of barmbertigheit afsmeekt.

(e) Van Bulgare, met welken naam de Massalianen bekend waren, maakte men in Vrankryk Bulgre. Men weet wat beduidenis dit woord heeft, wanneer men de letter u in ou verandert.

(f) Volgens eenige Acten onder de Regeering van Hendrik VIII. en zyne twee dochters gemaakt..... waren de Bohemers of Egyptenaars (de zo genaamde Heidens) als Felons de galg schuldig, als zy 14. jaren ‘hadden bereikt, en een maand lang in Engeland vertoeft hadden...... Nog geen mand in 't land geweest zynde, gingen zy vry met het verlies van hunne goederen....’ Memoires & Observat. faites par un Voyageur en Angleterre. p. 31. Volgens verscheidene Edikten, op verscheidene tyden vernieuwt, zyn zy uit Vrankryk gebannen, met bedreiging van lyfstraffe en ter galeyen verwezen te worden.

(g) In eenige Couranten van 't jaar 1731. wordt van die Hoogduitsche Heidens verbaalt, dat geene ooren te hebben by hen een teken van distinctie is, en dat men daarom den nieuwelingen het een oor afsnydt, by hunne aanneming in de bende, en het ander na dat zy een heldendaat, op bunne wyze hebben verricht. Ik maak geen staat op diergelyke spreukjes, opgedischt van luiden die zo behendig als zy konnen waar en valsch te zamen rapen, om twee of driemaal 's weeks hun taak af te doen.