Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 6

[p. 161]

Vyfde hoofdstuk,
Handelende van de Engelsche Profeeten of Convulsionarissen.

⁺ IK keer weder tot de Profeeten der Cevennes. Ik heb gezegt dat zy hunne dweepery^(a) in Engeland overbragten. Zy vonden daar zeer bekwame gemoederen tot het ontfangen van hunne indrukselen: en 't zy zwakheit van verstand, 't zy quaadaardigheit, 't zy vrygeestery de oorzaak zy geweest, men zag luiden van achting en vermaardheit de nieuwe Profetie begunstigen, en dus eenen aanhang maken die sterk genoeg was om de Secte eenigen tyd met voorspoed te handhaven. Maar laat ons breeder verslag daar van⁺ geven.

In 't jaar 1706. met den aanvang van den Winter, nemen drie Camisars, Marion, Fage, en de reetsgemelde Cavalier, het besluit van zich te Londen, in de tegenwoordigheit van de doorluchtigste en verlichtste menschen van gantsch Europa, wederom aan te matigen de gaaf van Profetie, nevens de inspiratien die zy in de Cevennes⁺ gehad hadden. De vermaardheit welke de Camisars hadden gekreegen, de tyds omstandigheit, en de verouderde haat die de Fransche Vluchtelingen in 't algemeen tegen hun Vaderland, 't welk hen twintig jaren te voren als een wreede stiefmoeder hadt gehandelt, hadden opgevat; gelyk ook de neiging tot vrygeestery die zekere luiden van verstand beheerschte, en de gunstige gelegenheit om dezelve te doen gelden tot schande, zo zy waanden, van de oude Profetie, waren de oorzaken waar door de Profeeten het vertrouwen der eenen, en de bescherming der anderen bekwamen. Uit die verschillende beweegredenen om hen by te staan, onstonden ook verschillende denkbeelden van de nieuwe Profetische Zending: eenige meenden, zo gezegt wordt in een^(b) Geschrift van dien⁺ tyd, ‘dat het luiden waren, uitgezonden om alarm te blazen tot het werven van Soldaten voor hunne landsgenoten..... en mogelyk vleiden zich zekere personen, dat men de stemme Gods niet zou konnen wederstaan, beveelende een leger te werven tot bescherming van een land, 't welk hy tot een toneel zyner wonderen gemaakt hadt..... Een der geene die 't bestel der zaken van zyne party hadt, kost zich niet onthouden van te bekennen, dat het ware oogmerk van den handel bestondt in het zenden van hulp naar de Cevennes...... Veele menschen schreeven de gewaande profetische gaaf toe aan een bedorvene inbeelding...... eenige andere geloofden vastelyk, dat de nieuwe Profetie een kunst was, en dat de profeeten die verrukkende beweegingen hadden geleert, even als men op de koord leert dansen en springen’. Tot bewys hier van, zegt het gemelde Schrift ‘dient, dat zedert de Camisars zich te Londen bevinden, (zy hebben veele discipelen in die kunst nagelaten) veele persoonen hen zo nauwkeurig naäapen, dat zy, indien zy wilden, een nieuwe compagnie van Profeeten zouden konnen oprechten’. Nu, zo het een kunst is, zeiden eenige die hun werk maakten van over den Godsdienst wat stouter^(c) te denken dan anderen, waarom zouden wy dan niet geloven dat de oude Profetie ook een kunst geweest is?⁺

Die zich tot beschermers of bevorderaars van die Schoole der Profetie verklaarden, hadden te veel verstand en kennis, om te doen geloven dat zy de Dweepery

+ Inleiding.

(a) Men meent dat de Broeders Camisars alleen in Engeland kwamen om bulp tot hunne herstelling in de Cevennes, en dat, indien de belegering van Toulon, die eenigen tyd daarna geschiedde, zo gelukkig was uitgevallen als de Engelschen en Hollanders hadden verwagt, deze twee Natien hun uiterste best voor die oproerige Dweepers zouden gedaan hebben: en zulks bragt toen, zo men zeide, het recht des oorlogs mede.

+ Drie Hoofden der Camisars in Engeland.

+ Redenen van hun opgang.

(b) Clavis Prophetica of Sleutel der Voorzeggingen &c. te Londen 1707. Ik heb de aangehaalde woorden een weinig verandert.

+ Verschillende denkbeelden wegens hunne Profetische zending.

(c) Men noemtze in 't Engelsch Freethinkers.

+ Characters der Hoofden of Voorstanders der Profetische Schoole.

[p. 162]

ter goeder trouwe aanhingen. Onder die beschermers waren voornamelyk drie personen, waar in tot dien tyd toe geen dweeperschen aart gesteken hadt. Een van de drie was een Engelsch Edelman, Lacy genaamt, eerst leerling, vervolgens profeet, en wel een gedistingueert Profeet in de nieuwe Queekschool, als zynde^(a) Autheur van een vry groot Boek van voorzeggingen. De tweede was de Ridder Richard Bulkcley. De derde Fatio de Duillier een Genevois of Zwitser van geboorte, groot Wiskundige, maar die ter zelver tyd den naam had van zeer weinig Godsdienst te bezitten, en eigentlyk noch de eene noch de andere religie^(b) te omhelzen. Deze was niet alleen, zegt men, de Geheimschryver der Profeeten,^(c) maar ook hun inblazer of Inspirateur. Nog was 'er een vierde,^(d) Misson genaamt, die de wonderen der Profetie beschreef. Wat de Cevenneesche Profeeten aangaat, de hoofden daar van waren, als reets gezegt is, een Marion die van^(e) Fatio geleid en geholpen wierdt; een Fage, die ons beschreven wordt als een man van zeer gering verstand; een Cavalier, dien men ons voorstelt als zeer bekwaam tot de Profetische operatie, in 't geen de uitwendige verrukking en de wonderlyke bewegingen des lichaams betreft: maar anders te min ernstig om zulk een rolle te speelen, en niet genoeg van geheugen voorzien om het lang uit te harden; een Flotar, van wien men zeide, dat hy te gelyk Profeet, Agent, en Thesaurier zyner Londensche en Cevenneesche Broederen was; een verstandiger man, en ook gelukkiger dan de anderen, zo het waar is dat de geest die hem bestierde in de behandeling van de penningen, hem de magt liet van zich daar van toe te eigenen zo veel hem goetdacht. Nog was 'er zekere Allut een timmerman met zyn wyf Henriette, en eindelyk eene Bety of Elizabeth Gray, die kaarssesnuitster in de Comedie geweest was. De geest die Marion inspireerde, bragt de uitgave zyner Profetien in den jare 1707. te weeg. De twee Verzamelingen van Lacy waren even te voren in druk uitgekomen, met de volgende^(f) Approbatie van den Geest, die aan het hoofd des Werks met den tytel van eeuwigen Geest praalt; dit werde ter drukpersse overgegeven.

Het Profetische Spel, of liever bedrog,⁺ begon eerst met veel eenvoudigheit: de Convulsive bewegingen en de declamatien waren zo hevig niet als zy in 't vervolg geweest zyn: de scheldwoorden waren nog algemeen, of op den ouden trant der Anti-Catholyke Secten; dat is, men profeteerde nog maar tegen Babel en den Antichrist, waar uit de onnozelste Protestanten terstond begreepen, dat het Romen en den Paus goldt. Dit alleen,^(g) zegt ons de Autheur van den Sleutel, ‘ontstak den yver der Protestanten: want weinige onder hen konnen argwaan opvatten tegen luiden, die zich in dat stuk van vinnige uitdrukking weten te bedienen’. Maar de Protestanten vonden zich bedrogen. In plaats van een Roomschen Antichrist en een Paapsch Babylon, verstondt men door die scheldnamen een Romen en een Antichrist dat zich in den boezem der Hervorming verscholen hieldt. De Geest zeide hun^(h) Babel en den Antichrist vindt men overal ‘met die twee woorden in een gantsch nieuwen zin opgevat, dicteerde hy hun al wat hy wilde tegen de (gereformeerde) Kerken, en zelfs tegen het meest gezuiverde dat in de Hervorming gevonden wordt...... Indien men klachtig gevallen had, zou de Geest gezegt hebben, ik spreek van Rome, ik spreek

(a) Avertissement de l'Esprit éternel par la bouche de son serviteur Jean surnommé Lacy. Het boek was in 't Engelsch geschreven. Echter deet de Profeet Lacy menigmaal zyne voorzeggingen in 't Fransch. Die man moest of voor een groten zot, of voor een groten bedrieger worden aangezien.

(b) Zie Clavis Prophetica ubi sup. Men beschuldigt hem daar in gezegt te hebben, dat de waerheit in geene Religie zuiver en zonder immenging van dwaling gevonden wordt. Zo hy maar van de praktyk gesprooken hadt, zou men hem het spel gewonnen hebben gegeven.

(c) Zie Clavis Proph. &c. p. 6. en 7.

(d) Zeer bekend door zyne Italiaansche Reizen. Hy is de schryver van Theatre Sacré des Cevennes.

(e) Clavis &c. ubi sup. p. 7. en volg. Fatio wordt gehouden voor den Autheur der Verzameling van Marion.

(f) Zie Lettre premiere d'un particulier à Mr. Misson l'honnête homme touchant les miracles burlesques &c. Te Londen in 't jaar 1707.

+ Hunne listen.

(g) Ubi sup. p. 16.

(h) P. 96. der Profetien van Marion, leest men het volgende ‘myn kind, de Antichrist is niet op eene plaats alleen. Daar is meer dan één Antichrist: verscheidene zyn 'er op de aarde. Geen plaats is 'er daar by zich niet onthoudt. Bedrieg doch uw zelven en anderen niet. Gy steekt alle in dwaling’. Dit koomt overeen met het gevoelen dat de Autheur van den Sleutel aan den Profeet Fatio toeschryft.

[p. 163]

van den Paus. By dat alles voegde men de roeping der Joden, en de aannadering van het Duizentjarig Ryk, met nog eenige andere gevoelens, die by verscheidene^(a) personen (in Engeland, gelyk elders, geneigt om harssenschimmen en dromeryen te geloven) ingang vonden’. Pharao en de verwoesting van zyn Ryk vonden ook plaats in de Profetien, en door Pharao verstondt men Lodewyk XIV. Vervolgens werdt Engeland voornamelyk gedreigt, en voorts de Stad van Londen in 't byzonder. Eindelyk voorzeide men een algemeenen moord, en dreigde Staat en Kerk. Men kan de uittreksels van die Voorzeggingen vinden in het klein Werkjen, hier onder^(b) aangehaalt.

⁺ De Prophetische Cabale deet pogingen om zich te doen gelden door^(c) Mirakelen, dewyl zy door den indruk van een gedeelte harer voorzeggingen, wel verre van in meerder aanzien te geraken, scheen gedreigt te worden met haren ondergang. Men wilde dan zyn geluk beproeven met het wagen van eenige mirakelen of wonderwerken, en ten dien einde beval de Geest aan Lacy en zyn Queekschool zich buiten Londen ten platten lande te begeven. Doch zy keerden welhaast wederom. Zy waren nauwlyks buiten Londen, of de Geest wederhieldt Lacy, hem verklarende dat noch hy noch iemant der zynen zich schamen moesten Dienaren des Heeren te zyn; om nu die verklaring te doen, wierp de Geest den Profeet in zulk eene verrukking als hier volgt. ‘Verheugt over zulk eene glorieuse commissie, stond hy op van zyn stoel, en deet verscheidene malen de ronde door de kamer, bootzende met zyne stemme het geluid van een trommel na, die geroert wordt om krygsvolk te werven. Vervolgens zette hy zich wederom in zynen stoel, en sloeg met vastgeslotene vuisten ter rechter en linker zyde op den stoel, even of hy het slaan op een keteltrom wilde verbeelden; makende ondertusschen by poozen een exercitie met Snaphaan en Vaandel, als ook met het trekken van den Degen, en het vellen van de Piek. Na alle die bewegingen stondt hy ten tweedemaal op, en marcheerde met een grote graviteit vier of vyf malen dezelve kamer rond, bootsende dus met stem en hand den mars van een Regiment krygsvolk na. Op zo veel gewoel volgde de redenvoering. Des anderen daags blies de Profeet alarm, en deet eenige krygskundige bewegingen, voor dat hy de volgende woorden, volgens zyn slecht Fransch verduitscht, uitsprak of opzong; O! God, gy zult ons doen danssen. Onze geesten zullen doen werken alle de leeden die bekwaam zyn om u te dienen tot de onophoudelyke celebratien en festiviteiten’. Die woorden waren het voorspel van een soort van Sacrament, 't welk de Engelsche Profeet wilde instellen voor de nieuwelingen in de Profetie. Maar voor de beschryving van dat Sacrament, moet ik, op het geloof van den Schryver^(d) dien ik aanhaal, hier verslag doen van de verschillende manieren dewelke die Profeeten in hunne bewegingen van verrukking hadden, en van de misselyke posturen die zy maakten. Men vindt ze by dien Autheur op den rand zyner Avertissemens prophetiques. Men zou het konnen noemen de evolutien van de Profetische exercitie. ‘1. Hier vertoont zich de Profeet als met een degen op de borst. 2. Hier ligt hy zyn vuist op, en beweegt dien, aan een venster staande, ten Noorden uitziende. 3. Hier gaat hy van dat venster naar een ander dat ten Oosten gestelt is. 4. Hier weent de Profeet, en verdraait zyne armen op eene erbarmelyke wyze. 5. Hier strekt hy zyne beide handen recht uit. 6. Hier gaat hy Noordwaarts voort. 7. Hier loopt hy naar 't Oosten. 8. Hier strekt hy zyne armen ten Noorden en ten Westen uit. 9. Hier ligt hy den arm op met een dreigent gelaat, en beweegt zyn hand, even of hy geesselde. 10. Hier zit hy in gedachten, nu naar om hoog, dan naar om laag ziende. 11. Hier valt hy op zyne kniên, bidt zeer vuuriglyk, wandelt op zyne kniên van 't eene eind van de kamer tot het ander eind, beweegt de armen wederzyds zeer snellyk, bootst de beweging van een slinger na, zet zich in postuur even of

(a) De Schryver van den Sleutel geeft ubi sup. p. 18. te kennen, dat de Secretaris Fatio de gemoederen wel hadt doorgrondt.

(b) Clef &c. ubi sup. p. 25. en volg.

+ Zy pogen zich te doen gelden door mirakelen.

(c) Lettre à Mr. Misson &c. ubi sup.

(d) Deuxieme Lettre d'un particulier à M. Misson &c. p. 2.

[p. 164]

hy gewapent ware, brengt een steek toe, enz. 12. Hier fluit hy als een Meerle’. Deze kanttekening is origineel: weinig menschen zouden verwachten een Profeet te horen fluiten. De mirakelen beantwoordden de Profetische beweegingen. De jonge Gray, maar 15 of 16 jaren oud zynde, was van Kaarssesnuitster in de Comedie, tot de waardigheit van Vrouw-zuster des Engelschen Profeets gekomen, en die verheffing hadt haar te gelyk tot eene Profetesse gemaakt. In die hoedanigheit diende zy tot meer dan een mirakel.^(a) Op zekeren dag bevondt zy zich eensklaps lam, zo dat zy haare leeden niet konde gebruiken. Lacy leide de hand op haar; nu men weet hoe krachtig in zekere gevallen een mans hand is. Hier op volgde eenige schuddingen en grillen. Daar op zeide de Profeet zeer statig met een toon van inspiratie, ik spare u tot grote dingen.... ik zal mynen armring om uwen arm leggen.... Voorts nam hy de armen van het meisjen, en leide ze op zyn borst, brengende zeer devotelyk zyne linkerhand daar by, onder het uitspreken dezer woorden, ik zal een keten om uwen hals leggen, en te gelyk sloeg hy zyn hand aan den hals van de arme lydster.... Hier op volgde het mirakel, de verlamde leeden herstelden zich, enz. Op eenen anderen tyd wierdt de jonge Profetesse blind. Men bragt haar in een andere kamer: hier ging zy te bedde leggen, en dit duurde twintig minuten, terwyl zy badt, en in verrukking viel. Zy hadt te voren eenigen twyfel gehadt: de geest die haar het gezicht wederom geven moest, berispte haar ongeloof, maar wierdt eindelyk bevredigt, en beurt om beurt van den Profeet tot de Profetesse overgaande, ontstondt 'er een Samenspraak^(b) onder hen, waar van het besluit was dat de jonge Betty Gray haar gezicht zou wederom krygen. De Profeet Lacy deet het mirakel door tot drie reizen toe met zyne duimen op de oogen van de gewaandeblinde zagtkens te kloppen. Ik zal een ander mirakel, 't welk^(c) de opstygingen en de kunstige stuiptrekkingen van de Profetesse volgde, overslaan; als mede hoe de geest ook gelukkiglyk de hand van den Profeet bestierde in het aanraken van den hals, boezem, enz. der patiente; gelyk ook hoe de naam der jonge Profetesse verandert wierdt in dien van Sara, omdat 'er een huwelyk wierdt gesloten^(d) tusschen Abraham (Lacy)^(e) en Sara, de Vader en Moeder der nieuwe Gelovigen. Ik zal mede niet gewagen van de wonderbare roeping van den Mathematischen Profeet tot een soort van Apostelschap, waarna de Geest hem de magt gaf van de handen op te leggen, en de kracht van den H. Geest te verleenen. Het verslag van die roeping vindt men hier onder^(f) aangetekent. Echter zal ik hier in 't kort melden de stoutheit, die de profetische cabale hadt van alle menschen te nodigen

(a) Prem. Lettre &c. ubi sup. p. 8.

(b) Die samenspraak is een meesterstuk van Vrygeestery. Hier is ze ‘Heer, ik koom tot u, om hulp te verzoeken. Gy alleen kunt my helpen. Lacy; wat is uw quaal? B. Heere, gy weet het. Ik ben blind .... gy kunt my het gezicht wedergeven. Heere, uwe hand moet het doen....koom haastelyk. L. Hoe lang zyt gy blind geweest, myn kind, en hoe is dat toegekomen? (Lacy was altoos by haar geweest) B. Heere, gy weet het. L. Waarom verzoekt gy hulp by een mensch die onbekwaam is om u het gezicht weder te geven? B. Ik ben by u gebracht om genezen te worden. L. door wien? B. door den goeden en Heiligen Geest. L. De eere van uwe genezing zal dan alleen toekomen aan dien eeuwigen geest, die het geloof zendt en geeft, die de genezing schenkt. Wilt gy de eere van uwe geneezing aan hem alleen toeschryven, B. Ja, Heere, dat wil ik wel doen.

(c) Ubi sup. p. 19.

(d) Lacy, noemde, in de vlagen van verrukking, dat fraai buwelyk les eternelles epousailles entre lui & sa bien aimée.

(e) Als Moeder der gelovigen wierdt zy geinspireert om met de Profeeten te arbeiden in den wyngaart des Heeren. Uit kracht van die Inspiratie omhelsde Abraham (Lacy) haar, en zegende haar in de tegenwoordigheit der andere Profeeten, die onder andere merkwaardige dingen, zich niet konden onthouden van aangedaan te zyn over de fraaye heenen van Sara. Zie Lettre 3. a M. Misson p. 14. en 15. Dit alles geschiedde geduurende de reize der Proseeten ten platten lande.

(f) Lettre deuxieme &c. ubi sup. p. 16. ‘De jonge looze Betty nam den Mathematicus by de hand. Hy liet zich leiden, en viel op de knien als een kind voor......Lacy, die hem een lange aanspraak deet vol heerlyke beloften uit naam van den geest..... Hy moest een pylaar....zyn in het Huis Gods, de bekoorlykheden der welsprekenheit bezitten, als mede de gave der gezondmaking en die der talen hebben. Tot bevestiging van zyne roeping, gaf Lacy aan Broeder Fatio den naam van Isaak, in plaats van dien van Nicolaas, den welken by te voren hadt....’ voegende by die roeping deze woorden. ‘Gy zult zyn de Patriarch Isaak: doch uw leven zal, in de uiterlyke omstandigheden, niet gelyk zyn aan dat van Isaak. Gy zult wat meer moeten omzwerven, (deze voorzegging wierdt eenigen tyd daar na bewaarheid, boewel 'er een openbaar affront voorging: want de Apostel wierdt tot de Pilory verweezen.) Gy zult de beloften, aan Abrabam (Lacy) gedaan, beërven. Gy zult my gehoorzaam zyn, als Isaak aan zynen vader was, enz.

[p. 165]

by eene opstanding, die door den Profeet Lacy moest te weeg gebragt wotden. Om daar in te slagen, ‘moest men,^(a) zegt men ons, geen van die lyken hebben welke dagelyks begraven worden...... maar het moest een dode wezen van het maaksel der geinspireerden. De jonge Betty Gray, dewelke haaren leertyd ten platten lande hadt uitgestaan, ondernam die Comedie te Londen te gaan speelen. De 17^de dag van Augustus in den jare 1707. wierdt daartoe uitgekoren..... Eenige Engelsche inwoonders, nieuwsgierig om die prosetische verrukkingen te zien, begaven zich daar heen op den bestemden dag..... De jonge Comediante was toen aan 't malen..... en aan 't woelen geraakt. De Acteurs van het spel zeiden, dat zy op haar uiterste lag...... dat zy zou stikken, en dat Lacy haar van den doden zou opwekken...... De Cabale hadt ondertusschen een geneesmeester van haren aanhang by de kranke gestelt, om het bedrog een glimp te geven...... De Engelsche toekykers vonden goed nauwkeurig acht te slaan op het kranke meisjen, en op de gantsche behandeling daar omtrent. De Comedie duurde acht uuren lang...... omdat de Acteurs voorhadden den tyd te doen verdrieten aan die lastige toekykers, en omdat deeze het spel wilden zien uitspeelen. Waarom zy ook van tyd tot tyd den pols der Comediante betasteden, zo dat zy geen gunstig oogenblik vinden kon om te veinzen⁺ dat zy doot was’. Dat mislukte mirakel verwekte tegen de Profeeten twee kleine Tractaatjes^(b) in 't Engelsch, waar door zy een groot gedeelte van hunne aanhangers en verwonderaars verloren: behalven dat twee maanden te voren de Lord Opperrechter hun verboden hadt eenige vergadering te houden, 't geen mogelyk de ware oorzaak van hun vertrek ten platten lande geweest is. De Profeet Marion, leerling van Fatio, wierdt veroordeelt^(c) als aangeklaagt en overtuigt van onbeschaamtheit, bedrog, en godloosheit in zyne gewaande Profetien. Die voor de Hoofden of Bestierders der Secte gehouden wierden, stelde men openbaarlyk ten toon aan de kaak of Pilory in den aanvang des jaars 1708. en van hier af heeft hunne verspreiding door andere landen haar begin genomen.

Die wederwaardigheeden waren niet in staat om den Profeeten geheel en al den moed te benemen. Zy hadden de stoutheit van byna ter zelver tyd verlof te verzoeken tot het oprechten van^(d) Conventiculen, even als andere Secten; hier toe presenteerden zy een Request aan de Koningin. Dewyl zy nog een grote menigte aanhangers hadden, waren zy ook stout genoeg om een nieuwe Opstanding te beloven,⁺ dewelke geschieden zou op den 5^de der maand Juny 1708. makende alomme bekend, dat op dien dag zeker Leeraar, Emes genaamt, die reets gestorven en begraven was, wederom zoude verryzen. De menigte der nieuwsgierigen, die toeschoten om die gewaande opstanding by te wonen, was zo groot, dat de Regeering genoodzaakt was een wacht te stellen op het plein van Morfields, daar het mirakel gebeuren moest, om alle wanorder te verhoeden. Maar de overledene bleef⁺ doot, en de Profeeten hadden geen anderen uitvlucht om niet geheel stom te blyven, dan de schuld te leggen op de ongelovigheit der toekykeren.

In de Maand Augustus des jaars 1707.⁺ hadt de dweepersche Lacy met de andere bestierders der Secte een nieuwe manier van het Sacrament des Nachtmaals te bedienen, opgestelt, in dier voegen als volgt.^(e) Hy dekte een tafel, zette daar op een bord, en op dat bord een kop of kom, en plaatste zich, met de jonge Profetesse zyne Vrouw-zuster, aan het hoger eind van die tafel. De andere Bestierders en Profeeten gingen mede rondom die tafel zitten, waar na Lacy opstondt, en naar het lager eind van de tafel ging, daar hy door den geest gedreven, zyne geestelyke gasten aansprak met deze woorden. ‘Myne vrienden, indien ik u niet geroepen hadt, zoud gy niet gekomen zyn. Ik hebbe u deze tafel toebereid, die wel uiterlyk zeer gering en slecht is, maar

(a) Troisieme Lettre ubi sup. p. 19. en volg.

+ 't Geen mislukt, en gestraft wordt.

(b) The honest Quaquer en Enthusiasticks Impostors. Deze kleine werkjes waren opgestelt van die getuigen der gewaande opstanding hadden willen weezen.

(c) Het zyn de bewoordingen van het vonnis.

(d) Het woord Conventicul wordt in 't Fransch en in 't Nederduitsch altoos in een quaden zin opgevat: maar in 't Engelsch niet.

+ Nieuwe Opstanding belooft.

+ en Mislukt.

+ Nieuwe manier van Nachtmaalhouden.

(e) Deuxieme Lettre &c. ubi sup. p. 4.

[p. 166]

echter van geestelyke gerechten genoeg voorzien. Ik ben het die myne arme Apostelen voordiene’: Vervolgens begaf hy zich wederom op zyn plaats, en voer voort in deze bewoordingen. ‘Drinkt van dezen wyn: zy staat my duur....... De wyn dien ik u geeve, is myn geest met zyne genade enz. Voorts wederom opstaande, deet hy de ronde om de tafel, nam de hand der Profetesse, en leide dezelve in de zyne, zeggende te gelyk aan haar, ik verzegele u hier de beloften, zie hier het plechtig teken daar van enz. Dit zeide hy ook aan de anderen, hun beveelende te eeten (te weten op een geestelyke wyze.) Dat eerste gedeelte van de ceremonie afgedaan hebbende, lichte hy de kom of kop van het bord af, nam het bord, en het zelve in 't ronde aanbiedende, zeide hy, zie daar de (geestelyke) rykdommen, neemt ze, voedt u, enz’. De Ceremonie met de Nachtmaals kom of kop geschiedde ten naasten by op dezelve wyze. De timmerende Profeet Allut, die op zekeren Avondmaalsdag in de volmaakste verrukking op den grond lag, genoot een gantsch byzonder voorrecht, dat is, hy wierdt opgerecht door Lacy, en van hem met een fraaye dweepersche aanspraak vereert. Lacy, met het communiceeren zyner Vergadering gedaan hebbende, nam den Profeet Allut by de hand, en zy beide in verrukking zynde, en door een zelven geest geinspireert, dansten drie of vier maal de kamer rond, onder het zingen van deze woorden; de grote Koning verschynt in triomph. Maar laten wy ons niet langer ophouden met die uitsporige dweepery, als zynde een mengelmoes van onverstand,⁺ vrygeestery, en ondeugt. Een beknopte beschryving kan best onderwyzen en vermaken. Derhalven zal ik eindigen met de kluchtige verkiezing van een Patriarch der Secte; doch alleen een Patriarch in naam, dewyl de grondstelling van die Dweepers (gelyk zulks ook onder allerleye Dweepers in 't algemeen doorgaat) was geen opperhoofdigheit in de Kerk te erkennen, en^(a) al het onkruid dat haar bedorven heeft uit te roeien. Dezen naam gaven zy aan de Geestelykheit der Kerken van Engeland. De Patriarch dien zy verkoren, was een herbergiers jongen van dertien jaren. De timmerman riep hem uit, de Profetesse Betty leide hem de handen op, en verklarende aan het profetische queekschool dat zy hem een werktuig harer glorie wilde maken, veranderde zy zynen naam in dien van Jacob. Op het zelfde oogenblik wierdt Lacy van den profetischen geest aangeblazen: van Lacy ging die geest over tot den timmerman, en van den timmerman verspreidde hy zich door de gantsche kamer, makende een geweldige ontroering in de bestierende Profeeten, terwyl de andere in een diepe verrukking van stilswygendheit geraakten. Maar eindelyk brak Allut de stilswygendheit af, en door de kracht van den geest aan 't spreken komende, verkondigde hy met luider stemme en als in vervoering de aanstaande mirakelen van den jongen^(b) Idioot die Patriarch geworden was. Lacy voegde daar by, dat hy hem de hand van associatie gaf..... om nevens hem in den wyngaart des Heeren te arbeiden.

Schoon die Dweepers te Londen in verachting raakten, verspreiden zy zich echter in verscheidene Provincien van Groot-Brittannien, en waarschynlyk tot in Schotland. In de nieuwstydingen van den jare 1709. vindt men, dat 'er in Schotland een⁺ talryke vergadering van diergelyke Dweepers gevonden wierdt, onder de bestiering van een Schotschen Hooglander, Mack-milian genaamt; dat die luiden in het open veld predikten, en daar hunne oefeningen van devotie pleegden; dat zy een gantsch byzondere manier hadden van het Avondmaal te houden (men zegt niet waar in die manier bestondt); dat zy dan de excommunicatie uitspraken tegen de waarzeggers en tovenaers, tegen die^(c) de test hadden aangenomen, als mede tegen die op de Anglicaansche wyze geknielt Communiceerden. In Schotland hielden sommige die luiden voor Jacobiten en vyanden van de Regeering, andere meenden dat zy een overblyfsel waren van die Cameronianen, waar van^(d) reets gemeld is. Eenige wilden dat het waren Camisars

+ Kluchtige verkiezing van een Patriarch der Secte.

(a) Zie Lettre Deuxieme &c. ubi sup. p. 9.

(b) Hy kost noch lezen noch schryven.

+ Schotsche Dweepers van het zelfde slag.

(c) Dat is den Eed, bestaande in geene andere opperhoofdigheit in de Kerk te erkennen, dan die van den Koning, enz.

(d) Zie de Verhandeling over de Presbyterianen.

[p. t.o. 167]

Le CIMETIERE de S^T. MEDARD.

Differentes AGITATIONS des CONVULSIONAIRES.

[p. 167]

⁺ uit Engeland gevlucht of gebannen. Het zy zo het zy, de Engelsche Profeeten weeken welhaast naar Holland en Duitschland. Allut en zyne broeders hielden zich eenige maanden te Amsterdam op, daar zy eerst een kleine Societeit maakten, waar in, even als in Engeland, drie soorten van Dweepers, namelyk zotten, libertynen, en weetnieten, ontfangen wierden: maar dat gezelschap wierdt mede verstrooit. Het nieuw Profetisch kweekschool wierdt van hoger hand in wanorder gebracht. Evenwel, schoon hun opgelegt scheen overal om te zwerven, en het verwyt van Dweepery mede te voeren, hadden zy de vertroosting van tot hunne party over te halen^(a) zekere persoon, waar in de overblyfzelen van die profetische kracht, die den vermaarden Jurieu hadt aangezet tot verdediging der Dauphineesche Profeeten, als bewaart scheenen. Al wat zich kost byeenzamelen uit de verstrojingen der Profetische Dweepers, heeft zich nog langen tyd als een byzondere Secte staande gehouden, schoon weinig bekend by de vreemdelingen, en zelfs by de inwoonders van Amsterdam. Die Secte hieldt hare vergadering^(b) buiten het grondgebied van de Stad in zeker afgelegen huis, daar in 't heimelyk profetische verrukkingen en convulsive bewegingen voorvielen.

+ Verstooring der Dweepers.

(a) Madame Jurieu.

(b) Onder den naam van Beevers.