Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 6

Tweede hoofdstuk,
Behelzende een Kort Begrip van de Kerkelyke Discipline der Puriteinen.

⁺ VOor eerst stelt die Discipline de noodzakelykheit van de roeping tot het Predik-ampt vast, verbiedende te gelyk zich, om daar toe te geraken, te bedienen van list, kuipery, of geweld. Na dat de beroeping op een behoorlyke wyze is bepaalt, en men een Broeder heeft uitgekoren om Predikant van een byzondere Congregatie of Vergadering te wezen, is het hem niet geoorloft het Beroep van eene andere Congregatie aan te neemen. Hy is aan die eerste Geestelyke Bruid verbonden, doch zo dat hy haar echter wel een scheidbrief geven kan; indien zy haare toestemming daar toe geven wil.

⁺ De beroepene moet voor het aanvaarden van zynen dienst, de leerstukken en de Discipline van de Kerk ondertekenen, als mede de Geloofs-belydenis. Voor zyne verkiezing moet hy een^(a) attestatie van zyn levensgedrag en zeeden overleveren, waar uit blykt dat hy in alles heeft toegestemt^(b) de Leere van de (Puritensche) Kerk, en dat hy standvastig Orthodox gebleven is, zich boven al gewacht hebbende van het lezen van Kettersche Boeken, en van zich op te houden met ydele bespiegelingen, met vreemde gevoelens, en hairkloveryen. Hy moet in 't openbaar zyn geëxamineert over de Discipline, over de voornaamste puncten der Godgeleertheit, en over de Heilige Schrift. De Examinateurs zoeken zelve eenige texten uit, waar over zy hem zyne uitlegging afvor-

+ Het beroep tot het Predikampt.

+ Verplichting des Beroepenen.

(a) Dit woord is by de Calvinisten in gebruik.

(b) Consenting in all things to the Doctrine.

[p. 108]

deren; en dat onderzoek word meer of min dikwils herhaalt naar het goedvinden der Examinateurs. Men verzuimt ook niet hem voor te stellen het gewichtig ampt en de plichten van een Predikant, en hoe hy verplicht is de eere Gods en de stichting van de Kerk boven zyne belangen te stellen, de Heilige Leere, dat is de aangenomene leere, en de Kerkelyke Tucht te handhaven. Laat ons niet vergeten, dat de Kerk, tot welkers dienst de verkiezing geschiedt, zich ten dien einde met vasten en bidden voorbereiden moet.

Het is een Predikant van een Kerk, of Congregatie^(a), geoorloft te gaan prediken in eene andere, mids dat de eerste daar toe verlof geeve, of dat de noodzakelykheit zulks vereischt.

⁺ De manier van den Puriteinschen Godsdienst is ten naastenby de zelfde met die der Calvinisten. Eerst wordt 'er een Psalm gezongen, vervolgens eene Pause; en men zingt de Psalmen een voor een, van den eersten tot den laatsten, volgens het beloop van 't jaar. Na den Psalm volgt een korte vermaning, waar door de gelovigen worden bereid tot het gebed, 't welk daar op volgt, en met het Onze Vader eindigt; dan wordt een Predikatie gedaan; en eindelyk een gebed, waarin zomwyle de zwaarste puncten van de Predikatie worden herhaalt, en 't welk altoos strekt om voor God open te leggen de noodwendigheeden der gelovigen, en om den Goddelyken zegen af te bidden tot het welwezen van Kerk en Staat, enz. Dit gebed eindigt ook met het Gebed des Heeren, waar na met het uitspreken van den zegen de Vergadering gescheiden wordt. Wat den aart der Predikatien belangt, men betracht daarin de klaarheit, de vastigheit, en de zuiverheit van de Leere; men brengt goede bewysredenen by, die alleen uit de H. Schrift gehaalt zyn; men maakt toepassingen, overeenkomstig met de Predikstoffe, en met de omstandigheeden van den tyd, of van den staat der Kerke; men bespeurt daar in geene te verregezogte naspeuringen van betwiste leerstukken, enz. De texten mogen niet genomen worden uit de Apocryphe boeken, maar alleen uit de Canonyke, en voornamentlyk uit die van het N. Testament. Een Predikant moet nieuwigheden myden; zyn taal moet eenvoudig wezen, en zyne uitdrukkingen deftig, doch altoos geschikt naar het begryp van het gemeen. Ik zal niet veel spreken van de stem en de gebaarden, waar omtrent men wil gemyd hebben de geweldige bewegingen des lichaams, en die geduurige omwendingen naar deze en geene zyde; dat is, men wil dat de Predikers zich niet als Toneelzotten of Arlequins aanstellen. Het kan zyn, dat in eenige Calvynsche vergaderingen van onzen tyd die woelende buigzaamheit des lichaams behaagt aan zekere hoogvliegende Coquettes die zich voor devotarissen uitgeven, aan eenige petits maitres die half-Christens en half-libertyn zyn, of aan personen die een Predikatie met een Comedie gelyk stellen, houdende die beide voor een tydverdryf, 't welk niet anders dan in 't onderwerp verschilt: maar hoe het zy, zulk een onmatig gewoel op den Kansel kan nooit een bewys zyn van de devotie van den Prediker, noch dat zyn ziel verkregen heeft die buigzaamheit, welke vereischt wordt om den behoorlyken indruk te hebben van de waarheeden die hy zynen toehoorderen moet inboezemen.

Op alle Zondagen moet tweemaal gepredikt worden, en elke predikatie moet niet langer duuren dan een volkomen uur zo 't mogelyk is. Ook is 't nodig dat 'er in de Kerk gecatechizeert wordt: maar, dewyl alle de gelovigen niet evenveel bequaamheit hebben, heeft men tweederley Catechismus, waar van de eene uitgebreider en omstandiger is, en de andere korter, en dus bekwaam tot onderwys van de jonge Catechumenen voor het Avondmaal.

Na de Predikatie worden de Sacramenten⁺ bedient. By den Doop moet de Vader het kindt aanbieden, of iemant anders in zynen naam. Omtrent den Doopnaam moet men bedacht zyn, dat dezelve niet gelyke naar een benaming uit het Heidendom of^(b) Pausdom. Men moet de namen verkiezen uit den Bybel, en vooral die van Profeten en Heiligen. Wat de Communie betreft, de Catechumenen mogen niet worden toegelaten voor dat zy veertien jaren hebben bereikt, ten ware de Consistorie goedvondt eenige uitzondering te maken uit hoofde van de bekwaamheit des persoons. Zeven dagen voor het Nachtmaal moeten zy hunne namen opgeven aan den Predikant, opdat de Ouderlingen

(a) De Puriteinen gebruiken die woorden door malkunder.

+ De Puriteinsche manier van Godsdienst komt ten naastenby met die der Calvinisten overeen.

+ Bediening der Sacramenten.

(b) Een zaak van gevolg voorwaar: zou een Presbyteriaan eveneens genaamt zyn als een Papist?

[p. 109]

tyd hebben om naar het gedrag en de zeeden van die Catechumenen te vernemen. Volgens de Discipline moeten zy in de tegenwoordigheit van Predikanten en Ouderlingen geëxamineert worden een maand voor de Communie: waar na de Catechumenen en alle andere die voor de eerste reize tot het Avondmaal zullen worden toegelaten, hunne Belydenisse des Geloofs in de Puriteinsche Congregatie moeten doen, en verklaren dat zy zich onderwerpen aan de Kerkelyke Tucht. De Discipline beveelt ook, dat men in de Predikatien des Zondags voor het Nachtmaal, de gelovigen moet aanzetten tot het onderzoek van hunne conscientien, tot vrede, en verzoening.

⁺ Uitgenomen een jaarlykschen Vastendag, die in zekere omstandigheeden tot twee of driemaal toe mag herhaalt worden in het zelfde jaar, heeft de Discipline der Puriteinen alle andere Hoogtyden en Feestdagen afgeschaft.

⁺ Wegens het Huwelyk valt niets byzonders te zeggen. Men weet dat de verloving by de Calvynsche Protestanten altoos voorafgaat, en dat zy de overtreding van die plechtigheit niet toelaten. Tusschen den ondertrouw en de voltrekking des Huwelyks mogen ten hoogsten maar twee maanden verlopen. Behalven dat, moet men weten dat het Huwelyk by hen niet kan ontbonden worden: geen echtbreuk geschiedt 'er, al was men van beide de kanten tot de scheiding genegen. Drie openbare Geboden op drie achtereenvolgende Zondagen moeten de plechtigheit van den Trouw voorgaan, en men mag trouwen op alle Kerk-dagen, uitgenomen op een Vastendag.

Tot onderwys der Kinderen zyn Scholen opgerecht, waar in men hun den Catechismus, de gebeeden, en de formulieren van den Godsdienst moet leeren. De leerlingen die bequaam bevonden worden om de Godgeleerdheit te bestudeeren, oefenen zich in de uitlegging van de H. Schrift, en in het proponeeren of prediken⁺ in de tegenwoordigheit van eenige Predikanten, na dat zy hebben afgedaan het geen den naam draagt van^(a) Cursus Theologioe of Verhandelingen over de gantsche Godgeleertheit. De Proponent zyne Propositie gedaan hebbende, gaat heen om den Predikanten de vryheit te laten van hun oordeel daar over te vellen; vervolgens treedt hy wederom binnen, en ontfangt het oordeel of Crisis van den Predikant die Directeur of Voorzitter, of, gelyk men het in de Synoden noemt, Moderator van die oefening is.

Alles moet met meerderheit van stemmen⁺ in de Consistorien worden afgedaan. Even als by de andere Calvinisten, regelt de Consistorie de Kerkelyke zaken, bewaart de registers der Gedoopten, der Gehuwden, der doden, der Communmicanten, enz. en zy waakt voor de kerken-Orde. De Ouderlingen en de Diakonen maken een gedeelte van de Consistorie uit. De eerste hebben last om nevens de Predikanten zorg te dragen voor de bewaring, het onderhoud, en de veiligheit der Kudde; den Diakonen zyn de zieken en armen aanbevolen. De eene en de andere zyn herroepelyk; echter mogen zy niet lichtvaerdiglyk van hun ampt worden afgezet. Van gelyken moet men voorzichtigheit en bescheidenheit gebruiken in de Censuren, zo ten opzicht van de personen, als van de zaken waarom. Groote misslagen, vooral zo zy in 't openbaar bekend zyn, en zeer hatelyk 't zy door hunne omstandigheden of door hunnen aart, als mede verzelt van verachting en hardnekkigheit, behoren tot de Consistorie. In geringe gebreeken moet men zich gedragen naar het bevel van J.C. die ons vermaant de fauten van onzen naasten te verbergen, en hem dezelve in 't

+ De Puriteinen hebben geen Feestdagen.

+ Het Huwelyk.

+ Propenenten.

(a) In zekere Protestantsche Landen is een Cursus Theologiae byna niet anders dan een Verzameling van geschillen en Controverzen in Classen verdeelt, onder benamingen die eerbiedigheit en Godsdienst moeten inboezemen, zo wel aan die onderwyzen als aan die onderwezen worden: maar hier aan denkt men zo zeer niet, als wel aan een zekere Dialectica, volgens welke men eenige jaren leert redeneeren over Leerstukken, zonder dat men daar door leert redelyker te worden. De geschillen, die het wezentlyke van den Cursus of het samenstel uitmaken, worden spitsvindiglyk voorgestelt, verklaart, en onderzogt, en menigmaal niet ter goeder trouwe. Wanneer men dat alles weet, en by de Redeneerkunde, met behulp van de Academische studien, gevoegt heeft een omstandige Lyst van de Leerstukken van zynen Godsdienst, zo als ze verdeelt en gesmaldeelt zyn, om zich te beter van alle andere Gezindheden te onderscheiden, gelyk M. Lock in zyne Brieven Tom. II. de ses Ouvres div. Ed. Holl. 1732. zeer wel zegt; Wanneer men, zegge ik, nevens die Lyst, veele texten en aangetekende plaatsen van buiten geleert heeft, laat men zich examineeren; men neemt, nevens een deftige houding waar in veel geheim zit en die noodzakelyk geoordeelt wordt, een zwart kleed aan, men doet een mantel en een bef om, en zo gaat men prediken. Gelukkig zyn ze, die door de kracht van hun verstand en deugt de gebreeken van zulk studeeren te boven komen?

+ Het werk der Consistorien.

[p. 110]

heimelyk voor te stellen. Indien eenig persoon, met een Kerkelyk ampt bekleed, de Excommunicatie verdient, moet hy eerst van zyn ampt worden afgezet. Daar zyn ook twee omstandigheeden, waar om men een Predikant het Predik-ampt kan ontzeggen, te weten onkunde en onbekwaamheit: een derde reden daar toe, doch zonder eenige oneer voor den Prediker, is ziekte of ouderdom. Verdachtheit van ketterye vereischt een ryp onderzoek, en terwyl men zich tot dat onderzoek bereid, een provisioneele suspensie, waar toe eenige Predikanten, die voorzichtig en verstandig zyn, en voor eerlyke luiden bekend staan, gelast worden. Blykt de Kettery klaar, helpt de vermaning niet, en wordt de Censure veracht, dan volgt de suspensie van het Nachtmaal, en eindelyk de Excommunicatie. Dezelve orde wordt gehouden in alle andere gevallen, wanneer een der Puriteinsche Broederen de Censure verdient heeft. Als de Excommunicatie⁺ niet langer kan ontgaan, noch uitgestelt worden, wordt dezelve in 't openbaar afgekondigt, als volgt. Den eersten Zondag van Afkondiging wordt de misdaat of faut van den zondigen Broeder gemeld, zonder den naam des Zondaars daar by te voegen. Den volgenden Zondag meldt men zynen naam, met opwekking van de Gemeente tot vasten en bidden, ter gelegenheit van de aanstaande Excommunicatie. Op den derden Zondag leest men af, dat de Excommunicatie zal gepubliceert worden den volgenden Zondag; op dezen nu, die de vierde is, wordt de Kerkban plechtiglyk afgekondigt. Daar zyn fauten die voor zware misdaden mogen gehouden worden, beledigende niet alleen het lichaam der Kerke, maar ook menigmaal de Wetten van den Staat schendende. Wat berouw de geëxcommuniceerde Zondaar zo met woorden als met tranen betuigen mag, hy moet ten minsten voor eenigentyd van de Communie worden afgehouden, zo tot een spiegel voor de andere gelovigen, als tot vergelding van zyn misdryf. De suspensie is langer of korter, volgens het goedvinden van de Consistorie. De opschorting geëindigt zynde, moet de herstelde broeder blyken van zyn berouw geven in 't aanzien van de gantsche Gemeente. Indien Predikanten het ongeluk hebben van tot zware misslagen te vervallen, moeten zy worden afgezet. De Puriteinen klagen over de sloffigheit der Episcopalen in dit stuk. Waar toe dient doch, vragen zy hun, die fraaye bespiegelende Zedekunde dewelke onder u gepredikt wordt? 't Is zekerlyk waar, dat de Zedekunde niet beter past in den mond van een Predikant die ongeregelt in zyn gedrag is, dan in dien van een Wysgeer, die na heviglyk te hebben uitgevaren tegen de schandelykheit van de dronkenschap, daar na, even als^(a) Despréaux, zich in den wyn zou te buiten gaan met den zelfden persoon dien hy twee uuren lang de soberheit hadt voorgepredikt.

In de Kerkelyke Vergaderingen en Synoden⁺ wordt gezegt, dat men daar niet zal handelen dan over stoffen die tot die Vergaderingen behoren, als zyn den Staet der Kerken die hun Lichaam uitmaken, de manier van het onderhouden der Kerkelyke Tucht, het onderwys in de aangenomene Leere, de bediening van het Predik-ampt, enz. Tot Gedeputeerden in die Vergaderingen en Synoden, worden alleen personen gekoren die met Kerkelyke ampten bekleed zyn. Met één woord, in de Vergaderingen der Puriteinen gaat alles byna eveneens toe, als in die der Calvinisten. De Vergaderingen of Kerkelyke Conferentien moeten van zes weeken tot zes weeken gehouden worden, en de Synoden alle zes maanden. De eene zyn Provinciaal, de andere Nationaal, en daar is ook, of zou konnen wezen, een Algemeen of Oecumenisch Synode. Het Provinciaal moet gehouden worden drie maanden voor het Nationaal, om tyd te

+ Excommunicatie.

(a) Despréaux op zekeren dag Chapelle in het paleis ontmoetende, sprak hem openhartig aan wegens de dronkenschap waar toe hy zich hadt overgegeven, en vergat niets dat konde bekwaam zyn om zynen vriend daar van af te brengen, Ach! myn vriend, gy hebt gelyk, ik zal geregelder gaan leven, antwoordde Chapelle ‘met de tranen in de oogen....uwe redenen bekooren my, zy zyn uitmuntende, en ik schep groot vermaak in dezelve aan te hooren. Herhaaltze nog eens, bidde ik u, opdat zy te meer indruk op my maken. Maar, zeide hy, ik zal u gemakkelyker konnen aanboren in de Herberg die hier dicht by is: laat ons daar in gaan, myn lieve vriend, en overtuig my nog meer met uwe redenen, want ik wil het alles nalaten. M. Despréaux, die nu meende het oogenblik te hebben getroffen om Chapelle te bekeeren, volgde hem, en stelde onder het drinken van een glas goeden wyn, zyne Redeneerkunde voor de tweede maal te werk. Maar de wyn wierdt telkens wederom ingeschonken; zo dat die twee Vrienden, de een al sprekende en de ander al toeluisterende, zo beschonken wierden, dat men ze naar huis dragen moest’. Vie de Moliére par Grimaret.

+ Kerkelyke Vergaderingen en Synoden.

[p. 111]

hebben tot het verzamelen en schikken van de Acten en zaken, die van het Provinciaal Synode tot het Nationaal moeten worden overgebracht. Eindelyk staat nog aan te merken, dat in de Synoden het volkomen Tractaat der Discipline (dit kort Begrip hebbe ik daar uit getrokken) moet voorgelezen worden; voorts moet men de Censure of de Mercuriale, volgens het woord in de waereltlyke Vergaderingen gebruikelyk, opmaken; en dan broederlyk te samen Communiceren. By de opening van de Synode predikt men, bidt men, en smeekt men om den invloed van den Heiligen Geeft. Dit is noodzakelyk, en geschiedt ook elders.