Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

VI. Hoofdtstuk.
Hoedanig Kircherus in zyn China Illustrata of Verheerlykt China de tien Herscheppingen verklaart.

⁺ Deeze Verklaring die wy hier voordraagen, is van P: Hendrik Roth, Jesuit en Zendeling naar de Oostindiën. Volgens zyne meening, erkennen de Braminen^(c) een soort van Drieëenigheit, waar van de Personen Brahma, Bexhno en Mahex zyn.

‘Deeze drie Personen maaken niet dan een eenige in een natuur uit, die zy met verscheidene naamen noemen, te weeten, Achar, dat onbeweeglyk beteekent, Paramanand, vreedzaam, Paramexuar, oppermachtig Wezen. Zy geeven hen noch andere naamen.... Brahma is de Natuur en Wezentlykheit van dit oppermachtig Wezen, want Brahma woont in alle de Schepzelen. Bexhno is de Behouder van alle Wezens, en Mahex de Verdelger... Alles bestaat in 't Algemeen en in 't Byzonder. Het Algemeene is het Opper-Wezen Gods, en 't Byzondere de Natuur zelf, in hunne verscheidene deelen verdeelt.... Hierom is 't, besluiten zy, dat 'er geen geslachtelyke onderscheiding noch die byzonderlyk is, tusschen de geschapene Wezens zy: maar dat dit het zelfde Wezen is en de zelfde Natuur door alle de Ondeelbaarheden verdeelt, die verscheidene Gedaantens en Figuren aanneemen; by voorbeeldt, het eene (gedeelte van deeze Natuur of liever deeze Stof) neemt de gedaante van een Mensch aan, het andere die van een Steen, of Boom enz.’ In dit gevoelen kan men twee zaaken onderscheiden. I. Een Opper-Wezen 't welk de Natuur bestiert en die 'er de Ziel van is. II. Een Wezen 't welk afhankelyk bestiert; te weeten, de gewysde Natuur ontfangende verscheidene Indrukzelen, voor zoo veel het Opper-Wezen behaagt van die te verleenen. Zy zeggen, dat de Stof.... niets anders dan verzinning is: derhalven noemen zy de Goddelyke Natuur, Ram, 't welk speelende beteekent.

‘Zy verklaaren de Herschepping van dien⁺ God op de volgende wyze. Hy neemt het grootste Deeltje, en verkleedt zich met de Stof die zy zeggen uit vyf Hoofdtstoffen is 't samengestelt. Zy dryven, dat dit door dit grootste deeltje geschied, als door een Werktuig, 't welk zyne eigenschappen meer dan door een ander gewoon en gemeen Wezen bevestigt, als een veel kleiner gedeelte van deeze stoffe hebbende.’ Dit is in 't Algemeen, waarop het samenstelzel der Herscheppingen is gegrondt; en zie hier nu ieder in 't byzonder.

‘I. De eerste (die wy voor de zesde in⁺ de voorgaande Verklaringen genomen hebben) is van Naraen, 't welk Vorst der Menschen beteekenen wil; (men beschouwt in 't Afbeeldzel^† Txatarboc, die niet verklaart word.) ‘Naraen dan was de eerste Zoon van Jagexuar. De Indiaansche Afgodendienaars waanen dat deeze Naraen, die in deeze Afbeelding een Reus met veele armen bestrydt, duizend Olifanten met een Sabel-slag, die hy in zyne handt had, doodde. Hy is altoos den geenen tegenwoordig die hem dienen en aanroepen.

II. Ramtzandar Zoone van Bal is de⁺

+ Verklaring over de tien Herscheppingen en waar in die bestaan, als in een soort van Drieeenigheit, aangemerkt.

(c) Getrokken uit China Illustrata P: 215.

+ Deeze tien beschreevene Herscheppingen op een gansch andere wyze beschreeven en verklaart.

+ Eerste Herschepping hoedanig.

† Zie het nevens gevoegde Afbeeldzel, in tien Verbeeldigen op een andere wyze de 10 Herscheppingen vertoont.

+ Tweede Herschepping, waarin die bestond.

[p. 208]

mogendheit en kracht. Zyn Broeder Lexman was zoo sterk, dat hy duizend Menschen met een Pyl schoot doodde: maar Ramtzandar was zachtmoedig en vreedzaam; hy gebruikte geen Zwaardt, naardien hy alles door zyn gegeeven woordt deed. Hy is in de Waereldt niet gekomen, dan om haar van de Tiranny der Reuzen te verlossen, die haar onderdrukten. Hy wierd in den Middernacht gebooren, en als toen liet de Hemel Bloemen op de plaats van zyne geboorte regenen: de Lucht liet een zoetluidend Muzyk van stemmen hooren, om haar de vreugde te begtuigen.’ Deeze Menswording of Herschepping moet onder den naam van Ramtzandar, en niet onder dien van Krexno aangeweezen worden. Lexman, waar van hier gesproken is, word in de zevende gevonden.

⁺ III. Van Maxautar of Matsautar, de eerste der voorgaanden, word hier een zeer verschillende verklaring gedaan, behalven dat het Afbeeldzel geen overeenkomst met de verklaring heeft. ‘De Indianen versieren dat op een zekeren tydt de Godin Bhavani met haare vier Dienaressen in 't badt gaande, een Reus Bhensaser genoemt, haar volgde om haar te verschalken. Godt de gedaante van een Visch aanneemende, quam uit het water, en rukte het hoofdt van den Reus af.’ De letter A. wyst de Herschepping aan. B. Bhavani. C. Het hoofd van Bhavani afgehouwen, (dat men hier Bhensaser leeze) en D. vier Indiaansche Aanbidders.

⁺ IV. Barachautar, of Warachautar is de derde in de voorgaande Verklaringen. ‘Voor dat hy in de Waereldt verscheen, regeerde een zekere Reus over den ganschen Aardbodem, zonder dat zich iemandt tegen zyne beheersching aankanten dorst. Deeze Reus had het hoofdt van een Hert, en zyn Adem was zoo vergiftig, dat niets in zyne tegenwoordighiet kon bestaan. God de gedaante van een wild Zwyn aanneemende, bestreed dit Gedrocht geduurende den tydt van twaalf jaaren, en verdelgde het eindelyk. A. wyst Barachautar aan, en C. (lees B) de gevelde Reus.

⁺ V. God verscheen onder de gedaante van Narseng in de vyfde Herschepping. Wy hebben hem hier voor, voor de vierde gestelt. ‘De Zoon van een zeker Hopman liet niet af dag en nacht de naam van Ram in den mondt te hebben. Zyn Vader een Vyandt van Ram, wilde hem deswegen straffen: maar de God met de letter A. aangeweezen, veranderde zich in een Pilaar, (de Shryver wil zeggen dat de Pilaar van een spleet) en nam de gedaante van een Mensch half Leeuw of half Tyger aan, die de buik van deezen Kapitein B. opreet: leerende de Waereldt door de doodt van dien Mensch, dat men nooit den geenen berispen moet, die God loven en dienen.

VI. Deeze die hier Dahasar word genoemt:⁺ is de zevende in de voorgaande Verklaringen. ‘Dahasar heeft twintig Armen en tien Menschen hoofden, doch die niet leeven. Men zegt dat hy in zyn Huis de Doodt gekeetend houd; dat hem de Windt dient en gehoorzaam zy; dat hy Heere van Zailaini (Ceilon) is, alwaar hy een Sterkte heeft gebouwt. Eindelyk gelooven ze dat Lexman Broeder van Ramxandar toelei hem het leven te beneemen, en dat hy ten dien einde de befaamde Aap Hanuvan mede nam, overzulks zoo hy by geval in zyn oogmerk met Dahasar miste, Hanuvan 't zelve met den slag eens steens volbrengen zou. Eindelyk zeggen de Braminen, dat Lexman het Gedrocht met een pylscheut doodde, treffende het Ezelshoofdt, 't welk men boven de tien hoofden van Dahasar ziet.

VII. De zevende Herschepping is van⁺ Jagarnat; en die heeft eenige overeenkomst met de tweede der voorgaanden. Jagarnat met de letter A aangeweezen, ondernomen hebbende de Waereldt van plaats te doen veranderen, en ten dien einde met deeze overzwaare Aardklomp nevens alle de bewooners op zyne schouderen belaaden, bezweek onder dien last. Hy verloor 'er door handen en voeten die vervolgens verrotten, en hierom is 't dat men hem zonder handen en voeten verbeeldt. Men zegt dat hy zyn Zoon door de minnery van zyne Moeder Bex (B) uit een Ei gebooren (C) to 't Eilandt (Ceilon) met behulp der Zee (D.) heeft overgebragt; waarna hy de gedaante van de Vogel Ibis aannam, (E.) van een Hondt, (F.) en een Draak (G.).

VIII. Krexno is hier de agtste, en heeft veel overeenkomst met de agtste der voorgaande.⁺ ‘Hy wierd zevenwerf in een Paardt (L) verandert, eens in een Stier, en eens in een Olifant. De grootste Tytel die men hem geeft, is die van Koehoeder, nademaal hy 'er zestien duizend onder zyne bewaaring had. Hy heeft een wonde in de borst. Zyne zeven Broeders wierden door een Reus Kans genoemt, gedoodt. Jessodha van Krexno bezwangert zynde, verzekerde zich de Reus van haar, en hield

+ Derde Herschepping hoedanig verklaart.

+ Vierde Herschepping van welk een aart.

+ Vyfde Herschepping.

+ Zesde Herschepping, waarin die bestond.

+ Zevende Herschepping waar mede die overeenkomt.

+ Agtste Herschepping hoe die zich toedroeg, en waar mede die overeenkomstig is.

[p. 209]

haar onder een Wacht van vier Reuzen gevangen (B.C.D.E.) en een Slang omringde de Gevankenis. Het voorneemen van den Reus Kans was, Krexno, agtste Kindt van Jessodha, om te brengen, eveneens gelyk hy de andere zeven omgebragt had: maar ten alle gelukke voor 't Kindt, sliepen de Reuzen, toen zyne geboorte voorviel; 't welk aan Jessodha gelegenheit gaf, zich met haar Kindt te redden, en daar na doodde het deeze Reus.’

⁺ IX. De negende Herschepping is van Bhavani; ‘de Braminen noemen hem Kacte of Machtig: zy voegen 'er by, dat hy mede de naam van Kactennet voert, te weeten, krachtig. Alles wat men van den God en de Godinne zegt, is een verborgenheit: 't een en 't ander beteekenen de Stof en Oorsprong der Wezens, en alles 't geen men van Pussa (een Chineesche Godheit) zegt, en van Harpocrates, kan men veellicht aan Kactennet toe-eigenen, die in Lotum verandert wierd en vervolgens de Waereldt bestierde. De oorsprong van 't Verdichtzel van Lotum is op de Natuur van deeze plant gegrondt, die altoos in 't Water is en behaagen in dit Vocht schept. Volgens 't gevoelen der Egiptenaren, is 't Beginzel van alle voortbrengzelen der Natuur, dit Vocht. De vier Armen van Bhavani verbeelden de vier Hoofdtstoffen.

X. Har nu is het onderwerp van de tiende⁺ en laatste Herschepping, die tot noch toe niet is vervult. ‘De Indianen beelden zich in, dat die de Wet van Mahomet omkeeren, en haare Sektarissen verdelgen zal; zy voegen 'er by, dat hy alsdan zich onder de gedaante van een Paauw openbaaren, en vervolgens die van een gevleugeld Paerdt aanneemen zal.’

Na deeze twee verscheidene Verklaringen van Wistnou's Herscheppingen, moeten we weder tot zynen Dienst overgaan, op verscheidene wyzen van hem verbeeldt. Wistnou word mede Bexhno genoemt, gelyk wy gezegt hebben, en Permal, volgens de Verhandeling over de Zeden en den Godsdienst der Braminen, Bladzyde 128. van dit derde Deels tweede Stuk. Indien men Dapper in zyne Beschryving van Asië gelooft, verbeeldt men hem mede onder het Afbeeldzel van een Kolom of Pilaar: maar dit komt niet dan met Ixora overeen, gelyk wy eerlang toonen zullen, wanneer we van deeze Godheit onder den naam van Mahadeu handelen.

+ Negende Herschepping waarin die bestond en wat die beteekende.

+ Tiende Herschepping, van welk een gevoelen de Indianen des aangaande zyn.