Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

[p. 193]

Byvoegzel Tot de voorgaande verhandelingen: Waarin Veele Plechtigheden van den Gods- en Tempel-dienst Der Oost-Indiaansche volkeren Verklaart worden.

I. Hoofdtstuk.
Van Brama en zyne Hoedanigheden.

⁺ EEnige Schryvers hebben gemeent^(a) dat Brama de zelfde als Pythagoras is: nochtans is 't zeker dat de Historie van deezen God en die van dien Wysgeer byna geenszins te samen overeenkomst hebben. Daarenboven heeft Pythagoras nooit in de Indiën geweest. Indien hy de Vergoding heeft verdient, mogelyk is 't niet geweest dan door de Leer van de Verwandeling der Ziele die hy zelf in Egipte ingezogen of geput heeft; van waar die door den veelvuldigen handel die de Egiptenaren en Indianen met elkander hadden, in de Indiën is overgebragt. Men heeft mede van gedachten geweest dat de Brama der Aloude en Hedendaagsche Indianen, de Hermes Trismegistus der Egiptenaren konde zyn geweest, en de Xaca of Xe-kia der Japonneezen en Chineezen. Wy zullen deeze stoffe niet onderzoeken, overzulks die een lange en uitvoerige Verhandeling vereisschen zou.

⁺ Brama, is dan de eerste Persoon van een soort van Drie-ëenigheit, die de Indianen in hunne Godgeleerdheit toestemmen. Deeze eerste Persoon is niet alleen de Vader van 't Menschelyk Geslacht: maar heeft ook noch zoo veel Waerelden geschapen als 'er voornaame deelen aan zyn Lichaam zyn. De Grondstelling van deeze Schepping, die wy uit China Illustrata van Kircherus aanhaalen, verschilt veel van deeze die de Benjanen^(b) stellen, en van die, die in 't eerste Hoofdstuk van de Verhandeling over de Zeden en Godsdienst der Braminen is bericht. ‘De Braminen, word by Kircherus⁺ gezegt, verhaalen dat de eerste Waereldt, die boven den Hemel is, van de Herssenen van Brama is gemaakt, de tweede van de Oogen, de derde van den Mondt, de vierde van 't linker Oor, de vyfde van 't Verhemelt des Mondts en de Tong, de zesde van 't Hart, de zevende van den Buik, de agtste van de Teeldeelen, de neegende van de linker Dye, de tiende van de Kniën, de elfde van de Hiel, de twaalf de van de Teenen van den rechter Voet, de dertiende van de Voetzool van den lin-

+ Van welk een oorsprong Brama zoude zyn geweest aangemerkt.

(a) Zie Della Valle in zyne Reizen.

+ Hoe de Waereld schepping hem toegeeigent word,

(b) Zie de Verhandeling over den Godsdienst der Benjanen.

+ en in veertien Deelen of Waerelden onderscheiden, by zoo veele Lichaamsdeelen vergeleeken.

[p. 194]

ker Voet, en de veertiende van de Lucht die Brama omvat.^†’ Zy waanen dat 'er een overeenkomst tusschen deeze veertien Waerelden en de Lichaamsdeelen van Brama is: zy voegen 'er by, dat 'er alle de Menschen in deeze onderscheiden Waerelden geschapen, de aart en genegendheden van genieten, die zy geduurende hun leven in⁺ de zelve bewaaren. ‘Dus zyn dan die geenen uit de eerste Waereldt voortgekomen, Wyzen en Geleerden; deeze van de tweede, Schrandere en Scherpzinnigen; die van de derde, Welspreekenden; van de vierde, Loozen en Doortrapten; van de vyfde, Gulzigen; van de zesde, Edelmoedigen en Deftigen; van de zevende, Vrekkigen enz; van de agtste, tot Vermaakelykheden geneegen, en voornamelyk tot die van de Liefde; van de negende, Werkzaamen; van de tiende, Onbeschaafden en Boersen; van de elfde, Menschen van 't geringste slag des Volks en met het verachtelykste bezig zynde; van de twaalfde, Eerloozen, Roovers en Gaaudieven; van de dertiende, Onrechvaardigen en Onmededoogenden; van de Veertiende, Vernuftigen en Gaauwverstandigen.’ De Braminen gronden op deeze Beginselen alle de regels van Gelaatkunde, en gelooven uit het aangezigt van een ieder te konnen zien, uit welk een Waereldt die zyne oorsprong heeft; waar na zy stoutmoediglyk over den aart en genegendheden van dien besluit neemen, van wien zy de Gelaatkunde hebben onderzocht.

Alhoewel 'er veel verwarring in de Godgeleerdheit⁺ der Indianen gevonden word, ziet men nochtans dat zy aan Brama^(a) het bestier van 't lot der Menschen, en de bepaaling der Waereldt, de schikking der Gebeurtenissen, en haare Staatsomkeeringen toeëigenen. Dit is te veel aan een God schoon Schepper toegeëigent, en nochtans afhankelyk en zelf geschapen zynde, nademaal de Braminen hem Quivelinga ten Vader geeven, 't welk niets anders dan Priapus of de Natuur is. Laat ons trachten dit te billyken: zou men niet konnen hunne tegenstrydigheden overeenbrengen, zeggende dat Brama de Voorzienigheit is, die, volgens het gestel der Afgodendienaren van 't Oosten, als Dochter der Natuur moet aangezien worden, die zy in 't algemeen voor 't Opperweezen erkennen?

't Geen wy hier van Brama zeggen, laat⁺ ons niet toe een genoeg vernuftig verdichtzel der Braminen over 't hoofdt te zien, waar in men ziet welk Denkbeeldt zy van de Schepping der Waereldt hebben, en 't geen ons doet denken dat zy de Stof^(b) als het wezentlyke van de Godheit zelf aanzien.^(c) ‘Zy zeggen dat de Spin de eerste oorzaak en 't eerste beginzel van alle dingen is, dat de voortbrenging van 't Heel-al niets dan een weefzel van dit Ondier is, 't welk

† Zie de nevensgevoegde Afbeelding, Brama of Bruma volgens de Beschryving verbeeldende.

+ Waarna den aart der menschen onderscheidendlyk afkomstig word gestelt.

+ Welk een bestier verder aan Brama toege-eigent word.

(a) Zie Baldeus Beschryving van Malabar enz.

+ Der Braminen vreemd gevoelen 't welk zy van den oorsprong der Waereldt hebben.

(b) Zie in 't volgende Hoofdtstuk 't geen de Braminen het Zaadt der Waereldt raakende, stellen, en dit gevoelen zoude wel konnen ingelyft worden in dat van de Ziele der Waereldt door eenige aloude Philosofen gedreeven. De Indianen gelooven dat onze Zielen, en die van alle bezielde Weezens der Natuur, deelen van deeze algemeene Ziel zyn. Zy gaan noch verder. ‘God, zeggenze volgens 't bericht van Bernier, heeft niet alleen de Zielen voortgebragt of uit haar eigen wezentlykheit getrokken: maar in 't algemeen noch alles 't geen stoffelyk en lichaamelyk in 't Heelal is.... De Schepping is niets anders dan een uitgebreidentheit, die God van zyn eigen wezendlykheit voortbragt.... en de verwoesting als een hervatting die hy 'er van maakt.’ In den laatste dag zal de Hervatting of Herhaaling algemeen zyn. ‘Van dit alles besluiten de Geleerden, dat 'er niets wezentlyks en dadelyks van al het geen is, 't welk wy gelooven te zien, te hooren, ruiken, smaaken of aanraaken. De gansche Waereldt is niet dan een soort van droom en een enkele begoocheling; wel verstaande, dat alle deeze veelheit en verscheidenheit van zaaken, die ons voorkomen, niet dan een eenige en dezelfde zaak zyn, die God zelf is.... Maar vraagt hen dat zy de uitgestrektheit van de Goddelykheit u verklaaren, insgelyks den uitgang en wederaanneeming der wezendlykheden, al de verscheiden van de Natuur, en hoe dit zich gedragen kan, dat God niet lichaamelyk zynde: maar Biapek (dit woordt komt mogelyk met dit van onzichtbaar overeen) die nochtans in zoo veel deelen van Zielen en Lichaamen gedeelt zy; zy zullen u nooit als met schoone vergelykenissen voldoen. God, zeggenze, is als een onmeetbaaren Oceaan, waarin zich veele glaze Flessen vol water beweegen. Deeze Flessen, welker wegen zy zich beweegen mogten, vindenze zich altoos in den zelfden Oceaan en in 't zelfde Water, en indien de Flessen breeken, vereenigt zich het water, daarin geweest zynde, met dat waar van het gescheiden was: of zy zullen u zeggen dat God gelyk het Licht is, 't welk, alhoewel, het zelve niet overal nalaat zich door 't gansch Heelal op veelerlei wyze te verdeelen.’ Alle deeze verscheidene vergelykingen geeven ons genoegzaam te kennen, dat zy zeer verwarde Denkbeelden over deeze stoffe hebben. Verders om gezondelyk van hunne grondstellingen te oordeelen, word vereischt hunne Taal beter te verstaan om hunne Boeken te konnen leezen. De Uittrekzels geeven mogelyk geen gevolg, noch t'zamenvoeging, en de redeneering voldoet niet om van de gevoelens van een Natie te oordeelen, waarvan de Godsdienst en Wysgeerte onder Zinnebeeldelyke Raadzels en Verdichtzelen verborgen zyn.

(c) Kircherus in zyn China Illustrata.

[p. t.o. 194]

99
B. Picart del. 1723.
BRAMA ou BRUMA.

[p. 195]

daar aan zyne ingewanden en zynen buik versponnen heeft, overzulks het eerstelyk de Hoofdtstoffen voortbragt, ten andere de Hemelschklooten; dat dit Dier alles door zyne Wysheit en Voorzienigheit bestierde; dat het alle dingen door zyn gedrag beschikte, 't welk tot aan 't einde der Eeuwen duuren moet, en nooit gebeuren zal als wanneer dit Ondier weder intrekken zal.... in zyn Lichaam alle de draaden die 'er uit voortgekomen zyn; want alsdan zal alles vernietigt worden, en de Waereldt zal niet meer dan in den buik van een Spin bestaan.’

⁺ Brama^(a) word dikmaals op de wyze, gelyk men hier ziet, verbeeldt: maar Della Valle geeft ons van zyn Afbeeldzel een andere beschryving.

‘Men ziet, zegt hy, te Hagra een Tempel aan Brama toegewyt.... Zyn Beeldt staat is 't midden van den Tempel tusschen veele Afgoden van wit marmer. Het heeft veele Armen en drie Aangezichten; altoos ik zag 'er geen meer, nademaal het my onmogelyk was het van achteren te beschouwen, of 'er noch een vierde of meer andere waren. Dit Beeldt is gansch naakt, hebbende een lange en spitse baardt: maar ongeschikt, gelyk al 't overige van 't Afbeeldzel is, en al te dikbuikig wegens zyne hoogte. Mogelyk moet men dit gebrek aan de onkunde van den Werkmeester toeëigenen, ten minsten kan men 't als een eigenzinnigheit der Indianen aanmerken, die; gelyk de Eilanders van Sumatra, van gedagten zyn, dat de dikste buiken de schoonste en welgemaakste zyn. Dit Afbeeldzel van Brama staat overend. Aan zyne voeten ziet men twee andere kleine Beelden, die zyne Kinderen zyn... en ter zyden hem twee Vrouwen een weinig kleinder als Brama, de een ter rechter en de andere ter slinker zyde. Dit zyn beide Vrouwen van dien God. In een anderen hoek van de Pagode, en ter linker zyde van Brama heeft men twee Afbeeldzels van gebaarde en naakte Mannen geplaatst, byna van dezelfde hoogte. Deeze laatste Afbeeldzels verbeelden twee Geestelyken, eertyds Brama's Leerlingen geweest.’

+ Hoe Brama in den Tempel te Hagra word afgebeeldt.

(a) Ibid.