Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

XIII. Hoofdtstuk.
Van het Gevoelen dat de Indianen van's Menschen Ziele hebben.

⁺ Alle de Indiaansche Afgodendienaars komen daar in overeen, dat 'er in den mensch een beginzel van leven is, 't welk hem doet werken en beweegen, waar aan zy den naam van Ziel geeven: maar over het denkbeeldt, dat ze van de Natuur van dit beginzel hebben, zyn zy zeer verschillende. Hunne gevoelens over dit stuk zyn eindeloos, en oneindelyk tegenstrydig. Daar zyn 'er die in den mensch twee Zielen, t'eenemaal onderscheiden, gedoogen, waar van de eene, zoo zy wannen, groeiende is, en de andere verstandig zy. Zy willen dat de eerste algemeenelyk in alle levendige wezens verspreid is, 't zy dat ze oordeel hebben, of dat zy 'er van berooft zyn, en dat deeze Ziel zich in ieder van deeze wezens verspreidt, zonder nochtans in getal te vermeerderen. Ten deezen opzichte is 't met deeze eerste Ziel, dat die deeze meening volgen, de Zielverwisseling toestaan. Wat de andere Ziel aangaat, die zy mede erkennen in den mensch te zyn, meenen hunne Geleerden, dat die Godt zelf zy, die door zyn eigen Wezen de menschen bezielt. Andere, die in grooten getalle zyn, meenen dat de besten zoo wel als de menschen van de zelfstandigheit Godts bezielt zyn; dat men by gevolg achten moet de een zoo wel als de andere met Reden begaaft te zyn, overzulks het onderscheidt 't welk wy tusschen mensch en beest aanmerken, niet ontstaat dan uit de verscheidene wyze, hoedanig hunne Ziel haare werking ten opzicht van de verschillendheit der werktuigen doet. Eenige gedoogen de Reden niet, dan in den mensch, en gelooven dat de beesten niet dan door natuurlyke ingeeving werken: maar hen word nochtans met uitdrukkelyke woorden in 't Boek, dat zy Vedam noemen, geleert, welk Boek hunne Wet en waare Godgeleerdheit behelst, dat Godt niet alleen de Ziel van alle de zichtbaare wezens is: maar dat hy mede den geenen bezielt, die van oordeel berooft zyn, zelfs tot de Hoofdtstoffen toe. Daar zyn van deeze Geleerden die zeggen, dat het Godt niet is die volkomentlyk en zelfstandiglyk des menschen Ziele zy: maar dat deeze Ziel alleenlyk een uitvloeing, een vonk, of gelykzaam een straal van de Godheit is. Andere leeren, dat Godt in een zelfde oogenblik alle de Zielen zoo wel van de menschen als van de beesten geschaapen heeft, en dat ze geduuriglyk en achtervolgelyk van 't eene lichaam in 't andere overgaan. Daar zyn 'er die geloven, dat het Godt niet is die de Ziel geschaapen heeft: maar dat de Vader en Moeder gezamentlyk helpen en zoo veel tot haare voortbrenging toebrengen, als die van 't lichaam die zy bezielt; en deeze door een gevolg stiptelyk uit dit valsch beginzel getrokken, gelooven de Ziel en 't Lichaam evengelyk verderflyk en sterfflyk. Eindelyk willen deeze, die achten dat 'er twee Zielen in den mensch zyn, dat alleen de groeiende Ziel, na dat ze van 't lichaam gescheiden is, overgebragt word voor den rechtbank van Yhamadar-Maraja en Yhamen, en het onderwerp van hun rechtsgebiedt zy. Dit zyn omtrent de gevoelens voor 't algemeen onder de Indiaansche Heidenen over deeze stoffe aangenomen.

+ Hoe verschillig de Indianen onderling van gevoelen over 's menschen Ziele zyn, en waarin hun verschil bestaat, aangeweezen.