Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

[p. 71]

XXXV. Hoofdtstuk.
Van der Indianen voornaamste Tempel, nevens 't geen daar by aan te merken zy.

De Jooden zagen, en met reden, de Tempel van Jeruzalem voor 't Huis des Heeren aan, als een waare Heilige plaats, en alwaar Godt voornamentlyk wilde aangebeden zyn.

⁺ De Mahometanen hebben het zelfde Denkbeeldt van Mecca, en de Indiaansche Heidenen van de Pagode^(a) van Jaguarnat, zynde een groot Gebouw aan den oever van de Zee, naby Balassor gesticht. Men acht dat deeze Pagode zeer ryk is, en dat 'er onder andere kostelyke dingen een groot Standbeeldt gezien word, twee groote Oogen van Smaragden hebbende: maar alzoo wy 'er niet zyn geweest, en om dat we ook niemandt onder de Europianen gevonden hebben, die 'er ons van verzeekeren kon, zoo weeten wy 't voor geen oprechte waarheit op te disschen.

De Mogol heeft dit Gebouw door een muur laaten omringen, zoo als men my gezegt heeft, om daar door den toeloop van een onnoemelyk getal Heidenen te beletten, die 'er uit de allerverste plaatsen der Indiën in Pelgrimaadje komen, en waarvan de Braminen zeer veel geldt zouden trekken.

⁺ Dit nu is het voornaamste waarin wy hebben konnen merken dat de Indianen met de Alouden, en voornamentlyk met de Jooden overeenkomen. Iemandt hier over als een Heiden redeneerende, zou ongetwyffelt veel meer overeenkomst onder hun vinden: by voorbeeldt, een Romein, die onder de regeering van Titus van 't een en 't ander kundig was, en hun karakter had willen beschryven.

Wy hebben de Jooden en Indianen, hunne Geestelyke en Burgerlyke Gewoontens betreffende, vergeleeken. Men kan hen mede wegens hun verstandt en vooroordeel vergelyken. Beiden leeven ze in een Dienstbaarheit van vooroordeel, waaraan zy^(b) te meer onderworpen zyn, als zy hunne onderdanigheit liefkozen en aanbidden: dit bestaat in hunne Wet, die de strengste van alle Slavernyen is.

De schroomachtige verbintenis die beide deeze Volkeren met de Oudheit^(c) hebben, hindert hun eenige vordering in de Weetenschappen te konnen doen, en noodzaakt hen in de onkunde hunner Voorvaderen te volharden; want alles 't geen maar de minste schyn van nieuwigheit heeft, doet hun afschrikken. Het is een misdaadt by hun, meer te willen weeten dan de Alouden hebben gezegt.

De wederzyds Weetenschap^(d) bestaat niet dan in 't gedachtig zyn, 't geen zy zeggen, dat Godt, of de Goden voor hun hebben gedaan, nevens eenige Zede boeken, waar van zy de Voorschriften noodig te leeren hebben, en die zy alle ogenblikken met een ge-

+ Der Indianen Pagode van Jaguarnat beschreeven.

(a) Men kan deeze Pagode in vergelyking met den Tempel van Jupiter Hammon stellen, als ook die van Diana te Ephesen, die van Apollo te Delphos, en die van Ceres, in Sicilië, alwaar de Roomsche Republyk van tydt tot tydt zich van haare Geloften queet. Wy meenen geen ergernis te geeven, vindende overeenkomst tusschen deeze Pelgrimaadjes en die geene die men onder de Christenen naar de Lieve Vrouw van Lorette, en naar St: Jacob in Galicië doet.

+ Verscheiden zaaken die de Indianen met de Jooden en andere aloude Volkeren gemeen hebben, aangemerkt,

(b) Wie is 't die deeze vooroordeelen niet onderworpen zyn, zou men den Schryver deezer Verhandeling mogen vraagen? zou men over dit onderwerp alle Volkeren en alle Godtsdiensten der Waereldt niet vergelyken konnen? en zulks zonder zelfs de Christenheit uit te zonderen? Want wy mogen in den rang van Slaven der Vooroordeelen stellen, den geenen die in deezen laatsten Godtsdienst gelooven, zonder te weeten wat. 't Is niet noodig dat een Kunstenaar in 't breede alle deelen van 't Zinnebeeldt onderzoeke: maar 't is genoeg dat hy goede redenen van 't onderwerp geeft, 't welk hy te gelooven heeft. Deeze die dit Artykel verwaarloozen, zyn voor Godt niet aanneemelyker dan een Braziliaan die Zedelyk genoeg leeft, zonder menschen vleesch te eeten. Laat ons dan besluiten, dat, wat het verstant en de Vooroordeelen aangaat, alle menschen met den anderen vergelykbaar zyn.

(c) Men moet bekennen dat de een zoo wel als den ander, aan de Overleveringen zeer verbonden zyn; deeze Overlevering blindelings gevolgt, is niet alleen de klip der Jooden en Indianen: maar ook die der Christenen. Dat de nieuwigheit de Indianen doet afschrikken: laat het zoo zyn; maar dat ze den Christen afschrikt, wanneer zy geen ander oogmerk heeft dan dit om hun den Geest des Christendoms in te boezemen, is 't geen wy niet begrypen. Men moet bekennen dat de mensch somtyds geheel werktuigelyk is.

(d) De weetenschap van ontallyke Christenen bestaat in niets anders. Eenige zeggen de Tien Geboden van buiten op, en andere voegen 'er eenige Gebeden by. De Roomsgezinden leeren het Credo, Paternoster en 't Ave Maria nevens eenige Gebeden om aan de Heiligen te doen; de zoo genaamde Ketters oeffenen zich in de Lofzangen en eenige Psalmen Davids. Dus bestaat dan de Godtsdienstigheit van den een en anderen.

[p. 72]

neegene deftigheit herhaalen, 't welk niet min een merkteken van hunne onkunde dan van hunne verwaandheit is.

Zy voeren, om zoo te zeggen, geen Oorlog, door eigenzinnigheit, en zy zyn niet dan werktuigen die hunne Priesters^(a) aan 't beweegen helpen; zy boezemen hun de kloekmoedigheit of versaagtheit in, naar dat zy hun het winnen of verliezen van den strydt verzeekeren.

Zy stryden somtyds voor de verdeediging van hunnen Godtsdienst^(b) met een onverzettelyke hardnekkigheit, die op eenige beloften hunner Godheden gegrond zynde, hen van verbolgenheit niet weerhouden kan; en deeze rampzaligen merken niet dat zy hunne boejens te krachtiger maaken, en hunne ketenen verzwaaren, naar maate dat zy door hunne overwinningen aan hunne Priesters gelegenheit geeven om aan de bevestiging van de Wet te arbeiden, of liever van de Tiranny.

Voor 't overige, alzoo zy alle andere Volkeren als onheilige handelen; dat zy weigeren eenige gemeenschap met vreemdelingen te hebben, en datze in 't algemeen een ieder verachten^(c); zoo moet men zich niet verwonderen, indien zy teffens mede veracht worden.

De Jooden^(d) hebben als het grootste van alle hunne rampen, de overheering der Romeinen aangezien, nochtans konden ze zich niets voordeeligers erinneren; want de omgang die zy daar door met de beschaafste en verstandigste aller menschen hebben gehad, heeft hun de oogen geopent, en in vryheit gestelt van voortaan by zich zelven te denken, en niet meer als gevangenen te zyn om de gevoelens hunner Voorvaderen op te volgen. Dus hebben zich sedert dien tydt eenige toegelegt om de Historie van andere Volkeren te weeten, en zich in kunsten en weetenschappen te oeffenen, die te vooren hun t'eenemaal onbekent waren.

De ketenen der Indianen zyn noch ongebroken, en 't zoude te gelyk voor hun een geluk zyn, indien eenig beschaaft Volk die eens breeken mogte, met hen onder hunne Heerschappy te stellen.

Indien de Grieken ten tyde van Alexander⁺ een langer verblyf^(e) in Indiën hadden gehad, zoudenze te eer uit hunne slaverny zyn geraakt, zy zouden zich zekerlyk hunne beschaafdheit en hunne goede hoedanigheden hebben medegedeelt: maar deeze Helden, maakten gedachten meer Volkeren te overwinnen, overzulks zy zich vleiden een ieder t'eenemaal te zullen onderwerpelyk maaken, en de Wetten van den Overwinnaar te doen omhelzen; want naaulyks waren ze in een Landt gevallen of vertrokken eerlang: eveneens als Watervloeden, die te min tekenen nalaaten ter plaatse alwaar zy met te meer snelte overgevloeit zyn.

Een Handhaver van de Aloudheit, of een scherper vernuft, zou geheel anders van de Jooden en Indianen spreeken, wanneer hy zelfs geen onderscheiding onder hunne Godtsdiensten maakte, en dat hy hen op den zelfden voet beschoude. Wy meenen dan dat hoe weinig aanmerking wy over deeze beide Volkeren maaken, men 'er echter de volgende van zoude konnen uittrekken.

De Jooden^(f) en Indianen hebben, ten minsten voor een groot gedeelte, de eenvoudigheit der eerste menschen behouden, die men in hunne opvoeding, in hunne kleeding en hunne vermaakneeming beschouwt, waarin zy altoos zoeken te bezitten 't geen de meeste vereeniging heeft. Dit, 't welk zy het meest beminnen, is 't geen zich het eenvoudigste in hunne gedachten vertoont, en 't welk natuurelyker hunne inbeelding vleit.

(a) De Kerkelyke bedryven zyn dikmaals by ons de zelfde zaak, en de Oorlogen die zy verwekken zyn de ramspoedigste.

(b) De overeenkomst met de Christenen zal toepasselyk genoeg zyn, en wy zeggen 't ter onzer schande. De t'zamenzweeringen worden belegt, de Oorlogen worden op deeze beloften ondernomen. Het verhaal hier van is onnoodig, nademaal men niet te doen heeft om 'er van overtuigt te zyn, dan de Historie van onzen tydt in te zien.

(c) 't Is mede ons gebrek. Alhoewel het waar is dat onzen Godtsdienst uitmuntender is: maar zou men eindelyk de Gelovigen en de Ketters door believing en onderrechting niet beter konnen leiden, in stede van hen door verachting en dwang te verharden, en hartnekkiger te maaken?

(d) Daar zyn Volkeren in Europe, by wien men eveneens de betrekking beschouwt die zy met eenige Eilanders konnen hebben, die de uitneemende hoedanigheit bezitten van met vryheit te denken. Wy zullen ni e zeggen dat het ons een geluk zoude wezen, hunne Onderdanen te zyn; maar wy meenen dat dit ons zoude onderwerpen aan een gedeelte hunner grondregelen. Sedert eenige jaaren genootenwe dan hun licht door den omgang die wy, om zoo te zeggen, als gedwongen hebben zouden met hun te onderhouden, en wy bevonden ons te meer bevoordeelt, wanneerwe niet meer Slaafachtig by hun zouden wezen, die wilden onze Vaders en Meesters zyn.

+ en waar over veelzins geredeneert word.

(e) Wy laaten den Leezer de vryheit deeze tyden van Alexander te vergelyken, by die, die onzen leeftydt nader zyn.

(f) De vergelyking is ter deezer gelegenheit niet rechtmatig; de Jooden zyn niet min dan eenvoudig in dit stuk. Zy beminnen boven al de hoogmoedt en pracht, en spaaren niets tot hun vermaak, om de Kunst by de natuur te voegen.

[p. 73]

De bevreestheit die zy van te dwaalen hebben, doet hun naaukeurig den raadt der Wysten en Verstandigsten onder hun opvolgen; nademaal zy wel weeten hoe gevaarlyk het voor alle menschen is, doch voornamentlyk voor deeze die noch geene ervarenheit hebben, van zich niet dan door hun eigen verstandt te willen laaten bestieren.

⁺ De Indianen oeffenen met een ongemeene naaukeurigheit alle de regelen die hen hunnen Godtsdienst voorschryft, die zy belyden: kundig zynde dat de menschen niet t'eenemaal iets vermogen; maar alleen dat ze gelykzaam voor de onderwerpen gebooren zyn, overzulks zy liever hunne Goden dienen en zich blindelings hunne Wet onderwerpen, dan slaven van eigenzinnigheit^(a) en staatzucht te zyn, gelyk zich byna alle andere Volkeren bevinden.

Zy verwaarloozen^(b) de Weetenschappen die niet noodig zyn noch dienst voor 's levens onderhoud doen; beschouwende die als kundigheden, die naar waarheit de menschen wel verstandiger maaken; maar somtyds ook ongelukkiger, en byna altoos laatdunkener.

Zy zyn niet onbewust dat het quaadt gemakkelyker insluipt, dan de Deugdt ingeprent word; hierom is 't, dat ze myden eenigen omgang met de Vreemdelingen te hebben, beducht zynde, alsze gemeenschap met hun aangaan, dat ze alsdan door hunne quaade Gewoontens mogten besmet en met hun misdryf bekladt worden. Dit is 't 't welk hen noodzaakt te beletten, met hun te leeven, waarom zy ook somtyds zodanige verwonderens-waardige krachten hebben in 't werk gestelt, om hen den toegang in hun Landt te hinderen, of om hen 'er uit te dryven.

Zy houden hun nergens in bezig om iet nieuws in te voeren, en bedienen zich niet dan van hunnen handel, of om een handwerk te oeffenen 't welk zy van hunne Ouderen geleert hebben: zeer verschillende hierin met de Volkeren die wy beschaaft en welgemaniert noemen, die nooit vergenoegt zyn met het geen hen hunne Voorzaten hebben nagelaaten, die geduurig met hun vernuft toeleggen om iets uit te vinden, en om zoo te zeggen de Natuur geweld aandoen; of die zoo veel te meer achting verkrygen als zy van den gewoonen weg hunner Voorouderen afgeweeken zyn, en zich van hun aart ontvreemt hebben.

+ Tot welke oeffening de Indianen zich overgeeven, en waarin die bestaat.

(a) De aanmerking is niet al te rechtmaatig. De Oorlogen en Staatsomkeeringen der Indiën bewyzen, hoe deeze Volkeren zeer dikmaals van den Godtsdienst een zaak van Staatkunde maaken, en dat in Asië als ook in Europe deeze die de yverigste verdeedigers van de Godheit schynen, niet altoos haare beste vrienden zyn.

(b) Wat de Jooden aangaat, zy verwaarloozen de Weetenschappen, en leggen zich niet dan op den Koophandel toe: maar dit geschied niet in aanmerking van hun gedrag, 't is allen naardien de Weetenschappen hen niets voor hun gewin toebrengen.