Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

XXV. Hoofdtstuk.
Van der Indianen Toveryen en Bezweeringen.

In Exodus vinden wy dat Pharao aan zyn Hof Toveraars had, die door hunne Kunst de wonderwerken, die Moses voor 't oog van dien Vorst deed, wisten na te aapen. De Tyden deezer Wondertekenen zyn voorby. Men moet ze niet meer verwachten, om iets diergelyks by de Wonderwerken van Moses te vinden: maar wanneer men zelfs nu noch diergelyke Wonderwerken zag, gelooven we dat ze van geen geloof baar bestand zyn zouden. Dit slag van zeldzaame vertellingen zyn zeer verdacht, vooral wanneer ze uit verre landen komen, en geen merkteken hebben, die de wonderwerken^(b) verzellen moeten. Nochtans, alzoo wy besloten hebben alles, tot de minste zaaken toe, aan te merken, waarin de Indianen met de Alouden overeenkomen; gelooven we dat het niet quaalyk voegen zal, dat we een weinig van de Toveraars gewag maaken.

Hunne Toveryen, of ten minsten deeze⁺ die tot onzer kennisse gekomen zyn, strekken zich niet verre uit, en bestaan niet dan Slangen op 't geluid van een Fluit te laaten ten danssen. Zy hebben gemeenlyk veele soorten van Slangen, die zy in korven bewaaren. Zy draagenze van huis tot huis om, en laatenze danssen, wanneer men hun iets geeft.

Wanneer men van deeze Dieren in de Tuinen of Huizen vind, vervoegt men zich by deeze Indianen^(c) om ze te verdryven.

(b) Men zou van deezen regel konnen uitzonderen de Wonderwerken die jaarlyks (zoo 't waar is) regelmaatig geschieden: by voorbeeldt de Vloeibaarmaking van 't Bloedt van St. Ianuarius te Napels, enz. en de mirakelen van de geduurigbrandende Kaers te Arras, die sedert meer dan 800. Jaren ter eere van de Lieve Vrouw, zonder te verminderen, gebrand heeft; de Heilige Oly Fles van Reims, die altoos even volblyft; de Pruik van 't Kruisbeeldt te Keulen, waar van de hairen nooit verminderen, schoon 'er de Godtsdienstelingen telkens eenige van uit plukken en mede neemen.

+ Hoe de Indianen de Slangen laaten danssen, by hun voor tovery aan gezien, 't welk niet dan een gewoone handeling is.

(c) Zy eigenen zich mede de macht toe de Tygers en Alligadores of Krokodillen te betoveren, en hen het beschadigen te beletten. Nochtans, in weerwil der betoveringen, verslinden deeze Dieren zomtyds de menschen, zelfs in de wateren van den gewyden Ganges. Fryer bericht 'er een voorbeeldt van in zyne Reizen, en voegt 'er mede by, dat de Braminen dit toeval goed maaken met te zeggen, dat de verslonden Persoon zyne zonden niet had konnen uitwisschen dan op zodanige een manier. Waar is 't dat deeze Dieren geen menschen zullen aandoen, wanneer zy t'eenemaal verzadigt zyn. Wat de Slangen aangaat, 't kan wel zyn dat ze behaagen in de geluiden van de Muzyk scheppen, en dat dit het oogwit van 't Ambagt en de Kunst der Braminen is. Baldeus Schryver van de Beschryving van Cormandel en Ceilon, spreekt mede als ooggetuige deezer betoveringen der Slangen. Hy voegt 'er by, dat als deeze Indianen iet beëedigen zullen, zy verplicht zyn de handt in een pot te steeken, waarin een Slang is; zoo hy dan onbeschadigt die weder te rug trekt, acht men zynen gedaanen eedt waarachtig te zyn: maar gestoken zynde word hy voor myneedig gehouden. Laat ons by de aloude de Psilles en Thessaliers niet vergeeten, die voorwendden mede het vermogen te hebben van de Slangen te bezweeren, en onbeschadigt te konnen handelen.

[p. 51]

Zy vinden dan een middel om ze op den Fluittoon voor hun te laaten komen, terwyl zy mede eenige Gezangen zingen; vervolgens vatten ze die met de handt op, zonder eenig letzel t'ontfangen: maar wachten zich die te dooden; en wanneer zy deeze plaats van dit gedierte gezuivert hebben, brengenze deeze slangen naar 't veldt, of bewaaren ze, om by gelegenheit mede te laaten danssen.

Het gebeurde eens alwaar wy waren, dat een Indiaan een Slang deed te voorschyn komen, die zich in 't Wachthuis verborgen had, en dat die door een Soldaat gedood wierd. Hier over was de gewaande Toveraar zeer ontstelt. Hy nam de Slang op en begroef die met veel eerbied en plechtigheit. Hy zette een weinig ryst en melk voor 't gat, maarin hy de Slang begraaven had, als om het ongelyk weder te verzoenen, 't welk het Geslacht der Slangen aangedaan was.

⁺ Eertyds hebben de Egiptenaren, Pheniciers, Grieken en Romeinen de Slang^(a) ge-eert en aangebeden. Het Afbeeldzel van dit Dier was in de Munten en Schilderyen een Zinnebeeldt van gezondheit en geluk. Wanneer het de staert in den bek had, beteekende het de eeuwigheit, door dien een cirkel geen eind heeft; en de Waereldt, nademaal de menschen genoodzaakt zyn door een algemeene Wet, weder te keeren van waar zy gekomen zyn. Mogelyk dat Moses om de Jooden te verplichten hunnen toevlucht tot Godt te neemen, en van hem de gezondheit en geneezing te verwachten, die zy noodig hadden, hen de kopere Slang oprechtte; die, gelyk zy in Egipte wel gezien hadden, het zinnebeeldt van 't een en 't ander was.

Het zoude moeielyk genoeg zyn reden van deeze byna algemeene eerbiedt te geeven, die de Volkeren voor de Slangen hebben gehad, en nochtans afschuuwlyke en schadelyke Dieren zyn. Om deeze reden is 't dat de Negers van Guineë noch Offerhanden aan den Duivel doen, overzulks zy van hem geen quaadt ontmoeten, en om in tegendeel hem door hunne onderwerping en achting te bevreedigen. Mogelyk ook dat deeze aanbidding een gevolg van de Historie van Eva en de Slang is, die Moses in Genesis spreeken laat, en waar van andere Volkeren hebben kennis gehad. Hoedanig en met welk een oogmerk deezen Dienst ingestelt zy, hy is altoos algemeen geweest; zulks 'er byna geen Volk gevonden word, by wien die niet in gebruik was.

Eenige hebben ons zeldzaame dingen van⁺ deeze Indiaansche Toveraars in Indië verhaalt: maar over diergelyk een onderwerp gelooven we niet lichtelyk, dan 't geen wy zelf gezien hebben; overzulks oordeelen we het niet noodig te zyn, ons breed over deeze zeldzaamheden uit te breiden. Wy zullen 'er alleen byvoegen, 't welk ons waarschynlyk gebleeken is, dat dit slag van menschen eertyds de eerste en eenigste Toveraars zyn geweest; en dat de ongelegenheit die men van de Slangen leed, of van andere Dieren, gelegenheit en begeerte gaf, om naar middelen om te zien, waar door zy 'er van verlost wierden. Men bevind zelf dat Egipte, 't welk het overvloedigste Landt van ongedierte is, insgelyks het aller beruchtste in deeze soort van kunststreeken is geweest.

Dat dit door 's Duivels behulp zou geschied zyn, of door enkele geheimen der Natuur, is een geschil waarin wy ons niet uitlaaten willen; want welke zyde men zoude willen kezen, zou men echter zeer veele Wederstreevers konnen vinden.

Wy zullen ons allen genoegen, aan te merken, dat de naam van Incantator, en die^(b) van Epodos, die beide de zelfde zaak beteekenen, en de Alouden aan dien gegeeven hebben, die ongemeene zeldzaamheden uitvoerden, genoeg dit vermoeden over de eerste Toveraars billyken. Het een en 't ander beteekent een mensch die over iets of eenige zaak zingt, gelyk deeze Indianen doen, wanneer zy de Slangen betoveren willen, of laaten danssen.

De Jooden, die zich lang in Egipte onder de Egiptenaren onthouden hebben, ontleenden van hun deeze beguichelingen, waar van dikmaals in de H. Schrift gesproken word: maar laat ons stellen dat zy 'er zich niet van bedienden, echter is 't ten minsten zeker dat ze hun bekent waren, en ook wel wisten hoe andere Volkeren die oeffenden; want David^(c) vergelykt de verwoedheit

+ Hoe de Slangen by hun en andere Volkeren geëett zyn, aangemerkt.

(a) AEsculapius werd onder deeze gedaante te Epidamus aangebeden. Hy bewaarde die toen hy uit deeze Stadt naar Rome vertrok. Die van Macedonie, aanbaden eertyds de Slangen, mogelyk om dat ze hun niet beschadigen zouden: maar deeze Slangen hadden echter geen ontzag voor de vreemdelingen die zich in dit Landt ter neerzetten. De Beschermgoden wierden onder de gedaante van Slangen aangebeden. Wy konnen dit mede de Aloude oeffening en 't gebruik der Talismannen in de gedaante van Slangen toeëigenen.

+ Zeldzaamheden der Indiaansche Toveraars wel ingezien, verdracht gehouden.

(b) Epodos ab Eido canto.

(c) Psal. 58. v. 5. 6. Zy hebben vuurig venyn, gelykende naar vuurig slangen venyn; zy zyn als een doove Adder, die zyne ooren teostopt: opdat ze naar de stemme der Beleezers niet hooren, der geenen die ervaaren is met bezweeringen om te gaan.

[p. 52]

der boozen by die van een Slang of Adder, die geen oor naar de stem van den Beleezer leent.

⁺ 't Is nochtans zeker, dat men van alle tyden af van 't vermogen eeniger menschen over het ongedierte gesproken heeft, en dat men gezegt heeft dat 'er gevonden wierden, die door hun gezang de Slangen tot hun lokten, of sterven deeden. Virgilius van de kracht der Dichtkunst spreekende, die de gemeene taal der Waarzeggeren en Toveraars was, (van waar ontsprooten is, dat men onverschilliglyk aan 't een en 't ander den naam van Vates gaf) zegt dat ze^(a) het vermogen heeft de Maan op de Aarde te doen neerdaalen, dat Circe zekere Tovervaerzen zingende, zy de Gezellen van Ulisses in Zwynen veranderde, en dat men door dit middel zelf de Slangen sterven deed. Ovidius^(b) spreekt 'er in zyne Minnedichten met de zelfde bewoording van. Insgelyks bericht Silius het zelfde van de Marmariden spreekende, een Afrikaans Volk wiens vermogen hy verheft, zeggende^(c) dat ze door hun gezang een middel vonden de Slangen leerzaam te maaken. Eindelyk zyn alle de Alouden daarin overeengekomen, dat 'er menschen waren, die door zekere vaerzen of woorden wonder zeldzaame dingen wisten te doen. Daar waren 'er volgens Ovidius^(d) die de macht hadden, den Oogst te verderven, de Fontynen uit te droogen, en de Vruchten te doen afvallen, uitspreekende alleen eenige Vaerzen, of zingende eenige Gezangen.

+ Van welk een kracht men gewaant heeft, dat de Tovervaerzen waren.

(a) Virg. Egl. 8.

Carmina vel caelo possunt deducere Lunam,
Carminibus Circe socios mutavit Ulissis,
Frigidus in pratis cantando rumpitur anguis.

(b) Hy drukt deeze manier om de Slangen te betrappen, door deeze woorden uit: Rumpere vocibus angues.

(c) Silius. L. 3.

Ad quorum cantus serpens oblita veneni,
Ad quorum cantus, mites jacuere Cerastae.

(d)

Carmine laesa Ceres sterilem vanescit in herbam,

Deficiunt laesi carmine fontis aquae,

Illicibus glandes, cantataque vitibus uva

Decidit, & nullo poma movento fluunt.