Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

XXIV. Hoofdtstuk.
Van der Indianen Geestelyken, Faquiers genoemt.

Van alle tyden af, zegt men, heeft de⁺ Duivel zyne Martelaars gehad: maar nergens meer op den geheelen Aardbodem dan in de Indiën. Men ziet 'er de Faquiers, 't welk eigentlyk de Geestelyken deezer Gewesten zyn, dingen uitvoeren, die alles overtreffen 't geen wy van een beteugelend leven en van de boetoeffeningen der Aloude Vaders en Woestyniers leezen.

Eenige Faquiers doen geloften van het overige huns levens, in een onveranderlyke gestalte te blyven, 't welk zy ook volbrengen. Andere leggen zich nooit te slaapen, of leunen op een touw onder de armen gespannen, of op een stok. Weder andere houden de armen geduurig op geheeven. Daar zyn 'er die om hun vleesch te tachtigen veel wreeder oeffeningen ondergaan. Zy ryten het lichaam met geesselslagen op, en kerven hun vleesch met messen. Zy merken zich aan als buiten de Waereldt, beelden zich in alle driften te boven gekomen te zyn, en in een staat van onnozelheit, gaan eenige onder hun opentlyk naakt, verzuimende zelfs te dekken 't geen de welvoegzaamheit niet gedoogt te ontblooten.

Deeze Faquiers zyn de eenigste niet die⁺ voorgewendt hebben, veilig voor alle driften en bewegingen te zyn die de naaktheit kan veroorzaaken. Daar zyn Adamiten geweest, uit de Sekten der Carpocratianen en Gnostiken ontsprooten. Zy quamen naakt, zoo Augustinus^(a) bericht, in de Vergaderingen, en in deeze gestalte hoorden ze de voorleezing aan, baden, en deelden de Sakramenten uit. Over het onderwerp deezer Ketters vaart Epiphanius een weinig

+ Strenge levenswys der Indiaansche Faquiers, en waar in dit bestaat;

+ met andere Sektarissen vergeleeken.

(a) Aug. de Haeres. C. 31. Nudi itaque mares foeminaeque conveniunt, nudi lectiones audiunt, nudi orant, nudi cebrant Sacramenta.

[p. 48]

krachtig uit, en men heeft zich van zyn gezag bedient, om te bewyzen^(a) dat zy in hunne Vergaderingen alle soorten van schendaadt bedreeven, en t'eenemaal het gebedt verworpen. Nochtans vindenwe by Augustinus dat zy waarlyk baden; en Epiphanius zegt zelf elders^(b), dat zy den regel der Monniken volgden, te weeten, de onthouding, en dat zy het Huwelyk af keurden. Dus is 'er geen blyk dat zy daarop opentlyk alle de misdaaden wilden begaan die men hun te last lei; maar eenige meenen dat zy in 't vervolg ongebondener waren, en dat deeze naaktheit, die zy in den beginne als een middel aanzagen, om weder tot den staat van onnozelheit te geraaken, en zich met Adam voor den Val gelykvormig te maaken, echter eenigen tydt daarna in de uiterste wanorde vielen, 't welk bewyslyker schynt.

⁺ Het gemeene Volk is ongemeen met de deugdt en d'onnozelheit der Faquiers ingenomen: maar men moet bekennen dat zy t'eenemaal aan alles 't welk de zinnen streelt, afgetrokken schynen en geen deel meer in Waereldlyke zaaken neemen willen. Het meerendeel ondersteunt dit gedrag, en speelt volmaaktelyk in 't openbaar hun rol; doch men beschuldigt hen onder hun in 't byzonder, verfoeielyke misdaaden te begaan. Mogelyk zegt men 'er ook te veel van.

Wy leezen in 't Boek der Koningen van de vreemde manier hoedanig de Baals Priesteren hunnen Afgod eerden, hoe zy hem aanriepen, en meenden eenige genaade van hem te verwerven, zich kervende en steekende met priemen en messen. De H: Schrift^(c) geeft ons mede te kennen, dat ze om het vuur van den Hemel op hunne Offerhanden te doen nederdaalen hun lichaam met bloedt bemorsten. De gestrengheden der Faquiers^(d) mogen 'er by vergeleeken worden. Daar zyn 'er zelfs noch erger. Zy doen Geloften, zich eenige mylen langs een onverschillige en voorkomende weg om te rollen, 't zy die steenachtig of doornig zy; overzulks zy t'eenemaal hun naakend lichaam op reiten, en deeze manier van tuchtiging is by hun gemeen.

Onder de Indianen zyn noch andere Faquiers,⁺ doch minder streng van gedrag, of om beter te zeggen min buitenspoorig; zy gaan troepgewyze van dorp tot dorp, voorzeggende den overvloedt of bedrygende d'onvruchtbaarheit, nadat men hun wel of qualyk onthaalt. Deeze Landlopers vermeeten zich mede goed geluk te voorzeggen, en belooven kinderen den geenen die 'er niet van verzien zyn, en Mannen aan de Dochters die in den ongehuwden Staat leeven; maar het zyn groote Schobbejakken, en 't is gevaarlyk zich by hun in een afgezonderde en afgelegene plaats te zyn, byaldien men niet in staat zich te verdeedigen zy; nochtans zyn ze by de Afgodische Indianen eerwaardig. De Mooren hebben insgelyks Faquiers onder hun, doch die van geen beter waarde dan de andere zyn. Het zoude een overgroote misdaadt wezen hun te slaan.

Wy konnen eenigermaaten de manier hoedanig de Faquiers hunne buitensporige gezichten uitventen, en hunne gewaande voorzeggingen, met deeze van de Profeeten der Aloude Jooden vergelyken, die de H: Schrift: Filii Prophetarum, grex, vel chorus Prophetarum noemt. Zodanig waren deeze die Saul vond, en onder wien hy Profeteerde. De Schriftuur zegt^(e), dat ze trommels en trompetten hadden, en dat zy op 't geluid deezer speeltuigen hunne Voorzeggingen uitventten.

Ons word mede aldaar bericht, dat, wanneer Josaphat, Joram en de Koning van Edom tegen Mesa Koning van Moab vergadert waren, door gebrek van water hun Heir in de uitterste ongelegenheit was gebragt; Josaphat, Elisa komen liet, om door zyne gebeden 's Hemels hulpe te verwerven, en dat deeze Profeet, voor dat hy Godt raadvraagen wilde^(f), een Speelman verzocht.

(a) Zie Diction. Cri. de Baile.

(b) Epiph. T. 1. L 2. Monachorum continentiam ac instituta sectantur, nuptiasque condemnant.

+ Achting des gemeenen Volks voor hun.

(c) I. Koning. C. 18. v. 28. Zy riepen met luider stemme, en sneeden zich met messen en priemen naar hunne wyze, tot dat zy bloedt over zich uitstortten.

(d) Indiën 'er iet in de Oudheit is, 't welk een juiste vergelyking heeft met de smart en pyn die zich de Indiaansche Faquiers door een oorsprong van Godsdienst aandoen, is 't de vrywillige Castratie of ontmanning der Priesteren van Atys en Cybele ter eere deezer Godheden gedaan; de toewying van zich zelven tot den doodt gedaan; het streng leven van eenige Philosofische Sekten, en vooral die van de aloude Gymnosophisten; waar mede deeze Faquiers veel gelykheit hebben; de besprenging die de Priesters van Bellona voor deeze Godin met hun bloedt deeden, 't welk uit hun lichaam vloeide; de Godtsdienstige Geesselingen die eenige Lacedemonische Jongelingen lyden moesten enz. Maar wy vinden wat meer is dit alles onder de hedendaagsche; en zonder van de Kapuzynen en de Geestelyken van La Trape te melden, Sta. Rosa zal altoos een wonderbaarlyk voorbeeldt van strafoeffening zyn, waar aan zekere Godtvruchtelingen hun lichaam opofferen.

+ Een ander soort van min strenge Faquiers aangemerkt, en wat hun bedryf is.

(e) I Samuel. C. 10. v. 5. Gy zult een hoop Profeeten ontmoeten, hebbende voor hun Luiten, Trommelen en Pypen en Harpen; en zy zullen profeteeren.

(f) II. Koning. C. 3. v. 15. Nu dan, brengt my een Speelman; en het geschiedde als hy op de snaaren speelde, dat de handt des Heeren op hem quam.

[p. 49]

Men zou niet zeggen konnen^(a), om deeze ongewoone manier van Godt raad te vraagen te billyken, en hem een natuurlyke verklaring af te eisschen, dat onze Geest bequaamer is des Hemels last te ontfangen, en oplettender naar zyne stem, wanneer 'er, om zoo te zeggen, minder gemeenschap met het lichaam is, of als het lichaam in minder staat zy, zich de zaaken te verbeelden, machtig van het af te leiden. Alles 't geen de zinnen in een zekere algemeene werkeloosheit kan stellen: alles 't welk haar hinderen kan van door de voorwerpen die de zelve verzellen, getroffen te zyn, maakte de Profeeten bequaamer om door Godts Geest bestraalt te worden, en niets kon beter deeze uitwerking voortbrengen, dan Stemmen, Speeltuigen en alle Muzyk in 't algemeen, die door haare geluiden eenigermaaten de zinnen in verrukking^(b) houden.

⁺ Dus is 't mede dat de Indiaansche Faquiers, waar van wy in dit Hoofdtstuk handelen, zich van Trommels, Trompetten en de Muzyk dienen om zich aan te moedigen en om in een vrywillige of listige en versierde verrukking hunne gewaande voorzeggingen uit te venten. Men ziet 'er altoos iemandt onder hun die in verrukking valt, en antwoordt door de hevige beweegingen zyns lichaams op de schielyke en ongeregelde stemvallen deezer Speeltuigen. Wanneer zy zich dan buiten ademhaling bevinden, verkondigen zy zekere uitspraken, die de Heidenen voor Orakels en Voorzeggingen aanneemen.

By de Jooden was men 't zoo gewoon, Profeeten buiten zich zelven verrukt te zien, wanneer zy hunne Profecyen verkondigden, dat men gemeenlyk aan de uitzinnigen^(c) den naam van Profeeten gaf, en dat men wanneer zy in verrukking vielen, van hun zeide, dat zy profeteerden, dit is de uitdrukking waar van zich de Schriftuur ten opzichte van Saul dient: want om uit te drukken dat hy uitzinning wierd, en dat hy zyn lichaam door hevige gestaltenis pynigde, is gezegt dat hy profeteerde^(d).

't Zy dat 't geen wy by de Dichters en by Lactantius ter gelegenheit van de Sibillen⁺ leezen, waarachtig is; of alleen een onderstelde Historie, waar voor het de Geleerden houden, 't is altoos zeker dat de Alouden zich inbeeldden, dat men om van den Geest van een Godt vervult te worden, tot uitzinnigheit moest geraaken, overendstaande hairen hebben, insgelyks beevende leeden,

(a) Niets zekers kan men hier op zeggen, noch 't geen bequaam zy te voldoen. Het schynt ongetwyffelt iet ongemeens, dat de Geest Godts op het geluid van Muzyk over de Profeeten nedergedaalt zy. Men zou niet konnen zeggen, dat de Vergaderingen der Profeeten, zoo als deeze was, waarin de Koning Saul zich bevond, uit waare Profeeten heeft bestaan: maar uit Mannen die de Lofzangen Godts zongen op het geluid der Muzyk Speeltuigen, en dat dit is 't geen de H. Schrift Profeteeren noemt.
Indien men anders door dit woordt een inwendige beweeging verstaat die den Gelovige bequaam maakt zich voornamentlyker aan Godt te verbinden, om met hem door een sterke betrachting te handelen, en door dit middel het vermogen te verwerven van de gave van ingeeving te ontfangen, zoo is 't zeker dat de Muzyk het vermogen heeft zich hier toe bequaam te vinden, wanneerze door het gezang van lofzangen verzelt gaat. Het geschil staat te beslechten over de hoedanigheden die deeze Muzyk hebben moet, opdat ze Wettig zy, rechtmatig en toepasselyk op de waare Ingeeving. Want zeker is 't dat de Muzyk op de Priesters en Profeeten der Aloude Heidenen de zelfde uitwerking heeft gedaan, dan op die der Aloude Jooden. Dit onderscheid is 't waarvan wy nu onkundig zyn. Wy zullen de betrekking die 'er tusschen de Muzyk en de tusschenspreeking van Elisa was geweest, niet beter begrypen. Had hy de Muzyk noodig om zich tot het Gebedt over te geeven? moest hy hulp van 't Gezang en de Speeltuigen noodig hebben, om zyne gedachten in verrukking te houden, en zich aan Godt alleen te hechten? of was 't niet veeleer een Ceremonie in gebruik om de aandacht der toehoorderen op te wekken? en was 't niet noodig zich aldus ter deezer gelegenheit te gedragen in de tegenwoordigheit van een Afgodisch Koning van Israël, die tot bygeloof in deeze oeffening van den Dienst zyner Goden geneegen was, en die anders de gebeden van Elisa zou in den wind geslagen hebben, indien hy die niet met de zelfde plechtigheden had verzelt gezien, die hy in zynen Godtsdienst oeffende? Dit zyn wel gissingen: maar hoe het ook zy, Godt heeft zich dikmaals naar de Vooroordeelen geschikt, die de bygelovige oeffening door haaren luister ingaf.

(b) Alhoewel de Muzyk niet onmiddelyk dan op 't gehoor werkt, hindert dit niet dat ze betrekkelyk op de andere zinnen zy, en door de zelfde betrekking die alle de zinnen onderling hebben. De ervarenheit toont ons dagelyks, dat wanneer een der zinnen krachtiglyk getroffen word, de andere schynen niet min haare werking te doen. Dus is 't wanneer wy eenige hevige smart gevoelen, dat 'er dan geen onderscheidenlyk voorwerp op onze oogen werkt, en dat onze ooren niet dan door verwarde toonen getroffen worden. Eveneens is 't met de andere zinnen gelegen.

+ Hoe de Indiaansche Faquiers in hunne voorwikking zich van Speeltuigen bedienen.

(c) Waar is 't dat het Heidendom de verrukking haarer Profeeten een uitzinnigheit heeft genoemt. De Grieksche en Latynsche Dichters drukken door 't woordt uitzinnigheit, de verrukking en ingeeving uit: maar zonder ons hier over uit te breiden, verzenden wy den Lezer naar de Sibille van Virgilius in 't 6de. Boek van zyn Eneas. Echter vinden wy 't voor den Schryver deezer Verhandeling onbewyzelyk, dat de H. Schrift, noch de Heidensche Dichters, de Uitzinnigen, Profeeten hebben genoemt. De H. Schrift zegt van Saul van een boozen geest bezeten, dat hy zich als een Profeet aanstelde: maar niet, dat hy geprofeteert heeft. Dit zou op een vreemde wyze een misbruik van de beteekenis van 't woordt Profeet zyn, om zonder bepaling het aan menschen toe te passen die gek geworden zyn, en wy gelooven niet dat men een voorbeeldt van een Leenspreuk meer gedwongen dat dit vinden zal.

(d) I. Sam. C. 18. v. 10. 's Anderen daags, dat de booze Geest Godes over Saul vaerdige wierd, profeteerde hy midden in den Huize. Zie de twee voorgaande Aanmerkingen over dit onderwerp.

+ Welke vreemde gebaarmaking de alouden in hunne voorzegging voor af blyken lieten.

[p. 50]

en stamelende woorden spreeken. Ten minsten was dit des Volks gevoelen; 't welk niet verwonderens waardig schynt. De menschen die gewoon zyn zonder beginzelen en zonder behulp van eenig ander licht te leeven, dan 't geen hen hun vernuft en hunne ongeregelde inbeelding verschaft, trachten altoos naar 't geen hun 't ongemeenste schynt, en voeden een groote verbeelding van alles 't welk zy niet begrypen. Het schynt zelf dat 'er voor hen een soort van vermaak is, verknocht aan 't geen hun de vrees inboezemt: hier in overeenkomende met de Kinderen die beminnen de vertelling van droevige of zeldzaame Historiën, en die behaagen scheppen in een verhaal van Spooken en Toveraars, alhoewel zy 'er een bevreestheit door opvatten.

Eertyds was het Volk greetig naar de vertelling⁺ der Priesteren, en maakte groot werk van de voorzeggingen hunner waarzeggery: maar toen waren 'er, als ook nu, menschen van oordeel die 'er geen achting voor hadden, en die zelfs zoo koen waren, van 'er opentlyk mede te spotten. By voorbeeldt, de Dichter Ennius van de waarzeggery en gewaande Profeeten van zynen tydt spreekende, handelt hen vrymoedelyk. Hy noemt hen^(a) bygelovigen, schaamteloozen, zotten, en bedelaars: hy zegt dat zy zich zelven niet weeten te bestieren schoon dat ze zich willen bemoeien met andere den weg te wyzen; en dat wanneer zy groote rykdommen belooven, een penning tot aalmoes verzoeken.

+ Hoe deeze waarzeggery van verstandigen wierd afgekeurt.

(a)

Superstitiosi Vates, impudentesque Harioli,
Aut inertes, aut insani, quibus egestas imperat,
Qui sibi semitam non sapiunt, aliis monstrant viam,
Quibus divitias pollicentur, ab his drachmas ipsi petunt.