Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

[p. 9]

II. Hoofdtstuk.
Van den Aanvang der Staten des Grooten Mogols.

⁺ Alhoewel wy beslooten hebben in onze Aanmerkingen niets te berichten, dan 't geen wy bevonden hebben dat de Indianen met de Aloude Volkeren noch gemeen hebben; nochtans wat deeze aangaat die onder de Heerschappy van den Grooten Mogol leeven; zoo hebben wy echter geoordeelt ons niet te konnen onthouden, iets van deezen Staat te zeggen, om 'er ten minsten een algemeen denkbeeldt van zynen Oorsprong en Uitgebreidenheit van te geeven.

⁺ Timur-Lenk, 't welk hinkende Vorst beteekent, en wy door verbastering Tamerlaan noemen, is de eerste grondlegger van des Grooten Mogols Ryk geweest. Eenige byzondere Schryvers zyn 'er die van gedachten zyn, dat hy van een aloud en adelyk Geslacht van Tartaren afkomstig zy: maar byna alle de andere Historischryvers die van hem gesproken hebben, bekennen dat hy van een gemeene afkomst was, en dat het alleen van zyne verdienste afhing, waar aan zyne verheffing verschuldigt is geweest.

Hy trouwde de Dochter van den Vorst die volstrekt geheel Groot Tartanie bestierde, en een der Opvolgeren van den beruchten Ginguis Can was, en 'er ook de eerste, Keizer van was geweest. Omtrent den Jaare veertien hondert na Christus geboorte was 't dat hy toe Opperhoofdt der Mogols verklaart wierd, Volkeren die het Oostelyke gedeelte van Groot Tartatië bewoonden, en drong met hun tot de Indiën door, alwaar hy, nadat hy veele kleine Prinsen van Indostan en de aangrenzende Provinciën onder gebragt had, eindelyk de gronden van een bestendig Keizerryk heeft gelegt; 't welk men nu het Ryk van den Grooten Mogol noemt.

⁺ Bekent is 't dat hy den beruchten Bajazet Keizer der Turken gevangen nam, en die, na alle mogelyke middelen te hebben aangewend om hem een min strenge gevangenschap op te leggen, en zelfs met hem tot een bemiddeling te komen; werd hy eindelyk door de fierheit en geduurige beleedigingen van deezen Sultan genoodzaakt, hem in een yzere Kouw op te sluiten^*, tegen welke traliën Bajazet van vermoedheit zyn hoofdt verpletterde. Tamerlaan was een man van een doordringend verstand, onvertzaagt in onderneemingen; en men had hem niets te wyten, dan dat hy een weinig minzaamer waare geweest.

Het Ryk verloor veel van zynen luister⁺ onder zyne Afstammelingen, die de maatregels van den Oorlog byna t'eenemaal verwaarloosden, geevende zich enkelyk aan de vermaakelykheden des levens over; maar in de laatste eeuwen zag men een Vorst den Troon bekleeden, die het gedrag deezer wellustige Voorzaten niet opvolgde, niet min dan Tamerlaan moedig van aart was, en door zyne groote onderneemingen, als ook door zyne gestrengheit, niet alleen weder veel luister aan 't Ryk toebragt, door de lafheit zyner Voorzaaten bezoedelt; maar ook buiten zyne grenzen uitbreidde.

Aureng-Zeb is de Vorst waarvan wy handelen willen. Voor dat we van zyne Onderzaten gewag maaken, meenen wy noodig te zyn de zaaken een weinig hooger op te haalen, en alhier te berichten, hoedanig zynen Vader de Troon beklom; maar daarna weder afgezet en verdreeven wierd.

Chah-Jehan, die voor zyne verheffing tot⁺ de Kroon Sultan Corom wierd genoemt, was de Vader van Aureng-Zeb. Hy was zoone van Jehan Guire den Grooten Mogol, en moest zonder eenigen wederstand en onbetwistelyk hem in 't Ryk opvolgen; maar't zy hy ongeduldig om te regeeren wierd, of om eenig byzonder misnoegen, hy werd wederspannig en 't viel voor hem ongelukkig uit, dat zyn Vader geduurende zyne wederspannigheit storf; want die onder Jehan-Guire het Ryk bestiert hadden, weetende dat Sultan Corom van han vriendschap niet was, verklaarden ze Bulloqui klein-zoon van Jehan Guire voor Keizer. Op deeze tyding, in stede van den moedt op te geeven, verbitterde Sultan Corom te meer; hy vervolgde Bulloqui, vond een middel zich van zyn persoon meester te maaken, en liet hem, na drie maanden geregeert te hebben, verworgen. Vervolgens werd hy in 't Algemeen voor Groote Mogol onder den naam van Chah-Jehan erkent.

Deeze Vorst regeerde in zyne Staten met

+ Oorsprong van den Staat des Grooten Mogols;

+ en hoe Tamerlaan de eerste Grondlegger van dien is geweest; van welk een afkomst hy was aangeweezen, en hoe hy de heerschappy heeft uitgebreidt.

+ Bajazet door hem gevangen genomen, en zynen luister ten allerhoogsten top bragt,

* [Deeze Historie word ons door een Persiaansch Tydgenoot-Schryver, Cherefddin Ali genoemt, geheel anders opgedist; noemende Tamerlaan geen Timur Lenk, maar Timur Bek, 't welk zynen Oorspronkelyken naam is, en waarvan hy reden geeft. Deeze Tydgenootschryver toont in 't XLIX. Hoofdtstuk van zyn vyfde Boek, hoe Timur Bek altoos zynen gevangen Bajazet Vorstelyk gehandelt heeft. Zie breeder onze Aanmerking Abbadie Triomferende Godtsdienst II. Deel. Bladz: 778.]

+ Doch die onder zyne Nazaten weder door onachtzaamheit gezwakt wierd.

+ Chah-Jehan aan 't Ryk gekomen, hoe zich alles onder zyne regeering toedroeg,

[p. 10]

volkomen gerustheit zoo lang de jeugdige jaaren zyner vier Zoonen niet toelieten de zelve te ontrusten; want zoodra zy tot jaaren van onderscheiding gekomen waren, en begreepen wat den staat van te regeeren was, en over anderen te heerschen; leiden ze alle op deezen hoogen trap van waarde toe; Dara, door het recht dat hem den tytel van oudsten Zoone van Chah-Jehan gaf, en de anderen enkelyk door hunne Staatzucht aangezet.

⁺ Dara, Sultan Sujah en Morad-backche lieten hun voorneemen genoeg blyken, 't welk zy hadden van elkander niet onderworpen te zullen zyn, en om onafhankelyk te leeven: maar Aureng-Zeb, die een fyn vernuft bezat, 't welk niet min doordringend was, doch achterhoudend, en echter niet min Staatzuchtig dan de anderen, geloofde zich onverschillig te moeten aanstellen om te beter het einde van zyn oogmerk te bereiken; 't welk hem dan volkomen gelukte. Om alle vermoeden tegen hem weg te neemen, en om te weeren dat zyne Broeders geen wantrouwen in hem stelden, omhelsde hy het leven van een Faquir of arme Geestelyke, en veinsde t'eenemaal de hoogmoedigheden en de belangen deezer Waereldt te verzaaken. In deezen staat wist hy zyne Broeders tegen elkander zodanig op te rooien, dat ze alle de Wapenen opnamen, zonder te weeten waarom.

Aureng-Zeb, verkoor geduurende deeze verdeeldheit altoos de zwakste party, betuigende opentlyk, dat hy, wat hem aanging, alle zyne eisschingen vaaren liet, en niet dan om 't gemeen welzyn arbeidde, als ook zyns Vaders geruste bestiering te helpen handhaven; nochtans wendde hy al zynen vlyt aan om onder de handt vrienden te maaken, en de voornaamste Hoofden van 't Ryk tot zich te trekken. Toen hy zich dus genoegzaam ondersteunt zag, en de aanzienlykste Omrahs, 't welk Veldheeren van den Mogol zyn, in zyne belangen gewikkelt; rukte hy het momaangezicht af, en zyne Broeders wierden toen, maar te laat gewaar, dat zy zich dus elkander bestrydende, niet dan tot hunnen ondergang gearbeid hadden, en Aureng-Zeb op den Troon gebeurt.

⁺ Hy maakte een aanvang van zyn opzet met zynen Vader Chah-Jehan in een Sterkte waarin hy geweeken was, gevangen te houden, die zes jaaren daarna storf. Deeze Vorst scheen zich over zyn ongeval niet te beklaagen; want eertyds had hy tegen zynen Vader opgestaan. Toen nu Aureng-Zeb zich van Chah-Jehan verzeekert zag, arbeidde hy om zich mede van zyne Broeders meester te maaken, en bragt hen in staat van 't Ryk niet meer te konnen ontrusten; 't welk voor hem niet bezwaarlyk was om uit te voeren. Dara die de oudste was, nam hy gevangen, en liet hem door vergif sterven. Insgelyks vond mede Aureng-Zeb middelen genoeg om zich wegens zyne andere Broeders in gerusten staat te stellen. In 't jaar zestien hondert en zestig was 't dat hy tot Groote Mogol verklaart wierd. By den Heer Bernier en verscheiden andere Schryvers vind men wegens de Indiën alle de byzonderheden der Oorlogen van Aureng-Zeb tegen zyne Broeders beschreeven; en de middelen waar van hy zich diende om den Troon te beklimmen. Hy leefde in 't jaar zeventien hondert en twee noch, toen wy het Koningryk Bengale verlieten: maar men zeide van hem dat hy kindts geworden was.

Men kan niet ontkennen dat deeze Vorst een der grootste Staatkundigen was geweest, en een der grootste Monarchen van zynen tydt. Men behoeft alleen maar zyne Historie te leezen, om 'er t'eenemaal van overtuigt te worden. Ook verweet men hem de onorde in zyn geslacht veroorzaakt, en de straf heit die hy over 't zelve geoeffent had, voornamentlyk in den persoon van zyn Vader, en die van zynen Broeder Dara; nochtans deed hy niet als het gebruik der meeste Oostersche Volkeren opvolgen, voornamentlyk wanneer het de Troon betreft, zulks men alsdan alles waagt om die te beklimmen.

Indien men Aureng-Zeb by eenige Vorsten⁺ vergelyken wilde die met luister in Europe geregeert hebben, geloovenwe niemandt beter te konnen verkiezen dan Paus Sixtus de V.; want Aureng-Zeb die niet op den Troon geklommen was, dan openbaare blyken geevende dat hy 'er afstant van deed, en dat hy geduurende eenigen tydt een afgezondert leven geleid had, dus wierd Sixtus mede niet tot het Pausschap verheven, dan met voorgeeven dat hy 'er onbequaam toe was, en met al den tydt van zyn Kardinaalschap in een enge eenzaamheit door te brengen, alhoewel in 't midden van Rome. Aureng-Zeb scheen waarlyk mede niet wien hy was, dan na dat hy zich in 't Ryk verheeven zag, of ten minsten in dien tydt, dat zyne Broeders hem niet meer dan flaauwelyk de Kroon betwisten konden, en dat hy verzeekert was, die machtig te worden. Dus scheen Sixtus insgelyks niet wien hy was, en echter zodraa hy den driedubbbele gekroonde Myter op zyn hoofdt zag, stond de Waereldt niet weinig verwondert, aanstonds zodanig een groote verandering in zyn persoon te zien. Beide hebben ze een bloeiende Staat bestiert en bezeeten; zy zyn van hun Volk en van hunne nabuurige Vorsten geëert en gevreest geweest,

+ en zyn Bestier door zyne Zoonen ontrust word; by welke gelegenheit Aureng-Zeb door zyn onverschillig gedrag op den Troon klimt;

+ Zyn Vader gevangen houd, en zich meester van zyne Broeders maakt.

+ Vorst Aureng-Zeb by Paus Sixtus den V. vergeleeken.

[p. 11]

alhoewel zy beiden streng waren, en veele zaaken uitvoerden, die in zich zelven aangemerkt, niet al te loffelyk waren; nochtans hebben ze niet nagelaaten de een als den anderen zich een onsterffelyke glori verworven te hebben. Aureng-Zeb heeft wel groote overwinningen behaalt, 't welk Sixtus niet had gedaan: maar men moet deswegen aanmerken, dat de eerste meer dan twee en veertig jaaren geregeert heeft, daar de andere niet dan vyf jaaren het Pausschap bekleedde; 't welk een groot geluk voor veele Italiaansche Prinsen was, en noch voornamentlyker voor Spanje, alzoo het Koningryk Napels mogelyk den Paus ten deel zoude gevallen zyn, indien hy langer geregeert hadt; want hy niet min begeerig was zich 'er meester van te maaken, dan Aureng-Zeb was om dat van Golcondo aan zynen Staat te voegen, wegens de ryke Diamantmynen aldaar te vinden. Overzulks indien de Paus noch eenige jaaren geleeft had, hy mogelyk niet min in zyne onderneeming zoude gelukkig zyn geweest, dan Aureng-Zeb in de zyne was.

⁺ Bezwaarlyk is 't te zeggen of de begeerte van te sterven of te regeeren, die byna alle de Vorsten van 't Oosten bezitten, die eenig recht tot de Heerschappy meenen te hebben, een gevolg van de strengheit en fierheit der Koningen is, onder wiens beheersching dien Landaart genoodzaak te leeven zy, of zoo deeze strengheit die de Koningen blyken laaten een gevolg is van een onverzaadelyke begeerte om te regeeren, die de Prinsen bezitten als onder hunne gehoorzaamheit staan. Onbekent is 't of de Vorsten wegens de onstandvastigheit wreed en bloedtdorstig zyn, en hoe weinig genegenheit hunne Onderdanen voor hun hebben; of indien hunne Onderzaten zoo onstandvastig zyn, en zoo weinig liefde voor hun hebben, naardien zy zich zoo wreed en bloeddorstig toonen. Eenige zullen zeggen, hoe konnen zy met zodanige Onderdaanen zacht en minzaam handelen, als een Volk 't welk geduurig tot muitery geneegen is? Maar andere zullen wederom zeggen; hoe zou men zich konnen onthouden te arbeiden om zich de Heerschappy van zodanige Prinsen te onttrekken, die niet dan naar bloedt haaken, en hoe zou men hun overzulks konnen beminnen en hun getrouw zyn?

Het schynt dat men hier op zoude antwoorden, dat de weinige waare en oprechte liefde, die de Oostersche Volkeren gemeenlyk voor hunne Koningen bezitten, het uitwerkzel van de fierheit en strengheit der eerste Vorsten is die geregeert hebben, en wiens Tiranny zodanig een indruk op 't gemoedt der Volkeren gegeeven heeft, dat ze vervolgens alle andere Vorsten als Tirannen hebben aangezien; overzulks de opvolgers deezer Vorsten zyn verplicht geworden, om de quaade gevolgen af te weeren als deeze indrukzelen konden veroorzaaken, die het gedrag hunner Voorzaten op 's Volks gemoedt hebben gewrocht, den zelfden weg in te slaan; te weeten, van hunne Onderdanen als Slaven te handelen, en hun altoos in vrees te houden, met hun streng en Tirannig voor te komen, gelyk hunne Voorzaten waren. Dus is dan de strengheit der eerste Vorsten de oorzaak van 't mistrouwen en de vrees in 't gemoedt der Onderdanen geweest, en dit wantrouwen en deeze vrees der Onderzaten hebben vervolgens de strengheit der Vorsten veroorzaakt.

Behalven dat zyn de Oostersche Volkeren⁺ in 't algemeen traag van aart, en meer dan andere Natiën tot een wellustig en vermaaklyk leven geneegen, en bygevolg zyn zy min vermogende tot een waare en bestendige deugdt, die niet min aan een goed Onderdaan dan aan een groot Vorst noodig is; want alzoo 'er veel wysheit en verstandt noodig is, om te weeten wel en naar behooren te beveelen: word 'er ook niet min van een ieder vereischt, hoe men verplicht te gehoorzaamen zy; en niet min is 'er zodanig een groote ziel in een trouw Onderdaan noodig, dan 'er in een goed Vorst behoorde te huisvesten.

Maar schoon 'er wegens de quaade gesteltheit in den aart der Onderdanen niets te duchten was, zouden echter eenige Vorsten, om zoo te zeggen, genoodzaakt zyn wreedt te moeten wezen, wanneer het Volk niet in de achting bleef, die zy hunne Koningen verschuldigt zyn, overmits zy hun voor waare goede Vorsten kenden, en bygevolg hunne achting dubbel waardig; of nademaal zy weeten dat ze wreed zyn, en dierhalven te vreezen; overzulks veele Oostersche Vorsten ook geen genoegzaame bequaamheit hebben, om hunne Onderzaten in hun plicht te houden; want zy doorgaans te streng zyn, en zich van Tiranny en wreedheit bedienen.

De Staten en 't Ryk van den Grooten⁺ Mogol breiden zich ten Oosten tot aan geene zyde van den Ganges uit; ten Zuiden worden ze door den Oceaan bepaalt; ten Westen, door Macran en Candabar, en ten Noorden door Tartarië. De twee voornaamste Steden van dit Ryk zyn Agra en Delli, die beide den tytel van Hoofdtsteden voeren.

+ De oorzaak der strenge Heerschappy over de onderdaanen van 't Oosten aangemerkt.

+ Aangebooren onwerkzaamen aart van dien Ladaart, en waaruit ontstaat.

+ Hoe verre zich de Staten van den Grooten Mogol uitstrekken, en welk een rykdom de zelve bezitten.

[p. 12]

Volgens onze gedachten zou men mogen zeggen, en zonder eenig vermoeden van zich daar in bedrogen te vinden, dat de Staten van den Grooten Mogol de aller rykste van den ganschen Aardbodem zyn; want niet alleen brengen 'er alle Volkeren van Europe, maar ook die van Asië hun goudt en zilver, om 'er andere Koopmanschappen voor te ontfangen; zoo dat dit Ryk als een soort van zwelgkolk is, waarin alle des waerelds rykdommen worden geloost, en nooit wederom uitgeworpen worden: maar gelykzaam in smooren.