Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

[p. 135]

XXXII. Hoofdtstuk.
Van der Mexikanen Feesten in 't algemeen.

^(a) Op het einde van ieder Maandt, die⁺ by de Mexikanen twintig dagen lang was, gelyk wy in 't vervolg zeggen zullen, vierden zy een plechtige Godsdienstigen dag, met vreugde-teekens vermengd. Alsdan wierden 'er veele Gevangenen opgeofferdt, en men liep heen en weder⁺ langs de straaten, met de huiden dezer elendige opgeofferden omhangen, levendig gevild; men danste, men zong, en men verzamelde Aalmoessen voor de Priesteren, 't welk onder hen gelyk overal, voor de uitwerking eener opregte liefde geagt wierdt. Wanneer de Graanen begonnen op te schieten, begaven zy zich naar een zekeren heuvel om aan Tlaloc, den God den Wateren,⁺ een Jongetje en een Meisje van omtrent drie jaaren op te offeren; en om dat deeze Kinderen Vrygeboorene waren, zoo haalde men hen het hart niet uit het lichaam, maar men sneedt hen alleenlyk de keel af, waarna men hunne lichaamen in een nieuw rouwkleedt lag, en in een steenen Grafbegroef: men hervatte deeze bloedige Offerhanden zoodra het Kooren twee voeten hoog geschooten was; alsdan offerde men aan den zelven God vier Kinderen van zes of zeven jaaren. Deeze waren⁺ Slaaven gebooren. Vervolgens bragt men hunne lichaamen in een kelder, daar toe geschikt. De Oorspronk deezer bloedige Ceremonie was, volgens 't zeggen der Mexikanen,⁺ gesprooten uit een groote droogte, door een hongersnoodt gevolgdt, die hen voor deezen noodzaakte hun Landt te verlaaten. Eindelyk, wanneer het Kooren bequaam was om ingezameldt te konnen worden, nam ieder Eigenaar in zyn Landt een handvol Maïz en offerde het aan den God Tlaloc, alsmede een soort van drank Atolle genoemt, bestaande uit Koorn, en Copal, een zeer kostelyke gomme die diende in de Wierookingen hunner Afgoden. In den aanvang van het Zomer Zayzoen, kroonde men de Goden met bloemkranssen, en men bragt den geheelen dag door in vrolykheit. Een ander Feest verplichtte de voornaamste des Ryks om zich naar de Hoofdstadt van hun gebiedt te begeeven. Des avondts voor het Feest, verkleedde men eene Vrouw, die de Godheit des Zouts moest verbeelden, en deel neemen aan de algemeene vreugde: maar zy werdt den volgenden dag opgeofferdt, en dien dag wierdt alleenlyk tot Godsvrugt en Afgodendienst besteedt. De Kooplieden vierden ook de bloedige Feesten ter eere van hunnen Mercurius in den Tempel die hem toegewydt was. Wy zullen hier niet spreeken van een ander Feest, waarin men een Vrouw levendig de huit afstroopte, en een Indiaan daar mede bekleedde, die twee dagen lang in die toerusting nevens zyne Medeburgeren danste; noch van de Plechtigheit, die zy vierden, met een party schuitjes in het Meir, om aldaar plechtelyk een Jongetje en een Meysje te verdrinken. Deeze, zeiden zy, wierden van hen afgezonden, om de Goden des Meirs gezelschap te houden; ondertusschen werdt dien dag met vasten en Godsdienstigheden doorgebragt.

In de Maandt Mey vierden zy het groote Feest van Vitzliputzli. Twee dagen te⁺ vooren hadden eenige Geestelyke Dochteren een Afbeeldzel van Maïz en honing gemaakt, verbeeldende dien God, die vervolgens zoo prachtig als mogelyk was, versierdt zynde, geplaatst wierdt op een Troon van hemelsblaauwe verwe, ondersteundt wordende door een draagstoel. Deeze Geestelyke Dochters, die dien dag Zusters van Vitzliputzli genoemdt wierden, droegen den Afgod in Omgang op haare schouderen, tot op de plaatse van den Tempel, alwaar de Jonge Geestelyken, daar wy reeds van gewaagt hebben, den Afgod ontfingen, en na hem hulde gedaan te hebben, by beurte op deschouderen droegen, en geleidden tot aan de trappen des Heiligdoms. Aldaar was 't dat al het Volk quam om deezen Afgod aan te bidden en zich voor Vitzliputzli vernederen, leggende stof op hunne hoofden, 't welk ook aldus geschiedde in de Godsdienstigheit die zy andere Goden beweezen.

De Geestelyke Dochters waren in 't wit gekleedt, en met geroosterde Maïz gekroondt. Zy droegen aan den hals Ketenen van Maïz, die zy onder den linker arm deeden doorkomen. Haare wangen waren met een styf vermillioen bedekt, en haare armen met roode Papegaays Vederen van den hals af tot aan de handt versiert. De Jongelingen waren in 't rood gekleedt, en droegen gelyk als de Jonge Vestaalen, Kroonen van Maïz.

(a) Men noemt hier alle de naamen deezer Feesten niet, alzoo zulks onnodig schynt.

+ Welke Feesten, en op welke tyden de Mexikanen de zelve vierden.

+ Hoe zy alsdan hunne Gevangenen offerden.

+ Insgelyks twee vrygeboorne Kinderen;

+ Als ook vier Slaven Kinderen.

+ Verdere Plechtigheit van dit Feest aangemerkt.

+ Hoe Plechtelyk zy het Feest van Vitzliputzli vierden;

[p. 136]

Na deeze vernedering, ging den ganschen Omgang der Godsvruchtigen het zoogenaamde stilstaan in drie verscheidene Dorpen van deeze Landstreek verrigten, alwaar zulks in gebruik was. Daarna gingen zy Offerhande op eenen Berg doen, omtrent een uur van Mexico gelegen. De Processie bragt hier mede omtrent vier uuren door. Wederkeerende bragt men de Afgod weder in zyn Heiligdom met geschal van Trommels, Trompetten en Jagthoorens. Men bestrooide het Beeldt met Roozen, en bezaaide de gansche vloer, en zelfs den omtrek des Tempels met allerlei soort van bloemen. Eindelyk quaamen de Vestaalen uit het Klooster, draagende stukken van dit Deeg, als Beenderen afgebeeldt, zynde van de stoffe des Afgodsbeelds, 't welk zy aan de Geestelyken overgaaven die het aan de voeten des Afgods nederleiden. Deeze stukken Deegs, die men gemeenlyk de beenen en het vleesch van Vitzliputzli noemde, waren plechtelyk gewydt door de Priesteren met byzondere Plechtigheden, verzeldt met Danssen en Gezangen ter eere des Afgods. Men deedt dit Gewyde Deeg de zelve eere aan als de Goden zelfs, daar 't zelve maar het teeken en Afbeeldsel van was. Na deeze plechtige Wyinge volgde de opoffering van Menschen, en vervolgens werdt die Plechtigheit geeindigt door Danssen en⁺ Gezangen. Hier op volgde^(a) eene Godsdienstige Oeffening, die veel overeenkomst scheen te hebben met de Communie of het Nachtmaal der Christenen. De Priesters ontblooten den Afgod van deeg van alle zyne sieraaden, en braken hem in veele kleine stukken, alsmede de kleine Gewyde brooden. Zy deelden de zelve aan al het Volk uit, op de wyze van een Sakrament, en aldus communiceerde de Vergadering op eene wyze, byna overeenkomende met die welke men onder de Christenen oeffent, dat men niet nalaaten kan, deeze Afgodery eene onregtmaatige bezitneeming des Duivels van de verborgenheden des Christelyken Godsdienst te noemen. Deeze Communie was verzeldt van een vermaaning, waardoor het Volk onderregt wierdt, dat het zelve het vleesch zyns Gods at; en zelfs bediende men dit soort van Sakrament aan de Zieken. Wy zullen de beschryving deezer Godsdienstige Oeffening eindigen door twee Aanmerkingen, namelyk dat de geenen die dus Gecommuniceert hadden een Tiende Maïz ter Offerhande gaaven, en dat het besluit van dit Feest geschiedde, met een Leerreden, door een der Oudste Priesteren voor het Volk uitgesprooken.

Men vierde het Feest van Tescalipuca den⁺ 19^de. der zelve Maandt; de Priesters stonden als dan aan het Volk de Vergeeving hunner Zonden toe. Men offerde aldaar een Gevangen, die byna als een onvolmaakt Voorbeeldt van de Doodt konde aangemerkt worden, die onzen Zaligmaker voor het menschelyke Geslacht geleeden heeft. Mogelyk hebben de Mexikanen eenige overblyfsels van dit Gedenkwaardig geval behouden. Daags voor den Feestdag ontkleedde zich de Priester van Tescalipuca en trok andere kleederen aan, hem van de Mexikaansche Edellieden gezonden, die nevens het overige Volk zich met deezen Afgod der Boetvaardigheit quaamen verzoenen. Men opende de deure des Tempels voor alle bekeerde Zondaars: een der voornaamste Dienaars tradt als toen te voorschyn, en blies op den^(b) Hoorn tegen de vier hoeken des Waereldts, als of hy de geheele Waereldt tot de Boetvaardigheit wilde nodigen; waar na hy stof nam, en bragt het aan zynen mondt, wyzende naar den Hemel. Al het Volk deed zulks den Priester na, en men hoorde niet als klaagen, weenen en zuchten. Een ieder wentelde zich in 't stof, smeekende om de Godlyke barmhertigheit; en de vreeze, die de gemoederen der allerverblindste Zondaaren ontrooste, deed hier zoo veele uitwerking op den Geest der Mexikanen, dat zy de duisterheden des nagts tot hunnen bystant riepen, insgelyks de winden, en stormen, om des te beter, zeiden zy, te ontkoomen de woede en gramschap deezes Gods, die altoos gereed is om de Boozen te straffen: en gelykerwys de verligtingen, die de verkeerde Godsdiensten doen gewaar worden aan den geenen, die zig tot de waarheit willen geleiden, krachtig genoeg zyn, om in 't harte der Boozen leetweezen en quelling te verwekken, en zelfs om hen te doen gevoelen dat de boosheit gansch strydig is met de menschelykheit, zoo geschiedde het, dat zy, die zich schuldig gevoelden, de zelve misdaaden terstond opentlyk beleeden, konnende de verschrikking, die 't Geklank des Hoorns in hun gemoedt verwekte, niet wederstaan. Alle deeze beweegingen, zoo heilzaam in schyn, dewyl zy voor eenigen tydt de bekeering in de harten der Mexicanen

+ Waarop een Godsdienstig gebruik naar een Communie gelykende, volgde.

(a) Purchas, en de Spaansche Schryvers die hy aan haalt. Histoire de la Conquête du Mexique.

+ Hoe zy het Feest van Tescalipuca vierden;

(b) Dit was een soort van een Fluit, volgens de Beschryving der Spanjaarden. Eerst blies hy tegen het Oosten, dan tegen 't Westen en tegen 't Noorden, en ten laatsten tegen 't Zuiden.

[p. 137]

verwekten, eindigden op 't laast in een groote menigte van Wierook te branden, ter eere van den Afgod, wiens Feest men vierde. Het geschal des Hoorns duurde tien dagen lang, namelyk van den 9^den. May tot den 19^den: en dien ganschen tydt was 't een tydt⁺ van droeffenis en van geween. Op den laatsten dag wierdt Tepealipuca in omgang gedragen. Dit Afgods-beeldt omringt met takken van Manghey met steekels voorzien, was gezeeten in een gevaarte rondom met Gordynen beslooten, en mogelyk gelyk als onze Draagstoelen. Dit wierdt in Omgang rondom den Tempel gedragen, door Priesteren met zwarte verwe bestreken, draagende 't leverey hunnes Gods, en hebbende 't hair ten deelen, met een witte snoer gevlogten. Twee Dienaaren des Afgods traden aan het hoofdt van den Omgang met het Wierookvat in hande: en zoo menigmaal zy den Wierook zwaaiden, stak de gansche Omgang geheel Godvrugtig de handen om hoog, ziende de Zon en de God der Boetvaardigheit aan. Geduurende de Plechtigheit geesselden zich de andere Godvruchtigen met touwen van Manguey op de schouderen. Eenigen versierden met groene takken het Hof en den Tempel, en bestrooiden den ganschen weg met bloemen.

⁺ Na den Omgang en de Kastyding der Boetelingen, deed een ieder zyne Offerhande. Eenige bragten Juweelen en Goudt of Zilverwerk aan, andere Wierook, kostelyk Hout, Maïz enz: de Armen Offerden Quakkelen die de Priesters aan den voet des Altaars wierpen, na de zelve het hoofdt afgesneden te hebben. Vervolgens rechtte het Volk een Feest aan, zeer overeenkomstig met die Geestelyke Maaltyden die door 't Aloude Heidendom ter eere van hunne Goden waren ingesteldt. Al wat men den Afgod offerde droeg den naam van Geheiligde spyze; dezelve wierden opgedischt door eenige Vestaalsche Dochteren, en door een Ouden Offer-Priester, omhangen met een wit Choorkleedt voor den Afgod geleidt; waarna dezelve deeze Afgodische Tafel bediend hebbende, weder door hem naar 't Klooster wierden geleid: maar wanneer nu de tydt van de Tafel op te neemen gekomen was, namen de Jongelingen en de Dienaaren des Tempels, de spyzen, en bragten die aan de Priesters, aan wien het alleen geoorlofdt was, deeze Godlyke Gerechten te mogen eeten. Na deeze Geheiligde Maaltydt deed men de Offerhande des geenen die geduurende het gansche jaar het levendig Denkbeeldt van den God der Boetvaardigheit was geweest, en de gansche Ceremonie eindigde, gelyk die der andere Feesten, met Danssen en Lofzangen.

De Mexikanen hielden alle vier jaaren een⁺ Jubelfeest, zynde niet anders als het Feest van Boetoeffening, zoo als wy het zelve beschreeven hebben, behalven dat het veel plechtiger wierdt geviert, uit hoofde van de vergeeving der Zonden, die alsdan grooter en algemeener was. Men verzeekert dat de Mexikanen alsdan verscheidene Menschen offerden; en dat de Jongelingen onder hen elkander als uitdaagden, wie onder hen het eerste en spoedigste met eenen loop den top des Tempels zoude bereiken. Dit was een der moeielykste onderneemingen en oeffeningen, verdienende zy de grootste toejuichingen, die de eere hadden van het eerste het doelwit te bereiken, en wierden zy van hunne Lands-lieden het meest geacht. Daar by hadden zy het voorrecht van de Geheiligde Spyze weg te neemen, waarvan zy, zoo men verzeekert, byna een gebruik maakten, gelyk men met de Heiligdommen by de Christenen handelt.

Quitzalcoalt, der Mexikanen Mercurius,⁺ wierdt in 't byzonder van alle die zich met den Koophandel bemoeiden, geëerd. Veertig dagen voor den aanvang van dit Feest, kochten de Kooplieden een der welgemaaktste Slaaven, die geduurende dien tydt de Godheit moest verbeelden, voor wien hy tot een Slagtoffer was geschikt; dezelve wierdt alvorens in het Meir der Goden gewasschen, aldus wordt dit Water genoemt, waardoor hy bequaam gemaakt wierdt tot deeze Vergoding, die met zyne doodt eindigde. Vervolgens werdt hy versierdt gelyk de Godheit die hy genoodzaakt was te verbeelden. Hy bragt de tydt zyner Godheit met danssen en vrolykheit door; men stelde alles in 't werk om zyn vermaak te vergrooten, en men bad hem zelfs aan: doch op dat hy zyn droevig noodlot zoude indagtig zyn, hielpen twee^(a) Oude Priesteren deezer Godheit hem het zelve te erinneren negen dagen voor het Offerfeest, overzulks hy aldus geduldiglyk zyn lot te gemoet zag, en zich zelven daar aan moest overgeeven. Indien het gebeurde dat hy 'er over bedroeft scheen, gaven hem de twee Priesters een drankje, 't welk hem te gelyk vrolyker en ongevoeliger maakte. Op den dag van het Feest wierd deeze ongelukkige nochmaals aangebeeden,

+ 't Welk met een plechtelyke Processie ging verzelt.

+ Offerhanden en hoedanig verricht.

+ Een vierjaarig Jubelfeest, hoedanig, en ten welk een einde onder hen geviert.

+ Hoe het Feest van Quitzalcoalt of hunnen Mercurius door de Kooplieden geviert wierd, en door een gekochte Slaafverbeeldt.

(a) Deeze twee Priesters wierpen zich neder voor deeze gewaande Godheit, zeggende tegen hem: Heer, uw vermaak staat binnen negen dagen te eindigen; waar op hy hun met een vrolyk weezen moest antwoorden Ter goeder uure, en maar slegts voortvaaren vrolyk te zyn.

[p. 138]

en vervolgens meenigmaal bewierookt.

⁺ Eindelyk wierdt hy ten twaalf uuren in den nacht ter neder gemaakt, zyn hart aan de Maan aangeboden, en daar na voor den Afgod geworpen. Zyn Lichaam wierdt van boven van den Tempel afgeworpen, gelyk zulks geschiedde op 't Feest van Vitzliputzli, en deeze Plegtigheit werd met een Dans geëindigdt.

Het was ook een byzondere verrigting der Priesteren van deezen Afgod, den Aftogt met Trompetten Geschal door de gansche Stadt te verkondigen; en met het aanbreeken van den dag, riepen zy insgelyks al het Volk weder tot hun daaglyks werk. Dit werk viel dien Priester te beurt, die in die week dienst deed.

De Afgod wiens Feest-viering wy nu beschreeven hebben, wierd op een geheele andere wyze te Cholula gedient.^(a) Men hieldt den zelven aldaar voor den God des Luchts. Ook geloofde men dat hy de Stichter van die Stadt was, de Insteller der Boetoeffeningen en Autheur der Offerhanden. Zyn Beeldtenis had de gedaante gelyk alhier in 't Afbeeldzel beschouwt kan worden.^* Zyne Mantel was met verscheidene roode Kruissen bezaaidt.

Dewyl nu deeze Godheit by zynen lichaamlyken leeftydt altoos veel van Vasten en oeffeningen der Boetvaardigheit heeft gehouden, vasten deeze Godsdienstigen insgelyks, en trokken zelfs het bloedt uit hunne tonge en ooren, om hem te behaagen. Deeze Godheit bemoeide zich ook met de zaken des Oorlogs. En hem wierden vyf Knechtjes en vyf Meisjes ieder van drie jaaren oudt, eer men te Velde trok, opgeofferdt.

Aan deezen Afgod van Cholula was 't dat zy de Vermaarde voorzeggingen van den Ondergang van Mexico, en die der Mexikanen toeschreeven: Voorzeggingen, die door zeer veele wonderwerken, onnoodig hier te verhaalen, wierden gevolgdt; te meer om dat men veel reden heeft om te vermoeden, dat zy door de al te lichtgelovigheit der Volkeren zoo zeer zyn verbreidt.

Eindelyk baden de Mexikanen, en voornaamelyk⁺ de Tlascallanen een God aan, die geduurende zyn verblyf hier op Aarde een groot Jager was geweest. Dezelve werdt ook door een Plechtige Jagt gevierdt en geëerdt.^† Terwyl nu de Afgod geplaatst wierd op een Altaar, staande op den top eens bergs, waar rondom men verscheidene Vuuren aangestoken hadt, vervolgden de Godsdienstige Jagers ondertusschen het Wildgedierte, 't welk om de hitte des Vuurs te ontgaan zich naar het hoogste van den Berg zocht te bergen. Aldaar wierden zy voor den Afgod ter nedergeveld, en hem wierden de harten deezer Dieren opgeofferd. De Jagt werd dan geeindigd door Vreugdezangen, en Geroep; waarna de Jagers den Afgod in Zegepraal wederbragten, en men eindigde ten besluit de Godsdienstigheden van deezen dag, door eene zeer plechtige Maaltydt.

+ Die eindelyk geoffert word.

(a) Dit is een plaats werwaarts de Mexikanen zich ter Bedevaart begeeven; men hielt Cholula als een Heilig Landt, om dat het zelve meer dan vier hondert Tempels hunner Goden in zynen omtrek besloot.

* Zie het bovendeel van de nevenstaande Afbeelding, verbeeldende de Mercurius der Mexikanen te Cholula onder den naam van Quetzalcouatl geëert, en 't Onderdeel, hoe de Godheit van de Jagt geëert en geviert wierd.

+ Hoe de Tlascalanen een Godheit van de lagt eerden, welk Feest men door een plechtelyke lagt vieren moest.

† Zie het onderdeel van 't Afbeeldzel.