Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

[p. 55]

XV. Hoofdtstuk.
Van de Oorlogen der Amerikanen.

⁺ Het is geenzins de gierigheit noch de eerzugt, die die Oorlogen onder de Amerikanen veroorzaakt, maar alleen een soort van een punt van eer, die maakt, dat de een voor den anderen niet wil zwigten, en meest altydt met lastertaal en schelden verzelt gaat, wier gedagtenis by hun van de Ouders tot de Kinderen als een erfdeel overgaat. Deeze twistzieken aart is mogelyk alzoo oudt, als de eerste oprechtingen der Asiaansche Volkeren in Amerika. Ten minsten kan men hier omtrent het volgende voortbrengen. De menschen in 't algemeen vrygebooren, en een vyandt van alle gedwongenheit, willen echter gaarne tragten zig anderen onderdaanig te maaken. Zy konnen geen mededinger dulden, en nochtans begeeren zy een tegenyver te vinden; dezelve gevonden hebbende, zyn ze niet te vreden met te twisten, zy willen overwinnen; overwonnen hebbende, zo willen ze den tegenstrever onderbrengen. Waar vindt men nu deeze tegenyveraars? De Machten des Hemels zyn te hoog verheeven, en de onredelyke dieren onbequaam, om met ons over 't punt van eer te twisten; men moet dan in zyn eigen soort zodanige voorwerpen trachten te vinden, bequaam om deeze tegenyver te onderhouden; en zie daar hebt gy den Oorspronk van de geduurige Oorlogen der Amerikanen. Indien men nu maar eens met aandagt de geschillen opmerkt, het punt van eer, als mede het vechten en den haat der Kinderen, men zal daar in dezelve gronden gewaar worden. Zy kyven en twisten door tegenyver, verachten, onderwerpen, en plaagen den overwonnenen. Deeze beurt zich eens weder op, werpt het juk af, en wreekt zich. Het geschil wort ernstig, en de haat volgt den tegenyver. Het is ook aan deeze Jalourssche tegenyver, een natuurlyke uitwerking des menschelyken hoogmoedts, dat men den ongemeene Krygslust der aloude Grieken moet toeschryven. Zy waren daar meede zoo zeer vooringenoomen, dat zy deeze geneigdheit voor de voornaamste der Deugden hielden, en dat om te meer den eerbiedt, die zy dezelven toedroegen, te kennen te geeven, konden zy in den naam van den Krygsgod het woordt vinden,^(a) 't welk de uitmuntendheit der goedheit uitdrukt. Zy hadden de gewoonte van altoos in de Wapenen te zyn, zy gingen gewapent op de Feesten, en woonden alle de vermaakelykheden en plegtige eerbewyzingen der Goden gewapent by, altoos deeze kittelagtige yverzugt in 't oog houdende, zoo wel in den aart en geneigdheit der Helden van Oud Griekenlandt opgemerkt. De Amerikanen, waarin wy deeze Heldendeugdt min erkennen dan in de Grieken, en zelfs in de Romeinen, onderhouden ook de gewoonte van geduuriglyk gewapent te zyn. Het zelve bespeurt men ook in de meeste Krygszugtige Volkeren van Asië, en in de aloude Volkeren van 't Noorden. Met een woordt, men mag ook wel zeggen, dat de Spanjaarden ten minsten getracht hebben het Denkbeeldt van eene gewoonte te behouden, die hunne Voorouderen de Cantabriers, en de Iberiers zoo wel ingevoerd hadden, als de overige Krygszugtige Volkeren der Oudheit: Het is bekend met hoe veel naaukeurigheit de hedendaagsche Spanjaarden altoos den Degen op hunne zyde houden, en dat 'er de allergeringste Ambagtsman de tuigschriften zyns Adeldoms aan hegt.

Alle de Amerikanen vangen hunne Oorlogen⁺ aan, uit beweegredenen op de Wet der Natuure steunende, die verlof geeft weerwraake te oeffenen. Heeft men zyne Mede-landslieden, Vrienden, of Nabestaande gedood; hunne doodt moet gewrooken worden. De Oudsten des Volks zyn hier hunne Redenaars, dezelve zetten hen tot den Kryg aan, bestemmen het teeken des Optogts, en houden niet op van de Krygslieden al voortrekkende tot wraakneeming aan te zetten. Het is bekendt, dat de Grieken dezelfde gewoonte hadden, en dat het zingen van eenige Dichtkundige Stukken, behelzende veele vermaningen tot de Krygsdeugdt, en de veragting des Doodts, onder hen dienden tot voorbereydselen van den strydt. De welluidendheit des Gezangs bequaam zynde, om de zelfde uitwerking te doen als de Vaerzen.

De Aanspraaken der Brasilianen duuren,^{+ (b)} zoo men ons verhaalt, somtyds wel zes uuren. Eenige Volkeren van Nieuw-Vrankryk beproeven het lot des Oorlogs op een

+ Welke hoedanigheden de Amerikanen tot Oorlogen aanporren, aan geweezen.

(a) Α῎ριςος, uitmuntende van ἄρησ. een Grieksche benaaminge van den God Mars. V. Feithii Antiq Homer. Lib. IV.

+ en om welke redenen zy elkander beoorlogen, en hoe zy daar toe worden aangezet.

+ Welke voorafgaande aanspraaken en beproeving by eenige in gebruik zyn, en met weke plechtigheden verzelt.

(b) Coreal.

[p. 56]

zeer merkwaardige wyze.^(a) Zy laaten zich door hunne Vrouwen vyandelyk aanvallen, en stryden tegen haar op eene gansch hevige wyze, als of het ernst waare. Worden zy van hunne Vrouwen overwonnen, zulks houden zy voor een goedt teken; doch zoo zy haar overwinnen, is zulks hen een voorteken van hun ongeluk. De Noordelyke Amerikanen verklaaren den Oorlog door de weigering des Calumets, en de Zuidelyke door de weigering der Danssers, die hen toegezonden worden. Van alle deeze Plechtigheden des Calumets zullen wy elders handelen. De geenen die de Calumet, als die geweigerd word, weder te rug neemen, vertrekken terstondt naar het danssen van den Krygsdans, zonder dat het Vyandlyk Volk in 't minste het regt des Oorlogs tegen deeze Afgezanten tracht te schenden. Dit kan ook zeer wel vergeleeken worden met onze plegtige Oorlogs Verklaaringen door Herouten, met Trompetten geschal, enz.

De Aanval des Gevechts geschiedt met groot geschreeuw, 't welk zelfs by de aller beschaafdste Volkeren de gewoonten is. Men wil echter dat de Oude Lacedemoniers⁺ het tegendeel deeden, en den strydt met zeer veel stilte en bedaardheit aanvingen. De Brasilianen speelen op een soort van een fluitje, gemaakt van de scheen-beenderen hunner Gevangenen. Op het gezigt van deeze beenen, en het naar geluit van dit Instrument, worden deeze Volkeren nog heviger aangezet, welkers onbegrypelyke verwoedheit niet zonder voorbeeldt is, zelfs by zodanige Natiën, die den naam van Christenen draagen. De woeste Krygslieden zyn genoodzaakt en verpligt, om elkander quartier te weigeren, en nog meer⁺ om zich verweerende, te sterven na veele vyanden gedoodt te hebben. Hunne Dapperheit is niet slechts een schielyke oploopendheit, die door de minste wederstand ophoudt, het is geen vuur 't welk te gelyk ontstooken en gebluscht wordt, maar een uitwerking van een geweldige beweging der Geesten, die vervolgens al te schielyk tot bedaaren komende, in de Ziele veele overdenkingen doen opkomen, die haar de verschrikkelykheit des Doodts voor oogen stellen. Zy zullen het niet opgeeven, ten zy by verrassing, en wanneer hen de magt en wille benomen wordt, om zich verweerende, te sterven. Zy stryden ook met dezelfde kloekmoedigheit, om te beletten, dat hunne Dooden niet in de handen hunner Vyanden vervallen. De Oude Grieken, byna al zoo woest als de Amerikanen, gaaven hunne doode Vyanden aan de Beesten des Velds over, na dat zy hen de Teelleeden hadden afgesneden: doch om deeze onwaardigheden voor te komen, streedt men nog byzonder om deeze Lyken, of indien men niet anders konde, en het somtyds Prinsen of Generaals Personen waren, zoo kogt men hen dikwils met geldt af. Dikwils maakte men een Cartel, om wederzyds de Dooden te begraaven, 't welk van alle tyden by beschaafde Volkeren werdt waargenomen. Men zegt dat de Volkeren van 't Noordelyk Amerika^(b) alle de geenen, die in staat zyn van wederstandt te konnen bieden, ter dood brengen, daar in tegendeel de Zuidelyke Amerikanen hunne Vyanden met zich voeren, om hen vet te maaken en vervolgens te eeten^(c), 't welk mogelyk een soort van Offerhande geacht wierdt, of ten minste eene Godsdienstige plegtigheit. Veele andere Volkeren der Oudheit hebben ook de gewoonte gehad hunne Vyanden den Goden op te offeren, en aldus hebben het de Volkeren van Mexico, van Peru, en van Florida, volgens getuigenis onzer Reizigers, geoeffend. Wy leezen ook in de Heilige Schriftuur eenige voorbeelden deezer Godsdienstige verdelgingen (indien 't ons geoorloft zy deeze wyze op welke de Jooden de Cananiten, en andere ongelovigen t'onderbragten, dus te noemen.) Het behaagde Godt dus tot zyne verheerlyking; en om dat de Cananiten dit aldus ter eere hunner Afgoden in 't werk stelden, zoo beval Godt den Jooden, dit Volk met gelyke munt te betaalen. Doch wy willen hier niet meer van noch verscheidene andere redenen gewag maaken, door de Godtgeleerden, om deeze handelingen te rechtvaardigen, aangehaalt.

De Brasilianen verkiezen tot hun Kapitein,⁺ Opperhoofdt of Cacique, den geenen die de meeste Vyanden gedood heeft. En indien men Lescarbot mag gelooven^(d) dien dit Landt, alwaar hy zich langen tydt hadt opgehouden, niet onbekend konde zyn, zoo verkrygen de Hoofden of Kapiteinen der Volkeren van Canada, die waardigheit door een Erfregt van Dapperheit. Namelyk de Zoon wordt in zyns Vaders plaats gekooren, indien hy dezelve deugden des Vaders bezit: maar wykt hy daar van af, zoo verkiest men een ander Hoofdt. Van deeze Oude Gewoonten ziet men een zeer zwak Denkbeeldt overig in eenige Lan-

(a) Lescarbot.

+ Hun gedrag in den aanval des Krygs, hoe met andere Volkeren vergeleeken.

+ Van hoedanig een aart hunne dapperheit zy, aangemerkt.

(b) Lescarbot, Coreal, Hennepin. enz,

(c) Eenige Reizigers meenen dat het menschen eeten deezer Volkeren, op verre na zoo niet in zwang gaat, als 'er de Spanjaarden en Portugezen van geschreeven hebben.

+ Hoe en wie de Amerikanen tot hunnen Veldheer verkiezen, en welke hoedanigheden die bezitten moet.

(d) Histoire de la Nouvelle France.

[p. 57]

den der Oude Waereldt. Wat deeze Landaart betreft, het is waarschynlyk dat hunne Regeeringsform op deeze volgende, Natuurlyke Denkbeelden gegrondt zy; ‘dat een Opperhoofdt zyne verheffing alleen verschuldigt is aan de Verkiezing der geenen, die wel willen zyne onderdaanen genoemt worden; dat hy alleen ver kiesbaar is wegens zyne bequaamheit en zyne deugdt; en dat indien hy deeze hoedanigheden ontbeert men zich een ander Hoofdt moet onderwerpen’. Deeze Grondstellingen zyn wonderlyk goedt in eene Regeering, wier einde telkens tot geduurige Oorlogen overslaat; alsdan doet de noodzaakelykheit van zich te verweeren, volstrektelyk besluiten, om een Verstandig en Dapper Man te verkiezen: maar deeze behandeling konde by ons wel gevaarlyk worden, daar de overgroote Staatkundige Uitzigten, en de ontallyke Werktuigen der Samenspanningen de Volkeren wel haast in verdeeldheit, en elende zouden doen geraaken; en zelfs mogelyk wel in een Staatsregeering, noch veel gevaarlyker dan de Regeering eens Vorst, ontbloot van de hoedanigheden, die in een Koning moeten gevonden worden. De Oorlog maakt by ons een lichaam uit, van de Staatkunde onderscheiden; en daar om zyn de Bedieningen verkieslyk: maar de eerste Volkeren der Waereldt, stelden geen de minste onderscheiding tusschen den Kapitein en den Koning; zoo dat men noodzaakelyk de magt moest overlaaten aan den Dappersten. Deeze⁺ magt was gansch onbepaalt, wanneer het den Kryg aanging, maar het tegendeel, in de Raadsvergaderingen, en in huislyke bezigheden. Een oordeelkundig Schryver heeft zeer wel opgemerkt, dat^(a) Agamemnon in de Raadsvergaderingen wierdt tegengesproken, maar dat hy als een volstrekt Gezagvoerder de Grieken ten strydt aanvoerde. Eer de Romeinen op het Eilandt van Groot Brittaniën aanlandden, verkooren de Aloude Engelsche zich Opperhoofden, om in hunne Oorlogen den Krygsmagt te gebieden, en lieten het Staatsbestier over aan de Vergaderingen des Volks, verschynende gewapent in deeze Vergaderingen; 't welk zeer veel overeenkomst schynt te hebben met de gewoonte der Canadeezen, en der Iroqueezen, zoo in de wyze van hunne Vergaderingen by te woonen, als in de zelve te beleggen. Eenige Volkeren van Duitschlandt hadden oudstyds dezelve gewoonte, waar door het gebeurde, dat zy somtyds wel eens een Prins of Koning verkooren, die te vooren maar een Veldoverste (Dux) was; en op dat hy in de zaaken, zich zelven byzonderlyk aangaande, niets deede dat tegen het welzyn van den Staat en de veiligheit zyner Medelandslieden streedt, zoo wachten de voornaamste des Volks aandachtelyk op alle zyne bedryven, en behielden altoos de Voorzitting in de openbaare Raadsvergaderingen, gelyk als de Oudsten by de Amerikanen doen. De Floridianen, schoon geregeert wordende door Opperhoofden met een volstrekter gezag bekleedt, weeken mede niet af van deeze gewoonte. Nademaal volgens 't verhaal der Reizigers deeze Opperhoofden zelfs de eerste Krygslieden van de Natie zyn.

De wapenen der Amerikanen zyn boogen,⁺ pylen, en knodsen, die men wel de Tacape der Brasilianen, en den Hoofdtbreeker der Iroqueezen en Canadeezen noemen mag. Deeze wapenen zyn van de uitvinding der eerste Waerelds Eeuwe, en men had geene kennisse van eenige andere by de eerste Oudheit. Alle deeze Volkeren gaan^(b) naakt ten stryde, voerende een soort van Schilden,^(c) 't welk hen het gansche lighaam bedekt op de wyze der oude ‘Gauliers.... onder wien die geenen die de rivieren niet konden doorwaaden, op hunne schilden stapten, die hen tot schuitjes verstrekten.’ By deeze Schilden gebruiken ze mede een houte knods, hebben een pylkooker op de rug, en den boog in de handt: al danssende voorttrekkende, draagen ze op de wyze van Vendels en Standaarden het Hoofdhair der Vyanden, die zy in den kryg gedoodt hebben.^(d) Men verhaalt, dat zy gemeenlyk eenige⁺ Hoeren en ligtekooien met zich voeren, om de jonkheit wat te vervrolyken, en uit hunne gedachten te bannen het herdenken en verdriet van hun Vaderlandt verlaten te hebben. Hoe verheven in onze oogen de verdiensten der Helden van het Oude Grieken ons voorkomen, wy konnen echter niet nalaaten dezelve te vergelyken met de Krygslieden van Mississipi en van Canada. Deeze, zoo wel als de Iroqueezen en de Hurons, voerden ook hunne hoeren en byzitten in den strydt met zich, die gemeenlyk krygsgevangene Vrouwspersoonen waren.

+ Verscheidene gewoontens van onderscheiden Volkeren over de manier van Oorlogen, aangemerkt.

(a) Feith. Antiq. Homer. L. 2.

+ Waaruit de Wapenen der Amerikanen bestaan.

(b) Lescarbot ubi supra.

(c) Die der Brasiliaanen zy breed, plat en rond als den bodem van een trommel. Coreal.

(d) La Potterie Histoire de l'Amerique Septentr:

+ Hoe hun het hoofdthair hunner verslagene Vyanden tot Zegetekens, Vendels en Standaarden dient.

[p. 58]

⁺ De Hinderlagen en de Schermutselingen der Amerikanen hebben ook veel overeenkomst met de wyze van vechten, by de Tartaren in gebruik. Wy hebben 'er reeds iets in den aanvang deezer Verhandeling van gezegd. Op zodanige wyze streden ook eertyds de Parthen, de Massageten enz: Na den strydt keeren de Krygslieden heel schielyk wederom, en beneemen de geenen die zy gedood hebben hun hoofdhair: maar van de Gevangens die zy mede voeren, benemen zy het hoofdhair na dat zy hen onuitspreekelyke tormenten hebben doen lyden, die niet eindigen dan met de allerwreedste daadt, die zy^(a) het sap zyner Vyanden te drinken noemen; en in der daadt zy drinken ook van zyn bloedt, en geeven het zelve aan hunne kinderen te drinken. Het Hoofdhair zyns Vyandts te beneemen, bestaat in hem de huidt met zyn hoofdthair af te stroopen; 't welk zy bewaaren tot een gedenkteeken hunner dapperheit, en die de meeste deezer hoofdversiersels bekomen heeft, wordt by hen voor den volmaaksten Krygsheldt gehouden. Indien men mede de Historie des Bybels naar de letter zal verstaan, zoo schynt het dat de Jooden alzoo veel eer gesteld hebben in het beneemen der Voorhuit eens Philistyns, als de Iroqueezen in het afrukken van het hoofdhair eens Canadees: wat 'er ook van zy, het is zeker dat de Alouden niet te vreden waren met hunne Vyanden gedoodt te hebben, zy hieuwen hen noch daarenboven het hoofdt af, en keerden dus weder in hunne Legerplaats met deeze Zegenpraal-tekens hunner Overwinning, draagende dikwils deeze hoofden aan het Borsttuig hunner paarden, en hangende dezelve vervolgens plechtiglyker-wyze aan de Poorten of Muuren eens Tempels op. Somtyds balsemden zy dezelve en bewaarden ze zorgvuldiglyk, om by gelegenheit hunne Vrienden dit Gedenkteeken hunner dapperheit te vertoonen. De Bojaren namen de Bekkeneelen hunner Vyanden, en lieten dezelve met Zilver of Goudt beslaan om hen tot Drinkvaten te verstrekken. Deeze Gewoontens strekken alle naar eenerlei doelwit, namelyk het vereeuwigen deezer Dapperheit, of liever deezer Wreedheit, die by de Grieken en Romeinen met den naam van Deugdt heeft gepronkt.

+ Listen der Amerikanen in hunne Oorlogen gebruikelyk, en hun verder gedrag aangemerkt.

(a) La Potterie ubi supra.