Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

[p. 37]

X. Hoofdtstuk.
Van de Minnehandel der beide Sexen, en van de Huwelyken der Amerikanen.

⁺ Geene Volkeren der Waereldt zyn 'er, wiens wreedheit niet door de liefde wordt getemdt. Hoe onmanierlyk de Amerikanen ook mogen zyn, zy hebben nochtans hunne Voorschriften van Minneryen, en gevoelens van tederheit, die door het vuur der Liefde geloutert worden. Alsdan doet zich in hen eene verwarde vermenging van Vriendelykheit en Stuursheit op, die ons ongetwyffeld alzoo belachelyk zoude voorkomen, als die van onze Verliefde Boeren: schoon eigentlyk de eene en de andere niet koddiger of vremder zyn dan die der Hovelingen. De Grond-oorzaak der Liefde komt in dien Landaart voort gelyk in ons; deeze Grond-oorzaak zich ontdekkende in het Hart van een Amerikaan, van een Europeaan, en van een oude Knorrepot verschilt alleenlyk in de wyze van zich te ontdekken. Een Amerikaan van Canada, die met zyn Lief naar bedt gaat, verwagtende met ongedult het oogenblik, dat zyn wreede Meesteres het zwaavelstokje uitblaast, 't welk hy haar aanbiedt, vindt zich niet meerder in twist met de rede, dan een Europeaan welgemanierd opgebragt, die gansch hoflyk alle de volmaaktheden der Natuur aan zyne Meestresse uitdeelt, en haar weder al zoo ligt daar van berooft, wanneer het vuur der Liefde uitgebluscht is; of dan de^(a) oude Knorrepot, by Moliëre, die na eene vryery op zyn manier, alle zyne stuursheit vergeet om zyne Meestresse te verzekeren:

Que son Amour la touche au dernier point,
Qu'il veut qu'il ait sa recompense.

Dat is:

Dat zyne Liefde als in den hoogsten

graadt gesteegen,

Naar een belooning dingt van 't wederlievend

zoet.

Doch eindelyk zich bedroogen vindende,^(b) zyne Meestresse en de gansche Vrouwelyke Sexe voor den Duivel wenscht. Met een woort, het bespottelyke is weinig onderscheiden in Europeen in Amerika. Een Gryzaart onder de Iroqueezen geraakt al zoo vriendelyk aan den dans met eene jonge Iroqueesche Deerne, als een oud Edelman die een Meisje van vyftien jaaren liefkoost; en de Min dartelt met geen minder sierlykheit in 't hart van een Bojaar dan in de zinnen van een Kardinaal. Deeze oude Edelman behoeft derhalven met den Iroquees, noch den Kardinaal met den Bojaar niet te spotten; beide moeten zy zich recht doen, en toestaan, dat zy niet dan in de wyze van doen verschillen; maar dat de Natuur altyd de schetse maakt. Zy moeten zich beide voorstellen, dat de Denkbeelden waar van zich onze Minnery bedient, ons door de gewoonte en niet door de reden bekooren.

Wat nu de Kunst der Amerikanen van te⁺ beminnen belangt; ligt is 't te begrypen uit al het geene wy gezegd hebben, dat dezelve weinig kan bebaagen. Zy is echter aan minder regelen bepaaldt, alzoo zy regelrecht het doelwit beoogt: maar zoo de eenvoudigheit deezer Kunst zonder veel moeite toelaat de roozen te plukken, men bekomt dezelve echter niet zonder doornen. De Jongman doet in Amerika de eerste aanzoekingen, en de Dochter dingt aldaar dikwils zoo wel als by ons. Al de lieflykheit die men daar in bespeurt, is, dat de Wetten van wreedheit op verre na zoo gestreng by hen niet zyn als by ons, en wy weeten zekerlyk, dat de betaamelykheden qualyk geoeffendt worden. De Min, die den grondt kent, tast de Amerikanen niet aan, als alleen met de Wapenen der Natuur. Zy weeten van geen schaamrood worden over hunne verliefde wonden, om dat zy daar geen schande in stellen; ook

+ Der Amerikanen gedrag in Minneryen aangemerkt, en van welk een aart die zyn.

(a) Ecole des Maris.

(b)

C'est un Sexe engendré pour damner tout le Monde.
Je renonce à jamais à ce Sexe trompeur,
Et je le donne tout au Diable de bon coeur.

Dat is:

't Is een geslacht, geteelt om 't Menschdom te verwyzen;
Bedriegelyk Geslacht! 'k verlaate u voor altoos,
En wensche u voorts ten prooi van Duivels wreed en boos.

+ Op hoedanig een wys zy hunne liefde aan haare Minnaressen voordraagen.

[p. 38]

weeten zy van geene Liefdesmerten, en van geen uitstel, die de gewoonte by ons ingevoerd heeft in de verscheidene wyzen van does, om deeze soort van wonden te geneezen. Het gebruik wil dat de Amerikanen zoo Man als Vrouw, terstondt toevlugt tot het hulpmiddel neemen. Het Denkbeeldt dat die Natie van de Vrouwen heeft, die zy aanmerken, als vrye openstaande en onbebouwde Landen, toebehoorende aan den eersten bezitter, moet, gelyk men wel denken kan, de geneezing deezer Liefde wonden ligter doen vallen, en is by gevolg een groote verhindering van deeze tedere verliefdheit, die ons het beste van ons leven doet doorbrengen. Het is te beklaagen, dat men ook aan dit Denkbeeldt moet toeschryven de verschrikkelyke Verwarringen der Amerikanen, en de overgegeevene schaamteloosheit der huwbaare Dochteren, die zoo verre in zekere^(a) Gewesten van Peru gaat, dat 'er geene Dochteren beter of eerder aan de Man geraaken, dan zodanige die de ongebondenste waren, en aan elk een overgegeeven. Het Heidendom stondt eertyds zodanige onreinigheden in sommige plaatsen hunner Heerschappy toe, en heeft dezelve nu noch in Oost-Indiën niet afgeschaft; ja zelfs het Christendom heeft noch eenige schandelyke overblyfselen deezer^(b) ontuchtigheit behouden, die zoo strydig met de waardigheit van den Christelyken Godtsdienst is.

⁺ Het is een algemeen gebruik by de West-Indische Volkeren zoo wel als by ons, dat iemant een Dochter ten Huwelyk begeerende, dezelve eerst van de Ouders verzoekt, want zonder dat mag hy haar met reden niet deelachtig worden. Ook is 't noodig, dat de Jongman de bequaamheit heeft, om zyn kost te konnen winnen. Het eerste gebruik komt overeen met de Wetten der Natuur, en het ander spruit uit de liefde van de Ouders tot hunne Kinderen. De naam van Wilden, die men aan eenige deezer Volkeren geeft, doet ons al te ligt gelooven, dat zy deeze Denkbeelden uitgedooft hebben, doch men bedriegt zig. Mogelyk zyn 'er wel eenige woest genoeg, die 'er niet dan een kleine flikkering of schyn van behouden hebben; maar men vindt 'er geen die zoo zeer ontaardt is, dat hy dezelve geheellyk zoude verlooren hebben. Het schynt zelfs dat de Amerikanen minder dan wy van deeze twee Gewoontens afwyken. Wy hebben onder ons een oneindig getal Voorbeelden van Kinderen door ontuchtigheit of andere strafwaardige beweegrededenen de gehoorzaamheit hunner Ouderen onttrokken; van Dochteren die met geweldt ontschaakt worden, of die zich gewillig laaten vervoeren; van heimelyke en schandelyke Huwelyken; van Kinderen die zich vereenigen door den bandt des Huwelyks, zonder eenig middel aan de handt te hebben, om de kost te winnen en zonder geneigdheit, om daar na uit te zien: of nu de Amerikanen ooit tot deeze gebreeken vervallen, is ons onbekendt. Het zoude bezwaarlyk vallen in deeze gelegenheit eene juiste bepaaling te maaken, tusschen het gedrag van een Amerikaan, en dat van een Europeaan: en nochtans, zoo men geloof mag slaan aan de Getuigenissen onzer Reizigers, zoo volgt een Amerikaan veel beter de Wetten op, door de Natuur ons voorgeschreeven. Wy moogen zelfs wel zeggen, dat hy minder in staat is, om dezelve te konnen overtreden dan wy, niet omringt zynde van een oneindig getal aangenaame en aftrekkende voorwerpen, die ons verstandt benevelen, en ons dikwils de allergemeenste Voorschriften van Deugdt doen vergeeten; die zich geduurig in onze gedagten opdoen, en door hunne lastige tegenwoordigheit ons verdrieten, wanneer de Natuur en de Redenweigert hen te gehoorzaamen; en die ons eindelyk aanmoedigen tot het navolgen der geenen, met wien wy omgaan: eene quaade en zondige navolginge waarlyk, doch die men niet durft tegenstaan, om dat het gevaarlyk is zich bespottelyk te maaken, door niet als anderen te leeven. De grootste Kunst van welleevendheit, zegt men, bestaat hier in, dat men zich voegt naar de Gewoonte voorlangen tydt ingevoerdt, en door Lieden van rang geoeffendt: maar wat loopen onder dezelve niet al verderflyke gewoontens, die de hartstochten ontsteeken en gaande maaken, stellende dezelve met de pligten van den Godsdienst in een geduurigen strydt? Een Menschenhaater, die zich tegen dezelve Wilde aankanten, zoude geen grooten voortgang doen.

^(c) Il faut parmi le Monde une vertu traitable;
A force de Sagesse on peut-être blamable.
La parfaite raison fuit toute extremité,
Et veut que l'on soit sage avec so brieté.
Cette grande roideur des vertus des vieux

âges

(a) Histoire des Yncas du Perou.

(b) Het is bekend wat vrydommen vergunt worden te R. te A en elders aan die onbeschofte Minneryen en aan allerley verliefde Buitenspoorigheden.

+ Hoe zy gewoon zyn eene Dochter ten huwelyk te verzoeken.

(c) Moliere dans le Misantrope.

[p. 39]

 

Heurte trop notre siecle & les communs

 

usages.

't Welk beteekent:

Een matelyke Deugdt voor wulpsche

Waereldlingen

Meer geld, dan Wysheit, die by hun

veracht'lyk is;

Volmaakte redensaart vereischt, myd

die gewis,

Wyl best is matig wys te zyn, in al zyn'

dingen:

Want Oudheits Deugden al te streng

voor hun van aart,

Gaan geenzins met 't gedrag van onze

eeuw' gepaart.

De dartelheit onzer Eeuwe, zoude ons voortreffelyke uitbreidingen over deeze Grondregelen konden verschaffen.

⁺ Laat ons nu eens zien, wat Denkbeelden de Amerikanen zich van de noodzaakelykheit des Huwelyks maaken. Indien de manierlykheit ons dagelyks noodzaakt de gestrengheit van de Deugdt te verzagten, en ons toelaat de dagelyksche gewoonte boven de gestrengheden der Wysheit te stellen, zulks geschiet zoo niet ten opzigte van de Vrouwen. Men heeft haar tot Slaavinnen gestelt van een pligt, die eer of eerbaarheit wordt genoemt. Deeze eerbaarheit is niet te vreden met haar te verbieden het vuur der liefde uit te blusschen zonder tusschenkoming van de trouw; maar zy verbiedt haar ook de minste geneigdheit tot het Huwelyk, en eene behoorelyke bekendmaaking van liefde te doen. Zy wil dat eene Sexe veel zwakker dan die de Mannen, de hevigste van haare hartstogten ontveinze. En of 'er schoon al gevonden wierden, die wat stouter dan de meeste van haare Sexe, zich somtyds met eene weergalooze moedigheit uit de gevangenis deezer slaafsche en wreede eerbaarheit ontslaan, edelmoediglyk de gevoelens van haare harten ontdekken, verliefde uitdaagingen in geschrifte aan haare Minnaaren doen, haare overwinningen snellyk voortzetten, en niet te vreden met de harten stormenderhandt in te neemen, de persoonen zelfs wegvoeren; zodanige Voorbeelden zullen nooit anders genoemt worden dan stoute afwykingen en uitzonderingen van zodanige regelen, de Vrouwelyke Sexe aangaande de eerbaarheit voorgeschreeven. De zeldzaamheit maakt de waardigheit deezer Voorbeelden: maar elk een van haar kan dezelve niet navolgen; men weet dat het verheevene zelfs boven den regel gaat; Vrouwen van een middelmaatig fatsoen durven daar niet van afwyken, haare eenigste toevlugt is, het gemeen onweetende te houden van de hulpmiddelen, die zy tegen de liefde gebruiken, zich te beklaagen over de onrechtvaardigheit der Mannen, en uit te roepen gelyk Amaryllis in den Pastor Fido deedt:

^(a) Que votre bonheur est extrême,
Cruels Lions, sauvages Ours,
Vous qui n'avez dans vos amours,
D'autre regle que l'amour meme!
Que j'envie un semblable sort!
Et que nous sommes matheurenses!
Nous, en qui les Loix rigoureuses,
Punissent l'amour par la mort!

't welk beteekent:

Wat heeft Natuur u mild dit groot geluk

bevoordeelt;

Gy wreede Leeuwen en gy Beeren woest

van aart,

Dat door de Min uw Min is Wetteloos

verklaart!

Met recht benyde ik u dit lot, naar reên

geoordeelt.

Wy smaaken om de Min een deerlyk ongeval:
Want 't sterflot heerst, en stelt ons Wetten

overal.

Het gedrag der Amerikanen is ongetwyffeldt⁺ onbeschaafder doch echter veel menschelyker dan het onze. En dewyl zy geheel onkundig van de wetten van betaamelykheit zyn, zoo staan zy de Vrouwelyke Sexe te beminnen, en zich te verklaaren, toe: maar een Dochter behoeft hier mede niet lang te quynen, zy wordt wel haast geholpen; en de Vader haare zuchtingen aanhoorende, en willende de Instelling der Natuur gehoorzaamen, doet zyne Dochter wel haast in de armen van een Man overgaan. Het geen wyders de Jonge Amerikaansche Dochteren spoedig aan den Man helpt, is de middelmatigheit van Goederen. Wy hebben reeds gezegt, dat de Ouders van eene Dochter begeeren, dat hunne Schoonzoon bequaamheit heeft, om de kost te winnen, 't welk zoo veel om 't lyf niet heeft Een woeste Amerikaan heeft geene andere broodwinning, als zyn boog en koker met pylen noodig. Zyne huisvesting is een Hut; de voornaamste stukken van zyn huisraadt zyn een Hangmat, een Rookhut, en eenige Bevervellen. Hier is altoos weinig zorg en moeite toe noo-

+ De eerbaarheit des Huwelyks hoe by hun geacht.

(a) Vertaling van den Abt Regnier des Marais.

+ en hoe het echter een Dochter geoorloft is, zich te verklaaren, en haar begeeren word ingewillig.

[p. 40]

dig, om zich op die wyze neder te zetten. Naderhant komen 'er Kinderen, het Huisgezin wordt grooter, en men maakt het zelve wel haast tot allerlei ongemakken bequaam. Terwyl nu de Kinderen noch nier in staat zyn om hun kost te winnen, zoo loopen de Ouders in 't Veldt en in de Bosschen, om hen levens onderhoudt te verschaffen, waar van ligtelyk een goeden Voorraadt te bekomen is, wanneer zy 'er maar met boog en pylen op uit snuiven.

⁺ De voorafgaande Handelingen voor 't voltrekken des Huwelyks, duuren te Canada voor 't minst zes Maanden, en somtyds wel een Jaar, geduurende welken tydt de Minnaar, volgens zeggen van Lescarbot, ‘zich het aangezigt beschildert om des te fraaier te schynen, en een nieuw kleedt aantrekt van Bever, Otter of andere vachten gemaakt, enz. maar de Brasilianen zoo lang geen geduld hebbende, vryen en trouwen byna te gelyk. Zoodraa een Jongeling oudt genoeg geworden is, om een Vrouw te naderen, is het hem geoorlofdt na eene uit te zien; hy spreekt 'er van met de Ouders van de Dochter zoo zy 'er heeft, anders met haare Vrinden of Gebuuren. Indien zy hem de Dochter toestaan, neemt hy haar aan, en aldus wordt zy aanstonds zyne Vrouw; weigeren zy dezelve, zoo vertrekt hy, en werpt het oog weder op een andere; ook houdt men het niet altoos by eene Vrouw.

^+(a) De eerlooze overgegeevenheit der huwbaare Dochteren, by de meeste West-Indianen in gebruik, veroorzaakt een groot onderscheidt tusschen de smaak der Amerikaansche Mannen, en de zinlykheit der onze. De eerste maaken gansch geen werk van de Maagdom zoo grootelyks by de Jooden geacht, zoo zeer gezogt door de Liefhebbers van 't Venuswerk, zoo weinig tot noch toe bekendt by de Geneesheeren, en zoo moeyelyk om te bewaaren^(b). De Oost-Indianen komen in dit stuk al vry wel met de Amerikanen overeen, waar van wy in 't vervolg zullen spreeken. Zeker Heerlykheits Regt voor deezen in verscheidene Oorden in Europe bekend, geeft te kennen, dat de Maagdom van eene Bruidt niet altydt aan den Bruidegom, een Onderdaan zynde, toebehoorde^(c). ‘Men verzekert ons, dat dit Recht in Schotlandt noch langen tydt na de oprechting van 't Christendom bestaan heeft; en dat de Koning Malcolmus den II. veel moeite heeft gehad, om deeze gewoonte af te schaffen: De Bruidts waren genoodzaakt aan haaren Landheer..... eene zekere somme geldts te betaalen. Ook zegt men, dat de Edellieden van Savoyen en Bourgonje langen tydt het zelve recht gehad hebben, en dat zelfs de Kanoniken van de Hoofdtkerk te Lions daar mede voorzien zyn geweest.’. Zoude dit nu uit een beweeging van Godsvrugt zyn geweest, dat men aan deeze Kanonnikken zodanig een regt heeft toegestaan, gelyk de Oost-Indianen aan hunne Priesters en Afgoden toelaaten? Indien elk een van zulk een gevoelen was, als de geene die zeide, dat een Dochter haar Maagdom te beneemen het werk van een Kruyer of Zakkedraager was, zoo zoude men reden hebben, om de gewoonte in beide de Indiën ingevoerdt, te regtvaerdigen; en men zoude konnen zeggen, dat een Onderdaan, laatende zyn Heer deeze Bloem plukken, een recht Meesterstuk deedt. De Turken oordeelden vry rechtzinniger van de waardigheit^(d) en zeldzaamheit van dit recht der Overheeren: en verre van het zelven aan iemant af te staan, hoopen zy dat hunne Vrouwen weder Maagden zullen opstaan, en in het Paradys op de eerste byeenkomst aan hunne Mans zullen wedergeeven, 't geen zy haar hier op aarde benomen hadden. Wy voegen by deeze zeldzaame gewoonte, nog eenige andere, namelyk, die van een Vrouw voor een zekeren tydt te verbinden, voorheen by de aloude Romeinen gebruikelyk, en noch

+ Voorafgaande handelingen voor de voltrekking van 't Huwelyk, aangemerkt.

+ Hoe de Amerikanen weinig werk van de kuischheit der huwbaare Dochters maaken, en hoe dit gedrag by andere Volkeren mede plaats heeft.

(a) Men verzekert dat de Inwoonders van Ceylon heel gedienstig hunne Vrouwen en Dochteren aan hunne Gasten aanbieden: maar, voegt men 'er by, ingevalle die Gast zodanig eene hoflykheit waardig is. La Perere in zyne Verhaal van Yslandt, vervat in 't 1 Deel van 't Recueil de Voiages au Nord. zegt ons, ‘dat de Yslandtsche Dochters zich zelven aan de Vremdelingen die geene Vrouwen hebben, aanbieden, om by hun te slaapen.... en dat de Vaders zelfs hunne Dochters aan de Vremdelingen aanbieden, als mede dat indien hunne Dochter dar van zwanger worde zy zulks voor een groote eere achten’.

(b) De Oude Thraciers oordeelden de Minneryen hunner Dochteren niet strafbaar: maar zoo zy getrouwt waren, gaaven zy naauw acht op dezelve, en het werd een Hoofd-misdaadt gereekend den trouw te schenden.

(c) Biblioth: Germa: To: 1.

(d) 't Welk noch zeldzaamer is om dat een Dochter op veelerlei wyze kan verliezen 't geen het Regt der Overheeren den Man toeslaat. Wat zyn 'er niet een menigte in dit stuk bedrogen geworden, waaronder, als Brantome zegt, sommige daarna zeer wel te vreden zyn geweest, en vastelyk geloofden alleen de eere des eersten aanvals weggedragen te hebben, als braave en kloekmoedige Krygslieden; 't welk zy des anderendaags s'morgens terstondt aan hunne makkers en vrienden vertellen, en mogelyk wel aan die geenen die deeze Fortres al te vooren buiten hun weeten hadden ingenoomen, die daar over naderhandt by zich zelven of ook wel in 't byzyn van die Vrouwen hunne Meestressen hartelyk lagchen, en den armen Hoorndrager bespotten, om dat hy door haare behendigheit zich zoo heeft laaten misleiden.

[p. 41]

hedendaagsch by de Chineezen; 't welk in zich zelven niet anders is als eene hoerery, of onwettige samenwooning, by alle Volkeren der Waereldt bekend, zonder daar van de Christenen uit te zonderen: De gemeenheit van Vrouwen in het^(a) Koninkryk Calicut, en by eenige Natiën in Brasil ingevoerd; De beproevinge en het koopen van Vrouwen beide geoorlofdt^(b) in eenige Landen aan den geenen die niet gaarne voor al hun leeven onder 't Juk des Huwelyks willen blyven; De Veelheit van Mannen,^(c) een voorregt, zegt men, vergunt aan eenige Vrouwen in sommige Oorden der Oost-Indien;^(d) en het Huwelyken der oude Weduwen, door de eerste Christen Kerke reeds veroordeeldt, onaangezien de leere van den Apostel Paulus, die zegt: het is beeter te trouwen dan te branden, is zoo wel in Europe als in Asië in gebruik. Jaques Quartier, spreekende van de Vrouwen van Canada, drukt zich aldus uit^(e). ‘De Man overleeden zynde, zoo hertrouwen de Vrouwen nooit weder, maar bedryven 'er geduurende haar leven lang rouwe over, verwende haare aangezig ten met gestampte koolen en vet, waar aan men kan zien, dat zy Weduwen zyn: maar de Mannen neemen 'er twee of drie Vrouwen. De Polygamie of Veelwyvery is de gansche Nieuwe Waereldt door in gebruik; insgelyks in Afrika en in Asië, is ze immers niet

(a) De Parthen en Lacedemoniers hadden dezelve gewoonte, en de wyze Kato weigerde 'er geen Voorbeeldt van te geeven aan de Roomsche Republyk, leenende zyne Vrouw aan zynen Vriendt Hortensius den Redenaar. De Schryver der Lettres Historiques & Galantes verhaalt een geval dat daar zeer wel na gelykt; en Brantome verhaalt in zyne Memoires des Dames Galantes een voorbeeldt van een oudt Man, die aan zyne Vrouw toestondt den Minnenhandel met een ander te pleegen, beveelende haar slechts een verkiezing van een zedig en bescheiden persoon te doen, en beloovende dat hy de kinderen die hier van zouden voortkomen, als zyne eigene zoude houden; waar op volgde dat zy wel haast het huisgezin vergrootte met twee of drie kindertjes, daar den Ouden, om dat hy somtyds mede eens toegetast had, eenig deel aan geloofde te hebben, wordende zulks by al de waereldt mede gelooft; en op deeze wyze leefden de Man en de Vrouw zeer vergenoegd met hun huisgezin. Zoude men wel gelooven dat de wyze Solon by een Wet bevoolen had, indien eene Vrouw van haaren Man niet wel voldaan was, dat zy haaren toevlugt mogte neemen tot haare nabestaande, om haare schaade door de zwakheit haares Mans geleden, met hem te vergoeden?

(b) In Pegu, koopen deeze Volkeren de Dochters, met beding van haaren aart, en manier te onderzoeken enz: Staat hen de koop niet aan, zoo heeft de man de beproefde waar slechts weder te zenden, en de Ouders die Verkoopers waren, nemen haar wederom, en keeren het gelt weder uit: maar de geweezene Kooper is genoodzaakt de kinderen te houden, die uit deeze beproeving voortkoomen. De Esseen, voorheen een voornaame Secte onder de Jooden, onderzogten drie jaaren lang of de persoon die zy wilden trouwen gezond genoeg, en in staat was om kinderen ter waereldt te brengen. Joseph: L.2. C:XII. in zyne Oorlogen tegen de Romeinen.

(c) Verscheidene Nairen van Visiapour, zegt men, dat maar eene Vrouw te samen hebben. Maar bedriegt men zich niet? zoude het hier mede zoo niet gelegen zyn als met de Nobele Venetianen, die volgens verhaal van S. Didier, sommige met elkanderen samenspannen en een Dochter onderhouden.

(d) Dit verbodt schynt zeer natuurlyk. Volgens den loop des menschelyken levens, heeft men de verbreeking des huwelyks gemeenlyk op het 60. 70. of 80ste. Jaar te langsten, door de doodt van een van beide de Egtgenooten te verwachten. Wat is de liefde op die jaaren anders als een onnuttig vuur: Zodanig eene oude Weduwe hertrouwende, is buiten staat om kinderen ter waereldt te brengen. Het is derhalven better dat zy zich met boetvaardigheit afgezonderd bezig houde, en dat zy vrywillig afstand doet van de vrugten deer liefde, om alleenlyk aan de heiligmaking haarer ziele te denken. Het is derhalven een zeer goede Wet by de Amerikanen van Canada ingevoerdt, namelyk: dat hunne Vrouwen geene Mannen meer mogen hebben, nadat zy haar zevenmaal zevende jaar hebben bereikt. Alsdan wordt al het voorledene niet dan een aangenaamen droom voor haar: Evenwel doet het my noch deugt, als ik 'er het laatst aan denke, zeide by Brantome eene oude Vrouw, afscheid van haaren Vrindt neemende, eer zy tot het Geestelyke leven overging.

Felicité passée
Qui ne peux revenir,
Tourment de ma pensée,
Que n'ay-je en te perdant perdu le souvenir!

Dat is:

't Verleedene geluk kan nimmer wederkeeren.

Wat mag myn ziel dan deeren,

En quelling pynen 't hart!

Waarom verlies ik niet 't geheugen van dees' smart?

Het is Europe niet als in Canada gestelt, alwaar de natuurlyke denkbeelden minder uitgewischt zyn, of beeter gevolgt dan by ons. Onze Oude Weduwen, zegt Brantome, geen zes tanden meer in de mondt hebbende, hertrouwen zoo wel als de jonge, en doen op den kant van 't Graf haar uitterste best om den Huwelyks Godt afte vergen, iets, 't geen hy niet verpligt is haar te geeven. En dat het slimst is, het laatste Zieltoogen deezer Oude is zoo vinnig dat een Jongman daar door somtyds naar de andere waereldt raakt: maar dit alles belet niet dat in veele Landen, de natydt der ryke Weduwen wel ernstig gezogt wordt door jonge lieden van een middelmaatig fortuin. Wy zullen deeze aanmerking die mogelyk al wat te dertel is, met een zeldzaame gewoonte eindigen, volgens Brantome by zynen tydt in 't Eilandt Chio gebruikelyk. Namelyk, dat al de Vrouwen die aldaar Weduwe begeerden te blyven, genoodzaakt waren een schatting te betaalen die Argomoniatique genoemt wierdt.

(e) Lescarbot. Hist: de la Nouvelle France.

[p. 42]

min door de ongeregeldheit der Mannen, die Meestressen en Byzitten hebben. Indien het waar is, dat 'er meer Dochters als Zoonen gebooren worden, zoo volgen de Polygamisten de Wetten der Natuur, die niets zonder oogmerk doet. Zy helpen een groot getal Dochteren voort, die anders van geen dienst in de Waereldt konden zyn. Maar de Natuur mag ons voorhouden, wat zy wil, de zuiverheit des Christendoms zal ons altoos een beweegreden tot de verwerping der Veelheit van Vrouwen zyn.

⁺ Lescarbot is van gevoelen, dat de woeste Amerikanen veel kuisscher, dan de Volkeren van onze Waereldt zyn, en zulks om drie redenen die hy daar toe bybrengt: I. de naaktheit, en voornaamelyk die van het Hoofdt, alwaar de Stoffe tot de voortteeling dienende, zyn oorsprong heeft; II. het gebrek van Speceryen, Zout en Wyn; en III. 't Gebruik van den Tabak. Indien het waar is, dat de Amerikanen kuisscher zyn dan anderen, is 't om dat zy min gedwongen zyn in hunne Minneryen, om redenen hier vooren gemeldt; om dat zy trouwen zoodra als de Natuur maar begint te spreeken; en om dat de Veelwyvery de voorwerpen hunner liefde verscheiden maakt. Aan de andere zyde, zoude het wel eene tegenstrydigheit schynen, de onthouding der Amerikanen te willen bybrengen, na zoo veele bygebragte redenen van de overgeevenheit hunner Dochteren, en 't geen men ons verzekert van veele onder hen, die ongemeen de vuile ziekte onderworpen zyn, en gemeenlyk eene ongeregelde liefde verzelt.^(a) De Floridianen worden gezegt noch ongeregelder Minnehandel te pleegen. Hunne Dochters zyn op haare tien of twaalfjaaren geene Maagden meer.^(b) Zy bedienen zich van eenig reukwerk, overgehaalde wateren, stoovingen en andere middelen, om de Natuur te dwingen, en meer te doen dan zy kan^(c). En de Vrouwspersoonen gebruiken insgelyks zeekere kruidzappen tot het zelve einde, als waar van gesprooken wordt in de Dames Galantes van Brantome, en in de Tableau of 't Tafereel van Venette.

⁺ De Amerikanen (uitgezonderd mogelyk eenige woeste Zuidlanderen, die volgens verhaal de Reizigers geene de minste geregeldheit oeffenen) vermyden drie graaden van Bloedverwantschap in hunne Huwelyken; namelyk die van een Zoon met zyne Moeder, een Vader met zyne Dochter, en een Broeder met zyne Zuster. Hunne verdragmakingen en Trouwbeloften bestaan alleen in hun woordt, zoo wel als hunne Egtscheidingen; zynde de Huwelyksgiften (Donarien) in geen gebruik, en byna in Amerika onbekendt. Solon en eenige andere Wyzen van Griekenlandt wilden niet, dat men de Dochteren met een Bruidschat uit zetten zou: maar de beweegredenen van dien Wyze heeft geen plaats by de West-Indianen. De onverschilligheit die deeze laatste voor de rykdommen betoonen, is de eenigste oorzaak van dat zy zich weinig bekreunen van een bekoorlykheit, daar de meeste Mannen by ons door verlokt worden: maar Solon hadt tot zyn oogmerk de behoudenis van de rust en evengelykheit in de Huyshoudens der Atheeners, zyne Medelandslieden. Hy vreesde dat de gewoonte van de jong getrouden te begiftigen of Huwelyksgoedt by te zetten, ongetwyffeld van dien tydt af by de meeste hunner Nabuuren in gebruik, deeze rust en evengelykheit geheel zoude verstooren.

Wy zullen nu noch iets van de Vrouwelyke⁺ plichten zeggen. Om hier niet van den Akker-bouw te spreeken, 't welk by de Amerikanen gemeenlyk het werk der Vrouwen is, noch van haar huislyke zorg, of die welke zy genoodzaakt zyn voor hunne kinderen te draagen. Men vindt geen Landt ter Waereldt of deeze twee laatste plichten worden meer of min van de Vrouwen gevorderd, hoe vreemde gewoontens 'er anderszins mogen in zwang gaan. Wy willen hier alleenlyk van de Echte Trouw verbintenis gewag maaken, waar aan de Mannen de Vrouwen onderwerpen, zonder aan hunnen kant het zelve te willen opvolgen. Men verzekert ons dat de Amerikaansche Vrouwen haare Mannen zeer getrouw zyn, en dat in 't algemeen deeze Volkeren een afschrik van de ongebondenheit der getrouwde Vrouwen hebben, en dat ze die zelf met de doodt straffen; terwyl zy zich weinig laaten geleegen leggen aan de ongeregeldheden hunner Dochteren, zoo als wy reeds hebben gezegdt. De natuurlykheit van dit denkbeeldt is licht te bemerken. Ook zoude het zelve by ons niet min zodanig zyn, indien de Godsdienst en de Reden de Natuur daar in niet verbeeterde, of ten minste indien de eere der Waereldt het zelve niet noodzaakte haare buitenspoorigheden te verbergen. Ja laat ons vryelyk zonder bewinpelyk zeggen, dat, indien men

+ Hoe de Amerikanen kuisscher dan andere Volkeren worden geacht, en waarom; 't welk tegenstrydig te zyn aangetoont word.

(a) Coreal Eerste Deel zyner Reizen.

(b) Lescarbot ubi supra.

(c) Idem. Lees hier over in de Memoires du Comte de Rochefort, wat uitwerking de Pommade der Staat-Juffers van de Koningin op de lippen van een Edelman deedt.

+ Hoe onder hun drie graden van Bloetverwantschap in 't huwelyken worden in acht genomen.

+ Hoe het de plicht der Amerikaansche Vrouwen is, getrouw en eerbaar aan en voor haate Mannen te zyn, 't welk echter de ongehuwde Dochters in de paalen van eerbaarheit geenzins verplicht.

[p. 43]

de eer konde afschaffen en te niet doen, dat men wel haast een oneindig getal Dochteren vinden zoude, die eerlang wenschen zouden te verwilderen, en in den ongehuwden staat op zyn Brasiliaansch zouden zoeken, 't geen zy wenschten in een eerlyk Huwelyk te vinden. Wat 'er van zy; men zegt altydt, dat een Amerikaan van zynen trouwdag af de eerbaarheit van zyne Vrouw vaststelt, en van dien tydt afgerust op haare trouw is; daar in tegendeel by ons de allerongebondenste Man niet gaerne tot een Vrouwe zoude neemen, een Dochter, die te vooren den minsten quaaden pas gedaan hadt, wat verzekering zy hem ook van haare getrouwigheit zoude willen geeven. Een Amerikaan redenkavelt geheel anders. Hy onderstelt dat een Jonge Dochter met haar lichaam kan doen wat zy wil, om dat zy vry is. Heeft zy haar woord gegeeven? Is zy verbonden aan iemant, die 'er zyn Vrouw van maaken wil? zie daar de Dochter eens slags vervallen van de magt, die haar de vryheit gaf. Zodanig is de Grondstelling der Amerikanen, en hierop is mogelyk hunne⁺ Jaloezy gegrondt, zoo zy 'er ook eenige hebben, die op verre na by die der Italianen en Spanjaarden niet mag haalen, alzoo de Amerikanen geen Grendels of Traaliewerken gebruiken, om eene eerbaarheit in veiligheit te stellen, die alle de Forteressen der Waereldt niet zoude konnen verdeedigen, wanneer een Vrouw beslooten heeft dezelve over te geeven; zy beveelen ook aan geene Gesnedenen het opzigt en de bewaaring hunner Vrouwen; met een woordt, zy zyn onkundig van zoo een oneindig getal middelen, waar van zich (volgens de woorden van Brantome^(a)) ‘de ongelukkige Jaloersche Hoorndragers bedienen, om hunne Vrouwen te pynigen, te dwingen, en in den bandt te houden, op dat zy niet zouden uitspatten: schoon zy met al hun voorzorge niets konnen uitrechten; want wanneer een Vrouw eenmaal het Minneguitje begint gehoor te geeven...... is het zekerste en zagtste hulpmiddel, dat een jaloerschen Man deeze zyne Vrouw kan toevoegen, met haar geheel en al aan zich zelve over te geeven. Een Amerikaan⁺ neemt terstondt zynen toevlugt tot de Echtscheiding, zoodra hy van den ongeoorlofden Minnehandel zyner Vrouwe overtuigdt is: waar na de Vrouw vry geworden zynde, en haar eige Meesteresse door de verbreeking van de bandt des Huwelyks, zoo men zegt, weder met een ander vermag te trouwen. De jaloezy moet zeer groot zyn, wanneer een Man de trouwloosheit eener Vrouwe met de doodt straft. De Fransen komen zelden tot een Echtscheiden, veel min tot straffe des doodts, die noch door Godlyke noch Menschelyke Wetten in het Christendom gebillykt wordt: maar het is niet door Godsdienstigheit of ontzag voor de Wetten, dat hunne hevigheit gematigt wordt; zy kiezen de party, daar toe hunne ongebonden en wispeltuuringen aart hen voert; zy betaalen de Vrouwen met dezelve munt, en boeten hunnen lust op een ander: toonende zich hier in vry redelyker dan de Hoorndragers in Italië, rechte zwaarmoedige Argussen, die gestadig de oogen op de gewaande oorzaak hunner onteering geopend houden.

A Paris ce n'est pas comme à Rome;

Le Cocu qui s'afflige y passe pour un sot;
Ex le Cocu qui rit pour un fort honnête

homme.

Quand on prend comme il faut cet accident

fatal,

Cocuage n'est point un mal.

't welk beteekent:

Paryzenaren zyn met Romers in gedachten.

En aart verschillig; want, een Hoorendragers

lot,

Wordt, zoo droefgeestigheit hem

quelt, een ieders spot:

Maar is hy bly gemoed, men zal hem eerlyk

achten,

Schoon 't ongeval hem treft, mits hy

daar toe in staat is;

Wyl 't Hoorendragerschap voor hem

geen deerbaar quaadt is.

Ten opzigte van de Plichten der Mannen omtrent hunne Vrouwen, dezelve worden⁺ by de Amerikanen niet grootelyks geoeffend. Al wat wy gezegd hebben, is een bewys dat de Vrouwen by hun niet veel meer geagt worden dan onze Dienstmaagden: maar de Jaloezy, daar wy van spreeken, maakt haar in het Oosten veel meer tot Slavinnen dan in Amerika. Wat kan 't verdrietiger bedagt worden dan eene eeuwige gevankekenis, altoos omringdt, gediendt, en verspiedt door Gesnedenen, meest zwarte, en van een afgryselyke gedaante? waarin men gestadig overgeleverdt is aan strafwaardige gedachten^(b) die de ledigheit en eenzaam-

+ Hoedanig de Jaloezy by de gehuwde Amerikanen van vermogen is, aangemerkt;

(a) Memoires des Dames Galantes.

+ en hoe zy tot de Echtscheiding komen.

+ Hoe weinig de Vrouwen onder dien Landaart geacht worden, met een aanmerking verzelt.

(b) Dit heeft Laberius doen zeggen, dat eene Vrouwe die alleen is niet dan quaade gedachten heeft, Mulier, quae sola cogitat, male cogitat.

[p. 44]

heit doet opkomen, en die door de verkeering met menschen wel haast zoude verdreeven worden. Waarlyk moet men niet bekennen, dat de Jaloezy in zich zelven te blinddoeken, behagen schept? De Christelyke Godtsdienst verplicht ons de Vrouwen te handelen met zeekere omzigtigheden en verschooningen, die in Asië in geen gebruik zyn. Het Euangeli beneemt ons het recht^(a) van leven en doodt op haare persoonen; en schryft ons de menschelykheit ten haaren opzigte voor, willende dat wy als met ons eigen zelven zullen handelen, met eene Sexe, die de Alcoran ons veroorlofd te handelen, als een Heer zynen Knegt. Wy willen wel bekennen, dat men by ons groote uitzonderingen vindt van den regel des Euangeliums, en dat veele Mannen meer verachting en hardigheit betoonen voor hunne Vrouwen, dan men in het gedrag van den allerstuursten Turk zoude konnen vinden; dat veele anderen van begrip zyn, dat eene Vrouw opentlyk voor de Gemeinte getrouwt, niet anders is, dan eene goede Dienstmaagdt plechtelyk voor al haar leven verbonden; eindelyk, dat 'er veele zyn die niet te vreden met hunne Vrouwen in de Dienstbaarheit te houden, en haar te weigeren al wat haar het leven kan doen aangenaam maaken, daar by noch behaagen vinden in haar bloot te stellen aan de verachting van vreemden, haar het voorregt beneemende, 't welk haar de Natuur geeft, van zich van haare Kinderen te doen achten en eeren, en een soort van waardigheit stellen in haar te verachten en te bespotten: maar het gedrag deezer Mannen wordt by lieden van eer niet min, dan dat der dartele en lichtvaardige Vrouwen mispreezen. De gronden des Christelyken Godsdienst boezemt ons een afkeer, zoo wel van de wreedheit der Mannen, als van de ontuchtigheit der Vrouwen in. Het gedrag der Amerikanen wordt beter opgevolgdt, en is meer overeenkomstig met hunne Denkbeelden. Volgens het getuigenis der Reizigers, zoo is de liefde, die deeze Volkeren tot hunne Vrouwen hebben, niet slechts als van gelyk tot gelyk; maar zy gelykt beter naar die van een Heer tot zynen Knegt, of om eigentlyk te zeggen, het is slechts eene behulpsaame genegenheit. Zy onderstellen dat de Vrouwen tot Dienstbaarheit gebooren zyn, en dat alles wat men haar ten gevalle kan doen, is, haar haare feilen en gebreken te vergeeven. Deeze genegenheit is derhalven alleen gegrondt op de noodzaakelykheit van aan den eisch der Natuur te voldoen, en aan de verpligtinge, om het menschelyke Geslacht in stand te houden. Zoodra deeze beweegredenen ophouden, zoo houdt hunne liefde insgelyks op; en, voegt men 'er by: daarom is 't dat de oude Wyven by hun voor onnuntte waar geacht worden. Echter moet men toestaan, dat het wonderlyk voorkomt, hoe het mogelyk is, dat onaangezien zulke Grondstellingen, de ligtvaardige Vrouwen in Amerika zoo zeldzaam zyn, daar dezelve by ons zoo gemeen bevonden worden.

Wy zullen deeze Aanmerkingen met de⁺ Gevoelens van verscheidene Volkeren besluiten, aangaande de Bastaarden of Speelkinderen. Het schynt of men deeze ongelukkigen onder ons eenigzins verantwoordelyk wil houden van de misdaadt der geenen, die hen het leven gegeeven hebben; en wy verachten dezelve byna als of zy zelf schuldig waren: maar indien het waar is al 't geen men van de overgegeevenheit der Amerikaansche Dochteren verteld, moeten de Speelkinderen deezer Natie zoo zeer niet aan die verachtlyke onderscheidinge bloot gesteld zyn; echter zyn zommige^(b) Volkeren van Amerika, zoo men verzekert, zoo Jaloers van de Zuiverheit in Bloedverwandschap, dat zy van de Koninglyke opvolging den geenen uitsluiten, die by ons de rechte erfgenaam zoude zyn: maar in tegendeel een Zusterszoon het erfregt toewyzen. Insgelyks gaat het by hen ten opzicht van alle Erfnalaatingschappen. Hoe kan men nu deeze gevoelens overeenbrengen? Wat 'er ook van zy, het Joodsche Geloof sloot eertyds de Bastaarden van 't Priesterschap uit, en het^(c) Christendom heeft goedgeoordeeldt dit voorbeeldt te volgen: maar in sommige andere Godtsdiensten worden zy zoo hard niet gehandeldt, en men verzeekert, dat by de Mahometanen de Kinderen, die^(d) hunne Vrouwen geduurende de reize naar Mecha ontfangen, voor wettige gehouden worden, en van het Geslacht van Mahomet met volkomen recht om den Groenen Tulbandt als wettige Kinderen

(a) De Oude Romeinen handelden geheel streng met hunne Vrouwen zynde een uitwerking van de onbeschaafdheit der eerste tyden van de Republyk.

+ Hoedanig de onechtelingen of Bastaart Kinderen by de Amerikanen zyn geacht, en hoe by andere Volkeren aangezien.

(b) In Virginië en Canada. Zulks geschiedt ook te Cochin, en in het Koninkryk van Lowando in Afrika. Zie de Voorreden van 't Recueil de Voiages au Nord.

(c) De Roomsche Kerk. maar de Protestanten maaken geene zwaarigheit in eenen onwettigen Zoon het Leeraars Ampt op te draagen.

(d) Een Muzelman mag geen Omgang by zyne Vrouw hebben, geduurende de Pelgrimagie naar Mecha. La Mothe la Vayer Lettre 43 au Tome primier de les Oeuvres in Folio.

[p. 45]

van dien Profeet te draagen; zoo veel ingang heeft de Godsdienstigheit in 't hart van een Musulman, ja zelfs zoo veel, dat het geen anderzins alle de woede van zynen Minnenydt zoude opwekken, by hem in dit geval^(a) voor heilig doorgaat. Maar mogelyk zoude het by de Christenen in diergelyke gelegenheit al zoo verre gaan, als by de Musulmannen. Wat nu de Oudheit aangaat, dezelve heeft mede niet altydt een afkeer van de onwettige Geboorenen getoond. Onder het Heidendom was immers het Hoorendraagen hunner Goden genoeg bekent, en hunnen Hemel was ten allen tyden met Bastaarden voorzien. Nu was het maar redelyk, dat de onwettige geboorte onder de Goden en Halve Goden, die der menschen eenigzins moeste verschoonen; maar verre van zich minder te achten, wegens eene verdachte geboorte, zoo hebben eenige Vermaarde Overwinnaars, het koste wat het wilde, begeert voor Bastaarden de Goden door te gaan; zelfs hebben het eenige Voortreffelyke Helden der Oudheit een eere geacht voor Bastaarden der Halve- of Watergoden gehouden te worden. En zulks was toen, gelyk als men nu in het Christendom zegt, een Bastaardt van eenen Heiligen te zyn. Hier moeten wy gedenken het middel, dat de Lacedemoniers, uitgeput van Krygsvolk door de bloedige Oorlogen, die zy tegen de Messenianen moesten voeren, in 't werk stelden. Zy zonden Jongelingen by hunne Vrouwen, stonden hunne Dochteren toe by haare Slaaven te slaapen, en veroorlofden elk een haar te gebruiken naar zyn welgevallen. Indien het waar is, dat de eerste omhelzingen en liefkoozingen dikwils meer Burgeren aan den Staat verschaffen, dan het Huwelyk zelfs, zoo is het niet te verwonderen, dat het getal der Bastaarden uit deezen Onwettigen Liefdehandel der Lacedemoniers gesprooten, zoo groot is geworden, dat zy de Stadt van Taranta in het beste van Italië gelegen, hebben gestigt en bevolkt. Het is wel waar, dat de Lacedemoniers deeze Bastaarden uit hunne gemeenschap slooten; maar zy hadden geen recht, om hen hunne geboorte te verwyten of hen uit hun Landt te verdryven. Onze denkbeelden zyn niet meer dezelve: wy overweegen meer dan de Ouden, zonder echter meer ingetoogen te leeven: maar wy zouden evenwel niet dulden, dat men by ons zodanige Volkwervingen van Bastaarden deedt. Zulks zoude van te grooten gevolg zyn, en geheele Landschappen ontvolken. Veel beter is 't stilzwygende zyn leet te draagen, en elkander in 't Huwelyk te onderschraagen.

Le noeud d'hymen doit être respecté,
Veut de la foi, veut de l'honnêteté.
Si par malheur quelque atteinte un peu

forte

Le fait clocher d'un ou d'autre côtê,
Comportez vous de maniere & de sorte,
Que le secret ne soit point éventé.

't Welk deezen zin heeft:

Een eerbre Staat vereischt den ongeschonden

Echt,

Die trouw en onbevlekt gehandhaaft dient

te weezen:

Maar zoo by ongeval, een echtbreuk staat

te vreezen;

Gedraag voorzichtig u, op dat gy 't zoo

belegt,

Dat nimmer uw geheim het Daglicht mag

aanschouwen:

Of 't zal u eeuwig rouwen.

(a) De Afkomelingen van Mahomet worden als Heilige geëerd