Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 3

V. Hoofdtstuk.
Van de Taalen der Amerikanen, enz.

⁺ De Taalen der Amerikanen hebben haare landeigenschap, bepaalingen, en wisselvalligheden gelyk de onze, en^(a) zelfs is de zelve in de eenen Provincie^(b) gansch verscheiden van die eener andere Provincie, gelyk by ons. Deeze taalen moeten zeer aanmerkelyke en zeer schielyke veranderingen onderworpen zyn, indien het waar is dat het Canadeesch Woordenboek van Jacob Quartiër, die omtrent het jaar 1533. in dit Landt zyne togten deedt,^(c) van de Franschen niet verstaan wierdt, die ten tyde, van Lescarbot, die deeze aanmerking, tachtig jaaren na de Zeevaart van Jacob Quartiër gemaakt heeft, te Canada aanquamen. Zodanige schielyke veranderingen moeten toegeschreeven worden aan de verdorvenheit die de Europeanen in de Amerikaansche taalen gebragt hebben, en aan de gewillige, en dikwils gedwongene verplaatsingen deezer Volkeren, wier Woonsteden en Dorpen gestadig aan de Magtigsten overgingen, zoo lange tot dat deeze weder door anderen daar uit verdreeven wierden.

De Peruanen bedienden zich eertyds⁺ in de verborgenheden hunner Godsdienst van eene byzondere taale, die alleen van hunne Priesteren verstaan wierdt. Verscheidene Volkeren in ons Waereldtsgedeelte^(d) oeffenen zulks insgelyks, ja strekken het zelve uit, tot veele zaaken de Wetenschappen betreffende, wier verborgenheden zy bezwachtelen in eene taale die het gemeen niet verstaat.

Zie hier eenige aanmerkingen die wy uit⁺ Lescarbot over de taalen van Canada, getrokken hebben. Het is de Volkeren van Canada, 't zy door onagtzaamheit of door eene quaade gewoonte, die echter door oplettendheit wel kan te niet gedaan worden, onmoogelyk, eenige zekere lettergreepen, of zekere letteren wel uit te spreeken. Aldus veranderen zy de V. in B. en de F in P. en van de U. klinkletter door een ande-

+ Met welke eigeschappen de Taalen der Amerikanen verzelt gaan;

(a) Lescarbot. Livre 3. Ch. VII. de l'Histoire de la Nouvelle France.

(b) Lescarbot zegt, in eene zelfde Provincie. Het schynt, dat hy door Provincie verstaat een geheel Landschap, gelyk als Virginië of Florida. Deeze verscheidenheit van taalen gaat noch verder, zoo het waar is, dat men een tolk om elkander te verstaan noodig heeft, op slechts een tusschen wyte van tien uuren. Zie Hennepin pag. 305. in zyne Nouvelle Decouverte dans l'Amerique Septent. Te Utregt 1097. gedrukt.

(c) Lescarbot zegt in zyne Histoire de la Nouvelle France. L. 3. Ch. VII Dat de Volkeren van Canada eene byzondere Taal hebben, alleen by hun bekend, ‘'t welk my doet twyffelen, voegt hy 'er by, aan het geene ik gezegt hebbe, dat de Taal, die ten tyde van Jaques Quartier te Canada gesprooken wierdt, niet meer in gebruik is; want om met ons te regt te raaken, spreeken zy de Taal die ons het verstaanbaarste is; waar onder veel Biskaaisch vermengt word.

+ Die der Peruanen aangemerkt.

(d) De Siammers en Chineezen. Dit is een algemeen gebruik door geheel Oostindiën.

+ Van welk een aart de Taal der Canadezen is.

[p. 24]

re klinkletter voorgegaan, maaken zy Oe. Voeg hier by, dat ieder taal in haare uitspraak verscheidene moeyelykheden heeft, die een vreemdeling niet dan na een lange oplettendheit te booven komt. De Franschen en Hollanders konnen de th der Engelschen bezwaarlyk uitspreeken: insgelyks is de ch der Hoogduitschen zeer moeyelyk voor de Franschen, voornamelyk zoo dezelve door een medeklinker gevolgt wordt, en de Duitschers konnen insgelyks de smeltende ll der Franschen niet wel uitspreeken. Zelfs iemant, die eene vreemde taal reeds wel verstaat, heeft dikwils veele moeite om te beletten dat hy onder die taal niet verscheidene byzondere manieren en spreekwyzen van zyne moedertaal vermengt. Dat meer is, men zal, om zoo te spreeken, den aart en 't merkteeken van zyne Natie openbaaren, in de klankteekens en uitdrukkingen der taale daar men zich van bedient om zich te doen verstaan. Het Hollandsch voert met zich de zwaarmoedigheit en grovigheit dit Land eigen; het Hoogduitsch de ruwheit en hardigheit genoegzaam eigen aan Duitslandt; het Engelsch de ligtvaerdigheit deezer Natie; het Spaansch zyne pocheryen; het Italiaansch zyne weekheit; en het Fransch zyne fierheit. Dit moet ons doen gelooven, dat men 't zelfde by de Volkeren van West-Indiën ontmoet.

Wy hebben noch twee of drie aanmerkingen⁺ over de taalen der Amerikanen te doen. Het blykt uit de staaltjes die ons de Reizigers van dezelven hebben gegeeven, dat de minstbeschaafdste de eenvoudigste zyn. De reden daarvan is natuurlyk; men kan de Volkeren van Amerika byna vergelyken by de kinderen, zy hebben geen van beiden de magt om van de eenvoudigheit der natuur af te wyken; en dit gebrek van bequaamheit of ondervinding noodzaakt hen hunne taal te bepaalen aan een klein getal van woorden en uitdrukkingen, die veele onderscheidene denkbeelden konnen beteekenen naar het voorwerp daar men van spreekt. Aldus wordt de Maan by eenige Volkeren van Amerika de Zonne des Nachts genaemt; en de Hebrêen noemden het Graf een Huis der Levenden. Deeze laatsten hadden ook een woordt, 't welk openen en ook ontdoen, beteekent,^(a) alzoo deeze twee denkbeelden zeer gelykformig zyn; waarom een kindt willende dat zyne Voedster hem zyne schoenen of handschoenen zal uittrekken, zeer gevoeglyk zal vraagen dat zy hem dezelve opent. In deeze natuurlyke eenvoudigheit moet men ook de reden zoeken, waarom de Amerikanen en de kinderen zich dikwils bedienen van het Infinitivum of de onbepaalde wyze, in plaats van het Imperativum, de gebiedende of van 't Presens de tegenwoordige tydt. Met een woordt, in deeze eenvoudigheit vindt men den oorsprong van de gebreklykheit der woordledekens en bindingen, zoo gemeen in de taale der Amerikanen, en in de uitdrukkingen der kinderen, die eerst beginnen te spreeken.

Noch een Aanmerking hebben wy over⁺ de Wortelwoorden en Eensyllabige woorden te doen. De Wortelwoorden zyn, om eigentlyk te spreeken, de kindsheit der taale. Deeze onze vergelyking wordt bevestigd door de eerste afgebrookene klanken der kinderen die eerst leeren spreeken. Dezelve zyn alle Een-syllabig; en zoo draa zy wat beginnen te spreeken, gebruyken zy meest Tweesyllabige woorden; tot dat zy eindelyk na een langwylige oeffening zig aan woorden van meer lettergreepen gewennen.

Het zoude derhalven geen ongerymdheit zyn, indien wy staande hielden, dat eenige kinderen, afgezonderd van allen omgang met bejaarde lieden, en geen middel gegeeven wordende om zich met elkander te onderhouden, alleen door de weinige woorden, die zy tot op hun vyfde of zesde jaar gehoord of geleerd mogten hebben, onder malkander eene zeer eenvoudige en zeer korte taal zouden voeren, die alleen bestaan zoude uit woorden van een of twee lettergreepen. Wy meenen zulks te konnen bemerken in de taalen van verscheidene Amerikaansche Volkeren. Deeze taalen zyn gebleeven als in een soort van kindtsheit, wegens de weinige gemeenschap die zy met andere menschen gehad hebben. Met een woordt, de eenvoudigheit hunner taalen, en die hunner denkbeelden hebben eene zelfde oorspronk.

Wy hebben niet konnen bemerken dat de⁺ West-Indiaansche Volkeren het gebruik der letteren hebben gehad, en wy zullen elders op zyn tydt en plaats van de Hieroglyphische of Zinnebeeldelyke Merkletters der Mexikanen en der Guappas van Peru spreeken, die mede by verscheidene andere Volkeren van 't Zuidelyk Amerika in gebruik waren. Hennepin en eenige andere Reizigers verhaalen, dat de woeste Amerikanen zich niet genoeg konnen verwonderen, hoe het mogelyk kan zyn dat men met behulp van schrift en papier aan anderen zyne gedagten kan mededeelen, die verre van ons zyn; geloovende dat 'er eenige tovery mede vermengd is.

+ Aanmerkingen over de Amerikaansche Taalen en waar toe die betrekkelyk geacht worden.

(a) החכ.

+ Als mede wat de woorden deezer Taale aangaat.

+ En hoe zy geen gebruik van letteren hebben gehad.